Από την κληρονομιά των Γερόντων τής Όπτινα
Ο μοναχός Αντώνιος τής Όπτινα, ερωτηθείς περί τής επιλογής τής μοναστικής οδού, απάντησε ότι μπορεί κανείς να σωθεί τόσο στο μοναστήρι όσο και στον κόσμο.
Και μάς υπενθύμισε ότι ο εχθρός μπορεί να επιδείξει ζήλο στο να σε σπρώξει όταν πρόκειται να αποχτήσεις αρετές που είναι υπεράνω των δυνάμεών σου (ΣτΜ: π.χ., σε «ψήνει» αυτός ο εχθρός να προσεύχεσαι μέρα και νύχτα κι εσύ σε κάποια στιγμή μπουχτίζεις κι εγκαταλείπεις), και από την άλλη μεριά σε αποθαρρύνει να κάνεις απλά πράματα «πουλώντας» τα για «υπερβολικά απλά κι ως εκ τούτου ανάξια τής προσοχής σου» (ΣτΜ: π.χ. «5 λεπτά προσευχή την ημέρα, τι να σού κάνουν τώρα .. Άντε, μην τα κάνεις ούτε αυτά»): «Αναφέρατε την περίπτωση μιας γυναίκας που την «περιτριγυρίζει» μια ευχάριστη ιδέα - να αφήσει τα πάντα (ΣτΜ: και να μπεί στο μοναστήρι)- αλλά δεν καταλαβαίνει εάν αυτή η ιδέα προέρχεται από τον Θεό ή από τον εχθρό. Εάν άνοιγε την καρδιά της στον πιο έμπειρο Γέροντα, τότε αυτός δεν θα το ενέκρινε, με το σκεπτικό ότι η δράση τού εχθρού είναι τέτοια που στις εφικτές αρετές, μάς σπρώχνει στην παραμέληση, και στις αρετές που υπερβαίνουν τις δυνάμεις μας, σε αυτές μάς σπρώχνει να επιδείξουμε υπερβολικό ζήλο, και στόχος του είναι να πιάσει στα δίχτυα του την όποια φτωχή ψυχή».
Ο Γέροντας έλεγε ότι ο Κύριος προσφέρει άφθονα μέσα σωτηρίας τόσο σε αυτούς που ζουν σε μοναστικό όσο και σε αυτούς που ζουν σε κοσμικό περιβάλλον: «... δεν υπάρχει ούτε ένας άνθρωπος, όποια ζωή και να ζει, που να στερηθεί τα μέσα για να αποκτήσει τις αιώνιες ευλογίες, γιατί ο Κύριος θέλει να σωθούν όλοι, τόσο οι άγαμοι όσο και οι παντρεμένοι, τόσο όσοι έχουν μπει σε μοναστήρια, όσο και όσοι ζουν σε κοσμικό περιβάλλον. Και στους μεν και στους δε, δόθηκε πληθώρα τρόπων να σωθούν!».
Ο μοναχός Μακάριος μιλούσε περί μοναστηριών με τα ακόλουθα λόγια: "Αυτές οι κατοικίες - μοναστήρια - δεν είναι εφεύρεση τού ανθρώπινου νου, αλλά δημιουργήθηκαν από το Άγιο Πνεύμα, μέσω των θεόπνευστων Πατέρων, για εκείνους που θα κληθούν από τον Θεό είτε από αγάπη προς Αυτόν, είτε λόγω τού πλήθους των αμαρτιών τους".
Ο όσιος Βαρσονόφιος χαρακτήριζε την μοναστική οδό ως βασιλική οδό: "Και βέβαια, η μοναστική οδός είναι μια βασιλική οδός, και όποιος, αφού μπει στο μοναστήρι, γίνει αληθινός μοναχός, αυτός και αξίζει μεγάλη ανταμοιβή".
Σε όσους μπορούσαν να νιώσουν το μήνυμα των Γραφών, ο Γέροντας θα μιλούσε με αμεσότητα για το γεγονός ότι η ύψιστη τελειότητα επιτυγχάνεται στο μοναστήρι: «Μπορείτε να σωθείτε στον κόσμο, αλλά η υψηλότερη τελειότητα επιτυγχάνεται στα μοναστήρια. Και η Γραφή λέει: "Θέλω δε να είσθε αμέριμνοι. Ο άγαμος να μεριμνά τα περί τού Κυρίου και για ό,τι αρέσει στον Κύριο. Ο δε έγγαμος να μεριμνά γιά τα εγκόσμια κι γι΄αυτά που αρέσουν στην σύζυγο" (προς Κορινθίους Α΄, Κεφ. 7 εδ. 32-33). Να ποια είναι διαφορά μεταξύ μοναστηριακής και εγκόσμιας ζωής».
Ο Γέροντας χαίρονταν ειλικρινά όταν κοσμικοί άνθρωποι άφηναν πίσω τους τις κοσμικές απολαύσεις και έρχονταν στο μοναστήρι στις ιερές εορτές, για να περάσουν αυτές τις μέρες μακριά από τη φασαρία τού κόσμου, με προσευχή. «Ως ποιμένας, μπορώ να σάς διαβεβαιώσω ότι, έχοντας έρθει εδώ από διαφορετικά μέρη για τις μεγάλες διακοπές των Χριστουγέννων, έχετε καταφέρει ένα κατόρθωμα. Πιστεύω ακράδαντα ότι ο ελεήμων Κύριος θα σας ανταμείψει, πώς ακριβώς δεν το ξέρω, αλλά δεν θα σας αφήσει μόνους σας, μήτε στην παρούσα ζωή μήτε στην μέλλουσα ζωή. Πριν σαράντα-πενήντα χρόνια, την χρονική περίοδο από τα Χριστούγεννα ως τα Θεοφάνια την καλούσαν "άγιες μέρες", αλλά με το πέρασμα τού χρόνου ο κόσμος ξέχασε την σημασία αυτού που τότε καλούσαμε "άγιες μέρες"... Τι εννοούμε σήμερα με αυτό; Συνήθως την περίοδο από τα Χριστούγεννα έως τα Θεοφάνια, αλλά συχνά με αυτήν την έννοια συνδέεται η ιδέα των αμαρτωλών απολαύσεων (ΣτΜ: δραστηριότητες όπου κάποιος ξεχνά τον Χριστό), οι οποίες είναι και τόσο πολυάριθμες την συγκεκριμένη εποχή. Ο εχθρός χλευάζει τους Χριστιανούς, και ο χρόνος στον οποίο επιτεύχθηκε το μυστήριο τής σωτηρίας μας έχει μετατραπεί σε χρόνο διάπραξης κάθε είδους κακών πράξεων. Γι'αυτό είναι κατόρθωμα, το ότι δηλαδή εγκαταλείψατε όλες τις κοσμικές απολαύσεις - θέατρα, χορούς... και ήρθατε στην ήσυχη κατοικία μας για να περάσετε αυτές τις μέρες σε προσευχή, με πνευματική συζήτηση και κρατώντας απόσταση από την κοσμική ματαιοδοξία. Εδώ κάνετε νηστεία και λαμβάνετε τα Τίμια Δώρα».
Ταυτόχρονα, ο μοναχός Βαρσανόφιος τόνιζε ότι η μοναστική οδός δεν είναι για όλους. Κάποιος ακούει το κάλεσμα τού Θεού - ο ίδιος ο Κύριος τον καλεί στην διακονία: «Αυτούς που επιζητούν την σωτηρία στα μοναστήρια, τούς κατηγορούν συχνά για εγωισμό: "σκεφτείτε", - λένε – "κάποιος σαν κι αυτόν και κατέληξε σε μοναστήρι! Έκανε τόσα πολλά στον κόσμο, προσέφερε τόσα πολλά και ξαφνικά (ΣτΜ: από εγωισμό) παράτησε τα πάντα. Αυτό κι αν είναι αμαρτία!". Μην σάς ενοχλούν τέτοια λόγια. Εάν ο Κύριος καλεί κάποιον για να Τον υπηρετήσει μέσω τής μοναστικής άσκησης, αυτός, τότε, πρέπει να εγκαταλείψει τα πάντα και να ακολουθήσει το κάλεσμα του Θεού".
Ο μοναχός επεσήμανε ότι μερικές φορές υπάρχουν άμεσες υποδείξεις για το πώς να σωθεί κάποιος που ζει μια κοσμική ζωή: «Υπάρχουν διάφοροι τρόποι σωτηρίας. Ο Άγιος Νικόλαος πήγε στην έρημο για να ασκηθεί εκεί στη νηστεία και προσευχή, αλλά ο Κύριος δεν τον ευλόγησε να μείνει εκεί. Εμφανιζόμενος στον άγιο, ο Κύριος τού είπε να γυρίσει στον κόσμο: "Αυτός δεν είναι ο αγρός στον οποίο θα μού φέρεις καρπούς", τού είπε ο Κύριος. Η μοναχή Ταϊσία (ΣτΜ: μαθήτρια τού Αγίου Ιωάννου τής Κρονστάνδης), η Μαρία τής Αιγύπτου, η Ευδοκία επίσης δεν ζούσαν σε μοναστήρια. Μπορείς να σωθείς παντού, απλά μην απομακρύνεσαι από τον Σωτήρα. Πιαστείτε από το ένδυμα τού Χριστού και Αυτός δεν θα σάς αφήσει».
Ο Γέροντας δίδασκε να μην φιλοσοφεί κανείς στο θέμα τής σωτηρίας ούτε και να επινοεί ιδιαίτερα κατορθώματα για τον εαυτό του, τονίζοντας ότι δεν είναι όλοι ικανοί για μοναστική ζωή, και για αυτόν για τον οποίο αυτή η οδός είναι αδύνατη, δεν χρειάζεται να αναγκάσει τον εαυτό του: «Και το επαναλαμβάνω ξανά: δεν καλώ κανέναν στο μοναστήρι. Υπάρχουν πολλά μονοπάτια στον κόσμο που οδηγούν στον Θεό και στους συνανθρώπους μας: ένα αναμφίβολα ιερό έργο, να σώσεις τούς άλλους και να σωθείς ο ίδιος».
«Μπροστά σας έχετε διάφορα μονοπάτια, μερικά είναι μοναστικά, αλλά δεν είναι όλοι ικανοί να μπούνε σε ένα μοναστήρι. Σε όποιον δεν υπάρχει αυτή η επιθυμία, δεν χρειάζεται να εξαναγκάσει τον εαυτό του. Υπάρχει μια έκφραση: "Και τα λευκά ρούχα δεν σε σώζουν, αλλά ούτε και τα μαύρα ρούχα σε σώζουν" (ΣτΜ: εδώ, τα "λευκά ρούχα" είναι τα "κοσμικά ρούχα" και "μαύρα ρούχα" είναι τα "μοναστικά ρούχα"). Είναι δυνατόν να σωθεί κανείς και μέσα στον κόσμο, μην ξεχνάτε, μόνο, τον Κύριο και να τηρείτε τις εντολές Του όσο οι δυνάμεις σας το επιτρέπουν. Το κυριότερο είναι να έχουμε την απαραίτητη εκτίμηση για την Ορθόδοξη πίστη και να μην την ανταλλάσσετε ακόμη κι όλους τούς θησαυρούς αυτού τού κόσμου αν σάς δίνανε».
