π. Αρσενίου Βλιαγκόφτη
ΔΙΑΝΟΗΤΙΚΟΣ ΧΕΙΡΙΣΜΟΣ ΘΥΜΑΤΩΝ
ΑΠΟ ΣΕΚΤΕΣ
Θα ξεκινήσουμε την εισήγησή μας με τη μαρτυρία μιας κοπέλλας που πέρασε από μία σέκτα. Αποτελεί, νομίζω, την καλύτερη εισαγωγή στο θέμα μας, αλλά συγχρόνως και μία καλή σύνοψή του:
«Εκεί λοιπόν έτυχα θερμής υποδοχής. Πολύ γρήγορα ανοίξαμε μία συζήτηση για την κατάσταση του Κόσμου και τι σκεπτόταν ο Θεός γι’ αυτό. Με πολύ γρήγορο ρυθμό έγιναν αιτία να γεννηθεί μέσα μου ένα συναίσθημα ενοχής και με έκαναν να καταλάβω ότι η διδασκαλία της “δικής τους Βίβλου” θα μου έδινε τη δυνατότητα να τα δω όλα καθαρά και θα μου έδειχνε το δρόμο που έπρεπε να ακολουθήσω προκειμένου να φτιάξω αφ’ ενός μεν τον εαυτό μου αφ’ ετέρου δε να συμβάλω στην αποκατάσταση του κόσμου. Παρακολούθησα λοιπόν αυτή τη διδασκαλία, κατά τη διάρκεια της οποίας αποκοιμήθηκα πολλές φορές (οι συνεδρίες διαρκούσαν περισσότερο από τρεις ώρες χωρίς διακοπή). Από τη στιγμή που δεν αντιδρούσα, όπως αυτοί θα ήθελαν, ανέφεραν τον Σατανά και εγώ όφειλα να αναγνωρίσω τα λάθη μου. Πέρασα τρία Σαββατοκύριακα στο κέντρο του ενδογματισμού δίχως να μπορώ να φέρω καμμία αντίσταση και δυσπιστούσα στο πώς ήταν δυνατόν να μην μπορώ να εξηγήσω τη συμπεριφορά μου. Ήμουνα δυστυχισμένη και δεν κοιτούσα πλέον να εγκαταλέιψω τη σέκτα, ενώ κανείς δεν με εμπόδιζε. Οι μακρόσυρτοι διάλογοι και τα γεμάτα θέρμη τραγούδια γυρνούσαν πάντα γύρω από θέματα δίχως νόημα. Με πίεσαν να πάρω την απόφαση, προκειμένου να αγγίξω την τελειότητα, να κάνω “μικρές θυσίες”, όπως να εγκαταλείψω τον άνδρα μου και τα παιδιά μου ή να κάνω δωρεά στη σέκτα τα περιουσιακά μου στοιχεία. Στο τέλος του τρίτου Σαββατοκύριακου ήμουν πλέον έτοιμη γι’ αυτές τις θυσίες. Αγνοούσα αυτό που θα μου έκαναν και επίσης αγνοούσα τον τρόπο που θα έφθανα εκεί που έλεγαν. Όπως και να έχουν τα πράγματα αυτό που αισθανόμουνα είναι ότι κατά την διάρκεια που βρισκόμουν μέσα στη σέκτα είχα κενά χρόνου. Προσπαθούσα να θυμηθώ αλλά δεν τα κατάφερνα. Αυτές οι προσπάθειες προκειμένου να θυμηθώ μου είναι πολύ δυσάρεστες και σιχαίνομαι να μπω πάλι μέσα στη θύμηση αυτού του εφιάλτη.
»Εν τω μεταξύ θυμάμαι ότι, όπως ένας ασθενής εμπιστεύεται τον γιατρό του και παίρνει τα φάρμακα που του γράφει, έτσι και εγώ έπρεπε εξ ίσου να εμπιστεύομαι τον ηγέτη και να υποτάσσομαι στη στέρηση φαγητού, στον διαλογισμό (meditation), στην έλλειψη ύπνου, καταστάσεις τις οποίες οι οπαδοί δέχονταν μέσω υποβολής και όχι επιβολής. Αυτό ήταν κάτι που έδινε τη δυνατότητα στους ηγέτες να λένε ότι κάθε οπαδός είναι ελεύθερος.
»Κάτω από κάποιες ευνοϊκές συγκυρίες είπα ένα ΑΝΤΙΟ στη σέκτα, κάτι που με έκανε να μην ξαναγυρίσω ποτέ εκεί. Μου πήρε όμως περισσότερο από 2 χρόνια, προκειμένου να απαλλαγώ από αυτόν τον τρομερό εγκλωβισμό, ο οποίος με έκανε να μετράω και να ξαναμετράω μία μία τις πράξεις μου και να αναρωτιέμαι αν έκανα καλά ή άσχημα».
Αυτά καταθέτει η J. M., πρώην θύμα σέκτας.
Αυτά που ακούσαμε μας δίνουν μια καλή εικόνα του φαινομένου της διανοητικής χειραγώγησης, στο οποίο θα αναφερθούμε.
Οι όροι διανοητική χειραγώγηση (manipulation mentale στα γαλλικά), καταναγκαστική πειθώ (coercive persuasion στα αγγλικά) και προγραμματισμός (programmation στα γαλλικά) που θα χρησιμοποιηθούν στη συνέχεια, θα θεωρηθούν ως σχεδόν ταυτόσημοι. Πρόκειται γι’ αυτό που πιο απλά ονομάζεται πλύση εγκεφάλου (brainwashing στα αγγλικά) ή έλεγχος του νου (mind control). Χρησιμοποιείται και ο όρος αναμόρφωση της σκέψης, ο οποίος όμως είναι πιο ουδέτερος και δεν αφήνει να φανεί η ανήθικη και παράνομη διάσταση των μεθόδων αυτών.
Σύμφωνα με την κλινική ψυχολόγο και καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Μπέρκλεϋ της Καλιφόρνια (Η.Π.Α.) Margaret Thaler-Singer, πρωτοπόρο ήδη από τη δεκαετία του ’60 στη μελέτη του φαινομένου αυτού, όπως και των σεκτών γενικότερα:
«Ένα πρόγραμμα καταναγκαστικής πειθούς (coercive persuasion) είναι μια τεχνική αλλαγής συμπεριφοράς, η οποία επιβάλλεται για να προκαλέσει την “μάθηση” και την υιοθέτηση ενός πακέτου συμπεριφοράς ή μιας ιδεολογίας κάτω από ορισμένες περιστάσεις. Ξεχωρίζει από άλλες μορφές ήπιας κοινωνικής εκμάθησης ή ειρηνικής πειθούς από τις συνθήκες κάτω από τις οποίες ενορχηστρώνεται και από τις τεχνικές εκμετάλλευσης του προσώπου και του περιβάλλοντός του, που χρησιμοποιούνται για να καταπιέσουν συγκεκριμένες συμπεριφορές και να διαμορφώσουν άλλες. Με την πάροδο του χρόνου η καταναγκαστική πειθώ, μπορεί να γίνει περισσότερο αποτελεσματική από τον πόνο, τα βασανιστήρια, τα ναρκωτικά και την χρήση φυσικής βίας και νομικών απειλών».
Και συνεχίζει η καθηγήτρια Singer:
«Καταναγκαστικά ψυχολογικά συστήματα , είναι προγράμματα αλλαγής συμπεριφοράς που χρησιμοποιούν ψυχολογικές δυνάμεις με καταναγκαστικό τρόπο για να προκαλέσουν την εκμάθηση και υιοθέτηση μιας ιδεολογίας ή ενός προσχεδιασμένου πακέτου ιδεών, πιστεύω, διαθέσεων ή συμπεριφορών. Η βασική στρατηγική που χρησιμοποιείται από τους λειτουργούντες αυτά τα προγράμματα είναι συστηματικά να επιλέγουν, να συστηματοποιούν, και να διαχειρίζονται πολλούς διαφορετικούς τύπους καταναγκαστικής επιρροής, αγωνίες και τακτικές που δημιουργούν στρες για συνεχόμενες χρονικές περιόδους. Σε ένα τέτοιο πρόγραμμα το αντικείμενο αναγκάζεται να υιοθετήσει μια σειρά από μικρά «αόρατα» βήματα. Κάθε μικρό βήμα είναι σχεδιασμένο να είναι αρκετά μικρό, ώστε τα αντικείμενα να μην παρατηρήσουν τις αλλαγές στους εαυτούς τους ή να μην αναγνωρίσουν την καταναγκαστική φύση των διαδικασιών που χρησιμοποιούνται. Τα αντικείμενα αυτών των τακτικών δεν καταλαβαίνουν τους κρυμμένους οργανωτικούς σκοπούς των προγραμμάτων ψυχολογικού καταναγκασμού μέχρι αρκετά αργότερα, και είναι ζήτημα αν ποτέ το καταλάβουν. Αυτές οι τακτικές συνήθως επιβάλλονται σε συνθήκες ομαδικές από «φίλους και συμμάχους» του θύματος, που έχουν καλές προθέσεις αλλά έχουν πλανηθεί. Αυτό συγκρατεί το θύμα από το να χρησιμοποιήσει τους μηχανισμούς προστασίας του εγώ, που συνήθως χρησιμοποιεί το άτομο σε ανταγωνιστικές καταστάσεις.
»Η καταναγκαστική ψυχολογική επιρροή αυτών των προγραμμάτων σκοπεύει να υπερκεράσει τις ικανότητες κριτικής σκέψης του ατόμου και την ελεύθερη θέλησή του και να απομακρυνθεί από οποιαδήποτε ένσταση, που του υπαγορεύει η σκέψη και η λογική του. Τα θύματα σταδιακά χάνουν την ικανότητά τους να πάρουν αποφάσεις ελεύθερα και να ασκούν ενσυνείδητο έλεγχο. Η κριτική σκέψη, άμυνες, ενσυνείδητες διαδικασίες, αξίες, ιδέες, συμπεριφορές, επαφές και η λογική ικανότητα υποσκελίζονται».
Ο
Commandant J. P. Morin, ταγματάρχης της γαλλικής αστυνομίας, από τους
πρώτους που ασχολήθηκαν στη Γαλλία και παγκοσμίως με το σεκτικό
φαινόμενο και ειδικότερα με την υποδούλωση ανθρώπων στις σέκτες μέσω της
διανοητικής χειραγώγησης, είναι πολύ ξεκάθαρος στις τοποθετήσεις του.
Θεωρεί ότι η διανοητική χειραγώγηση γίνεται στις μεγάλες καταναγκαστικές
σέκτες μέσω της ύπνωσης και της αυτοΰπνωσης στη συνέχεια. Ας ακούσουμε τι γράφει στο κλασικό βιβλίο του «Sectarus. Le violeur de conscience»:
«Ο Προγραμματισμός του ανθρώπου έχει σαν αποτέλεσμα να τον κάνει να χάσει την αυτονομία της συνείδησής του με τέτοιο τρόπο ώστε να εξαφανιστεί κάθε πρωτοβουλία του προκειμένου να εκπληρωθεί μία ολόκληρη σειρά διατεταγμένων και διαμορφωμένων ενεργειών. Αυτός ο διανοητικός χειρισμός επιτυγχάνεται με υποβολή μέσω υπνωτισμού και στη συνέχεια ασκείται ψυχολογική βία.
»Η υποβολή πραγματοποιείται όταν μία πράξη έχει γίνει ή όταν μία ιδέα έχει γίνει αποδεκτή υπό την επήρεια ενός προσώπου, χωρίς το άτομο στο οποίο ασκήθηκε η υποβολή να έχει συνείδηση αυτής της επήρειας.
»Η ικανότητα στην υποβολή είναι η κατάσταση μέσα από την οποία το άτομο δέχεται ιδέες και γεγονότα και τα πραγματοποιεί δίχως να παρεμβάλει ουδεμία έννοια κριτικής. Πιστεύει σε ό,τι του λένε δίχως να ψάξει για την ορθότητα των όσων λέγονται. Η συγκινησιακή υποβολή δρα επάνω σε όλους σχεδόν τους ανθρώπους και σε διαφορετικές βαθμίδες. Σε άτομα ιδιαίτερα επιδεκτικά επιφέρει με όλη της την ένταση ύπνο μέσω ύπνωσης. Η υποβολή δεν είναι το μοναδικό μέσον για να πετύχουμε ύπνο μέσω της ύπνωσης. Μπορούμε εξ ίσου καλά να το πετύχουμε μέσω φυσικών και χημικών μεθόδων. Κατά τη διάρκεια αυτού του ανεπαρκούς ύπνου, ο οποίος προκαλείται τεχνητά (δηλαδή μέσω της ύπνωσης), παρατηρούμε την πλήρη εξάλειψη της συνειδητής θέλησης ενώ η αντανακλαστική δραστηριότητα του ανθρώπου παραμένει η ίδια. Ως εκ τούτου ο υπνωτισμένος έχει μία συμπεριφορά πλήρως διαλυμένης συνείδησης».
Και συνεχίζει ο Commandant J. P. Morin: «Από τη στιγμή που ο υπνωτισμός επιτυγχάνεται, η συνειδητή θέληση εξαφανίζεται και το άτομο δεν ενεργεί πλέον παρά μόνον μέσω αντανακλαστικών. Για να κάνει άλλες κινήσεις πρέπει να του υποβάλουμε εντολές. Αυτού του τύπου η υποβολή αντικαθιστά την συνειδητή του θέληση. Οι εντολές αυτές μπορούν να εκτελεσθούν κατά τη διάρκεια του ύπνου ή μετά τον ύπνο, ο οποίος προεκλήθη από την ύπνωση. Οι εντολές που έχουν εκτελεσθεί μετά την ύπνωση, λέγονται μετα-υπνωτικές (post-hypnotique).
»Οι μετα-υπνωτικές εντολές δεν υπερβαίνουν κατ’ ουδένα τρόπο το ανώτατο χρονικό όριο των 2 μηνών. Έχουμε όμως δει περιπτώσεις, αρκετά σπάνιες βέβαια, όπου έχουν εκτελεστεί πράξεις από εντολές που δόθηκαν πριν ένα χρόνο.
»Σύμφωνα με ένα καλά διαμορφωμένο εκ των προτέρων πρόγραμμα, μπορούμε να υποβάλουμε στον υπνωτισμένο να εισέλθει σε μία κατάσταση συστηματικής ύπνωσης. Δίχως να δίνει σημασία στην αυτοΰπνωση, θα μπορεί να ενεργεί μέσα από ένα σήμα που θα του έχει δοθεί δια της υποβολής. Αυτό το σήμα, το οποίο πρέπει να είναι πάντοτε το ίδιο, μπορεί να είναι οποιασδήποτε μορφής. Με την εμφάνιση αυτού του σήματος (κινήσεις, κωδικοποιημένες λέξεις, ρυθμικοί ήχοι κ.λ.π.) και αφού έχει σημαντικά δεχθεί την υποβολή, το άτομο ξαναβρίσκεται αμέσως στην υπνωτική κατάσταση.
»Δεδομένου ότι η post-hypnotique (μετα-υπνωτική) υποβολή – προκειμένου το άτομο να επανα-υπνωτίζεται τακτικά – είναι εφικτή, δεν υπάρχει λόγος να μην σταματήσει. Προγραμματίζουμε το άτομο έτσι ώστε να μπορεί να προγραμματιστεί τελείως από μόνο του και να διατηρηθεί πάλι από μόνο του και εν αγνοία του σε μία συνεχή κατάσταση υποταγής και εξάρτησης από τον Γκουρού του, όπου δεν παρεμβάλλεται η κρίση και η θέληση.
»Στις μεγάλες καταναγκαστικές σέκτες, οι μακρόσυρτες φορτικές ομιλίες, που εκφωνούνται μονότονα και τα αποκοιμιστικά άσματα, τα οποία συχνά συνοδεύονται από κουραστικά και καταθλιπτικά τυπικά, προκαλούν μια ομαδική ύπνωση.
»Έχουμε παρατηρήσει ότι ο ύπνος μέσω ύπνωσης μπορεί να επιτευχθεί και με άλλες μεθόδους. Σήμερα αυτή που εφαρμόζεται πιο συχνά είναι η χημική μέθοδος και τούτο γιατί είναι η πιο εφικτή. Οι χειριστές της μεθόδου δίνουν στα θύματά τους ένα υπνωτικό προϊόν κάποιου ειδικού τύπου, το οποίο αυξάνει σημαντικά την ευαισθησία τους στην υποβολή. Αυτό το είδος του ναρκωτικού δίνει τη δυνατότητα να «βάλουμε» ένα άτομο μέσα σε μία ημισυνειδητή κατάσταση κατά τέτοιον τρόπο ώστε αυτό το άτομο να παραχωρεί το ασυνείδητο στη θέληση του πειραματιστή.
»Στις μεγάλες καταναγκαστικές σέκτες το ναρκωτικό διατίθεται συχνά από το στόμα. Σκόνες και σιρόπια αναμιγνύονται με μπαχαρικά για να μην αποκαλύπτεται η γεύση τους. Και το αποτέλεσμα είναι πολύ γρήγορο. Βλέπουμε άτομα πολύ ισορροπημένα και ευυπόληπτα, τα οποία δεν επηρεάζονται εύκολα, ξαφνικά να μεταστρέφονται σε λιγότερο από 2 ώρες προς μία ανύπαρκτη θρησκεία, το δόγμα της οποίας ξεπερνάει και την μεγαλύτερη φαντασίωση.
»Κατά τη διάρκεια της πρώτης συνεδρίας ύπνωσης με τη χρήση ναρκωτικού, ο χειριστής δίνει την εντολή στον υπνωτισμένο να βρίσκεται σε κατάσταση ύπνωσης κάθε φορά που θα του δίνει ένα ιδιαίτερο σήμα. Τον διατάζει να ξεχάσει το γεγονός ότι έχει λάβει σήμα όταν θα ξυπνήσει. Όσον αφορά τώρα στις συνεδρίες που θα ακολουθήσουν, το σήμα και μόνο που δίνει ο χειριστής είναι αρκετό για να επιφέρει ύπνωση και δεν είναι πλέον απαραίτητο να χορηγηθεί συμπληρωματική δόση υπνωτικού παρασκευάσματος.
»Με αυτή τη μέθοδο δίνεται, παραδείγματος χάριν, η εντολή στον νέο οπαδό να επιστρέψει στη σέκτα προκειμένου να παρακολουθήσει σεμινάρια. Μόλις βγει από το κέντρο του ενδογματισμού (δηλαδή από το χώρο της σέκτας), διαπιστώνουμε ότι είναι εντελώς προγραμματισμένος, προκειμένου και ο ίδιος πλέον από μόνος του να προγραμματισθεί αλλά να προγραμματίσει και άλλους. Μόλις ένα ξένο προς τη σέκτα άτομο προσπαθήσει να τον κάνει να ακούσει κάτι άλλο, τότε μπαίνει στην κατάσταση της αυτοΰπνωσης και αυθυποβάλλεται στον δικό του επαναδογματισμό.
»Τα προσηλυτισμένα ήδη άτομα που πωλούν εφημερίδες στο δρόμο προς όφελος των καταναγκαστικών σεκτών έχουν μία πολύ χαρακτηριστική συμπεριφορά. Ένα κάποιος προσπαθήσει να τους αποδείξει ότι είναι θύματα και έχουν γίνει αντικείμενο σκανδαλώδους εκμετάλλευσης ενός εμπόρου Γκουρού, τότε αυτά τα άτομα δηλώνουν απλοϊκά «εμείς προσευχόμαστε για σας, προκειμένου να σώσουμε την ταραγμένη ψυχή σας». Στη συνέχεια εγκαταλείπουν πολύ γρήγορα το πεδίο δράσεώς των, επαναομαδοποιούνται και καταφεύγουν στο εσωτερικό μιας αποθήκης προκειμένου να συγκεντρωθούν για να διαλογισθούν. Μετά από ένα τέταρτο βγαίνουν από εκεί για να δραστηριοποιηθούν πάλι σαν γυρολόγοι περισσότερο τώρα εδραιωμένοι στις πεποιθήσεις των».
Με τις βασικές αυτές διαπιστώσεις και κυρίως με το ότι η διανοητική χειραγώγηση γίνεται κυρίως με την ύπνωση συμφωνεί και ο Dr. Marvin Galper, κλινικός ψυχολόγος στο Σαν Ντιέγκο της Καλιφόρνια, ο οποίος φρόντισε πρώην μέλη πολιτικοθρησκευτικών σεκτών, βοηθώντας τα να επανέλθουν στην κανονική ζωή. Επιβεβαιώνει ότι οι σέκτες κάνουν πλύση εγκεφάλου στα θύματά τους χρησιμοποιώντας μεθόδους παρόμοιες με εκείνες που χρησιμοποιήθηκαν στη Βόρειο Κορέα στους φυλακισμένους από τον πόλεμο Αμερικανούς. Οι οπαδοί εισέρχονται σε μία κατάσταση, όπου στη συνέχεια οδηγούνται να εγκαταλείψουν τις προσωπικές τους πεποιθήσεις, προκειμένου να υιοθετήσουν τις πεποιθήσεις της σέκτας.
Είναι πολύ σημαντικό να πούμε ότι αυτή η ίδια η τεχνική του ανατολίτικου διαλογισμού (meditation), την οποία εφαρμόζουν – με διαφορετικά ίσως ονόματα – όλες οι σέκτες που εντάσσονται στη λεγομένη Νέα Εποχή του Υδροχόου, είναι μία τεχνική ύπνωσης και αυτοΰπνωσης, μέσω κυρίως της φαντασίας. Η τεχνική αυτή είναι δανεισμένη από τον Ινδουϊσμό και Βουδδισμό.
Ας ακούσουμε πώς περιγράφει μέσα από την προσωπική του εμπειρία κάποιος που μπήκε στα βαθιά νερά των σεκτών και του αποκρυφισμού ένα «μάθημα» διαλογισμού.
«Το μάθημα γίνεται σε μια μεγάλη αίθουσα ενός άσραμ (= ινδουϊστικού κοινοβίου) στην Ινδία. Δασκάλα είναι μία γυναίκα σουάμι (= ινδουϊστής μοναχός) που είναι Ευρωπαία και για χρόνια μαθήτρια του γκουρού. Φοράει τα πορτοκαλιά ράσα.
Οι μαθητές είναι διάφοροι επισκέπτες του άσραμ. Από μικρά παιδάκια μέχρι μεσήλικες. Η γιόγκα-νίντρα διαφημίζεται ως η γιόγκα της χαλάρωσης και απευθύνεται σε ανθρώπους που ζουν μέσα στη σύγχρονη κοινωνία.
Μας βάζει να ξαπλώσουμε ανάσκελα στο πάτωμα, χωρίς να ακουμπάει ο ένας τον άλλο, να βολευτούμε όσο καλύτερα μπορούμε.
– Κλείστε τα μάτια και ησυχάστε… χαλαρώστε.
Οι οδηγίες έρχονται αργά, για να έχουμε χρόνο να τις εκτελούμε. Απόλυτη σιωπή επικρατεί στην αίθουσα και ακούγεται μόνο η φωνή της σουάμι.
– Νοιώστε [= Φαντασθείτε] το σώμα σας να γίνεται βαρύ… πολύ βαρύ… είναι αδύνατο να το μετακινήσετε… νοιώστε [= φαντασθείτε] τα σημεία επαφής με το δάπεδο… (παύση για λίγα λεπτά)… Τώρα νοιώστε [= φαντασθείτε] το σώμα σας πολύ ελαφρύ…, να αιωρείται πάνω από το πάτωμα… είστε έτοιμοι να πετάξετε… Τώρα ξεχάστε το σώμα σας και δείτε μέσα στο νου σας ένα όμορφο ηλιοβασίλεμα… τώρα ένα κίτρινο λουλούδι… έναν όμορφο καταρράκτη… ένα λαμπερό ήλιο.
Οι όμορφες εικόνες διαδέχονται η μία την άλλη. Τις βλέπω όλες πολύ παραστατικά… Είναι σαν να παρακολουθείς ένα ντοκυμαντέρ μέσα στον νου σου. Η φωνή της δασκάλας είναι ήρεμη και σταθερή, με κανονικό ρυθμό. Η όλη διαδικασία πρέπει να κράτησε γύρω στη μία ώρα.
– Τώρα αποκτήστε ξανά επίγνωση του σώματός σας… κινήστε αργά-αργά τα μέλη σας .
Πράγματι νοιώθω το σώμα μου βαρύ, δεν μπορώ να κινηθώ γρήγορα.
– Ανοίξτε τα μάτια σας σιγά-σιγά και αποκτήστε αίσθηση του δωματίου.
Σηκώνομαι σιγά-σιγά. Είναι σαν να σηκώνομαι από βαθύ ύπνο. Κοιτάζω γύρω μου. Οι περισσότεροι από μας μοιάζουν σαν να έχουν μόλις ξυπνήσει… Μερικοί όμως είναι ακόμα ξαπλωμένοι στο πάτωμα. Τους πήρε ο ύπνος!! Αυτοί κοιμούνται κανονικά!!
– Ξυπνήστε τους, λέει χαμογελώντας η δασκάλα…
Τους ξυπνάμε σιγά-σιγά και όλο απορία αντικρύζουν τα ειρωνικά χαμόγελα των υπόλοιπων».
Και σχολιάζει ο πρώην οπαδός: «Αυτό είναι ένα μάθημα της Γιόγκα-Νίντρα, όπως βάφτισαν αυτή τη διαδικασία. Τι έγινε τώρα;… Ας σκεφτούμε. Κατ’ αρχάς υπήρχε η σουάμι που έδινε εντολές και εμείς τις εκτελούσαμε. Ίσως έτσι «μαθαίνουμε» εκτός των άλλων να υπακούμε και στους σουάμι… Μετά όλα αυτά διαδραματίσθηκαν μέσα στο νου μας. Νοιώσαμε και αισθανθήκαμε όπως ήθελε η σουάμι… να το πούμε υποβολή;… Παραδώσαμε τον έλεγχο του νου μας στα χέρια της και μας πήγαινε όπου ήθελε. Είχε πλήρη έλεγχο του νου μας για κάποιο χρονικό διάστημα… Αυτό βέβαια έγινε με τη θέλησή μας. Δεχθήκαμε να υποστείλουμε, να παραμερίσουμε, να εξαφανίσουμε την προσωπική μας θέληση και να δεχθούμε να μας οδηγεί η δική της θέληση. Αποκτούν πάνω μας τόση εξουσία, όση τους παραχωρούμε.
Φαντάζεστε να εξασκούμε αυτή τη μέθοδο καθημερινά;… Πόσο πιο έντονα θα γίνουν τα παραπάνω φαινόμενα;… Μήπως στο τέλος θα επιθυμούμε να μας οδηγεί κάποιος σουάμι σ’ όλες τις δραστηριότητες της ζωής μας;… Μήπως αυτό εκτός από μία μέθοδος χαλάρωσης είναι και μία τεχνική υποταγής;…».
Με την άποψη ότι στη διάρκεια του διαλογισμού, κυρίως με τη μορφή της λεγομένης βυθίσεως, λαμβάνουν χώρα υπνωτικές διαδικασίες και αυτοΰπνωση συμφωνούν οι περισσότεροι ερευνητές. Αναφέρουμε ενδεικτικώς τον Klaus Thomas, διδάκτορα Ιατρικής και Φιλοσοφίας και Διευθυντή Ινστιτούτου στο Βερολίνο για Ψυχοθεραπεία, Ιατρική Ύπνωση και Αυτογενή εξάσκηση, ο οποίος προσθέτει ότι στη διάρκεια του διαλογισμού μπορεί ο διαλογιζόμενος να οδηγηθεί σε ψευδαισθήσεις. Σ’ αυτό συντελεί η επανάληψη των Mantras (διαλογιστικών λέξεων ή φράσεων), τα οποία θεωρούνται κενά νοήματος, ενώ στην πραγματικότητα συνήθως είναι ονόματα θεοτήτων του ινδουϊστικού ή βουδδιστικού πανθέου.
Σύμφωνα με τον Διονύσιο Φαρασιώτη, συγγραφέα του βιβλίου «Οι γκουρού, ο νέος και ο Γέροντας Παΐσιος», το οποίο ήδη αναφέραμε και από το οποίο προέρχεται η περιγραφή της ασκήσεως διαλογισμού, την οποία παραθέσαμε, ο διαλογισμός ως τεχνική ύπνωσης και αυτοΰπνωσης ενισχύει την υποταγή και την παθητικότητα, άρα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για διανοητική χειραγώγηση. Ενόσω εκτελεί ο διαλογιζόμενος τις οδηγίες του επικεφαλής της ασκήσεως διαλογισμού, δεν έχει χρόνο να σκεφθεί. «Αν θελήσεις να σκεφθείς, πρέπει να διακόψεις την άσκηση», συμπληρώνει ο Φαρασιώτης.
Φυσικά οι ανωτέρω τεχνικές διανοητικού χειρισμού θα τεθούν σε εφαρμογή αφού επιλεγούν κατάλληλα οι καλύτεροι στόχοι. Πολλές σέκτες χρησιμοποιούν λεπτομερή εγχειρίδια για να εντοπίσουν τους ανθρώπινους στόχους, που είναι πιο πρόσφοροι για επηρεασμό. Υπάρχουν τέτοια εγχειρίδια, τα οποία απευθύνονται κυρίως σε ειδικούς στις πωλήσεις και στις προσλήψεις προσωπικού. Συνήθως οι προσφορότεροι προς επηρεασμό στόχοι είναι νέοι, ευκολόπιστοι, αφελείς και πρόσωπα με μειωμένη κρίση, που προέρχονται από υπερπροστατευτικό περιβάλλον, ή άνθρωποι που μπορεί να είναι εξαιρετικά ευάλωτοι λόγω κάποιας πρόσφατης συναισθηματικής απογοήτευσης, οικονομικής δυσκολίας ή προβλήματος υγείας.
Ο διανοητικός χειρισμός διευκολύνεται τα μέγιστα καθώς εντάσσεται στο ευρύτερο πλαίσιο των πεποιθήσεων και πρακτικών των σεκτών.
Η βασική παραδοχή κάθε σέκτας ότι ο αρχηγός της είναι ένας θεϊκός Δάσκαλος, ένας ενσαρκωμένος θεός, ο Μεσσίας της Νέας Εποχής του Υδροχόου – και άλλα παρόμοια κατά περίπτωση – αποτελεί άριστο προαπαιτούμενο για τον έλεγχο του νου του οπαδού. Αφού είναι θεϊκός Δάσκαλος έχει απόλυτη αυθεντία και συνεπώς οι οπαδοί-μαθητές πρέπει να κάνουν σ’ αυτόν απόλυτη και άνευ προϋποθέσεων υπακοή. Αυτό τους οδηγεί σταδιακά σε ολοκληρωτική εξάρτηση.
Η σχέση εδώ είναι αμφίδρομη: Αφ’ ενός η διανοητική χειραγώγηση διευκολύνεται από την πεποίθηση, που καλλιεργείται μέσα στη σέκτα, ότι ο αρχηγός είναι θεϊκός Δάσκαλος και αυτά που λέγει και πράττει δεν επιδέχονται αμφισβήτηση και αφ’ ετέρου μέσω της διανοητικής χειραγώγησης εδραιώνεται η πεποίθηση στο αλάθητο του αρχηγού.
Οι περισσότερες σέκτες, ως γνωστόν, προβάλλουν μία άκρως απλοποιημένη ερμηνεία του κόσμου, ενώ συγχρόνως δαιμονοποιούν ο,τιδήποτε ευρίσκεται έξω από αυτές, πολύ περισσότερο φυσικά ο,τιδήποτε και οποιονδήποτε ασκεί σ’ αυτές κριτική.
Απομονώνουν τους νεοπροσήλυτους από τους συγγενείς και φίλους και συνήθως ενσταλάζουν μίσος για τους γονείς και ιδιαίτερα τη μητέρα.
Οι σέκτες κολακεύουν τον εγωισμό του νεοπροσήλυτου. Εσύ, του λένε, θα σώσεις την κοινωνία και τον πλανήτη ολόκληρο. Συγχρόνως του δημιουργούν ενοχές της εξής μορφής: Εάν δεν πετυχαίνει τους στόχους, που θέτει το πρόγραμμα, φταίει αυτός, επειδή δεν εφαρμόζει σωστά την τεχνική. Η οργάνωση δεν φταίει ποτέ.
Συγχρόνως ασκούν στους οπαδούς πνευματική τρομοκρατία επισείοντας υπαρκτούς ή ανύπαρκτους κινδύνους. Παραδείγματος χάριν οι χιλιαστές, οι γνωστοί λεγόμενοι Μάρτυρες του Ιεχωβά, τρομοκρατούν με τον επικείμενο Αρμαγεδώνα, από τον οποίο θα επιζήσουν μόνον οι μάρτυρες του Ιεχωβά!
Ένα μεγάλο κεφάλαιο, που όμως ξεφεύγει από το πλαίσιο του θέματός μας, είναι η γενικευμένη διανοητική χειραγώγηση, η οποία ασκείται στις σύγχρονες κοινωνίες μέσω κυρίως των Μ.Μ.Ε. Αυτό το κεφάλαιο δεν θα το ανοίξουμε. Πρέπει όμως τουλάχιστον να πούμε στο σημείο αυτό ότι από όλους τους διανοητικούς χειρισμούς, που υφίσταται ο άνθρωπος σήμερα (τηλεόραση, διαφήμιση, πωλήσεις, πολιτική), ο πλέον επικίνδυνος είναι αυτός των σεκτών, διότι – λόγω του ολοκληρωτικού χαρακτήρος των – οι σέκτες δεν έχουν ένα επιμέρους στόχο (π.χ. να μας κάνουν να αγοράσουμε κάτι), αλλά έχουν ως στόχο να ελέγξουν και να εκμεταλλευθούν ολόκληρο τον άνθρωπο και μάλιστα χτυπούν το κέντρο της προσωπικότητός του: ό,τι έχει πιο ιερό και πολύτιμο. Οπότε στο βάθος το πρόβλημα, εκτός από κοινωνικό και νομικό, είναι κατ’ εξοχήν πνευματικό.
Αντιμετώπιση
Ερχόμαστε τώρα στο θέμα της αντιμετωπίσεως του προβλήματος.
Θα πρέπει να πούμε εξ αρχής ότι η αντιμετώπιση είναι κυρίως προληπτική και σ’ αυτό το σημείο προβάλλει μπροστά μας η δουλειά που έχουμε να κάνουμε. Και η Εκκλησία με την κατήχηση και οι Πρωτοβουλίες Γονέων, αλλά και η Πολιτεία, στο βαθμό που το πρόβλημα είναι και κοινωνικό και νομικό.
Ο προτεινόμενος και εφαρμοζόμενος, ήδη από τη δεκαετία του ’80, κυρίως στις Ηνωμένες Πολιτείες με τον Ted Patrick «αποπρογραμματισμός», δεν μπορεί να νομιμοποιηθεί από καμμία άποψη, καθώς αντιγράφει – αντίστροφα όμως – όλες τις τεχνικές της χειραγωγήσεως που εφαρμόζουν οι σέκτες. Αυτό γίνεται μετά την βίαιη απαγωγή του οπαδού και την φυσική απομάκρυνσή του από τη σέκτα. Ο αποπρογραμματισμός στοχεύει – και σ’ ένα βαθμό το επιτυγχάνει – να κάνει πλύση εγκεφάλου στον οπαδό μιας σέκτας για να αποτοξινωθεί απ’ αυτήν και να ενσταλαχθούν στο μυαλό του άλλες πεποιθήσεις απ’ αυτές που είχε στη σέκτα. Δηλαδή πλύση εγκεφάλου για να φύγει η προηγούμενη πλύση εγκεφάλου!
Το σίγουρο είναι ότι πολλά από τα θύματα των σεκτών, που έχουν υποστεί πλύση εγκεφάλου, χρειάζονται εξειδικευμένη ψυχιατρική και ψυχολογική βοήθεια.
Το βέβαιο επίσης είναι ότι για την θεραπεία απαιτείται η απομάκρυνση από την ζημιογόνο πηγή, δηλαδή την σέκτα, και τις επικίνδυνες επιδράσεις της.
Αυτό που κυρίως προσπαθούμε να κάνουμε, για να βοηθήσουμε έναν άνθρωπο εγκλωβισμένο σε μία σέκτα να βγει από αυτήν, είναι να βάλει ξανά σε κίνηση την προσωπική του σκέψη και κρίση, τα οποία η σέκτα, μέσω της διανοητικής χειραγώγησης, του τα έχει βάλει «στο ψυγείο». Όταν ο οπαδός-θύμα αρχίσει να προβληματίζεται και να αμφιβάλει για διδασκαλίες και πρακτικές της οργανώσεως και για την αυθεντία του αρχηγού, σημαίνει ότι πάμε καλά.
Επίλογος
Συνοψίζοντας, παρατηρούμε ότι ο διανοητικός χειρισμός ή χειραγώγηση ή πλύση εγκεφάλου είναι το κλειδί για να κατανοήσουμε τον τρόπο με τον οποίο οι σέκτες μεταβάλλουν ελεύθερους ανθρώπους σε εξαρτημένους υπηρέτες, για να τους εκμεταλλευθούν παντοιοτρόπως. Γι’ αυτόν τον λόγο και η χρήση ή όχι της διανοητικής χειραγώγησης είναι ένα από τα κριτήρια που, εάν πληρούνται, μπορούμε να πούμε ότι έχουμε να κάνουμε με μία σέκτα. Σέκτα και διανοητική χειραγώγηση πάνε μαζί.
Η διανοητική χειραγώγηση και η συνακόλουθη υποταγή στη σέκτα διενεργούνται κυρίως μέσω υπνωτιστικών τεχνικών, η πιο βασική από τις οποίες είναι ο λεγόμενος διαλογισμός (meditation).
Στην εποχή μας που οι σέκτες, επωφελούμενες από σχετικές έρευνες ψυχολόγων και ψυχιάτρων, έχουν αναγάγει τη διανοητική χειραγώγηση σε επιστήμη, ο τρόπος να βοηθήσουμε ανθρώπους να μην πέσουν στις παγίδες τους είναι μία συνδυασμένη δράση και λήψη μέτρων τόσο σε επίπεδο κοινωνικό όσο και νομικό.
Κυρίως όμως για μας τους Ορθοδόξους είναι πρώτα απ’ όλα να βοηθήσουμε τον άνθρωπο να καταλάβει ότι όλα τα προβλήματά του συνοψίζονται στο πρόβλημα του νοήματος της ζωής και αυτό το τελευταίο λύνεται μόνον δια του Θεανθρώπου Χριστού.
(Πηγή: Εισήγηση στην Κ’ Πανορθόδοξη Συνδιάσκεψη Εντεταλμένων Ορθοδόξων Εκκλησιών και Ιερών Μητροπόλεων δια θέματα αιρέσεως και παραθρησκείας, Ιερόν Προσκύνημα Οσίου Ιωάννου του Ρώσσου, Ν. Προκόπιον Ευβοίας, 3 – 6 Νοεμβρίου 2008.)
