ΗΤΑΝ ΑΣΤΡΟ ΤΟ ΑΣΤΡΟ ΤΗΣ ΒΗΘΛΕΕΜ;

 

Πατερικά

ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ

 Θαυμαστά και παράδοξα πράγματα! Στην Ιουδαία -όπου προϋπήρχαν οι προφήτες, οι πατριάρχες, οι δίκαιοι της Παλαιάς Διαθήκης- το μήνυμα για τη γέννηση του Υιού του Θεού το έφεραν οι ειδωλολάτρες, οι μάγοι εξ ᾿Ανατολών! Έκαναν μακρινό ταξίδι για να τον δουν και να τον προσκυνήσουν και περιπλανόμενοι ρωτούν• «Πού εστιν ο τεχθείς βασιλεύς των Ιουδαίων;».

Γι᾿ αυτό ακριβώς κρύφτηκε και το αστέρι, ώστε χάνοντας τον οδηγό τους οι μάγοι να αναγκαστούν να ρωτήσουν τους ιουδαίους και μ᾿ αυτόν τον τρόπο να τούς κινήσουν κι εκείνους σε αναζήτηση του νεογέννητου Μεσσία.

Το ότι γεννήθηκε πρόσωπο υψηλό και επίσημο το ήξεραν καλά κι ήταν σίγουροι, διότι τούς το μήνυσε τ᾿ αστέρι. Ο Θεός δεν τούς έστειλε προφήτη, διότι δεν θα τον παραδέχονταν• ούτε με τις Γραφές μπορούσε να τούς μιλήσει, διότι δεν τις γνώριζαν. Τους έστειλε, λοιπόν, ένα σημάδι γνώριμο και προσιτό σ᾿ αυτούς.
Το αστέρι των μάγων δεν ήταν απ᾿ αυτά πού βλέπουμε στο στερέωμα του ουρανού τις νυχτερινές ώρες. Ήταν κάποια λογική κι αόρατη δύναμη, ένας άγγελος, που πήρε το σχήμα του άστρου.

Πώς είμαστε σίγουροι γι᾿ αυτό; Μας το αποδεικνύει η πορεία του• Δεν πηγαίνει απ᾿ την ανατολή στη δύση αλλά από βορρά προς νότο, εφόσον η Παλαιστίνη βρίσκεται στα νότια της Περσίας. Διακρίνεται επίσης κατά την ημέρα, πράγμα αφύσικο για αστέρι. Χάνεται στην περιοχή των Ιεροσολύμων και ξαναεμφανίζεται όταν βγαίνουν οι μάγοι απ᾿ αυτή. Ακόμη κι όταν τούς οδήγησε στη φάτνη, δεν φαίνεται σ᾿ αυτούς απ᾿ τον ουρανό, αλλά σταματάει εκεί ακριβώς όπου ήταν το παιδί, πάνω απ᾿ το κεφάλι Του. Αν ήταν απλώς ένα αστέρι, δεν θα μπορούσε να δείξει έναν τόσο περιορισμένο χώρο.

Ξέρουμε όλοι πολύ καλά ότι λόγῳ του υπερβολικού ύψους δεν είναι δυνατόν ένα αστέρι να προσδιορίσει ούτε τον τόπο μιας ολόκληρης πόλης• πόσο μάλλον ένα ελάχιστο σημείο μέσα σ᾿ αυτή. Αυτό όμως το άστρο του νεογέννητου βασιλιά έδειξε τον μικρό τόπο της φάτνης κι αφού με ασφάλεια οδήγησε τούς μάγους κοντά του, απομακρύνθηκε• κι αυτό δεν είναι γνώρισμα κοινού αστεριού. 

   Αλλά, για να μην μας κάνουμε να ζαλιστούμε, επειδή προσθέτουμε απορίες, ας έλθουμε στην λύση, κάνοντας την αρχή από το ίδιο το άστρο. Γιατί, αν μάθουμε, τι είναι το άστρο, και τι λογής, και εάν είναι ένα από τα πολλά (άστρα), ή διαφορετικό από τα άλλα, ή στην εμφάνιση μόνο άστρο, εύκολα, και όλα τα άλλα θα γνωρίσουμε.

Από πού, λοιπόν, θα είναι αυτά φανερά;

Από αυτά τα ίδια τα γραπτά (στον κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο). Επειδή, το άστρο δεν είναι ένα από τα πολλά, μάλλον ούτε καν άστρο, καθώς φαίνεται σε μένα, αλλά κάποια αόρατη δύναμη, που μετασχηματίσθηκε σε αυτήν την εμφάνιση.

Πρώτον είναι φανερό από την ίδια την πορεία γιατί κανένα άστρο δεν υπάρχει, που να βαδίζει τέτοιο δρόμο.

Αλλά, και αν τον ήλιο πεις, και αν την σελήνη, και αν όλα τα άστρα, τα βλέπουμε από την ανατολή προς την δύση να προχωρούν. Αλλά, αυτό από το βορρά προς το νότο προχωρούσε. Γιατί, έτσι βρίσκεται η Παλαιστίνη, ως προς την Περσία.

Δεύτερον, από τον χρόνο που μπορείς να το βλέπεις. Γιατί, δεν φαίνεται την νύκτα, αλλά, μέσα στην μέρα, ενώ λάμπει ο ήλιος, το οποίο, δεν είναι δύναμη άστρου, ούτε σελήνης. Επειδή, τόσο πολύ υπερέχει, ώστε, να φαίνεται μαζί με ηλιακές ακτίνες, και να κρύβεται ευθέως και να αφανίζεται. Αυτό, με την υπερβολή της δικής του λαμπρότητας, νίκησε τις ηλιακές ακτίνες, επειδή φανερώθηκε φωτεινότερο από εκείνες, και έλαμψε με τόσο φως περισσότερο.

Τρίτον, από το ότι φαίνεται και πάλι κρύβεται. Επειδή, στον δρόμο, έως την Παλαιστίνη φαινόταν να οδηγεί. Επειδή, όταν έφτασαν στα Ιεροσόλυμα, κρύφτηκε. Έπειτα, πάλι, όταν άφησαν τον Ηρώδη, αφού τον δίδαξαν, γιατί ήλθαν, και επρόκειτο να απέλθουν, το άστρο δείχνει τον εαυτό του. Το οποίο δεν είναι κίνηση άστρου, αλλά (κίνηση) κάποιας λογικότατης δυνάμεως.

Επειδή, δεν είχε δική του πορεία, αλλά, όταν έπρεπε αυτοί (οι μάγοι) να βαδίσουν, βάδιζε. Όταν, έπρεπε να σταθούν, στεκόταν, οικονομώντας τα πάντα προς το πρέπον. Όπως ακριβώς, και ο στύλος της νεφέλης και καθόταν και ξεσήκωνε το στρατόπεδο των Ιουδαίων (στην Έξοδο από την Αίγυπτο) όποτε χρειαζόταν.

Τέταρτον, από τον τρόπο που δείχνει, αυτό μπορεί ο καθένας να το μάθει σαφώς. Γιατί δεν έδειχνε τον τόπο μένοντας πάνω. Ούτε ήταν δυνατόν (στους μάγους) έτσι να μάθουν. Αλλά, το κάνει κατεβαίνοντας κάτω. Γνωρίζετε, ότι τόσο μικρό τόπο, και όσο είναι φυσικό να κατέχει μια καλύβα, μάλλον, όσο είναι φυσικό, να κατέχει το σώμα ενός μικρού παιδιού, δεν μπορεί το άστρο να γνωρίζει. Επειδή, είναι άπειρο το ύψος, δεν αρκούσε, τόσο στενό τόπο να χαρακτηρίσει και να γνωρίσει σε αυτούς που θέλουν να δουν. Και αυτό, μπορεί να το δει ο καθένας στη σελήνη. Η οποία, αν και είναι τόσο ανώτερη από τα άστρα, σε όλους του κατοίκους της οικουμένης, και σε τόσο πλάτος γης διασκορπισμένους, σε όλους φαίνεται ότι είναι κοντά.

Πώς, λοιπόν, το άστρο, πες μου, τόπο τόσο στενό φάτνης και καλύβας έδειχνε, αν δεν άφηνε εκείνο το υψηλό εκείνο και κατέβαινε κάτω και στεκόταν πάνω από την ίδια την κεφαλή του παιδιού; Το οποίο, λοιπόν, και ο ευαγγελιστής (Ματθαίος) υπαινισσόμενος έλεγε: «Να, το άστρο, … προηγείτο από αυτούς, μέχρι που ήλθε και στήθηκε επάνω εκεί που ήταν το παιδίον» (Μτ. β, 9). Βλέπεις, με όσα αποδείχτηκαν ότι τούτο το άστρο δεν είναι ένα από τα πολλά άστρα, ούτε αποδεικνύει τον εαυτόν του κατά την ακολουθία της έξω δημιουργίας;

 

---

Ἀλλ’ ἵνα μὴ συνάπτοντες ἀπορίας ἰλιγγιᾷν μᾶς ποιῶμεν, φέρε δὴ λοιπὸν ἐπὶ τὴν λύσιν τῶν ζητουμένων ἔλθωμεν, ἀρχὴν τῆς λύσεως ἀπὸ τοῦ ἀστέρος αὐτοῦ ποιούμενοι. Ἂν γὰρ μάθωμεν τίς ὁ ἀστὴρ, καὶ ποταπὸς, καὶ εἰ τῶν πολλῶν εἷς, ἢ ξένος παρὰ τοὺς ἄλλους, καὶ εἰ φύσει ἀστὴρ, ἢ ὄψει μόνον ἀστὴρ, εὐκόλως καὶ τὰ ἄλλα πάντα εἰσόμεθα. Πόθεν οὖν ταῦτα ἔσται δῆλα; Ἀπὸ τῶν γεγραμμένων αὐτῶν.
Ὅτι γὰρ οὐ τῶν πολλῶν εἷς ὁ ἀστὴρ οὗτος ἦν, μᾶλλον δὲ οὐδὲ ἀστὴρ, ὡς ἔμοιγε δοκεῖ ἀλλὰ δύναμίς τις ἀόρατος εἰς ταύτην μετασχηματισθεῖσα τὴν ὄψιν, πρῶτον ἀπὸ τῆς πορείας αὐτῆς δῆλον. Οὐ γάρ ἐστιν, οὐκ ἔστιν ἀστήρ τις ταύτην βαδίζων τὴν ὁδόν· ἀλλὰ κἂν ἥλιον εἴπῃς, κἂν σελήνην, κἂν τοὺς ἄλλους ἅπαντας ἀστέρας, ἐξ ἀνατολῶν ἐπὶ δύσιν ὁρῶμεν χωροῦντας· οὗτος δὲ ἀπὸ ἄρκτου πρὸς μεσημβρίαν ἐφέρετο· οὕτω γὰρ ἡ Παλαιστίνη πρὸς τὴν Περσίδα κεῖται.
∆εύτερον, καὶ ἀπὸ τοῦ καιροῦ τοῦτο ἔστιν ἰδεῖν. Οὐ γὰρ ἐν νυκτὶ φαίνεται, ἀλλ’ ἐν ἡμέρᾳ μέσῃ, ἡλίου λάμποντος· ὅπερ οὐκ ἔστι δυνάμεως ἀστέρος, ἀλλ’ οὐδὲ σελήνης· ἡ γὰρ τοσοῦτον πάντων ὑπερέχουσα, τῆς ἀκτῖνος φανείσης τῆς ἡλιακῆς, κρύπτεται εὐθέως καὶ ἀφανίζεται. Οὗτος δὲ τῇ τῆς οἰκείας λαμπρότητος ὑπερβολῇ καὶ τὰς ἀκτῖνας ἐνίκησε τὰς ἡλιακὰς, φανότερος ἐκείνων φανεὶς, καὶ ἐν τοσούτῳ φωτὶ μεῖζον λάμψας.
Τρίτον, ἀπὸ τοῦ φαίνεσθαι καὶ πάλιν κρύπτεσθαι. Τὴν μὲν γὰρ ἕως Παλαιστίνης ὁδὸν ἐφαίνετο χειραγωγῶν· ἐπειδὴ δὲ ἐπέβησαν τῶν Ἱεροσολύμων, ἔκρυψεν ἑαυτόν· εἶτα πάλιν ὅτε τὸν Ἡρώδην ἀφέντες, διδάξαντες αὐτὸν ὑπὲρ ὧν ἦλθον, ἔμελλον ἀπιέναι, δείκνυσιν ἑαυτόν· ὅπερ οὐκ ἔστιν ἄστρου κινήσεως, ἀλλὰ δυνάμεώς τινος λογικωτάτης. Οὐδὲ γὰρ ἰδίαν τινὰ πορείαν εἶχεν, ἀλλ’ ὅτε μὲν ἔδει βαδίσαι αὐτοὺς, ἐβάδιζεν· ὅτε δὲ στῆναι, ἵστατο, πρὸς τὸ δέον πάντα οἰκονομῶν· καθάπερ ὁ στῦλος τῆς νεφέλης, καὶ καθίζων καὶ ἐγείρων τὸ στρατόπεδον τῶν Ἰουδαίων, ἡνίκα ἐχρῆν.
Τέταρτον, ἀπὸ τοῦ τρόπου τῆς δείξεως τοῦτο ἄν τις καταμάθοι σαφῶς. Οὐ γὰρ ἄνω μένων τὸν τόπον ἐδείκνυ· οὐδὲ γὰρ δυνατὸν ἦν αὐτοῖς οὕτω μαθεῖν· ἀλλὰ κάτω καταβὰς τοῦτο ἐποίει. Ἴστε γὰρ, ὅτι τόπον οὕτω μικρὸν, καὶ ὅσον εἰκὸς καλύβην κατασχεῖν, μᾶλλον δὲ ὅσον εἰκὸς σῶμα παιδίου μικροῦ κατέχειν, οὐχ οἷόν τε ἀστέρα γνωρίζειν. Ἐπειδὴ γὰρ ἄπειρον τὸ ὕψος, οὐκ ἤρκει οὕτω στενὸν τόπον χαρακτηρίσαι καὶ γνωρίσαι τοῖς βουλομένοις ἰδεῖν. Καὶ τοῦτο ἀπὸ τῆς σελήνης ἴδοι τις ἄν· ἥ τοσοῦτον ὑπερφερὴς οὖσα τῶν ἄστρων, πᾶσι τοῖς κατὰ τὴν οἰκουμένην οἰκοῦσι, καὶ εἰς τοσοῦτον πλάτος γῆς ἐκκεχυμένοις, ἅπασιν ἐγγὺς εἶναι δοκεῖ. Πῶς, οὖν, ὁ ἀστὴρ, εἰπέ μοι, τόπον οὕτω στενὸν φάτνης καὶ καλύβης ἐδείκνυ, εἰ μὴ τὸ ὑψηλὸν ἐκεῖνο ἀφεὶς κάτω κατέβη, καὶ καὶ ὑπὲρ αὐτῆς ἔστη τῆς κεφαλῆς τοῦ παιδίου; Ὅπερ, οὖν, καὶ ὁ εὐαγγελιστὴς, αἰνιττόμενος ἔλεγεν· “Ἰδοὺ, ὁ ἀστὴρ … προῆγεν αὐτοὺς, ἕως ἐλθὼν, ἔστη ἐπάνω οὗ ἦν τὸ παιδίον” (Μτ. β, 9). Ὁρᾷς, δι’ ὅσων δείκνυται, οὐ τῶν πολλῶν εἷς ὢν οὗτος ὁ ἀστὴρ, οὐδὲ κατὰ τὴν ἀκολουθίαν τῆς ἔξω γενέσεως δεικνὺς ἑαυτόν; ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΟΜΙΛΙΑΣ ΣΤ’ ΣΤΟ ΚΑΤΑ ΜΑΤΘΑΙΟΝ