«Πνευματική φαρέτρα τοῦ Ὀρθοδόξου Χριστιανοῦ»
Ὑπό Γέροντος Κλεόπα Ἠλίε
Σπουδαστής: Σέ παρακαλῶ, πάτερ, νά μοῦ εἰπῆς τώρα, ἐάν καί τό Μυστήριο τοῦ Γάμου θεμελιώθηκε ἀπό τόν Σωτήρα μας καί τί συγκεκριμένα προσφέρει αὐτό.
Ἱερεύς: Ὁ Γάμος εἶναι ἕνα μυστήριο μέ τό ὁποῖο ἕνας ἄνδρας καί μία γυναίκα συμφωνοῦν ἐλεύθερα νά ζῆσουν μία ἀπό κοινοῦ ζωή, βοηθοῦντες ὁ ἕνας τόν ἄλλο στήν γέννησι καί ἀνάπτυξι τῶν παιδιῶν, λαμβάνοντες ἀπό τόν ὀρθόδοξο ίερέα τήν χάρι, ἡ ὁποία τούς ἁγιάζει αὐτό τόν δεσμό καί τούς βοηθεῖ στήν έκπλήρωσι τῶν σκοπών τους.
Τό Μυστήριο τοῦ Γάμου θεσπίσθηκε στήν ἀνθρωπότητα καί πάλι ἀπό τόν Κύριό μας Ἰησοῦ Χριστό, ἀλλά ὁ Θεός Πατήρ τό καθιέρωσε ἀκόμη ἀπό τόν καιρό τῆς δημιουργίας τοῦ κόσμου χαρίζοντας συμβοηθό στόν πρῶτο ἄνθρωπο, τόν Ἀδάμ: «οὐκαλόν εἶναι τόν ἄνθρωπον μόνον" ποιήσωμεν αὐτῶ βοηθόν κατ' αὐτόν» (Γέν. 2,18). Καί ἀμέσῳς ὁ Θεός έπλασε στόν ἄνθρωπο τήν γυναίκα ἀπό τά ὀστᾶ καί τήν σάρκα του (Γέν. 2, 21-24). ἀφοῦ τούς έπλασε κατ9 εἰκόνα καί ὁμοίωσι, τούς εὐλόγησε ὁ Θεός λέγοντάς τους: «Αὐξάνεσθε καί πληθύνεσθε» (Γέν. 1, 27-28). Σ᾿ ἐμᾶς τούς ορθοδόξους τό Μυστήριο αὐτό λέγεται καί στεφάνωμα. Μποροῦμε, συνεπῶς, νά πούμε ὅτι οἱ πρῶτοι ἄνθρωποι στεφανώθηκαν κατ' εύθείαν ἀπό τόν Θεό, δηλαδή εὐλογήθηκαν γιά νά ζῆσουν μαζί καί νά προκόψουν στήν ζωή τους. Ἐπειδή ὅμως οί πρωτόπλαστοι ἁμάρτησαν ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ, μέ τήν καταπάτησι τῆς ἐντολής Του τρώγοντας ἀπό τόν ἀπαγορευμένο καρπὁ, ὁ
Θεός τούς ἔβγαλε ἀπό τόν κῆπο τοῦ έπιγείου παραδείσου. "Εκτοτε τήν πρώτη εὐλογία τοῦ Θεοῦ συνοδεύει ή κατάρα στούς ἀνθρώπους, τῶν ὁποίων οί μεταξύ τους σχέσεις ψυχράθηκαν. Εἶναι ἀλήθεια ὅτι ὁ Θεός ἐπανέλαβε τήν εὐλογία πολλές φορές, λέγοντας «αύξάνεσθε καί πληθύνεσθε καί πληρὡσατε τήν γῆν» (Γέν. 9,1). Ὁ Θεός εὐλόγησε τόν Ἀβραάμ (Γέν. 22,17), κατόπιν τόν Ἰσαάκ (Γέν. 26, 1-4), ἐνῶ διά τοῦ Ἰσαάκ ὁ Θεός εὐλόγησε τόν Ἰακώβ (Γέν. 26, 1-29). Ἀλλά τό προπατορικό ἁμάρτημα διέφθειρε τίς σχέσεις μεταξύ τῶν ἀνθρώπων. "Ετσι ὁ ἄνδρας εἶχε τό δικαίωμα νά πάρη μία σύζυγο καί ἐάν αὐτή δέν τοῦ ἄρεσε πλέον, τῆς έδινε στό χέρι τό χαρτί διαζυγίου, τήν ἄφηνε καί μποροῦσε νά πάρη ἄλλη. Καί ἐάν καί αὐτή δέν τοῦ ἄρεσε, μποροῦσε ὁμοίως νά τήν ἀπομακρύνη καί νά πάρη μία ἄλλη (Δευτ. 24, 1-4 καί Ματθ. 5,31).
Ὅταν ἦλθε στόν κόσμο ἡ σοφία τοῦ Θεοῦ, ὁ σαρκωθείς Λόγος (Ίωάν. 1, 1-14), ίδρυσε τόν οἰκο του, στηριγμένον σέ ἑπτά στύλους (Παρ. 9,1). Πράγματι ὁ Κύριος μας μέ ἑπτά Μυστήρια ἦλθε νά ἐκπληρώση αὐτό πού προφητεύθηκε στόν Νόμο καί τούς Προφήτας (Ματθ. 5,17). Καί ὁ γάμος ἀποτελεῖ ἕνα στύλο τῆς πίστεως, ὡς Μυστήριο πού έθέσπισε ὁ ἴδιος ὁ Χριστός. "Ετσι ἄλλαξε ὁ Νόμος τοῦ Μωῦσέως (Έβρ. 7,12) μέ τόν Νόμο τῆς πίστεως (Ρωμ. 3,27), δηλαδή μέ τόν Νέο Νόμο (Ματθ. 26, 26-28). Αὐτός ὁ Νόμος ἄλλαξε καί τήν ἀτέλεια τού θεσμοῦ τοῦ γάμου τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, ὁ ὁποῖος ὄχι μόνο δέν εἶχε τήν χαρά καί τήν εὐλογία τοῦ οὐρανοῦ, ἀλλά εἶχε καί τήν δυσκολία ὅτι ὁ κάθε ἄνθρωπος μποροῦσε ν' άφήση τήν γυναίκα του γιά ὁποιαδήποτε αἰτία.
Ἐρχόμενος ὁ Κύριος γιά νά διορθώση ὅλα τά στραβά, ἔλεγε στούς ἀκροατάς Του: «Έρρέθη δέ' ὄς άν ἀπολύση τήν γυναίκα αὐτοῦ, δότω αὐτή ἀπὀστᾶσιον. ἐγώ δέ λέγω ύμϊν ὅτι ὁς άν ἀπολύση τήν γυναίκα αὐτοῦ παρἐκτός λόγου πορνείας ποιεί αὐτήν μοιχάσθαι, καί ὁς ἐάν ἀπολε- λυμένην γαμήση, μοιχάται» (Ματθ. 5, 31-32). "Αλλοτε πάλι οί φαρισαίοι ἦλθαν στόν Ἰησοῦ γιά νά Τόν πειράξουν καί Τοῦ εἶπαν: «εί έξεστιν ἄνθρώπω ἀπολῦσαι τήν γυναίκα αὐτοῦ κατά πᾶσαν αίτίαν; ὁ δέ ἀποκριθείς εἶπεν αὐτοίς' οὐκ ἀνέγνωτε ὅτι ὁ ποιήσας άπ' ἀρχής άρσεν καί θῆλυ έποίησεν αὐτούς καί εἶπεν, ένεκεν τούτου καταλείψει ἄνθρωπος τόν πατέρα αὐτοῦ καί τήν μητέρα καί κολληθήσεται τή γυναικί αὐτοῦ, καί έσονται οί δύο εις σάρκα μίαν; ὥστε οὐκέτι είσί δύο, ἀλλά σάρξ μία. ὁ ούν ὁ Θεός συνέζευξεν, ἄνθρωπος μή χωριζέτω. λέγουσιν αὐτω' τί ούν Μωσής ένετείλατο δοῦναι βιβλίον ἀποστασίου καί ἀπολῦσαι αὐτήν; λέγει αὐτοίς' ὅτι Μωσής πρός τήν σκληροκαρδίαν ὑμῶν... έπέτρεψεν ύμίν ἀπολῦσαι τάς γυναίκας ὑμῶν' άπ' ἀρχής δέ ού γέγονεν οῦτω. λέγω δέ ύμίν ὅτι δς άν ἀπολύση τήν γυναίκα αὐτοῦ μή ἐπί πορνεία καί γαμήση ἄλλην, μοιχάται, καί ὁ ἀπολελυμένην γαμήσας μοιχαται» (Ματθ. 19, 3-9). "Ετσι διά τοῦ Χριστοῦ ὁ γάμος ανυψώθηκε σέ ἕνα ἀνώτερο βαθμό. Ἔγινε ἕνα Μυστήριο.
Σπουδαστής: Ἐπίσης στήν ἁγία Γραφή δέν μᾶς φανερώνεται ὅτι ὁ γάμος εἶναι ἕνα Μυστήριο μέ τήν ὀρθόδοξη ἔννοια.
Ἱερεύς: Καί άν ἀκόμη ὁ Σωτήρ δέν μᾶς λέγει κατ' εύθείαν αὐτό τό πρᾶγμα, εἶναι ἀρκετό τό ὅτι μᾶς άπεικονίζεται ὡς τοιοῦτο, ὅπως συμβαίνει καί στά ἄλλα Μυστήρια. Δέν ὑπάρχει ἀνάγκη νά λέγεται άνοικτά αὐτό τό πρᾶγμα, ἀφοῦ αὐτά ἀπεικονίζονται ὡς ὁραταί πράξεις, μέσῳ τῶν ὁποίων ένεργεῖται ή ἀόρατος χάρις τού Θεοῦ. Γιά τόν γάμο μᾶς φανερώνεται ὁμοίως ὅτι σ' αὐτόν γίνεται κάποιο μυστικό ἔργο, πού δέν έκδηλώνεται στά σωματικά καί διανοητικά μας μάτια, καί συγκεκριμένα ή ἕνωσις μέ τήν δύναμι τοῦ Θεοῦ τῶν δύο συζύγων, κατά τρόπο ὥστε νά μή εἶναι πλέον δύο, ἀλλά μόνο ἕνας" αὐτό μᾶς λέγει ἀρκετά. Ἀλλά ἡ Ἁγία Γραφή μᾶς λέγει καί κατ' εύθείαν ἀκόμη ὅτι ἡ ἕνωσις πού γίνεται μέ τήν σύζευξι τῶν δύο συζύγων σέ γάμου κοινωνία εἶναι Μυστήριο καί μάλιστα «μέγα Μυστήριο» (Έφεσ. 5,32) καί άπεικονίζει τήν ἕνωσι Χριστοῦ καί Ἐκκλησίας.
Σπουδαστής: Στήν πρός Έφεσίους ἐπιστολή 5,32 ὁ ἀπόστολος Παῦλος δέν ὁμιλεῖ γιά τόν γάμο ὡς Μυστήριο, ἀλλά ὡς Μυστήριο τῆς ενώσεως μεταξύ Χριστοῦ καί Ἐκκλησίας: «τό μυστήριον τοῦτο μέγα έστίν, ἐγώ δέ λέγω εις Χριστόν καί εἰς τήν ἐκκλησίαν». Φαίνεται ὅτι ὁ ἴδιος ὁ ἀπόστολος προλαμβάνει τόν ἀναγνώστη νά μή ἐννοήση τίποτε εσφαλμένα, διότι συγκεκριμένα θά μιλοῦσε περί γάμου μέ τήν ἔννοια τοῦ Μυστηρίου. Μήπως ἐμεῖς οἱ ὀρθόδοξοι δίνουμε διαφορετική ερμηνεία στό ἐδάφιο αὐτό;
Ἱερεύς: Γιά νά ἰδούμε καθαρώτερα τί σημαίνει ὅταν λέγει ὁ ἀπόστολος «Μυστήριον μέγα», πρέπει νά ανατρέξουμε στά συμφραζόμενα. Ὁπότε, ἀπό τά συμφραζόμενα προκύπτει καθαρά ὅτι γίνεται λόγος περί γάμου, διότι ἀρχίζοντας ἀπό τόν στίχο 22, ὁ ἀπόστολος ὁμιλεῖ γιά τίς εἰδικές σχέσεις μεταξύ τῶν συζύγων. Γιά νά μᾶς ἐξηγήση μάλιστα κατά τρόπο πιό πειστικό καί κατάλληλο τήν σημασία τοῦ γάμου, τόν παρομοιάζει μέ τήν σχέσι πού ὑπάρχει μεταξύ Χριστοῦ καί Ἐκκλησίας. Εἶναι γνωστό ὅτι ὁ ἴδιος ὁ Χριστός ώνόμασε τόν ἑαυτό Του «Νυμφίο» (Ματθ. 9,15), ἐνῶ ή ἐκκλησία Του αντιπροσωπεύεται ὡς μία νύμφη ἀπό τόν ἀπόστολο καί ἡ σύγκρισις ἐδῶ, βλέπε καί στήν ἀποκάλυψι (22,17), παρότι δέν εἶναι ἀκριβῆς, εἶναι ὅμως ἀρκετά παραστατική.
Ὁ Κύριος μας Ἰησοῦς Χριστός ἐφανέρωσε ὅτι έγκρίνει καί εὐλογεῖ τόν γάμο, ὅταν εὑρέθηκε στόν γάμο τῆς πόλεως Κανά τῆς Γαλιλαίας μαζί μέ τήν Μητέρα Του καί τούς μαθητάς Του, τελώντας μ' αὐτή τήν εύκαιρία καί τό πρῶτο θαῦμα μέ τήν μεταβολἡ τοῦ νερού σέ κρασί (Ίωάν. 2, 1-11). Κατόπιν ὁ ἀπόστολος Παῦλος μᾶς λέγει: «Τίμιος ὁ γάμος έν πάσι καί ἡ κοίτη άμίαντος' πὁρνους δέ καί μοιχούς κρίνει ὁ Θεός» (Έβρ. 13,4). Οἱ μέθυσοι καί οί κανονιές παιγνίδια σύρουν ἐπάνω τους τήν οργἡ τοῦ Θεοῦ καί δέν ἔχουν τί νά ἀπολογηθοῦν μέ τά ἔργα αὐτά (Α' Πέτ. 4, 3-6). Σέ περίπτωσι ὅμως πού θά πεθάνη ὁ ἕνας ἀπό τούς συζύγους, ὁ ἄλλος εἶναι ἐλεύθερος νά στεφανωθῆ, χωρίς νά ἔχη καμμιά ἁμαρτία (Ρωμ. 7, 2-8), ἀλλά ὁποιος ζῆση μέ γυναίκα άστεφάνωτος, δηλ. χωρίς τήν εὐλογία τῆς Ἐκκλησίας, τότε ζῆ στήν ἀκολασία (Α' Κορ. 6, 16-20). Οί ἄνδρες πρέπει ν' άγαποῦν τίς γυναῖκες τους, ὅπως άγαπά ὁ Χριστός τήν Ἐκκλησία, ἐνῶ οί γυναῖκες νά φοβοῦνται τούς ἄνδρες τους καί νά ύποτάσσωνται ὡσάν στόν Κύριο (Έφεσ. 5, 22-33).
Σπουδαστής: Πουθενά δέν ἀναφέρεται κάποια συγκεκριμένη ἐθιμοτυπία τοῦ γάμου, πού νά τελῆται μόνο ἀπό τούς ἱερεῖς. Μερικοί λέγουν ὅτι τό τυπικό του δέν πρέπει νά εἶναι ἄλλο παρά μία θρησκευτική τελετή στήν ὁποία οί μέλλοντες σύζυγοι δίνουν τήν συγκατάθεσι μέ ἐπίσημο τρόπο ὅτι θά συμβιώσουν ἐν ὄψει τῆς θεμελιώσεως μιᾶς οικογενείας ή τῆς ἀποκτῆσεως παιδιῶν.
Ἱερεύς: Μολονότι δέν ἀναφέρεται πουθενά κάποια εἰδική ἐθιμοτυπία γιά τήν ἐπιτέλεσι αὐτοῦ τού Μυστηρίου, ὡστόσο ὅμως, ἐπειδή εἶναι Μυστήριο, ἔχει τό τυπικό του, ἔτσι ὅπως ἄλλωστε ἔχει τό κάθε Μυστήριο. Ή ἱερουργία στό κέντρο τῆς ὁποιάς εἶναι ἡ φράσις: «Στέφεται ὁ δοῦλος τοῦ Θεοῦ...» ἀποτελεῖ τό ἐξωτερικό μέρος ἤ τό ὁρατό μέρος τοῦ Μυστηρίου τού γάμου, πού εἶναι καί ἀναγκαίο γιά τήν ἐπιτέλεσι τοῦ οποιουδήποτε Μυστηρίου. Στό τυπικό τοῦ Μυστηρίου τοῦ γάμου καθωρίσθηκαν ἀπό τήν Ἐκκλησία διαφορετικές συμβολικές πράξεις (δηλ. τό στεφάνωμα, ή ἀλλαγή τῶν δακτυλιδιών, ή γεῦσις τοῦ κρασιού, ὁ χορός γύρω ἀπό τό τραπέζι τῆς τελετῆς καί ἄλλα) τά ὁποῖα ἔχουν τό νόημα καί τήν σπουδαιὁτητά τους, μαζί μέ τήν εὐλογία τοῦ Θεοῦ, γιά τήν θεμελίωσι μιάς οικογενείας. "Ετσι, ή στέψις συμβολίζει στούς μελλονύμφους τό στεφάνι τῶν αρἐτῶν πού πρέπει νά ἔχουν στήν ζωή τους, ή ἕνωσις τῶν χεριών τους συμβολίζει τήν ἕνωσι πού πρέπει νά ἔχουν μεταξύ τους ὡςάν ἕνα σῶμα. Ή ἀλλαγή τῶν δακτυλιδιῶν συμβολίζει τήν ἀμοιβαία πίστι καί ἀγάπη τῶν συζύγων, οἱ ὁποῖες ἀρετές πρέπει νά εἶναι άκλόνητες στήν ζωή τους. Ή γεύσις τού κρασιού συμβολίζει τήν αρμονική συμβίωσι τῶν νεονύμφων τόσο στίς εύτυχισμένες ἡμέρες τους ὅσο καί στίς δύσκολες.
Σπουδαστής: Πού τελεῖται ή ἀκολουθία τοῦ γάμου;
Ἱερεύς: Ή ἀκολουθία τοῦ γάμου πρέπει νά γίνεται στήν ἐκκλησία, δεδομένου ὅτι ὁ γάμος εἶναι ἕνα ἀπό τά ἑπτά Μυστήρια καί αὐτός εἶναι ὁ ἅγιος τόπος, στό ὁποῖο τελοῦνται καί τά ἄλλα Μυστήρια, διότι ἐδῶ συγκεντρώνεται ὁ κόσμος, καί ἐκκλησία σημαίνει τόπος συναθροίσεως ἀνθρώπων, ὅπου χαίρονται μέ τίς διάφορες εὐλογίες τῆς ζωῆς τους καί συμμετέχουν πάλι στίς θλίψεις καί δοκιμασίες τους. Γι' αὐτό ή ἐπιτέλεσις τοῦ γάμου γίνεται στήν ἐκκλησία καί σπανίως επιτρέπεται, ἀπό κάποια δικαίολογημένη αἰτία, νά γίνεται σέ σπίτι, μέ τήν άδεια τοῦ ἀρχιερέως, ὁ ὁποῖος ἀποφασίζει ἀναλόγως τῆς περιπτὡςεως.
Σπουδαστής: Καί πότε τελεῖται τό στεφάνωμα;
Ἱερεύς: Σύμφωνα μέ τούς Κανόνες τῆς Ἐκκλησίας δέν μπορεῖ νά γίνη γάμος στίς ἑξῆς περιόδους τοῦ ἔτους: Στίς τέσσαρες περιόδους τῶν νηστειῶν τοῦ ἔτους, καθώς καί σ' ὅλες τίς νηστεῖες τοῦ ἔτους" τήν Τετάρτη καί Παρασκευή, τήν ἡμέρα τοῦ Τιμίου Σταυροῦ, τήν ἀποτομή τῆς Κεφαλής τοῦ Τιμίου Προδρόμου (29ην Αύγούστου). Αὐτό συμβαίνει διότι οί διασκεδάσεις καί τά φαγοπὅτια πού συνοδεύουν συνήθως τούς γάμους, δέν επιτρέπεται νά γίνωνται σ' αὐτές τίς ἀνωτέρω ημερομηνίες, στίς ὁποῖες ταιριάζει ή μετάνοια καί ἐγκράτεια.
Στήν Μεγάλη Τεσσαρακοστή εἶναι επιτρεπτό στήν ἀνάγκη, νά γίνωνται άρραβώνες τήν ἡμέρα τοῦ Εὐαγγελισμοῦ, ἐάν δέν πέφτη τήν Εβδομάδα τῶν Παθών ἤ τήν Κυριακή τῶν Βαῖων.
Μετάφρασις ἀπό τά ρουμανικά π. Δαμασκηνός Γρηγοριάτης
Μέ τήν εὐλογία τοῦ πατρός Δαμασκηνοῦ Γρηγοριάτου
