Μία νέα νονά, καλοί μου φίλοι, μοῦ ἔδειχνε μὲ καμάρι τὴ βαφτιστήρα της. Ἕνα χαριτωμένο κοριτσάκι μόλις 2 ἐτῶν. Μεταξὺ τῶν φωτογραφιῶν ἦταν κι ἕνα σύντομο βίντεο ποὺ ἔδειχνε τὸ παιδάκι αὐτὸ τὴν ὥρα ποὺ πήγαινε νὰ κοιμηθεῖ. Σήκωσε τὴν κουβέρτα του καὶ ξάπλωσε, ἔχοντας στὸ δεξί του χέρι τὸ ἀρκουδάκι του καὶ στὸ ἀριστερό του χέρι τό… τάμπλετ του!! Δὲν γνωρίζω ἂν ὅλα τὰ παιδιὰ κοιμοῦνται ἔτσι σήμερα, δηλαδὴ ἀγκαλιὰ μὲ τὸ τάμπλετ τους, ὡστόσο σίγουρα εἶναι πολλὰ ἀπ’ αὐτά. Κι εἶναι κακὸ αὐτὸ θὰ πεῖτε; Πέραν τῶν ὅσων ἀναφέραμε ἤδη στὰ προηγούμενα τρία κείμενά μας, ἀξίζει νὰ προσθέσουμε καὶ τοῦτες ἀκόμη τὶς σκέψεις ὡς ἀπάντηση…
* * *
Τὸ πρῶτο ποὺ ἔχουμε νὰ ποῦμε εἶναι ὅτι πρέπει νὰ εἴμαστε ρεαλιστές! Ὄχι μόνον οἱ Η/Ὑ ἀλλὰ καὶ τὸ διαδίκτυο ὡς πολὺ σύγχρονα, ἀλλὰ καὶ συνεχῶς ἐξελισσόμενα ἐργαλεῖα τῆς σύγχρονης τεχνολογίας ἦρθαν, γιὰ νὰ μείνουν στὴ ζωή μας, καὶ μάλιστα στὴ ζωή τοῦ νέου ἀνθρώπου. Ὅπως ἔγινε παλαιότερα μὲ τὸ ἠλεκτρικὸ ρεῦμα, τὸ τηλέφωνο, τὸ αὐτοκίνητο. Ἑπομένως ἐκεῖ ποὺ πρέπει νὰ ἑστιάσουμε εἶναι πῶς θὰ ζήσουμε καλύτερα μὲ αὐτὰ καὶ ὄχι γι’ αὐτά, πῶς θὰ τὰ χρησιμοποιοῦμε γιὰ τὸ καλό μας καὶ ὄχι γιὰ τὴν καταστροφή μας. Ἑπομένως ἀπαιτεῖται συνετὴ χρήση. Ἕνα τεράστιο κεφάλαιο ποὺ θέλει τουλάχιστον τὸν προβληματισμό μας.
Τὸ δεύτερο ποὺ ἔχουμε νὰ ποῦμε εἶναι ὅτι ἐπ’ αὐτοῦ δὲν χρειάζεται κανένα ἄγχος! Κι εἶναι μέγα λάθος εὐθὺς ἐξ ἀρχῆς νὰ ἐξοπλίζουμε τὸ παιδὶ μὲ ὅλα τὰ τεχνολογικὰ προϊόντα τοῦ εἴδους αὐτοῦ, χωρὶς κἄν νὰ μᾶς τὸ ζητήσει ἢ καὶ ἐπειδὴ ἁπλῶς μᾶς τὸ ζήτησε! Δὲν πρέπει νὰ ἐνεργήσουμε ὅπως στὰ παιχνίδια (γιὰ νὰ τοῦ δώσουμε χαρά!) ἢ στὰ δῶρα ἢ στὰ ροῦχα ἢ κάποια ἄλλα καταναλωτικὰ ἀγαθά.
Μὴ ξεχνοῦμε πὼς ἡ μεγάλη κατανάλωση τῶν παιχνιδιῶν, γιὰ παράδειγμα, ἀκόμη καὶ σὲ περιόδους οἰκονομικῆς κρίσης, κατὰ κύριο λόγο ὀφείλεται στοὺς γονεῖς, οἱ ὁποῖοι, ἐπειδὴ ἀπουσιάζουν πολλὲς ὧρες ἀπ’ τὸ σπίτι ἢ ἐπειδὴ εἶναι χωρισμένοι, θέλουν νὰ καλύψουν τὸ κενὸ μὲ μία ὑπερπροσφορὰ παιχνιδιῶν – δώρων, ποὺ δὲν ζήτησε ἢ καὶ δὲν ἔχει ἀνάγκη τὸ παιδὶ (γι’ αὐτὸ καὶ μετὰ ἀπὸ λίγο τὰ ἐγκαταλείπει!!). Γιατί τὸ κάνουν αὐτό; Οὐσιαστικὰ γιὰ νὰ καλύψουν τὸ δικό τους κενὸ ἀπὸ τὶς τύψεις ποὺ νοιώθουν! Λοιπόν, ἂς μὴ γίνεται τὸ ἴδιο καὶ μὲ τοὺς Η/Υ.
Τὸ τρίτο ποὺ ἔχουμε νὰ ποῦμε εἶναι ὅτι θὰ πρέπει νὰ ἐνεργοῦμε σταδιακά, ἀνάλογα μὲ τὴν ἡλικία, τὴν ὡριμότητα καὶ τὶς ἀνάγκες τοῦ παιδιοῦ.
Μία λύση εἶναι νὰ ἔχει τὸ παιδὶ ὑπολογιστή, ὄχι ὅμως καὶ σύνδεση μὲ τὸ διαδίκτυο, κάτι τὸ ὁποῖο θὰ μποροῦσε νὰ γίνει ἀργότερα, ὅπως ἐμεῖς θὰ κρίνουμε ἀνάλογα μὲ τὰ ὅσα ὥς τώρα ἀναπτύχθηκαν. Ἡ τακτικὴ αὐτὴ σίγουρα ἐκτονώνει τὴν κατάσταση, σὲ τυχὸν πίεση τοῦ παιδιοῦ.
Σύμφωνα μὲ μία παλαιότερη ἀνακοίνωση τῆς UNESCO (14.1.2011), εἰδικοὶ ὑποστηρίζουν ὅτι θὰ πρέπει νὰ ἀπαγορεύεται στὰ παιδιὰ νὰ χρησιμοποιοῦν ὑπολογιστὴ στὴν ἐκπαίδευση μέχρι τὴν ἡλικία τῶν 9 ἐτῶν, ἐξαιτίας τῶν δυσμενῶν ἐπιπτώσεων τῆς χρήσης ὑπολογιστῆ στὸν ἐγκέφαλο. Ἐπικαλεῖται δηλώσεις ψυχολόγων ποὺ ἐπιβεβαιώνουν ὅτι ἡ πρόωρη εἰσαγωγὴ καὶ ὑπέρμετρη χρήση τῆς τεχνολογίας ἔχουν ἀρνητικὲς ἐπιπτώσεις στὴν ἀνάπτυξη τῶν παιδιῶν, ἀφοῦ οἱ γνωστικὲς ἱκανότητές τους διαμορφώνονται σὲ αὐτὸ τὸ στάδιο.
Ἡ Ἀμερικανικὴ Παιδοψυχιατρικὴ Ἑταιρεία ἀναφέρει ἐπ’ αὐτοῦ ὅτι στὴν ἡλικία τῶν 7 ἐτῶν, ἡ χρήση θὰ πρέπει νὰ περιορίζεται στὴ γνωριμία μὲ τὸ πληκτρολόγιο καὶ ὁ χρόνος χρήσης δὲν πρέπει νὰ ξεπερνᾶ τὴ μισὴ ὥρα.
Ἡ ἡλικία τῶν 9 ἐτῶν χαρακτηρίζεται ὡς ἡ σωστὴ ἡλικία γιὰ τὴ χρήση ὑπολογιστῆ μόνο ὅμως, γιὰ νὰ κατανοήσει τὸ παιδὶ πῶς λειτουργεῖ.
Στὴν ἡλικία τῶν 11 ἐτῶν, οἱ γιατροὶ λένε ὅτι θὰ πρέπει ὁ χρόνος μπροστὰ στὸν ὑπολογιστὴ νὰ περιορίζεται σὲ μία ὥρα. Ἐπισημαίνεται μάλιστα ὅτι σὲ αὐτὴ τὴν ἡλικία ἡ σωματικὴ δραστηριότητα παίζει σημαντικὸ ρόλο στὴ σωματικὴ ἀνάπτυξη καὶ ὁ ἐθισμὸς σὲ βιντεοπαιχνίδια, ποὺ εἶναι ἀναπτυγμένος σὲ αὐτὴ τὴν ἡλικία, μπορεῖ νὰ ὁδηγήσει σὲ μειωμένη σωματικὴ δραστηριότητα ἄρα καὶ ἀργὴ ἀνάπτυξη.
Σὲ ὅ,τι ἀφορᾶ στὴν ἐφηβικὴ ἡλικία καὶ μετά, ἐπισημαίνεται πώς, παρ’ ὅτι οἱ σημερινὲς συνθῆκες δὲν μποροῦν νὰ κρατήσουν μακριὰ ἀπὸ τὸν ὑπολογιστὴ τὰ παιδιά, οἱ περιορισμοὶ καὶ οἱ λόγοι ποὺ τοὺς ὑπαγορεύουν εἶναι παρόμοιοι μὲ ὅ,τι ἰσχύει γιὰ τὴν ἡλικία τῶν 11.
Σύμφωνα μὲ ἔρευνα τοῦ Πανεπιστημίου Duke τῆς Β. Καρολίνα τῶν ΗΠΑ «μπορεῖ ἕνας ἠλεκτρονικὸς ὑπολογιστὴς νὰ ἀποτελεῖ σημαντικὸ ἐργαλεῖο γιὰ τὴν ἐργασία ἑνὸς ἐνηλίκου, ὅμως δὲν συμβαίνει τὸ ἴδιο καὶ γιὰ ἕνα παιδὶ 10 – 14 ἐτῶν. Τὸ παιδὶ προτιμάει νὰ παίξει παιχνίδια ἢ νὰ “σερφάρει” στὶς διάφορες σελίδες τοῦ Διαδικτύου». Συμβουλεύουν τοὺς γονεῖς νὰ περιμένουν μερικὰ χρόνια πρὶν ἀγοράσουν στὰ παιδιά τους ὑπολογιστή.
Ἡ Ἀμερικανικὴ Παιδιατρικὴ Ἀκαδημία ὁρίζει ὅτι ὁ ἡμερήσιος ἐπιτρεπόμενος χρόνος ὀθόνης (τηλεόρασης καὶ Η/Υ) γιὰ τὰ παιδιὰ καὶ τοὺς ἐφήβους δὲν πρέπει νὰ εἶναι μεγαλύτερος τῶν 2 ὡρῶν!
Τὸ Ὁμοσπονδιακὸ Κέντρο γιὰ τὴν Ἐνημέρωση τῆς Ὑγείας τῆς Γερμανίας (BZGA στήν Κολωνία) συνιστᾶ τοὺς ἑξῆς χρονικοὺς περιορισμοὺς γιὰ τὴν παρακολούθηση προγραμμάτων στὴν τηλεόραση καὶ τὸν ὑπολογιστή, ἀνὰ ἡμέρα: Παιδιὰ 3-5 ἐτῶν, μισὴ ὥρα. Παιδιὰ 6 – 10 ἐτῶν, μία ὥρα. Καὶ παιδιὰ 10 – 13 ἐτῶν, μιάμιση ὥρα.
Οἱ ψυχολόγοι ὑποστηρίζουν, βασισμένοι σὲ νευροψυχολογικὲς μελέτες, ὅτι μὲ τοὺς ὑπολογιστὲς μπορεῖ νὰ διαταραχθεῖ ἡ πορεία γιὰ τὴν ἐκμάθηση τοῦ προφορικοῦ λόγου ἀπὸ παιδιὰ προσχολικῆς ἡλικίας καὶ ἀργότερα ἀκόμη καὶ τοῦ γραπτοῦ λόγου. Μόνο ἂν ἡ μάθηση στὸ σχολεῖο ἦταν βιωματική, μόνο τότε θὰ βοηθοῦσε τὸ παιδὶ νὰ δέχεται παράλληλα ἐρεθίσματα ἀπὸ εἰκόνα, ἦχο καὶ τυπωμένο κείμενο. Τότε ἡ μάθηση θὰ ἦταν πιὸ ὁλοκληρωμένη, γιατί θὰ ἐπέτρεπε στὸ παιδὶ τὴ λεγόμενη πλοήγηση στὸν θαυμαστὸ κόσμο τῆς γνώσης. Δεδομένου ὅτι στὰ σχολεῖα μας ἡ μάθηση ἀπέχει ἀρκετὰ ἀπὸ τὸ νὰ εἶναι βιωματική, ὑπάρχουν πλέον μεγάλες ἐπιφυλάξεις γιὰ τὴν χρήση τῶν Η/Υ ἀπὸ παιδιὰ μικρῆς ἡλικίας, τὰ ὁποῖα μόλις ἔχουν ἀρχίσει νὰ μυοῦνται στὴ διαδικασία τῆς γραφῆς καὶ τῆς ἀνάγνωσης.
Ἡ κοινωνιολόγος – παιδαγωγὸς Καθηγήτρια τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν κα Μαρία Τζάνη, εἶναι κατηγορηματική: «Ὄχι πρὶν τὴν ἡλικία τῶν 9 – 10 ἐτῶν». Καὶ ἐξηγεῖ τοὺς λόγους:
«Τὸ κομπιοῦτερ εἶναι ἕνα μέσον ποὺ ἀντανακλᾶ τὴν πρόθεση καὶ τὸ ἦθος τοῦ χρήστη του. Κανεὶς δὲν μπορεῖ νὰ ἀμφισβητήσει τὴ μεγάλη δυνατότητα ποὺ προσφέρει σὲ ἕνα παιδὶ νὰ μάθει εὐκολότερα, νὰ κατανοήσει βαθύτερα καὶ νὰ καλλιεργήσει τὴν ἱκανότητά του νὰ ἐξερευνᾶ καὶ νὰ συσχετίζει δεδομένα. Στὴν ἐνασχόληση τοῦ παιδιοῦ μὲ τὸν ὑπολογιστή, ὡστόσο, κρύβονται καὶ ὁρισμένες μεγάλες παγίδες.
Κατ’ ἀρχὴν εἶναι λάθος νὰ ἐπιτρέπουμε στὸ παιδὶ νὰ χρησιμοποιεῖ τὸν ὑπολογιστὴ πρὶν τὴν ἡλικία τῶν 9 – 10 ἐτῶν. Ὅπως ἕνα παιδὶ δὲν πρέπει νὰ ἀρχίζει τὴν ἐκμάθηση μίας ξένης γλώσσας πρὶν ἀποκτήσει τὶς βασικὲς δομὲς τῆς μητρικῆς του, ἔτσι δὲν πρέπει ποτὲ νὰ ἀσχοληθεῖ μὲ ἕνα κομπιοῦτερ πρὶν μάθει τουλάχιστον τὶς ἰδιότητες – καὶ ὄχι μόνο τὶς πράξεις – τῶν τεσσάρων πράξεων τῶν ἀκεραίων ἀριθμῶν. Διότι, μέσῳ τῆς διαδικασίας αὐτῶν τῶν ἰδιοτήτων, ὁ ἐγκέφαλος μπορεῖ νὰ κατανοεῖ καὶ νὰ ἀναπτύσσει τὴ μαθηματικὴ ἱκανότητα. Στὶς μικρότερες ἡλικίες ἕνα παιδὶ μπορεῖ νὰ εἶναι θεατὴς σὲ ὅσα προσφέρει ἕνας ὑπολογιστής, ἀλλὰ ποτὲ χρήστης.
Ὁ δεύτερος σοβαρὸς κίνδυνος ἀφορᾶ τὴ χρήση τοῦ internet. Ἕνα παιδὶ βρίσκεται σὲ προλογικὸ στάδιο, ποὺ σημαίνει ὅτι δὲν ἔχει τὴ δυνατότητα νὰ κρίνει καὶ νὰ ἐπεξεργάζεται αὐτὸ ποὺ διαβάζει ἢ βλέπει καὶ δὲν καταφέρνει νὰ διακρίνει τὸ πραγματικὸ ἀπὸ τὸ φανταστικό. Εὔκολα καὶ ἄκριτα λοιπὸν ἐνσωματώνει καὶ υἱοθετεῖ τὰ ὅσα ἀνακαλύπτει, καὶ ὁδηγεῖται ἔτσι σὲ νοητικὰ ἢ συναισθηματικὰ προβλήματα.
Τέλος ὁ ὑπολογιστὴς σ’ ἕνα παιδὶ ποὺ βρίσκεται στὸ ἀρχικὸ στάδιο τῆς ἀνάπτυξής του «νομιμοποιεῖ» τὴ λογικὴ τῆς ἥσσονος προσπάθειας. Ἡ γνώση ὅμως εἶναι κατάκτηση καὶ ἀποτέλεσμα προσωπικῆς προσπάθειας. Τὸ πάτημα πλήκτρων ἴσως εἶναι ὁ εὔκολος καὶ σίγουρος τρόπος νὰ φθάσει στὶς ἀπαντήσεις καὶ τὶς λύσεις ποὺ ζητᾶ, ταυτόχρονα ὅμως εἶναι καὶ ὁ πιὸ σίγουρος τρόπος νὰ μὴ κατανοήσει καὶ νὰ μὴ ἀποκτήσει ποτὲ ἀληθινὴ γνώση»[1]
Καὶ τί παράξενο! Ὅλα αὐτὰ ἔρχονται σὲ ἀντίθεση μὲ τὸ σύνολο τῆς βιβλιογραφίας ἡ ὁποία τί λέει; «Συμβουλεύει» τοὺς γονεῖς, ἀκόμη δὲ καὶ τοὺς ἐκπαιδευτικούς, τί νὰ κάνει τὸ παιδὶ μὲ τὸν Η/Υ καὶ τὸ διαδίκτυο, ἀνάλογα μὲ τὴν ἡλικία του, ἀρχίζοντας ἀπὸ τοὺς 18 μόλις μῆνες, δηλαδὴ τότε ποὺ μόλις τὸ νήπιο ἔχει κάνει τὰ πρῶτα του βήματα!!! Ἡ βιβλιογραφία δὲ αὐτή, ποὺ οὐσιαστικὰ δὲν γράφεται ἀπὸ κάποιους ἐπώνυμους, οὔτε βέβαια ἀπὸ ἐπιστήμονες καὶ εἰδικούς, κατακλύζει περιοδικά, ἐφημερίδες κι αὐτὸ βέβαια τὸ διαδίκτυο! Καὶ τὸ εἴδαμε ἰδιαίτερα αὐτὸ κατὰ τὴν περίοδο τοῦ κορωνοϊοῦ.
* * *
Καὶ μὲ δύο λόγια, θὰ πρέπει νὰ κάνουμε ἐν προκειμένῳ ὅ,τι καὶ μὲ τὴν ὁδικὴ κυκλοφορία. Ἀσφαλῶς δὲν σπεύδουμε νὰ βγάλουμε ἕνα παιδὶ στὸ δρόμο, μικρὸ σὰν εἶναι, γιὰ νὰ μάθει τάχα νὰ κυκλοφορεῖ στοὺς δρόμους, οὔτε καὶ τοῦ ἀπαγορεύουμε νὰ κυκλοφορεῖ στὴν πόλη τότε ποὺ μπορεῖ νὰ τὸ κάνει αὐτό. Καὶ τί κάνουμε ἀκριβῶς; Στὴν ἀρχὴ παίρνοντάς το ἀπ’ τὸ χέρι κι ὕστερα εὑρισκόμενοι δίπλα του τὸ καθοδηγοῦμε πῶς νὰ κυκλοφορεῖ μὲ ἀσφάλεια. Ἔπειτα, σὰν μεγαλώσει, φεύγοντας ἀπ’ τὸ σπίτι τοῦ λέμε νὰ προσέχει τοῦτο ἢ ἐκεῖνο. Κι ὕστερα ὅταν βεβαιωθοῦμε πὼς εἶναι ἀρκετὰ ὥριμο νὰ κυκλοφορεῖ μόνο του, δὲν τοῦ λέμε τίποτα! Ἀκριβῶς τὸ ἴδιο πρέπει νὰ κάνουμε καὶ στὴν κυκλοφορία του στὶς λεωφόρους τῶν ὑπολογιστῶν καὶ τοῦ διαδικτύου…
Σημείωσις:
[1] Βλέπ. Περιοδικὸ «VITA»
