«Το
κυριότερο είναι να μη λέτε ψέματα στον ίδιο τον εαυτό σας. Αυτός που
λέει ψέματα στον εαυτό του και πιστεύει στο ίδιο του το ψέμα, φτάνει στο
σημείο να μη βλέπει καμιάν αλήθεια ούτε μέσα του ούτε και στους άλλους —
κι έτσι χάνει κάθε εκτίμηση για τους άλλους και κάθε αυτοεκτίμηση. Μην
εκτιμώντας κανέναν, παύει ν’ αγαπάει. Και μην έχοντας την αγάπη αρχίζει
να παρασέρνεται απ’ τα πάθη και την ακολασία, για ν’ απασχοληθεί και να
διασκεδάσει. Έτσι φτάνει στην απόλυτη κτηνωδία κι όλ’ αυτά, επειδή λέει
συνεχώς ψέματα στους άλλους και στον εαυτό του.
Αυτός
που λέει ψέματα στον εαυτό του είναι αυτός που προσβάλλεται πρώτος.
Γιατί, καμιά φορά, είναι πολύ ευχάριστο να νιώθει κανείς προσβλημένος.
Έτσι δεν είναι; Κι ας ξέρει πως κανένας δεν τον πρόσβαλε και πως μονάχος
του φαντάστηκε την προσβολή κι είπε ψέματα από κοκεταρία, υπερέβαλε τα
πράματα, για να τα εξωραΐσει, αρπάχτηκε από μια λέξη φτιάχνοντας ένα
ολάκερο βουνό από έναν κόκκον σινάπεως, τα ξέρει όλ’ αυτά και μόνος του
κι όμως προσβάλλεται, προσβάλλεται, ώσπου να νιώσει ευχαρίστηση, ώσπου
να νιώσει μεγάλη αγαλλίαση κι έτσι φτάνει στο σημείο να καλλιεργεί μέσα
του το πραγματικό μίσος»
Φιόντορ Ντοστογιέφσκι, (Αδελφοί Καραμαζώφ)
