Ὁ Σεβ. Ναυπάκτου ἐτέλεσεν εἰς τὸν Ἱ. Ν. Ἁγ. Νικολάου Ἀντιρρίου ἐπιτάφιον, ἐγκώμια καὶ περιφορὰν τοῦ σώματος τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου τὴν 13ην Αὐγούστου. Ἐπ’ αὐτοῦ τοῦ ἐθίμου σημειώνει ὁ κ. Π. Ἀνδριόπουλος εἰς τὴν ἱστοσελίδα «Φῶς Φαναρίου» τῆς 18ης Αὐγούστου 2022:
«…Μὲ ἀφορμὴ αὐτὴ τὴν κατάσταση ποὺ ἐμπεριέχει ἀρκετὴ δόση αὐθαιρεσίας καὶ ἄρα συνιστᾶ σημαντικὴ λειτουργικὴ ἀταξία, ἐπισημαίνουμε τὰ ἑξῆς: 1. Κανονικὰ ἡ Ἀκολουθία τῶν Ἐγκωμίων τῆς Παναγίας, ψάλλεται ὡς καὶ τοῦ Χριστοῦ (ὄρθρος Μ. Σαββάτου) μετὰ τὴν θ’ ὠδὴ πρὸ τοῦ ἐξαποστειλαρίου ἀνήμερα τῆς ἑορτῆς τῆς Κοιμήσεως… 2. Κανονικὰ τὰ Ἐγκώμια – εἶναι γνωστὸ – δὲν περιλαμβάνονται στὸ ἐπίσημο τυπικό τῆς ἑορτῆς… δὲν θὰ πρέπει νὰ ψάλλονται σὲ ὅλες τὶς ἐνορίες τοῦ κόσμου, ἀλλὰ μόνο ὅπου ὑπάρχουν θεομητορικὰ προσκυνήματα καὶ ὑπάρχει, ἐνδεχομένως, σχετικὴ παράδοση… 3. Στὰ Ἐγκώμια δὲν ὑπῆρχε ἡ παράδοση τοῦ “Σώματος” τῆς Παναγίας καὶ ἡ λιτάνευσή του. Ὁ Διονύσιος Παλαιῶν Πατρῶν τὸ 1541 τὸ γράφει καθαρά: “…προευτρεπισθέντος ἀναλογίου, τίθεται ἡ ἁγία εἰκὼν τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου”. Ἄρα τὸ “σῶμα” φοβοῦμαι πὼς ἀποτελεῖ παραφθορά… Μεγίστη δὲ γελοιότητα ἀποτελεῖ ἡ ὑπὸ τινῶν ἐφημερίων «περιφορὰ τοῦ Ἐπιταφίου της Παναγίας»… 4. Δυστυχῶς δὲν ἔχουμε μία ὁλοκληρωμένη μελέτη ἐπὶ τοῦ θέματος, γιά νὰ ξέρουμε πότε ἀκριβῶς καθιερώθηκαν τὰ Ἐγκώμια, στὰ Ἱεροσόλυμα ἀρχικῶς… 5. Τόσο τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο, ὅσο καὶ ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος ἀπαγόρευσαν τὴν τέλεση τῶν Ἐγκωμίων στὴν Παναγία, μὲ σχετικὲς ἐγκυκλίους, ἤδη ἀπὸ τὸν 19ο αἰώνα…».
Ὁ Σεβασμιώτατος κατὰ τὸ κήρυγμα ἐπέκρινε τὴν τάσιν νὰ χρησιμοποιῆται ἡ εὐχὴ «Καλὴ Παναγιά». Ἡ τοποθέτησίς του αὐτὴ ἐξέγειρεν ἀντιδράσεις, ἐκ τῶν ὁποίων δημοσιεύομεν τὰς ἀκολούθους.
* * *
«Κι ὅμως, ἡ φράσις “Καλὴ Παναγιὰ” στέκεται καὶ λεκτικὰ ἀλλὰ καὶ θεολογικά!
Ἐπειδὴ πολὺς λόγος ἔγινε τὶς προηγούμενες ἡμέρες, πρὶν ἀπὸ τὴν ἑορτὴ τῆς Παναγίας, γιὰ τὴ φράση – εὐχὴ “Καλὴ Παναγιά”, καλὸ θὰ ἦταν νὰ κάνουμε μία ἑρμηνεία αὐτῆς τῆς εὐχῆς. Τὸ ἐρώτημα, λοιπόν, εἶναι, γιατί στὶς ἀρχὲς τοῦ Δεκαπενταυγούστου, ἀλλὰ ὄχι μόνο, εὐχόμαστε μεταξὺ μας “Καλὴ Παναγιά”; Πρόκειται γιὰ ἐρώτημα ἀνθρώπων, οἱ ὁποῖοι λένε: “Καλὴ Παναγιά; Δηλαδή; Ὑπάρχει καὶ κακὴ Παναγιά”; Ἐκ πρώτης ὄψεως, φαίνεται νὰ ἔχουν δίκιο. Ὡστόσο, ἡ εὐχὴ “Καλὴ Παναγιὰ” ἔχει ἄλλο νόημα, ὅπως ἄλλο νόημα ἔχει καὶ ἡ εὐχὴ “Καλὴ Λευτεριά”.
Λέμε, λοιπόν: “Καλὴ Λευτεριά”! Δηλαδή; Ὑπάρχει καὶ κακὴ λευτεριά; Ὄχι βέβαια. Ἡ ἐλευθερία εἶναι μία! Ἀλλά, τότε; Γιατί λέμε “καλὴ λευτεριά”; Ἡ ἀπάντηση εἶναι ἡ ἑξῆς: Ὅταν εὐχόμαστε “καλὴ λευτεριά”, ἐννοοῦμε: “Μὲ τὸ καλὸ (μὲ ἀγῶνες καὶ θυσίες), νὰ κατακτήσουμε τὴ λευτεριά μας”. (ΑΜΗΝ, Παναγία μου! ) .
Καὶ ὅταν εὐχόμαστε “καλὴ Παναγιά”, ἐννοοῦμε: “Μὲ τὸ καλὸ (ἄρα, μὲ ὑγεία σωματικὴ καὶ μὲ προετοιμασία πνευματική), νὰ φτάσουμε μέχρι τὶς 15 Αὐγούστου, γιὰ νὰ γιορτάσουμε τὸ μεγάλο γεγονὸς τῆς κοίμησης τῆς Παναγίας”.
Ἑπομένως, ἡ φράση “Καλὴ Παναγιὰ” στέκεται τόσο λεκτικὰ ὅσο καὶ θεολογικά.
ΟΙ ΛΕΞΕΙΣ, ΟΙ ΕΝΝΟΙΕΣ, ΟΙ ΚΩΔΙΚΕΣ…
Γι’ αὐτό, λοιπόν, προτοῦ ποῦμε ἢ γράψουμε ὁτιδήποτε, ἂς βάλουμε τὸ μυαλό μας νὰ σκεφθεῖ τὸ τί μπορεῖ νὰ σημαίνει μία φράση. Εἶναι εὔκολο νὰ νομίζουμε ὅτι τὰ ξέρουμε ὅλα καὶ νὰ κάνουμε κριτική, ἀκόμη καὶ κριτικὴ καφενείου καὶ νὰ πετᾶμε λεκτικὲς “πέτρες” στοὺς ἄλλους, ὅτι δῆθεν δὲν ξέρουν τί λένε… Ἢ ἀκόμη καὶ νὰ τοὺς εἰρωνευόμαστε… Καὶ εἶναι δύσκολο νὰ μάθουμε νὰ σκεφτόμαστε…
Τὸ ἔχω πεῖ πολλὲς φορές. Οἱ ΛΕΞΕΙΣ, ἰδίως οἱ ἑλληνικές, δὲν εἶναι μόνο ἁπλὲς λέξεις ἐπικοινωνίας. Εἶναι καὶ ΛΕΞΕΙΣ πού, συχνά, χρῄζουν ὀρθῆς ἑρμηνείας, ὥστε νὰ μποροῦμε νὰ ἐπικοινωνοῦμε ὀρθὰ μὲ τοὺς ἄλλους.
Εἶναι ἀνάγκη νὰ καταλάβουμε ὅτι οἱ ΛΕΞΕΙΣ εἶναι (ἔχουν) καὶ ἔννοιες. Οἱ ΛΕΞΕΙΣ εἶναι (περιέχουν) καὶ γλωσσικοὺς κώδικες ποὺ μᾶς ὁδηγοῦν α) εἴτε στὸν ὀρθὸ δρόμο ἐπικοινωνίας μὲ τοὺς ἄλλους, καθὼς καὶ στὸν ὀρθὸ δρόμο ἀποφάσεων ποὺ πρέπει νὰ πάρουμε στὴν προσωπική, πολιτική, κοινωνική, ἐκκλησιαστικὴ καὶ ἐθνικὴ ζωή μας, β) εἴτε οἱ ΛΕΞΕΙΣ μᾶς ὁδηγοῦν σὲ ἀδιέξοδο ἢ καὶ στὸν γκρεμό, ἐφόσον δὲν μποροῦμε ἢ δὲν θέλουμε νὰ τὶς ἑρμηνεύσουμε ὀρθὰ καὶ νὰ τὶς κατανοήσουμε!
Ἀνδρέας Κατσιάπης, πτυχιοῦχος Θεολογικῆς Ἀθηνῶν, δημοσιογράφος στὴν Κατερίνη»
* * *
«Ὁ Ναυπάκτου διυλίζει τὸν κώνωπα
Πρὶν ἀπὸ λίγες ἡμέρες ὁ Ναυπάκτου κ. Ἱερόθεος σὲ ὁμιλία του [1] ἐπέκρινε τὴν συνήθεια ποὺ ἔχουν οἱ νεότεροι Ὀρθόδοξοι Ἕλληνες νὰ εὔχονται “Καλὴ Παναγιὰ” πρὶν τὴν ἔλευση τῆς Ἑορτῆς τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου καὶ ἐπεσήμανε ὅτι αὐτὴ ἡ εὐχὴ δὲν στέκει οὔτε λεκτικά οὔτε θεολογικά. Τὸ τραγικό τῆς ὑποθέσεως ἐδῶ δὲν εἶναι ὅτι ἔχει (ἢ δὲν ἔχει) δίκαιο ὁ Μητρ. Ἱερόθεος (πάντως ὑπάρχει καὶ πολίχνη βορειοδυτικῶς τῆς Βεροίας, ἡ ὁποία μετονομάσθηκε “Καλὴ Παναγιὰ” ἀπὸ “Μπαλοὺκ Μουνάρ”, ποὺ ὀνομαζόταν ἐπὶ Τουρκοκρατίας [2]), ἀλλὰ ὅτι βρισκόμαστε ἐνώπιον μίας διυλίσεως τοῦ κώνωπος κατόπιν μάλιστα καταπόσεως τῆς καμήλου, ἥτις ἐστί:
α) ἡ ἀποδοχὴ καὶ ὑπεράσπιση τοῦ Οὐκρανικοῦ Σχίσματος μὲ ἐπιχειρήματα τόσο ἕωλα ποὺ ἐνῷ καταρρίφθηκαν πάραυτα [3], οὐδέποτε ὑπῆρξε ἀνάκλησή τους.
β) οἱ στενὲς σχέσεις μὲ τὶς σκοτεινὲς δυνάμεις τῶν Η.Π.Α. (ἀπὸ πρέσβεις μέχρι ΑΧΕΠΑ καὶ δὲν συμμαζεύεται [4]) μᾶλλον λόγῳ τοῦ φανατικοῦ ἀντιρωσσισμοῦ ποὺ κληρονόμησε ἀπὸ τὸν – σχεδὸν θεοποιημένο ἀπὸ κάποιους ὀπαδοὺς του – π. Ἰωάννη Ρωμανίδη,
γ) ἡ ὑπεράσπιση τῶν ἀντιεκκλησιαστικῶν μέτρων τῆς πολιτικῆς καὶ ἐκκλησιαστικῆς ἡγεσίας στὴ διαχείριση τῆς λεγόμενης πανδημίας, καθὼς καὶ τὴν προώθηση τῶν ἀμφιλεγόμενων ἐμβολίων [5], καὶ
δ) ἡ ἐπιτέλεση τοῦ κακόζηλου ἐθίμου τοῦ μετ’ Ἐγκωμίων Ἐπιταφίου τῆς Παναγίας [6], ἡ ὁποία ἔχει ἀποδοκιμασθεῖ συνοδικῶς τόσο ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος [7], ὅσο καὶ ἀπὸ τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο [8], καὶ τοῦτο διότι ὁ τάφος τῆς Θεοτόκου βρίσκεται στὴ Γεθσημανὴ καὶ μόνο ἐκεῖ θὰ μποροῦσε νὰ ἐπιτραπεῖ (κατ’ οἰκονομίαν τοῦ τοπικοῦ Τυπικοῦ) ἡ τέλεση Ἐπιταφίου Ἀκολουθίας, ἐνῷ ἀντιθέτως ἡ Ἀκολουθία τοῦ Ἐπιταφίου τοῦ Μεγάλου Σαββάτου γίνεται σὲ κάθε ἱερὸ ναό, διότι κάθε Ἁγία Τράπεζα συμβολίζει τὸν Τάφο τοῦ Κυρίου.
Τὸ μόνο πλέον ποὺ ταιριάζει στὴ περίσταση εἶναι νὰ εὐχηθοῦμε “καλὰ μυαλὰ” καὶ “καλὴ ἀπολογία”…
Σημειώσεις:
[1] youtube.com
[2] Μ. Χουλιαράκη, Γεωγραφική, διοικητικὴ καὶ πληθυσμιακὴ ἐξέλιξις τῆς Ἑλλάδος, 1821-1971, τόμος 3, Ἐθνικὸν Κέντρον Κοινωνικῶν Ἐρευνῶν, 1973, σελ. 249.
[3] Νικολάου Μάννη, “Αὐτοκέφαλη Ἐκκλησία” ἢ “Αὐτοκέφαλη Ἐκκλησιολογία”: romfea.gr
[4] Βλ. ἐνδεικτικά: Στὸ Ἅγιον Ὄρος ὁ Τζέφρι Πάιατ (μὲ τὸν Ναυπάκτου): news247.gr Ὁ νέος πρέσβης τῶν Η.Π.Α. στὸν Μητροπολίτη Ναυπάκτου: orthodoxianewsagency.gr Ἑνότης: Φανάρι – ΗΠΑ – Ναύπακτος: orthodoxostypos.gr Οἱ Ὕπατοι τῆς ΑΧΕΠΑ εἰς τὸν Σεβ. Ναυπάκτου: orthodoxostypos.gr/
[5] Βλ. ἐνδεικτικά: Ὁ ἅγιος Ναυπάκτου καὶ ὁ Ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης: orthodoxostypos.gr / Ὑποχρεωτικὸς ἐμβολιασμὸς κληρικῶν ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος: orthodoxostypos.gr/ Ἐμβολιάστηκε ὁ πρῶτος ἱεράρχης, Μητροπολίτης ναυπάκτου Ἱερόθεος: ethnos.gr/
[6] Τὰ Ἐγκώμια τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου στὸ Ἀντίρριο: orthodoxianewsagency.gr/
[7] “… ἐπειδὴ ἡ τοιαύτη ἀκολουθία εἶναι ἀσυνήθης καὶ πάντη ξένη εἰς τὴν καθ’ ὅλου ὀρθόδοξον Ἀνατολικήν τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίαν, μήτε ἐγκεκριμένη, μηδ’ ἀνεγνωρισμένη πούποτε, ἡ Σύνοδος ἀπηγόρευσεν αὐτὴν” (Ἐγκύκλιος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος 135, ὑπ’ ἀρ. πρωτ. 4319/21-4-1865).
[8] “…ἀπαγορεύεται αὐστηρῶς τὸ ψάλλειν ἐπιτάφιον ἀκολουθίαν κατὰ τὴν ἑορτὴν τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου, ὡς συνειθίζουσι τινὲς τῶν ἱερέων νὰ πράττωσιν. Ἐὰν δὲ γνωσθῆ ὅτι ἡ διάταξις τοῦ Τυπικοῦ τῆς Μεγάλης Ἐκκλησίας δὲν τηρεῖται, ἄλλαι δ’ ἀντ’ αὐτῆς συνήθειαι καὶ τελεταὶ εἰσάγονται καὶ ἐκτελοῦνται, ἢ ὅτι ψάλλεται ἐπιτάφιος ἀκολουθία κατὰ τὴν ἑορτὴν τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου, θέλετε θεωρηθῆ ἀπειθεῖς πρὸς τὰ ἐκκλησιαστικῶς ἐντελλόμενα καὶ ἑπομένως ὑπεύθυνοι ἀπέναντι τῆς Μεγάλης Ἐκκλησίας” (Ἐγκύκλιος ἐκ τοῦ Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως στὶς 11-8-1880). “Ἡ Μεγάλη Ἐκκλησία κατακρίνουσα πᾶν ὅ,τι καινοφανὲς καὶ κακόζηλον, ἔστω καὶ γενόμενον πρὸς τιμὴν τῆς Θεοτόκου, ἀποδοκιμάζει ταῦτα ἐπισήμως καὶ ἀπαγορεύει μάλιστα αὐστηρῶς” (ἐκ τοῦ Τυπικοῦ Βιολάκη).
Νικόλαος Μάννης
Ἐκπαιδευτικός
