ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ
ΑΝΤΙΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΣ
Οι καλές τέχνες διαχρονικά αποτελούσαν κριτήριο του πολιτιστικού επιπέδου των λαών. Γύρω από αυτές έχουν αναπτυχθεί φιλοσοφικές προσεγγίσεις ως προς την αξία τους και τον σκοπό που αυτές υπηρετούν. Κάποιοι ισχυρίζονται ότι ο καλλιτέχνης δεν έχει άλλον σκοπό πέρα από την ανάγκη να εκφραστεί ό ίδιος. Άλλοι υποστηρίζουν ότι ο καλλιτέχνης, εφ’ όσον απευθύνεται με το έργο του, όπως και ο συγγραφέας, σε συνανθρώπους του, ασφαλώς και έχει κάποιον σκοπό. Κατά τον 19ο αιώνα, της νεωτερικότητας, διαδόθηκε το απόφθεγμα «η τέχνη για την τέχνη». Υποστηρίχθηκε μ’ αυτό ότι η τέχνη έχει ενδογενή αξία, ανεξάρτητη από οποιαδήποτε παιδευτική, ηθική ή πολιτική χρησιμότητα ή λειτουργία. Αυτός είναι ένας από τους μεγάλους μύθους, που επικράτησαν, με σκοπό να απενοχοποιήσουν εκείνους τους δημιουργούς «τέχνης», που στοχεύουν με τα έργα τους στο να παρασύρουν στη χυδαιότητα, αγριότητα, απληστία ή οποιαδήποτε άλλη κακία, από την οποία εμφορούνται, και άλλους.
Στο παρελθόν η μορφή τέχνης, που επηρέαζε περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη το κοινό, ήταν το θέατρο. Η ανακάλυψη του κινηματογράφου επέφερε επηρεασμό κατά πολύ ισχυρότερο. Τέλος η είσοδος στη ζωή μας της τηλεόρασης ανέτρεψε την προ αυτής κανονικότητα. Μέσω της μικρής οθόνης όχι μόνο προβάλλονται όλες οι μορφές τέχνης, αλλά και πλείστα όσα άλλα θέματα θεαμάτων, γνώσεων και άλλων. Ο επηρεασμός της κοινής γνώμης από την τηλεόραση είναι τρομακτικός, έχει καταστεί αυτή ο πλέον ελκυστικός δάσκαλος, ο οποίος παρασύρει σε εθισμό τεράστιο αριθμό τηλεθεατών σ’ όλη την έκταση του πλανήτη.
Στον δυτικό κόσμο εγκωμιάζεται η ελευθερία σε υπέρμετρο βαθμό, χωρίς όμως να ορίζεται αυτή. Στα πλαίσια αυτά έχει παγιωθεί και το δικαίωμα της ελευθερίας της τέχνης. Στο όνομα αυτού του είδους της ελευθερίας είδαμε χυδαιότατα έργα ζωγραφικής, μουσικής με επένδυση στίχου, αλλά κυρίως θεάτρου και κινηματογράφου. Κάποιοι «καλλιτέχνες» υπαρακοντίζουν άλλους υπερβαίνοντας το χυδαίο και εισερχόμενοι στον χώρο του βλασφήμου. Οι πιστοί, που αντιδρούν κατά καιρούς αψυχολόγητα και εν βρασμώ ψυχής, γίνονται αντικείμενα χλευασμού και δέχονται κατηγορίες όπως εχθροί της ελευθερίας έκφρασης, οπαδοί του μεσαιωνικού ολοκληρωτισμού.
Ας περιοριστούμε στη μορφή τέχνης, που επηρεάζει τις σύγχρονες κοινωνίες, τις δυτικές κυρίως, τον κινηματογράφο και την τηλεόραση. Κάθε κινηματογραφική παραγωγή απαιτεί πολλούς συντελεστές. Ξεκινά με το κείμενο της ταινίας (σενάριο στα ελληνικά), τον σκηνοθέτη, που θέλει να το ζωντανέψει και τον παραγωγό, που θα τό χρηματοδοτήσει. Ο σκηνοθέτης θα επιλέξει τους ηθοποιούς. Πιθανόν οι συντελεστές της ταινίας να έχουν διαφορετικές κοσμοαντιλήψεις όχι όμως και παντελώς αποκλίνουσες. (Εξαίρεση αποτελούν οι παραγωγές προπαγάνδας ολοκληρωτικών καθεστώτων). Ο παραγωγός επενδύει προσδοκώντας πρωτίστως το κέρδος. Δεν νομίζω να επιβιώνουν στην εποχή μας «Μαικήνες». Ο σκηνοθέτης που αποσκοπεί πρωτίστως; Γιατί επέλεξε το συγκεκριμένο θέμα και όχι κάποιο άλλο; Είναι οι σύγχρονες ταινίες ανιδεολογικές; Ασφαλώς όχι. Οι κινηματογραφικές και τηλεοπτικές παραγωγές στη συντριπτικότατη πλειοψηφία προβάλλουν την ελαφρότητα των παρακμασμένων δυτικών κοινωνιών και επεκτείνονται με την προβολή της χυδαιότητας, του σεξουαλισμού, της βίας, του εγκλήματος και του τρόμου (το τελευταίο λίαν προσφιλές θέμα του κινηματογράφου των ΗΠΑ). Στην περίπτωση αυτή δεν φανταζόμαστε αποκλίνουσες κοσμοαντιλήψεις μεταξύ σκηνοθέτη, παραγωγού και ηθοποιών. Αυτή η μορφή «τέχνης» είναι καταστροφική και επιταχύνει την κατάπτωση των κοινωνιών.
Τι συμβαίνει όταν το θέμα της παραγωγής είναι βλάσφημο, σύμφωνα με κάποια διαδεδομένη θρησκεία. Καλό να κάνουμε τη διάκριση. Δεν θα τολμήσουν ποτέ να λοιδορήσουν σε παραγωγή το ισλάμ, διότι γνωρίζουν ότι θα υποστούν συνέπειες. Εύκολος στόχος είναι ο Χριστός και οι άγιοί του. Δεν έχω βέβαια κατά νου τις παραγωγές, στις οποίες προβάλλονται οι αθλιότητες του Βατικανού, στα πλαίσια γεγονότων όμως και όχι φαντασιώσεων.
Για τους ηθοποιούς μπορεί να τεθεί το ερώτημα: Επαγγελματίες είναι οι άνθρωποι. Μπορούν να αρνηθούν για ιδεολογικούς λόγους ρόλο, που δεν τους εκφράζει; Υπάρχουν κάποια όρια στο θέμα αυτό, κάποιες «κόκκινες γραμμές», όπως έχει επικρατήσει να λέγεται; Ασφαλώς και υπάρχουν. Χριστιανός ηθοποιός δεν είναι δυνατόν να αναλάβει ρόλο σε παραγωγή βλάσφημη του Χριστού.
Τον τελευταίο καιρό στη χώρα μας απασχόλησαν κοινό και κριτικούς δύο παραγωγές, κινηματογραφική και τηλεοπτική αντίστοιχα. Στην πρώτη προβλήθηκε ο βίος του αγίου Νεκταρίου. Στη δεύτερη προβάλλεται, ως σειρά ο βίος του αγίου Παϊσίου. Παρά την πανδημία, η προσέλευση στους κινηματογράφους, υπήρξε, κατά γενική παραδοχή, εντυπωσιακή. Εντυπωσιακότερη είναι η τηλεθέαση των πρώτων επεισοδίων της δεύτερης (έχει γραφεί το ποσοστό 32%. Δεν γνωρίζω, αν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα).
Η κινηματογραφική παραγωγή δέχθηκε έντονη την κριτική από κάποιους κριτικούς του κινηματογράφου. Τόνισαν αυτοί ότι αυτή γίνεται αποκλειστικά και μόνο από τη σκοπιά της τέχνης του κινηματογράφου. Απάντησε ο καταξιωμένος σκηνοθέτης πολλών αξιολόγων ταινιών, Ιωάννης Σμαραγδής, με τά ακόλουθα, μεταξύ άλλων: «Ήρθε η ώρα, οι μολυσμένες πένες να προσπαθήσουν να λερώσουν την εξαίρετη και “φωτεινή” ταινία Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ, οι εγκατοικούντες στο σκοτεινό «υπόγειο» της ανθρώπινης ύπαρξης, συνειδητοί προπαγανδιστές και εκφραστές της αθεΐας και της αντιπνευματικότητας». Ποιόν θα πιστέψει ο αναγνώστης; Ασφαλώς, εξαρτάται από τον κοσμοαντίληψη του καθενός μας.
Στην προβολή της σειράς για τον άγιο Νεκτάριο αντέδρασε με ανάρτηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, άγνωστος στο κοινό, πριν από τη συμμετοχή του σε «ιστορική» σειρά τηλεοπτικού σταθμού, που είχε προκαλέσει έντονες αντιδράσεις για την προσπάθεια αποδόμησης της ιστορίας του 1821. Αυτός όμως αμείφθηκε, πέραν των άλλων, με το να εκλεγεί και βουλευτής. Εκείνο που θεωρεί απαράδεκτο είναι ότι προσφέρεται στο κοινό ως ιστορική σειρά. Για κάποιον άθεο το θαύμα είναι όντως μη ιστορικό. Αλλά οι πιστοί στον Χριστό δέχονται ότι είναι ο Θεός της ιστορίας. Οι άγιοί του, φωτισμένοι από τη θεία Χάρη, έχουν το διορατικό χάρισμα, όπως το είχε ο άγιος Αρσένιος ο Καππαδόκης και μαρτυρούσαν οι αποθανόντες συγχωριανοί του και ο άγιος Παΐσιος το κατέγραψε τον βίο του ιερέα που τον βάπτισε. Και θα διαλαλούνται αυτά στους αιώνες. Προφανώς τους ασκούντες κριτική, για την προβολή θεμάτων από τη ζωή της Εκκλησίας, φαίνεται άλλο να ενοχλεί από αυτό, που δηλώνουν ότι τους ενοχλεί. Πάλι βέβαια κάποιοι εκκλησιαστικοί κύκλοι αντέδρασαν κατά τρόπο, που μπορεί να καταστήσει τον αντιρρησία «ήρωα». Από «ήρωες» αυτού του τύπου έχει κατακλυσθεί η κοινωνία μας! Εγώ συνιστώ όλοι να δουν την ταινία και να παρακολουθήσουν τη σειρά, πιστοί και «άπιστοι». Κάτι θα ωφεληθούν από αυτούς που κράτησαν την πίστη τους, κάτω από σκληρή δουλεία επί οκτώ αιώνες και δεν υπέκυψαν στο δέλεαρ των κατακτητών, όπως πολλοί σύγχρονοι Έλληνες, οι οποίοι παραμένουν αφωνότεροι ιχθύος μπροστά στην πλημμυρίδα χυδαιότητας, βίας και τρόμου, που πλημμυρίζει κάθε οικία, με θύματα κυρίως τα παιδιά, το «μέλλον του τόπου».
Η απορία μου είναι: Πώς τηλεοπτικός σταθμός, που δεν διαφέρει από τους λοιπούς, δέχθηκε να προβάλει τη σειρά; Εύχομαι να βρει μιμητές, όποιο και αν είναι το κίνητρό του. Ο λαός μας έχει μεγάλη ανάγκη.
«ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗΣ»
