«Χωρίς κόπο, θυσία, τίποτε το
αξιόλογο, το ωραίο, δεν επιτυγχάνεται»
Σοφοκλής
Μέσα στην φιλήδονη και άκρως ατομιστική εποχή μας, όταν ακουσθεί η λέξη θυσία, οι πλείστοι ανατριχιάζουμε από αντίδραση. Ίσως κάποιοι να μη γνωρίζουν και καθόλου την ανωτέρω έννοια. Ακόμη και η λέξη χρέος, διέρχεται απαρατήρητη από την επιλεκτική προσοχή της αδιάφορης κοινωνίας. Τέλος ο πόνος, αποτελεί με την σειρά του μία κατάσταση που αποστρέφεται απόλυτα ο σύγχρονος φυγόπονος άνθρωπος. Δεν θέλει ούτε να ακούει, ούτε να βλέπει αυτόν τον παρείσακτο επισκέπτη. Γιατί λατρεύει μία ζωή άπονη και καθόλα ευχάριστη.
Κι όμως οι τρεις πρότερες έννοιες έχουν μεταξύ τους μία ψυχική αλληλεξάρτηση και γειτνιάζουν απόλυτα νοηματικά, ενοικώντας η μία μέσα στην σημασία της άλλης. «Προσεταιρίζεται» ευγενικά η μία την αξία της άλλης. Γιατί στην θυσία, οδηγεί το χρέος. Το δε χρέος είναι η φυσική απόρροια του πόνου της ψυχής. Πονάει ο σεμνός και ευαίσθητος άνθρωπος για το περικείμενο κακό, οπότε ξεπηδάει μέσα του το χρέος, κατόπιν εντολής της συνείδησής του και στη συνέχεια θυσιάζεται ποικιλοτρόπως, για να παραδειγματίσει και να ευαισθητοποιήσει συγκινώντας τους, τους λοιπούς περίοικους. Όμως όλη η πρότερη διαδικασία, άθελά της προδίδει την ενυπάρχουσα αρετή της χριστιανικής αγάπης, η οποία «οὐ ζητεῖ τά ἑαυτῆς» (Α´Κο.13,5).
Αλλά δυστυχώς οι αθλητές αυτής της αγάπης, που γνωρίζουν μόνο την γλώσσα της θυσίας, λιγοστεύουν μέρα με τη μέρα στον εχθρικό και φιλάθλιο κόσμο μας. Ο συγκλονιστικός αυτός φθόγγος της θυσίας, ακούγεται σπανιότατα. Ο λόγος; Γιατί ο άνθρωπος γίνεται όλο και περισσότερο τομάρι. Ολονέν εγκλείεται μέσα στα στεγανά του κελιού, του άψυχου εαυτού του. Διαφεύγοντας από την ζούγκλα της κοινωνίας, «άθελά» του φυλακίζεται μόνος του, στο κάτεργο του ατομισμού. Παραδίδεται με άλλα λόγια στην λογική της σάρκας, που τον κατεξουσιάζει πλέον απειλητικά. Έτσι η λογική αυτή υπαγορεύει να μη φροντίζει παρά μόνο για τα συμφέροντά του, να μην αγωνίζεται και να μη θυσιάζεται παρά μονάχα για τις προσωπικές του υποθέσεις. Οπότε βλέπει τους άλλους με κρύο μάτι και με αναίσθητη καρδιά. Κι όμως το Πνεύμα μέσω της λογικής, της λογικής της αγάπης, επιτάσσει θυσία. Μόνο μέσω της θυσίας ο άνθρωπος δραπετεύει από το δεσμωτήριο του εαυτού του και γεύεται την υψηλότερη μορφή ελευθερίας, που είναι η νίκη κατά της δουλείας του εαυτού του και των ασύντακτων επιθυμιών του. Ποιος όμως σήμερα είναι πρόθυμος να υποταχθεί στην λογική του πνεύματος;
Ας δώσουμε τον λόγο στον Φώτη Κόντογλου:
«Οι σημερινοί άνθρωποι αυτά τα περιγελάνε, όπως οι τρελλοί περιγελάνε κείνους που είναι στα λογικά τους. Καγχάζουνε οι κλειδοκράτορες της σοφίας, οι αλαφρόμυαλοι νάρκισσοι, που θαυμάζουνε τον ίσκιο τους μέσα στο περαστικό νερό, εκείνοι που θεοποιήσανε το χαμένο μυαλό τους. Κοίταζε, λοιπόν, και κλάψε άνθρωπε, πόσο η φύση σου πάλιωσε και παραμορφώθηκε: Οι σημερινοί άνθρωποι είναι καταχωσμένοι μέσα σε ψεύτικους θησαυρούς, βρίσκονται μέσα σε μια έρημο χωρίς νερό, χωρίς φως, χωρίς ελπίδα. Γιατί το πλέον φοβερό κάτεργο που καταδικάζεται ο άνθρωπος, είναι η απιστία. Ας μη πλανιέται όμως ο άπιστος, πως κάποιος άλλος τον έριξε μέσα στην αγωνία. Σε κανένα δεν είναι κλειστή η πόρτα. Αλλά οι άνθρωποι είναι τυφλοί και κουφοί, δοσμένοι στα πάθη τους και στην αμαρτία που τρέφει τον εγωισμό… Από όλα τρώγει η ψυχή τους, από κάθε ακαθαρσία θρέφεται η καρδιά τους, μονάχα από το δροσερό νερό που αναπηδά από τον Θεό δεν πίνουνε».
Μπορείς όμως να θυσιασθείς, αν δεν πιστεύεις στον Θεό; Φυσικά και όχι. Ακόμη και οι ασεβείς άνθρωποι, όταν σπανίως θυσιάζονται για κάποιον που αγαπούν, το κάνουν, γιατί πιστεύουν στα συναισθήματα της καρδιάς τους.
Σήμερα όμως και αυτή η καρδιά των ανθρώπων είναι μία ερημιά κατάξερη από αγάπη. Το λουλούδι της αγάπης όμως είναι αιματηρό και δεν μπορεί να ριζώσει σε τέτοιες άγονες καρδιές. Ακόμη και αν γίνεται κάτι, κατ’ ουσίαν είναι επιφανειακό και απόλυτα υποκριτικό. Αυτό αποκαλύπτεται, όταν αυτό το κάτι, η υποτιθέμενη θυσία, δεν συγκινεί, δεν συγκλονίζει, ούτε εκπέμπει φως.
Η χριστιανική θυσία όμως εμφαίνεται από την θυσία του ίδιου μας του εαυτού. Αυτή η θυσία δε πραγματοποιείται από φλογερή αγάπη προς εκείνον που σταυρώθηκε για εμάς και όχι για το φαρισαϊκό θεαθήναι.
Ας μελετήσουμε το θέμα της θυσίας μελετώντας τη θυσία των αποστόλων. Καθώς περπατάει ο Ιησούς στην όχθη της λίμνης της Γαλιλαίας, βλέπει τον Σίμωνα και τον Ανδρέα, τον αδελφό του Σίμωνα, να ρίχνουν τα δίχτυα στην λίμνη, γιατί ήταν ψαράδες. «Ἀκολουθεῖστε με», τους λέγει ο Χριστός, «καί θά σᾶς κάνω ψαρᾶδες ἀνθρώπων». Εκείνοι αμέσως χωρίς καν να σκεφθούν, να εξετάσουν την πρόσκληση, αφήνουν τα δίχτυα και τον ακολουθούν. Θυσιάζουν σπίτια, οικογένειες, επιχειρήσεις, προπάντων ανέσεις και ακολουθούν τον Χριστό. «Την κακοτράχαλη ατραπό» (Μαρκ. 1,16).
Προχωράει λίγο πιο πέρα ο Χριστός, βλέπει τον Ιάκωβο τον γιο του Ζεβεδαίου και τον αδελφό του Ιωάννη, να τακτοποιούν και αυτοί τα δίχτυα μέσα στο ψαροκάικό τους και τους καλεί αμέσως. Αυτοί αφήνουν τον πατέρα τους και τους εργάτες μέσα στο καΐκι και «ἀπῆλθον ὀπίσω αὐτοῦ».
Πάλι ο Χριστός πηγαίνει προς την λίμνη και βλέπει τον Λευΐ, γιο του Αλφαίου, να κάθεται στο τελωνείο του και να συλλέγει αργύρια. Του λέγει· «ἀκολούθει μοι». Και εκείνος παρατάει «το παν» και ακολουθεί το άγνωστο και προπάντων την φτώχεια, ενώ ήταν πλούσιος.
Στην περίπτωση των μαθητών, αντικρίζουμε μια πρωτόγνωρη θυσία, μία θυσία συνεχόμενη. Θυσία αγάπης, αφοσίωσης και πλήρους εμπιστοσύνης προς τον Χριστό. Εκτιμώμενη η ως άνω θυσία, προσμετράται κορυφαία σε σχέση με άλλες θυσίες στιγμιαίες, που τερμάτισαν άμεσα, καθότι οι πρότεροι μαρτυρούν από την πρώτη ώρα ακατάπαυστα, χωρίς να γνωρίζουν πότε θα κορυφωθεί η θυσία τους με το τελικό έσχατο θανατικό μαρτύριο.
Ας μελετήσουμε όμως από κοντά την ζωή των Δώδεκα. Οι άνθρωποι απαιτούν κέρδη, οφέλη, απόλαυση, ηδονή, δόξα τιμή, καλή και άνετη ζωή.
Τι από όλα αυτά απόκτησαν οι απόστολοι στη ζωή τους; Η απάντηση: φτώχεια, πείνα, ξύλο, διωγμούς φυλακίσεις, πίκρες, βάσανα και τελικώς επονείδιστο θάνατο.
Γράφει ο Απ. Παύλος: «Ο Θεός εμάς τους αποστόλους μας έβαλε, σε όλη μας την ζωή να μοιάζουμε με καταδίκους σε θάνατο, που περιμένουν την εκτέλεση· σαν να είμαστε οι χειρότεροι άνθρωποι του κόσμου! Μέχρι την στιγμή αυτή δεν έχουμε όχι να διασκεδάσουμε, αλλά ούτε να φάμε, ούτε να πιούμε, ούτε να ντυθούμε! Έχουμε καταντήσει «καρπαζοεισπράκτορες». Τρέχουμε από τόπο σε τόπο. Και ζούμε με τον ιδρώτα μας. Με τον κόπο των χεριών μας. Μας βρίζουν. Μας κατατρέχουν. Μας βλασφημούν. Καταντήσαμε τα σκουπίδια του κόσμου. Ζούμε με την κοινή καταφρόνηση όλων. Σαν να είμαστε καθάρματα». (Α΄Κορ. 4,9-13).
Εμείς στη σύγχρονη διάλεκτο θα λέγαμε· «Έζησαν σαν τα σκυλιά!»
Αυτό όμως, δεν υφίστανται και οι σύγχρονοι κληρικοί, που τιμούν το ράσο τους, σταυρούμενοι επί καθημερινής βάσεως; Θυσιαζόμενοι μέρα και νύχτα; Ένα ολοήμερο, ολονύχτιο μαρτύριο, που θα λάβει τέλος, όταν κρίνει ο Θεός; Και στο τέλος; Στο τέλος ακολουθεί και το τελικό καθοριστικό μαρτύριο, που συνόδευσε όλους τους μάρτυρες και μαθητές του Κυρίου. Όποιο και αν είναι αυτό… Πώς πέθαναν οι πρότεροι; Σαν κακούργοι!
Όλοι με οικτρό θάνατο. Όλοι προτίμησαν τον θάνατο, παρά να αρνηθούν την πίστη τους. Τον Χριστό! Κι όμως αρκούσε να αρνηθούν αυτή την πίστη, όχι μόνο για να γλιτώσουν τον θάνατο, αλλά και να ζήσουν ζωή ανέσεως και χαράς. Αυτοί, όλοι τους, προτίμησαν τον θάνατο.
Ο Πέτρος, σταυρώθηκε. Ο Ανδρέας σταυρώθηκε. Ο Ματθαίος κάηκε ζωντανός σε καμίνι. Ο Ιάκωβος σφάχτηκε με μαχαίρι. Ο Σίμων ο ζηλωτής σταυρώθηκε. Ο Φίλιππος κρεμάστηκε ανάποδα. Ο Ιάκωβος ο Ζεβεδαίου, σφάχτηκε. Ο Βαρθολομαίος, σταυρώθηκε. Ο Ιούδας ο Θαδδαίος σκοτώθηκε από τόξα. Ο Θωμάς τελείωσε επίσης σημαδευόμενος σε αγώνα τοξοβολίας. Ο Ματθίας πέθανε από βασανιστήρια. Μόνο ο Ιωάννης ο Θεολόγος πέθανε από φυσικό θάνατο. Και αυτός ο θάνατος όμως, ίσως περιέκλειε κάποιο μαρτύριο άγνωστο σε εμάς…
Το πνεύμα όμως της πρότυπης θυσίας, το παρέδωσε ο ίδιος ο Χριστός στην κοινωνία, προσφέροντας εκουσίως την ζωή του, σαν αντάλλαγμα, υπέρ της ψυχικής σωτηρίας του ανθρώπου και μάλιστα κατόπιν οδυνηρού μαρτυρίου και προπάντων επονειδίστου θανάτου. Από αυτήν την θυσία φωτίστηκαν μετέπειτα η θυσία των αποστόλων και όλες οι άλλες θυσίες.
Ας παρακολουθήσουμε με δέος και μία συγκινητική οικογενειακή θυσία.
Ο Άγιος Ευστάθιος ο Πλακίδας, αρνούμενος να θυσιάσει στα είδωλα, κλείστηκε από τους ειδωλολάτρες μέσα σε ένα τεράστιο χάλκινο βόδι, κούφιο εσωτερικά, μαζί με την γυναίκα του και τα δύο παιδιά του. Εκεί μέσα ψήθηκαν, από την φωτιά που άναψαν κάτω από την κοιλιά του ζώου, οι πυρομανείς διώκτες άθεοι, ενώ την ίδια ώρα έψελναν ύμνους προς τον Θεό, ώσπου οι φωνές τους έπαυσαν. Μέσα από την κοιλιά του ζώου, όταν ανοίχτηκε, εξήλθε μία μακαριότης και μία γαλήνη ζωγραφισμένη στα πρόσωπα των μαρτύρων και ομολογητών, που ανέπεμπε σε ένα άλλο κόσμο. Ξέχωρο, έμψυχο, καθαρά πνευματικό. Άυλο!
Ας ακούσουμε όμως τα λόγια του Χρυσοστόμου, για να προσανατολισθούμε μέσα στα άδυτα του πόνου μας και της ψυχικής απόγνωσης. «Ἐάν μή πειρασμός, οὐδέ στέφανος, ἐάν μή παλαίσματα, οὐδέ βραβεῖα».
Εν προκειμένω, η αγία οικογένεια υποβλήθηκε στον πειρασμό της άρνησης της πίστης, με αντάλλαγμα την ζωή. Κι όμως δεν ενέδωσε, οπότε στεφανώθηκε και αφού πάλεψε, βραβεύθηκε.
Κλείνοντας το θέμα μας, ας αντικρύσουμε νοερά πάνω σε δύο σταυρούς, ΤΟΝ ΕΝΑ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΟΝ ΑΛΛΟ, το ζεύγος Χρυσάνθου και Δαρείας.
Δύο σύζυγοι, προσεύχονται θερμά και κοιτάζοντας ο ένας τον άλλο, αλληλοστηρίζονται στο μαρτύριο υπέρ Χριστού. Ο ένας ενθαρρύνει τον άλλο μη τυχόν και κάποιος λιποψυχήσει.
Οι έσχατοι σύγχρονοι χριστιανοί σύζυγοι, ας παίρνουν κουράγιο από την πρότερη θυσία.
Όσον αφορά τους ετέρους «συζύγους», είτε ετερόφυλους, είτε ομόφυλους, μπορούν να καθίσουν Ο ΕΝΑΣ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΟΝ ΑΛΛΟ και απλά να κοιταχθούν στα μάτια, συζητώντας ψυχικά;
Έχουν την ψυχική αντοχή να υποστούν αυτό το… «μαρτύριο»;
Μάλλον όχι. Προτιμούν τηλεόραση, υπολογιστές, κινητά τηλέφωνα. Απρόσωπη και άψυχη επικοινωνία. Προπάντων όμως δεν μπορούν να κοιταχθούν κατάμουτρα, γιατί είναι… ένοχοι.
Γιατί· «απ’ όλα τρώγει η ψυχή τους, από κάθε ακαθαρσία θρέφεται η καρδιά τους, μονάχα από το δροσερό νερό που αναπηδά από τον Θεό δεν πίνουνε».
