Ο οσιομάρτυρας Δημήτριος μαρτύρησε στα Ιωάννινα στις 18 Αυγούστου 1808. Ο Pouqueville, τότε πρόξενος της Γαλλίας στα Ιωάννινα, παρακολούθησε το μαρτύριο του Αγίου και το περιγράφει ως εξής:
Ο Δημήτριος, τέκνο της βλαχικής κοινότητας της Σαμαρίνας στην Πίνδο, μοναχός τού τάγματος του αγίου Βασιλείου, κινούμενος από την ευαγγελική εκείνη αγάπη που ήταν πάντοτε το χαρακτηριστικό του κηρύγματος σε καιρό διωγμών, διέτρεχε κατά τις θυελλώδεις αυτές ημέρες τις ταραγμένες περιοχές της Θεσσαλίας, για να ηρεμήσει τα πνεύματα και να τα επαναφέρει στον ζυγό της υπακοής. Αφού τον κατήγγειλαν ως στασιαστή, οδηγήθηκε σιδηροδέσμιος ενώπιον του σατράπη των Ιωαννίνων (του Αλή πασά). Ήθελαν να τον αναγκάσουν να πλάσει συνενόχους για να εμπλέξουν σε ψευδή συνωμοσία τους ορθοδόξους αρχιερείς που κατείχαν τους εκκλησιαστικούς θρόνους της Θεσσαλίας. Αυτός όμως, ενισχυμένος από φλογερή πίστη, έδωσε τη μαρτυρία της αλήθειας του ζώντος Θεού· οι απαντήσεις του άναψαν την οργή του κυβερνήτη, η οποία εκδηλώθηκε σ’ ένα διάλογο που αξίζει να παραδοθεί στη Χριστιανοσύνη ως ενα από τα μνημεία εκείνα που είναι προορισμένα να λαμπρύνουν το μαρτυρολόγιο της όλης Εκκλησίας.
Αλής: Ανήγγειλες τη βασιλεία του Ιησού Χριστού και επομένως την πτώση των δικών μας ιερών και του βασιλιά μας;
Δημ.: Ο Θεός μου βασιλεύει στους αιώνες των αιώνων… Σέβομαι τους κυρίους που μας έδωσε.
Αλής: Τι έχεις στο στήθος σου;
Δημ.: Τη σεβάσμια εικόνα της Παναγίας Μητέρας του.
Αλής: Θέλω να τη δω.
Δημ.: Δεν επιτρέπεται να βεβηλωθεί. Διάταξε να μου λύσουν το ένα χέρι και θα σου την παρουσιάσω.
Αλής: Έτσι ταράζεις τα πνεύματα; Είμαστε λοιπόν βέβηλοι; Στα λόγια αυτά αναγνωρίζω τον πράκτορα των επισκόπων, οι οποίοι καλούν τους Ρώσους για να μας υποδουλώσουν· πες τούς συνεργούς σου.
Δημ.: Οι συνεργοί μου είναι η συνείδησή μου και το καθήκον μου, που με υποχρεώνουν να παρηγορώ τους χριστιανούς και να τους κάνω ευπειθείς στους νόμους σας.
Αλής: Πες στους δικούς σας νόμους, σκύλε χριστιανέ.
Δημ.: Το όνομα αυτό είναι η δόξα μου.
Αλής: Έχεις εικόνα της Παναγίας, με την οποία, όπως λένε, γίνονται μαγικά;
Δημ.: Να λες θαύματα. Η Μητέρα του Σωτήρα μου είναι η μεσίτριά μας στον αθάνατο Υιό της και Θεό. Τα θαύματά της είναι καθημερινά σε μας και κάθε μέρα την επικαλούμαι.
Αλής: Ας δούμε αν θα σε υπερασπιστεί. Δήμιοι, βασανίστε τον.
Με τα λόγια αυτά, ειπωμένα με φοβερή οργή, οι αυλικοί τού σατράπη κρύφτηκαν, ενώ οι εκτελεστές συνέλαβαν τον μοναχό και τον έριξαν στα πόδια του τυράννου, ο οποίος τον έφτυσε στο πρόσωπο. Του αφαίρεσαν την αγία εικόνα, έμπηξαν μυτερά καλάμια στα νύχια των ποδιών και των χεριών του, τρύπησαν τα μπράτσα του· και μέσα στους πόνους δεν ακούγονταν από το στόμα του παρά αυτά τα λόγια αγάπης: «Κύριε, ελέησον τον δούλον σου· Βασίλισσα των ουρανών, πρέσβευε υπέρ ημών».
Μετά το βασανιστήριο των καλαμιών έβαλαν στο σεβάσμιο μέτωπο του ομολογητή τού Ιησού Χριστού αλυσίδα από κότσια, την οποία έσφιγγαν δυνατά λέγοντάς του να ομολογήσει την ενοχή του και να πει τους συνεργούς του· αυτή όμως έσπασε χωρίς να του αποσπάσει ούτε ένα βογγητό. Το μόνο, για το οποίο δυσανασχετούσε ο μάρτυρας, ήταν οι ύβρεις των ασεβών κατά του Θεού. Οι δήμιοι κατάκοποι ζήτησαν να αναβληθούν τα βασανιστήρια για την άλλη μέρα και το θύμα τους ρίχτηκε στο βάθος μιας υγρής φυλακής.
Ο σατράπης δεν παρέστη πλέον στα βασανιστήρια, τα οποία επαναλήφθηκαν με τη διαταγή του· κρέμασαν τον Δημήτριο σαν άλλο Παύλο με το κεφάλι προς τα κάτω επάνω σε φωτιά από ρητινώδη ξύλα και έκαιγαν αργά το δέρμα του κρανίου. Φοβήθηκαν όμως, από απανθρωπία, μήπως πεθάνει, και αφού τον πήραν από τη φωτιά, τον σκέπασαν με μια τάβλα, επάνω στην οποία ανέβαιναν οι δήμιοι και χόρευαν για να του σπάσουν τα κόκαλα. Ο Δημήτριος νίκησε και στο τελευταίο αυτό βασανιστήριο· και αφού δοκιμάστηκε με τα καλάμια, τη φωτιά και το ποδοπάτημα, τον έκτισαν μέσα σε τοίχο, αφήνοντας ελεύθερο μόνο το κεφάλι του και τρέφοντάς τον για να παρατείνουν τους πόνους του. Μετά από δέκα μέρες ξεψύχησε επικαλούμενος το όνομα του παντοδυνάμου Θεού. Οι τελευταίες του λέξεις ήταν οι ίδιες με του αγίου Βαβύλα, επισκόπου Αντιοχείας, που και αυτός πέθανε στα χέρια των εχθρών τού Χριστού: «Επίστρεψον, ψυχή μου, εις την ανάπαυσίν σου, ότι ο Κύριος ευηργέτησέ σε» (Ψαλμ. 114:7).
Αυτός ο χριστιανικός θρίαμβος εξέπληξε την Ήπειρο· αμέσως αναγνώρισαν τον Δημήτριο ως άγιο. Κάποιος μωαμεθανός από την Καστοριά, αυτόπτης των παθών του, ζήτησε να βαπτιστεί, πράγμα που τον αξίωσε μετά από καιρό να λάβει το στεφάνι του μαρτυρίου.*
Αναφέρονται θαύματα που έγιναν μόνο με την επίκληση του ονόματος τού ομολογητή τού Ιησού Χριστού· ενα από αυτά, το οποίο δεν μπορεί να αμφισβητηθεί, είναι ότι το αίμα του κατέπαυσε τη λύσσα του τυράννου και ότι υπήρξε το εξιλαστήριο θύμα της Θεσσαλίας, όπου σταμάτησαν τα βασανιστήρια και ο διωγμός.
* Σύμφωνα με τους νόμους των Μωαμεθανών, κάθε Τούρκος που ασπάζεται άλλη θρησκεία τιμωρείται με θάνατο. Ο Χασάν από την Καστοριά, αφού αναγεννήθηκε με το βάπτισμα, ζούσε αφανής κάπου στην Ακαρνανία με το ονομα Γεώργιος, καλλιεργώντας ένα χωράφι που νοίκιαζε. Επειδή όμως ξεχώριζε για την ευσέβεια και την καθαρότητα του βίου του, δεν άργησε να ανακαλυφθεί από τον Μέτση Μπόνο, μουσελίμη του Αλή πασά, ο οποίος τον θανάτωσε μετά από βασανιστήρια, από τα οποία θα διηγηθώ μόνο κάτι το ιδιαίτερο: έμπηξαν στα σπλάγχνα του σίδερο τόσο πυρακτωμένο, που είχε γίνει λευκό. Δεν μπορώ ν’ αναφέρω περισσότερες λεπτομέρειες.
Από το βιβλίο: F.-C.-H.-L. Pouqueville, Histoire de la régénération de la Grèce, tome I, Paris 1824, σελ. 294-8.
(Μετάφραση για την Κ.Ο.)
