Όταν το 370 μ.Χ. ο
μέγας Βασίλειος εξελέγη αρχιεπίσκοπος Καισαρείας δέχθηκε την επίσκεψη του
έπαρχου Μόδεστου. Ο επίσημος επισκέπτης δεν ήθελε να συγχαρεί τον Βασίλειο για
την εκλογή του, ούτε να ευχηθεί καλή επιτυχία στο έργο του. Ο πραγματικός
σκοπός της εθιμοτυπικής επίσκεψής του ήταν η υποταγή του νέου αρχιεπισκόπου
στην εκκλησιαστική πολιτική του αρειανόφρονα αυτοκράτορα Ουάλη, η οποία έπρεπε
να διασφαλιστεί οπωσδήποτε, έστω και με τη βία. Ο φιλοξενούμενος έπαρχος δεν
χαμογέλασε στον οικοδεσπότη, δεν τον αγκάλιασε εγκάρδια, δεν ασπάστηκε το άγιο
χέρι του,ούτε το έσφιξε σε ένδειξη τιμής και αναγνώρισης, αλλά του επιτέθηκε
απρόκλητα. Με φωνασκίες και ύβρεις απείλησε το Βασίλειο ότι αν συνεχίσει να
υπερασπίζεται τις αποφάσεις της Α΄ Οικουμενικής Συνόδου και δεν δεχθεί τη
διδασκαλία του αρειανισμού, θα βρεθεί αντιμέτωπος με τον ίδιο τον αυτοκράτορα,
ενδεχόμενο που συνεπάγεται την άμεση εκθρόνισή του, τη δήμευση της περιουσίας
του, την εξορία, τη φυλάκιση, τα βασανιστήρια και το μαρτυρικό θάνατο. Ο Βασίλειος
άκουσε ατάραχος τις απειλές του Μόδεστου και του απάντησε με πραότητα:
– «... Όσα λες δεν
με φοβίζουν καθόλου, γιατί δεν μπορούν να με χωρίσουν από την Αλήθεια. Αν
θέλεις να δημεύσεις την περιουσία μου, μάθε πως έχω μόνο τα βιβλία μου και τα
ρούχα που φορώ. Αν πάλι με φυλακίσεις ή με εξορίσεις, δεν θα κερδίσεις τίποτα,
γιατί πατρίδα μου δεν είναι κανένας επίγειος τόπος, αλλά η Βασιλεία του Θεού.
Αν τέλος βασανίσεις το ασθενικό μου σώμα ή με σκοτώσεις, θα χαρώ διπλά, γιατί
θα πάω γρηγορότερα στην αληθινή ζωή ...».
Ο Μόδεστος σάστισε.
Πολλούς επισκόπους εκβίασε με το ίδιο σύστημα και πάντα πετύχαινε το σκοπό του.
Αυτή τη φορά όμως το κόλπο δεν έπιασε.
– «… Κανένας
κληρικός δεν μού μίλησε ποτέ έτσι …», είπε στον Βασίλειο.
– «... Τότε δεν
γνώρισες ποτέ έναν αληθινό επίσκοπο ...», ανταπάντησε αυτός.
Ο θυμώδης έπαρχος
αποχώρησε άπρακτος και σιωπηλός. Ίσως γιατί κάτι από το μεγαλείο και την
αγιότητα του Βασίλειου άγγιξε τη σκληρή καρδιά του. Ίσως πάλι γιατί κατάλαβε
πως γνώρισμα των αληθινά μεγάλων
ανδρών δεν είναι ο φόβος και η δειλία, η επαίσχυντη κυβίστηση και ο συμβιβασμός
με τους ισχυρούς, η ιδιοτέλεια και το ατομικό βόλεμα, αλλά το απαθές πάθος για
την αλήθεια και τη δικαιοσύνη, που τους δίνει τη δύναμη να αντιμάχονται μέχρι
θανάτου όλες τις προκλήσεις του κακού και των κατά περίσταση εκπροσώπων του.
