Τὸ λέμε συχνὰ αὐτό, καλοί μου φίλοι: Τί μπορῶ νὰ κάνω ἐγὼ ἕνας ἄνθρωπος; Ἕνας σημαίνει … κανένας! Χάνεται σὰν βότσαλο μὲς τοῦ χειμάρρου τὴν ὁρμή. Εἶναι ἀνυπολόγιστος. Ἔχει μηδαμινὴ ἀξία! Εἶναι ἀσφαλῶς οὐτοπία νὰ νομίζει κανεὶς ὅτι θὰ ἀλλάξει μόνος του τὰ πράγματα, ὅτι θὰ καταφέρει κάτι!…
* * *
Καὶ πότε τὸ λέμε αὐτό; Τότε ἀκριβῶς ποὺ μᾶς καλεῖ τὸ καθῆκον γιὰ κάτι ὑψηλὸ καὶ μεγάλο. Τότε ποὺ οἱ στιγμὲς ἀπαιτοῦν τὴν ἀντίσταση ἢ καὶ τὴ δράση μας. Τότε ποὺ πρέπει νὰ κινηθοῦμε γενναῖα καὶ μαχητικὰ γιὰ κάτι πολὺ σημαντικό.
Ἰδιαίτερα λέγεται ὅταν καλούμαστε νὰ ἀντισταθοῦμε σὲ κάτι κακό. Ὅταν μᾶς ζητεῖται νὰ ἀντιδράσουμε σὲ κάτι ἁμαρτωλό. Ὅταν ἀπαιτεῖται νὰ δραστηριοποιηθοῦμε σὲ κάτι σάπιο καὶ διεφθαρμένο. Τότε ποὺ καλούμαστε νὰ προχωρήσουμε δυναμικὰ καὶ νὰ ἀγωνιστοῦμε προκειμένου νὰ προβληθεῖ ἡ ἀλήθεια, τὸ ἐνάρετο, τὸ ἁγιασμένο. Καὶ νὰ ἀνατρέψουμε κάθε ἁμαρτωλὸ κατεστημένο!
Κι εἶναι ἀλήθεια πώς, ἔτσι ὅπως προβάλλεται τὸ ὅλο θέμα, δειλιᾶ κανεὶς μπροστὰ σ’ αὐτὸ ποὺ ἔχει νὰ ἀντιμετωπίσει. Ἀπ’ τὴ μία σκέπτεται τὴ δική του μετριότητα καὶ ἀπ’ τὴν ἄλλη τὴν τεράστια δύναμη τοῦ κακοῦ. Μὲ τὴ λογικὴ ἐξεταζόμενα τὰ πράγματα βλέπει ὅτι … δὲν βγαίνει! Ὁπότε καὶ φαίνεται πὼς εἶναι συνετὴ μία τέτοια ἀντιμετώπιση τῶν πραγμάτων. Δηλαδὴ τὸ … ἂς καθίσω καλύτερα στ’ αὐγά μου!!!
Ὡστόσο ἡ κατάσταση εἶναι ἔτσι; Ὄχι, δὲν εἶναι! Ὑπάρχει κάτι ποὺ ἀνατρέπει κι αὐτὴν ἀκόμη τὴ λογική. Ὑπάρχει σαφῶς Κάποιος, νὰ Τὸν δοῦμε, ποὺ ἐν τέλει ἀλλάζει ὅλα τὰ δεδομένα. Ποιὸς εἶναι αὐτὸς ἀκριβῶς; Ἂς πάρουμε τὰ πράγματα μὲ τὴ σειρά τους…
* * *
Κατ’ ἀρχὴν αὐτὸ ποὺ πρέπει ἀμέσως νὰ σκεφτοῦμε εἶναι τοῦτο τὸ πολὺ ἁπλό. Ὅτι, δηλαδή, εἶναι γνώρισμα τοῦ κακοῦ νὰ ἐντυπωσιάζει. Μὲ τὸν ὄγκο του, τὸ θράσος του, τὴν ὑποτιθέμενη δύναμή του. Νὰ δείχνει πὼς μονάχα αὐτὸ ὑπάρχει καὶ τίποτε ἄλλο. Πὼς εἶναι ἀκαταμάχητο καὶ ἀήττητο, τάχα!
Ἐνσάρκωσή του, ὁ πολὺς Γολιάθ. Ἤ καὶ ὁ Λυαῖος ἀργότερα. Αὐτὸ ὅμως δὲν σημαίνει ὅτι τοῦ ἀνήκουν καὶ οἱ νίκες. Αὐτὲς τὶς συναντᾶ κανεὶς πάντοτε στὶς ὑποτιθέμενες «μηδαμινὲς» ἢ καὶ «ἀνύπαρκτες» δυνάμεις τῆς ἀρετῆς. Στὸν κάθε ταπεινὸ Δαυίδ, ἢ καὶ στὸν κάθε ἁπλὸ Νέστορα, ποὺ τολμᾶ νὰ τὰ βάλει μαζί του!
Βλέπετε εἶναι στὴ φύση τῆς ἀρετῆς νὰ δείχνει ὅτι εἶναι ἀσήμαντη. Τόσο πολὺ ποὺ νὰ δημιουργεῖ τὴν ἐντύπωση πὼς οὔτε κἄν ὑπάρχει! Ἄλλωστε ἀρετὴ ποὺ φαίνεται δὲν εἶναι ἀρετή. Πόσο μᾶλλον νὰ κομπάζει κιόλας! Ὡστόσο εἶναι ἐκείνη ποὺ πάντοτε νικᾶ καὶ κατορθώνει τὰ πάντα. Μὰ τὰ πάντα! Πιὸ κάτω θὰ δοῦμε καὶ τὸ πῶς…
* * *
Ἔπειτα εἶναι καὶ ἡ ἱστορία. Στ’ ἀλήθεια ποιοὶ ἔχουν γράψει τὶς σελίδες της καὶ ποιοὶ προβάλλονται μέσα σ’ αὐτή; Οἱ μονάδες! Ναί, οὐσιαστικὰ μονάχα αὐτές! Στρατηλάτες, πολιτικοί, ἡγέτες, ἦταν ἐκεῖνοι ποὺ κατεύθυναν τὶς μᾶζες καὶ τοὺς ὄχλους. Μὲ τὴ δική τους ἀπόφαση, ἄλλαζε ἡ πορεία καὶ μαζί τους ὁ ροῦς τῆς ἱστορίας τῆς ἀνθρωπότητας.
Ἴσως εἶναι ὑπερβολὴ νὰ ποῦμε πὼς μᾶζα, ὄχλος καὶ ὄγκος, μόνο δύναμη δὲν σημαίνει. Γίνεται τέτοια δύναμη καὶ μάλιστα ὑπολογίσιμη, ἀξιόλογη καὶ ἀξιόμαχη, πότε; Τότε ποὺ κάποια μονάδα τεθεῖ ἐπικεφαλῆς καὶ τὴν κατευθύνει κατάλληλα!
Ἂς προσέξουμε κι αὐτό: Εἶναι γεγονὸς ἀδιαμφισβήτητο πὼς πίσω ἀπὸ κάποιο ἵδρυμα, ἕνα σοβαρὸ ἔργο, ὁτιδήποτε μεγάλο, κάθε τι ἀξιοθαύμαστο, βρίσκεται σαφῶς κάποια προσωπικότητα. Μία προσωπικότητα πύρινη, ἀδάμαστη, δραστήρια, ἐμπνευσμένη. Μία προσωπικότητα γεμάτη θέληση καὶ ἀποφασιστικότητα γιὰ δημιουργία, ποὺ τὰ ἀψήφησε ὅλα. Μὰ ὅλα!
Ὅλες οἱ ἐποχὲς ἔχουν ν’ ἀναφέρουν πλῆθος παραδειγμάτων, μὲ τέτοιες μονάδες δυναμικές. Ὄχι μόνον ἡ ἱστορία ἀλλὰ κι αὐτὴ ἡ ἐπιστήμη, κάθε πρόοδος κι ὁ πολιτισμὸς ἀκόμη, εἶναι θέμα μονάδων, χωρὶς ὑπερβολή. Μονάδων ἀκαταπόνητων καὶ ἀκαταμάχητων. Ποὺ ἐνέπνευσαν τοὺς ἄλλους, ποὺ καθοδήγησαν τοὺς πολλούς, ποὺ ἐνεργοποίησαν ὅ,τι διαθέσιμο ὑπῆρχε.
Ἂς μὴ ξεχνοῦμε ἄλλωστε, καὶ τὸν Ἕνα. Τὸν Ἰησοῦ Χριστό. Ἐκεῖνον ποὺ χώρισε τὴν ἱστορία στὰ δύο. Ἐκεῖνον ποὺ ἀπέκτησε δισεκατομμύρια πιστοὺς ἀνὰ τοὺς αἰῶνες καὶ ἀναγέννησε τὰ πάντα.
* * *
Λοιπὸν ὁ Χριστός, αὐτὴν ἀκριβῶς τὴν ἀνυπέρβλητη δύναμή Του, τὴν ὄντως ἀκαταμάχητη, τὴ θεϊκή, τὴν δίνει σὲ κάθε πιστό Του. Σὲ καθένα ποὺ θέλει νὰ ἐργασθεῖ γιὰ τὸ καλὸ καὶ τὴν ἀρετή. Ὁπότε καὶ τὸν ἀναδεικνύει σὲ μονάδα!
Ἀναφέρει ὑπέροχα ὁ ἱ. Χρυσόστομος: «Ἡ δύναμη τῶν ἐναρέτων δὲν βρίσκεται στὴν ποσότητα τοῦ ἀριθμοῦ, ἀλλὰ στὴ χάρη καὶ τὴ δύναμη τοῦ Πνεύματος».
Καὶ συνεχίζει μὲ τὰ ἑξῆς: «Δώδεκα ἦταν οἱ Ἀπόστολοι. Εἶδες πόσο μικρὴ ἦταν ἡ ζύμη; Ὅλη ἡ οἰκουμένη ζοῦσε στὴν ἀπιστία. Εἶδες πόσο μεγάλη ἦταν ἡ μᾶζα; Ὅμως ἐκεῖνοι οἱ δώδεκα ἔφεραν πρὸς τὴ δική τους πίστη ὁλόκληρη τὴν οἰκουμένη. Ἡ ζύμη καὶ ἡ μᾶζα ἦταν τῆς ἴδιας φύσης, ἀλλὰ δὲν ἦταν τῆς ἴδιας ποιότητας». [1]
Νὰ ποιὰ ἦταν ἡ διαφορά! Νὰ τί ἔφερε τὸ ἀποτέλεσμα!
Ἀλλ’ ἀξίζει νὰ σταθοῦμε λίγο σ’ αὐτὴ τὴν ὑπέροχη ἔννοια τῆς ζύμης, ὅπως τὴν παρουσιάζει πάλι ὁ ἱ. Χρυσόστομος: «Γι’ αὐτὸ σὲ ὀνόμασε ὁ Χριστὸς ζύμη. Γιατί πραγματικὰ ἡ ζύμη δὲν ζυμώνει τὸν ἑαυτό της, ἀλλὰ τὸ ὑπόλοιπο φύραμα, τὸ πολὺ καὶ ἀνείπωτο, αὐτὴ ἡ μικρὴ καὶ ἡ ἐλάχιστη. Ἔτσι ἀκριβῶς κι ἐσεῖς, ἂν καὶ στὸν ἀριθμὸ εἶστε λίγοι, γίνεστε ὅμως πολλοὶ καὶ δυνατοὶ στὴν πίστη καὶ στὸ ἐνδιαφέρον ποὺ θέλει ὁ Θεός. Ὅπως λοιπὸν ἡ ζύμη δὲν ἀδυνατεῖ ἐξ αἰτίας τῆς μικρῆς της ποσότητας, ἀλλὰ ὑπερισχύει ἐξαιτίας τῆς θερμότητας ποὺ περιέχει καὶ τῆς δύναμης τῆς φύσης της, ἔτσι ἀκριβῶς κι ἐσεῖς θὰ μπορέσετε, ἂν θέλετε, νὰ ἐπαναφέρετε πολὺ περισσότερους στὸ ἴδιο μὲ σᾶς ἐνδιαφέρον».
Ναί, λίγοι εἴμαστε, μικροὶ σὲ ποσότητα. Ὅμως μὲ τὴν δύναμη τοῦ Χριστοῦ εἴμαστε πολλοί, δυνατοὶ καὶ ἀκαταμάχητοι. Μᾶς ἔχει δώσει ὅλη τὴ Χάρη Του, ὅπως καὶ στὴ ζύμη! Αὐτὸ ἀκριβῶς εἶναι καὶ τὸ μυστικὸ καθενὸς ποὺ θέλει νὰ ἐργασθεῖ γιὰ τὸ καλό, νὰ τὰ βάλει μὲ τὸ κακό, αὐτὸ τὸ πομπῶδες, τὸ ὀγκῶδες καὶ ἐπιβλητικό, ἀλλὰ πάντοτε ἀσθενὲς καὶ ἀνήμπορο!
Τί ἦταν ὁ Ἀπόστολος Παῦλος; Ἕνας μικρόσωμος, ἕνας ἀσθενικός, χωρὶς ὑλικὰ μέσα καὶ χωρὶς ρητορικὸ λόγο. Κι ὅμως, ὡς ἔνθεος ποὺ ἦταν, ἔγινε πύρινος, καὶ τὰ ἔβαλε μὲ τοὺς πάντες καὶ τὰ πάντα. Ἰουδαίους, εἰδωλολάτρες, ἐξουσίες, κακουχίες, καιρικὲς συνθῆκες, διωγμοὺς καὶ κατατρεγμούς. Καὶ τί κατόρθωσε; Σὲ λίγο χρόνο νὰ ἐξαπλώσει τὸν Χριστιανισμὸ παντοῦ, σ’ ὅλο τὸν τότε γνωστὸ κόσμο. Νὰ ἱδρύσει Ἐκκλησίες, μεταξὺ αὐτῶν καὶ τὴν δική μας.
Δηλαδὴ στὸν Χριστιανισμό, ἡ μονάδα παίρνει ἀξία διαφορετική. Γιγαντώνεται ἀπὸ τὴν Θεϊκὴ Παντοδυναμία, δὲν κάμπτεται καὶ δὲν νικιέται. Μόνον προχωρεῖ ἀκατάπαυστα καὶ δημιουργεῖ.
Ἂν ἕνα ἄτομο τῆς ὕλης περιέχει μεγάλη ἐνέργεια, πόσο μᾶλλον ἕνα ἄτομο – ἄνθρωπος. Καὶ ἀκόμη περισσότερο, ἕνα ἄτομο – Χριστιανός! Νὰ γιατί καὶ πάλι ὁ ἱ. Χρυσόστομος ἀναφωνεῖ: «Ἀρκεῖ εἷς ἄνθρωπος, ζήλῳ πυρούμενος, ὁλόκληρον διορθῶσαι δῆμον».
Βλέπετε ὁ Θεὸς αὐτὸν ποὺ λογαριάζει καὶ ἐνισχύει εἶναι τὸν ἐνάρετο. Ἂς εἶναι κι ἕνας! Καὶ ποτὲ τοὺς «παράνομους», ὅπως τοὺς ἀποκαλεῖ, ἂς εἶναι καὶ πλῆθος ἀμέτρητο. Ἀναφέρει ἡ Ἁγ. Γραφή: «Εἶναι προτιμότερος ἕνας, ποὺ ἐκτελεῖ τὸ θέλημα τοῦ Κυρίου, παρὰ ἀμέτρητοι παράνομοι» (Σοφ. Σειρὰχ 16,3). Γι’ αὐτὸ ὅπως καὶ πάλι παρατηρεῖ ὁ ἱ. Χρυσόστομος «τίποτα ἀσθενέστερο δὲν ὑπάρχει ἀπὸ πολλοὺς παράνομους, οὔτε ἰσχυρότερο ἀπὸ τὸν ἕνα ποὺ ζεῖ σύμφωνα μὲ τὸ νόμο τοῦ Θεοῦ».
* * *
Ὑπόψη κι αὐτό. Οἱ ἐνάρετοι, ἂς εἶναι λίγοι ἢ καὶ ἐλάχιστοι ἀκόμη, ὡστόσο εἶναι ἐκεῖνοι ποὺ σῴζουν τὸν κόσμο. Ἂς δοῦμε πῶς τὸ περιγράφει αὐτὸ ὁ ἱ. Χρυσόστομος:
«Ἀπ’ τὴν ἀρετὴ τοῦ ἑνὸς συναπολαμβάνουν καὶ πολλοὶ ἀπὸ τοὺς πονηρούς. Μὲ τὴν κακία δὲ τῶν πολλῶν, κι ἂν ἕνας εἶναι αὐτὸς ποὺ ζεῖ ἐνάρετα μέσα σὲ ἄπειρο πλῆθος, δὲν καταστρέφεται μαζὶ μ’ αὐτούς. Ἕνας μόνο ἄνθρωπος ποὺ ζεῖ ὀρθά, μπορεῖ ν’ ἀπαλλάξει ὁλόκληρη πόλη ἀπ’ τὴν ὀργὴ τοῦ Θεοῦ, ἐνῷ ὁλόκληρη πόλη διεφθαρμένη δὲν μπορεῖ νὰ τραβήξει καὶ νὰ φέρει μὲ τὸ μέρος της ἐκεῖνον ποὺ ζεῖ ἐνάρετα. Καὶ τοῦτο γίνεται φανερὸ ἀπ’ τὸν Νῶε. Ἐνῷ ὅλοι χάνονταν, αὐτὸς διασῳζόταν μόνος. Ἐπίσης γίνεται φανερὸ κι ἀπ’ τὸν Μωυσῆ. Γιατί μόνος του μπόρεσε ν’ ἀπαλλάξει διὰ τῆς ἱκεσίας του τόσο πλῆθος λαοῦ ἀπ’ τὴν τιμωρία»
Ὑπέροχα εἶναι καὶ τοῦτα τὰ λόγια τοῦ Κωστῆ Παλαμᾶ:
«Κι ἂν εἶναι πλῆθος τ’ ἄσχημα,
κι ἂν εἶναι τ’ ἄδεια ἀφέντες,
φτάνει μία σκέψη, μία ψυχή,
φτάνεις ἐσύ, ἐγὼ φτάνω,
νὰ δώσει νόημα στῶν πολλῶν τὴν ὕπαρξη,
ἕνας φτάνει»
* * *
Λοιπόν, παιδιά, τί λέτε; Δὲν εἶναι λάθος ἡ ἀντίληψη, ὅτι ἕνας σημαίνει, τάχα, κανένας; Δὲν προκύπτει ὅτι ἕνας σημαίνει τὰ πάντα; Ἀρκεῖ ν’ ἀποφασίσουμε νὰ ὀρθώσουμε τὸ ἀνάστημά μας καὶ νὰ τὸ ἀναδείξουμε σὲ δυναμικὴ καὶ ἀκατάβλητη μονάδα. Δηλαδὴ σὲ ἱερὴ μονάδα, ὅπως θὰ τὴν λέγαμε. Ἂς ἀρχίσουμε, τελικά, ἕνα τέτοιο ρόλο. Καὶ τότε θὰ δοῦμε, πῶς μηδενίζονται μπροστὰ μας ὅλα τοῦ κακοῦ τὰ ἀντριλίκια…
Σημείωσις
[1] Ἀπὸ τὸ ἔργο μας «ΡΟΔΟΣΤΑΓΜΑ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΙΚΗΣ ΣΟΦΙΑΣ»
