Πρωτ. Βασιλείου Ἀ. Γεωργόπουλου
Ἀναπλ. Καθηγητοῦ Θεολογικῆς Σχολῆς Α.Π.Θ.
Ἀπάντηση σέ ἀντιτριαδικούς ἰσχυρισμούς
Ἀπό τά χρόνια τῆς Μεταρρύθμισης μέχρι σήμερα, ὅλες οἱ ἀντιτριαδικές αἱρέσεις, στό πλαίσιο τῆς πολεμικῆς τους κατά τοῦ μυστηρίου τῆς Ἁγίας Τριάδος, ἐπαναλαμβάνουν διαρκῶς τό ἐπιχείρημα, ὅτι στερεῖται βιβλικῆς θεμελίωσης ἡ διδασκαλία γιά τή θεότητα τοῦ Χριστοῦ, κάθε ἰσχυρισμός περί προΰπαρξης τοῦ Θεοῦ Λόγου πρίν ἀπό τή γέννησή Του ἀπό τή Μαρία, ὅπως καί κάθε ἰσχυρισμός περί ὑποστατικῆς διάκρισης καί θεότητας τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ὅπως ὑποστηρίζουν, ὅλα αὐτά εἶναι ἀντιβιβλικές δοξασίες. Θεός, κατά τούς ἰσχυρισμούς τους, πρέπει, ἀποκλειστικά καί μόνο, νά θεωρεῖται τό πρόσωπο τοῦ Πατέρα. Βασικό ἐπιχείρημά τους γιά τή διατύπωση τῶν θέσεών τους, ἀποτελεῖ ὁ ἰσχυρισμός τους ὅτι ἡ Παλαιά Διαθήκη ἀγνοεῖ τήν προΰπαρξη τοῦ Θεοῦ Λόγου, τή διακριτή ὑπόσταση καί τή θεότητα τοῦ Παναγίου Πνεύματος.
Μέ αὐτήν τήν ἀφετηρία, μέμφονται τούς χριστιανούς πού ἀποδέχονται καί ὁμολογοῦν τή θεότητα καί τήν προΰπαρξη τοῦ Θεοῦ Λόγου καί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ὅτι, μεταξύ ἄλλων, εἰσάγουν στόν χριστιανικό κόσμο παγανιστικές πολυθεϊστικές δοξασίες. Ἐπιπλέον, γιά ἐξέχουσες ἐκκλησιαστικές προσωπικότητες ἁγίων καί Πατέρων (π.χ. τοῦ Μ. Ἀθανασίου, τοῦ Μ. Κωνσταντίνου), ἀλλά καί γιά μοναδικά ἐκκλησιαστικά γεγονότα, ὅπως οἱ Οἰκουμενικές Σύνοδοι, διατυπώνουν πρωτοφανεῖς καί ἀνιστόρητους ἰσχυρισμούς σέ συνδυασμό μέ πρωτοφανοῦς ἐφευρετικότητας κατασκευασμένες κατηγορίες καί ἀπαξιωτικούς χαρακτηρισμούς.
Ἡ ἄσαρκος παρουσία τοῦ Θεοῦ Λόγου στήν Παλαιά Διαθήκη
Ὡστόσο, πατερική διδασκαλία καί φρόνημα τῆς Ἐκκλησίας, τεκμαιρόμενο ἀσφαλῶς ἀπό τήν ΠΔ, ἀποτελεῖ ἡ Ἄσαρκος παρουσία τοῦ Θεοῦ Λόγου σ’ αὐτή, στό πλαίσιο τοῦ μυστηρίου τῆς θείας Οἰκονομίας, σ᾽ ἕνα πλῆθος θεοφανειῶνν ἰδιαιτέρως μέ τή μορφή τοῦ Ἀγγέλου τοῦ Θεοῦ.
Ὁ ἄγγελος τοῦ Γιαχβέ ὁμιλεῖ κατά τρόπο θεοπρεπῆ πού ἀνήκει ἀποκλειστικά στόν Θεό (Γεν 21:17-18, ὁμιλεῖ ὡς Θεός: Γεν 16:7-13, 22:11-18 24:7.40, 31:11-13. Ἐξόδ 3:2-6), ἀλλοῦ ἐξ ὀνόματος τοῦ Θεοῦ, χαρακτηρίζεται ὡς Θεός ἀφοῦ τοῦ ἀποδίδονται θεῖα ὀνόματα, ὅπως Γιαχβέ (Ἐξόδ 3:14- 15), Ἐλοχίμ (Γεν 32:27-30· πβ. Ὠσηέ 12:3-5), γι’ αὐτό καί χαρακτηρίζεται Κύριος, προπορεύεται τῶν Ἰσραηλιτῶν κατά τήν ἔξοδο ἀπό τήν Αἴγυπτο (Ἐξόδ 14:19, 23:20-23, 32:34, 33:2. Πβ. Ἀριθμ 20:16. Ἠσ 63:9). Στόν προφήτη Ζαχαρία (2:10- 11), γίνεται λόγος γιά τόν Κύριο (Γιαχβέ) που ἀποστέλλει τόν ἄλλο Κύριο (Γιαχβέ).
Ὁ προφήτης Μαλαχίας (3:1-2) κάνει λόγο γιά τόν Κύριο πού θά ἔλθει στόν ναό Tου. Αὐτή ἡ βιβλική μαρτυρία ἀναφέρεται στόν Μεσσία, ὅπως ἐπιβεβαιώνεται ἀπό τό Μάρκ 1:2. Τό πρωτότυπο κείμενο χρησιμοποιεῖ τόν ἑβραϊκό ὅρο Adonai, (ἐδῶ μεταφρασμένο: Κύριος)· πρόκειται γιά ὄνομα πού δέν ἐφαρμόζεται ποτέ σέ κανέναν, ἀλλά ἀποκλειστικά στόν ὑπέρτατο Θεό. Ἐπίσης, ὁ ναός, ἀποκλειστικά ἱερός χῶρος παρουσίας καί λατρείας τοῦ Γιαχβέ, ὀνομάζεται δικός Του ναός. Μία ἀκόμη, δηλαδή, παλαιοδιαθηκική μαρτυρία γιά τή θεότητα τοῦ Λόγου στήν ΠΔ συνδυασμένη μέ τό μυστήριο τῆς ἐνσαρκου Οἰκονομίας Του. Τά ἀνωτέρω βιβλικά ἐδάφια μαρτυροῦν ὄχι μόνο τήν παρουσία τοῦ Θεοῦ Λόγου στήν ΠΔ ὡς ὑπόστασης δίπλα στήν ὑπόσταση τοῦ Θεοῦ Πατρός, ἀλλά καί τή θεότητά Του, καθώς στόν ἄγγελο τοῦ Γιαχβέ ἀποδίδονται τά ἴδια θεῖα ὀνόματα, ὅπως καί στόν Θεό Πατέρα, κάτι ἀδιανόητο ἐάν ἐπρόκειτο περί κτιστοῦ ὄντος, ὅπως οἱ ἄλλοι ἅγιοι ἄγγελοι.
Τό πρόσωπο τοῦ Ἁγίου Πνεύματος στήν Παλαιά Διαθήκη
Οἱ νεότεροι Πνευματομάχοι, πού ἀρνοῦνται καί πολεμοῦν τό Ἅγιο Πνεῦμα ὡς διακριτή ὑπόσταση στό μυστήριο τῆς Ἁγίας Τριάδος καί φυσικά τή θεότητα Του, ἐπικαλοῦνται μέ ἔπαρση τήν πολλαπλή νοηματοδότηση τοῦ ὅρου Πνεῦμα στήν Ἁγία Γραφή, καί εἰδικότερα στήν ΠΔ. Ὡς ἀποτέλεσμα, χαρακτηρίζουν τό Πανάγιο Πνεῦμα ὡς ἀπρόσωπη δύναμη ἤ ἐνέργεια ἤ ἐπιρροή τοῦ Θεοῦ Πατέρα. Παλαιοδιαθηκικές ἀναφορές πού μαρτυροῦν τήν παρουσία τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ὡς ξεχωριστοῦ Προσώπου καί ὄχι ὡς ἀπρόσωπης δύναμης ἤ ἐπιρροῆς ἀποτελοῦν τά βιβλικά χωρία: Γεν 1:2. Κριτ 3:10, 6:34, 11:29, 13:25. Α΄ Βασ 11:6. Β΄ Βασ 23:2. Ἠσ 48:16, 63:10. Ἰωήλ 3:1. Μαρτυρίες, μόνο ἀπό τήν ΠΔ, ἐνδεικτικές, ὅπως τόνιζε ὁ ἅγιος Κύριλλος Ἱεροσολύμων στούς ἀρχαίους Πνευματομάχους: «ἀληθῶς πάμπολλα ἐκ τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης ἀναλέξαι καὶ πλατύτερον διηγήσασθαι τὰ περὶ Ἁγίου Πνεύματος» (Κατήχηση 16,32).
Μιά ἄλλη διακριτή κατηγορία μαρτυριῶν γιά τή θεότητα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος στήν ΠΔ εἶναι ἐδάφια πού τοῦ ἀποδίδουν τίς ἴδιες θεϊκές ἰδιότητες πού ὑπάρχουν καί στά ἄλλα δύο Πρόσωπα: Ἐξόδ 31:3. Κριτ 14:6. Ψαλμ 50:12, 103:30, 138:7. Ἠσ 11:2, 40:13-15. Νεεμ 9:20.
Τί δηλώνουν αὐτά; Ἀπαντᾶ μέ χαρακτηριστική σαφήνεια ὁ Μέγας Βασίλειος: «Ἐκ τούτων παντὶ δῆλον ὅτι οὐχὶ ἀλλοτρίωσιν τῆς φύσεως, ἀλλὰ οἰκείωσιν πρὸς τὸν Πατέρα καὶ τὸν Υἱὸν ἡ κοινωνία τῶν ὀνομάτων παρίστησι» (Κατὰ Εὐνομίου 3,3). Ἔχοντας αὐτά ὑπ᾽ ὄψιν, ὑπενθυμίζουμε ἁπλῶς ὅτι οἱ ἰσχυρισμοί περί ἀντιβλικῶν δοξασιῶν καί ἀνυπαρξίας μαρτυριῶν γιά τή θεότητα τοῦ Λόγου, τήν προΰπαρξη καί τή φανέρωσή Του ὡς διακριτή ὑπόσταση στήν ΠΔ, ὅπως και περί τοῦ τρίτου Προσώπου τῆς Ἁγίας Τριάδος εἶναι ἰσχυρισμοί ἀθεολόγητοι, ἕωλοι καί ἀνυπόστατοι.
ΕΦΗΜΕΡΙΟΣ Σεπτέμβριος – Ὀκτώβριος 2022
