Βρέθηκα κάποτε, καλοί μου φίλοι, σ’
ἕνα δημόσιο ἐξωτερικὸ χῶρο, ὅπου ἦταν συγκεντρωμένοι πολλοί. Ξαφνικὰ
ἄρχισε νὰ βρέχει καὶ δὲν ξέραμε τί νὰ κάνουμε. Κάποιοι πῆγαν στὰ διπλανὰ
ὑπόστεγα, κάποιοι ἔψαχναν γιὰ μία ὀμπρέλλα. Τότε ἐμφανίστηκε κάποιος
καὶ πωλοῦσε ὀμπρέλλες μὲ μόλις 5 εὐρώ. Ἀντιλαμβάνεστε ὅτι ἔγιναν
ἀνάρπαστες. Σὲ λίγο ὅμως ποὺ φύσηξε ὁ ἀέρας, οἱ ὀμπρέλλες αὐτὲς
διαλύθηκαν! Ἕνας διπλανός μου, εἶπε μὲ χιοῦμορ: «Εἶναι μίας χρήσης. Τὶς
ἀνοίγεις, τὶς κρατᾶς γιὰ λίγο, τὶς κλείνεις κι ὕστερα τὶς πετᾶς!». Ὅλοι
γέλασαν μὲ τὸ ἀστεῖο του. Μόνο ποὺ αὐτὸ τὸ ἀστεῖο τὸ ζοῦμε καθημερινά.
Ἔχει ἔκταση μεγάλη. Εἶναι μία πραγματικότητα σὲ ὅλους τοὺς τομεῖς. Ἔχει
πολλὲς διαστάσεις ποὺ δὲν τὶς ἀντιλαμβανόμαστε καὶ πολύ. Ἀλλ’ ἂς πάρουμε
τὰ πράγματα μὲ τὴ σειρά τους…
* * *
Εἶναι πολὺ γνωστός, βέβαια, ὁ Γάλλος ἐπιχειρηματίας Μαρσὲλ Μπίκ. Αὐτὸς τὸ 1953 ἀγόρασε ἀπὸ ἕναν Οὗγγρο ἐφευρέτη τὸν στυλογράφο μὲ σφαῖρα, ποὺ θὰ καταργοῦσε τοὺς στυλογράφους ποὺ ὑπῆρχαν τότε μὲ πένα καὶ μελάνι. Ἔτσι μᾶς προέκυψε τὸ γνωστὸ στυλὸ «Bic» ποὺ τὸ χρησιμοποιοῦμε ὅλοι σήμερα.
Ἡ φιλοσοφία τοῦ Μαρσὲλ Μπὶκ ἦταν ὅτι χρησιμοποιεῖς τὸν στυλογράφο μέχρι νὰ τελειώσει τὸ μελάνι του κι ὕστερα τὸ πετᾶς. Τὴ φιλοσοφία αὐτή, δηλαδὴ τοῦ νὰ χρησιμοποιεῖς κάτι μέχρι ἑνὸς σημείου κι ὕστερα νὰ τὸ πετᾶς, τὴν ἐφήρμοσε καὶ σὲ ἄλλα προϊόντα, ὅπως εἶναι οἱ ἀναπτῆρες καὶ τὰ ξυραφάκια. Προσπάθησε νὰ τὴν ἐφαρμόσει καὶ στὰ ἀρώματα, ἀλλὰ ἀπέτυχε!
Τὸ παράδειγμα αὐτὸ τοῦ Μαρσὲλ Μπὶκ σηματοδότησε τὰ τέλη τοῦ 20οῦ αἰώνα καὶ βρῆκε ἔκτοτε τεράστια ἀπήχηση. Ἡ διαφήμιση καὶ τὸ μάρκετινγκ, ἀποβλέποντας πλέον στὸ ἐφήμερο κέρδος, λὲς καὶ βρῆκαν «τὴν κότα μὲ τὰ χρυσὰ αὐγά», ὅπως λέμε, τὸ πῆραν γιὰ τὰ καλὰ στὰ χέρια τους, ἐφαρμόζοντας πλέον τὴ φιλοσοφία αὐτὴ στὰ πάντα!
Ἔτσι τὸ βλέπει κανεὶς σήμερα ἀπὸ τὶς φωτογραφικὲς μηχανὲς καὶ ὅλα τὰ πλαστικά, μέχρι τοὺς φακοὺς ἐπαφῆς, τὰ ροῦχα, τὰ κινητά, τὶς ὀδοντόβουρτσες, τὰ ἰατρικὰ ὑλικὰ κ.λπ. Μάλιστα τὸ 95% τῶν τυποποιημένων ποτῶν διακινεῖται σὲ μπουκάλια μιᾶς χρήσης. Ἑπόμενο εἶναι, μόνο στὴν Ἑλλάδα, νὰ καταναλώνουμε κάθε χρόνο περὶ τοὺς 100.000 τόνους πλαστικοῦ μιᾶς χρήσης!
Οἱ τάσεις στὴν κατεύθυνση αὐτὴ εἶναι συνεχῶς αὐξανόμενες, ἀφοῦ ἀδιάκοπα μπαίνουν στὴν ἀγορὰ ὅλο καὶ νέα προϊόντα τῆς ἴδιας κατηγορίας.
Ἑπόμενο εἶναι νὰ μειώνεται καὶ ὁ χρόνος ζωῆς τῶν προϊόντων, ἀκόμη καὶ αὐτῶν τῶν γνωστῶν μας λευκῶν οἰκιακῶν συσκευῶν. Ἔτσι, ἐνῷ τὸ 1911 ὁ μέσος ὅρος ζωῆς ἑνὸς ἄμεσου καταναλωτικοῦ ἀγαθοῦ ἦταν περίπου τὰ 5 χρόνια, σήμερα αὐτὸς ὁ χρόνος ἔχει περιοριστεῖ στοὺς 3 μῆνες! Πέραν τοῦ ὅτι ὑπάρχουν καὶ προϊόντα μόλις ὀλίγων ἡμερῶν ἢ καὶ ὡρῶν!!!
Τὸ ἴδιο ἀκριβῶς συμβαίνει ἀκόμη καὶ στὴ ζωή ὄχι μόνο τῶν φυτῶν, ἀλλὰ καὶ τῶν ζῴων! Τὸ πᾶν εἶναι ἡ κατανάλωση, βλέπετε…
Ἀποκαλυπτικὸ δὲ ὅλων αὐτῶν εἶναι καὶ αὐτὴ ἀκόμη ἡ βιομηχανία τῆς ὀμορφιᾶς, ὅπου τὸ παρουσιαστικὸ καὶ ἡ ἐμφάνιση εἶναι πράγματι ἡ λατρεία τοῦ ἐφήμερου καὶ τῆς στιγμῆς!
Καὶ τί παράξενο! Ἀπ’ τὴ μία ἔχουμε τὴν ὅλο καὶ αὐξανόμενη αὔξηση τοῦ προσδόκιμου τῆς ζωῆς μας (παρὰ τὶς πανδημίες, τοὺς πολέμους καὶ τὶς κρίσεις), ἤδη στὶς ΗΠΑ εἶναι τὰ 83,9 χρόνια μὲ ἄμεσο στόχο τὰ 100 χρόνια, ἀπ’ τὴν ἄλλη ὅλα γύρω μας τείνουν νὰ γίνουν μιᾶς χρήσεως καὶ ἂν εἶναι δυνατὸν μιᾶς ἡμέρας!
Ἐπιπλέον δέ, εἶναι καὶ αὐτό: Ὅτι ταυτόχρονα ὅλα κινοῦνται γρήγορα καὶ ὅλα κατατείνουν στὸ πῶς θὰ γίνονται μέ… ὑπερβολικὴ ταχύτητα πιά! Ἔτσι ἡ ζωή μας ὅλη, κινεῖται πλέον στὴ λογικὴ τόσο τῆς μιᾶς χρήσης ὅσο καὶ τοῦ ἀποκαλούμενου «φάστ»!!! Σὲ ἐκεῖνο τὸ «εἰδήσεις σὲ ἕνα λεπτό», τὸ «δάνειο μὲ ἕνα τηλεφώνημα», «τρῶμε στὰ πεταχτά», διαβάζουμε μόνο τὰ πρωτοσέλιδα τῶν ἐφημερίδων κ.λπ.
* * *
Ὅλα αὐτὰ μπορεῖ νὰ ἔχουν καὶ τὰ καλά τους. Ὅμως ὡς φιλοσοφία καὶ ὡς τρόπος ζωῆς, ἀσφαλῶς δὲν εἶναι ἀποδεκτά.
Ὅσον ἀφορᾶ τὴν κατανάλωση, ἀρκεῖ νὰ ἀναφέρουμε τὶς μεγάλες ἐπιπτώσεις ποὺ ἔχουν στὸ περιβάλλον. Τὰ ὑλικὰ μιᾶς χρήσης ἤδη ἀποτελοῦν τὸ μεγάλο μέρος τοῦ ὄγκου τῶν ἀπορριμμάτων. Τὸ ὅτι τὰ ρίξαμε στὰ σκουπίδια, δὲν σημαίνει ὅτι τὸ θέμα τελείωσε. Ἀπὸ ἐκεῖ καὶ πέρα ἀρχίζει… Πέραν τῶν ὅσων συνεπάγεται καὶ ἡ παραγωγή τους. Ἔτσι, ἐνῷ τὸ κόστος τῆς ἀγορᾶς τους εἶναι πολὺ μικρό, τὸ κόστος γιὰ τὸ περιβάλλον εἶναι πολλαπλάσιο. Ὅμως ἐμεῖς μένουμε μόνο στὸ κόστος ἀγορᾶς καὶ στὴν εὐκολία τῆς στιγμῆς…
Ὅσον ἀφορᾶ τὶς ἐπαγγελματικὲς σχέσεις, ἀρκεῖ ν’ ἀναφέρουμε αὐτὰ ποὺ συμβαίνουν στὴν τηλεόραση. Οἱ δημοσιογράφοι, οἱ ἠθοποιοί, οἱ ἐκπομπὲς εἶναι καὶ αὐτὰ μιᾶς χρήσης. Ὅλα τὰ φῶτα καὶ οἱ προβολεῖς εἶναι πάνω τους γιὰ κάποιο χρόνο, πολὺ συγκεκριμένο, κι ὕστερα ἀγνοοῦνται παντελῶς, λὲς καὶ κατέληξαν ὅλα στὰ σκουπίδια τῆς μιᾶς χρήσης. Ἔρχεται γρήγορα ἡ «ἀνανέωση», γιὰ νὰ καταλήξει κι αὐτὴ στὸ ἴδιο κάδο ἀπορριμμάτων…
Ὅσον ἀφορᾶ τὴ φιλία, ἴδια κατάσταση. Ἦταν κι αὐτὴ γιὰ τὴ στιγμή. Γιὰ νὰ περάσει ἡ ὥρα. Γιὰ τὴν ἀναζητούμενη συμπαράσταση σὲ κάποιο μας πρόβλημα, μέχρι ποὺ βρέθηκε ἡ ἑπόμενη λύση…
Ὅσον ἀφορᾶ τὸν ἔρωτα, γιατί νὰ ὑπάρχει ἐδῶ κάτι διαφορετικὸ καί… ἀνατρεπτικὸ τῆς ὅλης φιλοσοφίας; Ἔτσι δὲν εἶναι πιὰ στάση ζωῆς, δὲν ὁδηγεῖ στὸ γάμο, δὲν παραμένει γιὰ ὅλη τὴ ζωή στὸ γάμο, δὲν ἀποβλέπει στὴν οἰκογένεια. Ὅλα ἔγιναν γιὰ τὸ κέφι μας, γιὰ τὴ στιγμή. Καὶ γι’ αὐτὸ κατέληξαν νὰ εἶναι σχέσεις τῆς μιᾶς βραδιᾶς! Ὡραῖα ἔθεσαν τὸ ἐρώτημα: «Πόσο διαρκεῖ τὸ “γιὰ πάντα μαζί”;»! Βλέπετε ἡ φιλοσοφία τοῦ ἐφήμερου, ὅλα τὰ κατήργησε καὶ ὅλα τὰ ἰσοπέδωσε.
* * *
Ναί, ὅταν ὅλα γίνονται μιᾶς χρήσης, κι ὅταν τὸ σύνθημα τῆς κατανάλωσης τὸ μετατρέπουμε σὲ σύνθημα ζωῆς…
Τότε δὲν ἐπενδύουμε στὸ μέλλον, ἀλλὰ στὸ παρὸν καὶ μόνο! Συμβαίνει αὐτὸ ποὺ ἔγραψε ἕνας στοχαστής: «Τὰ πάρτι γίνονται μεγαλύτερα, ὁ ρυθμὸς γρηγορότερος, τὰ θεάματα τολμηρότερα, τὰ ἤθη χαμηλότερα καὶ τὸ ἀλκοὸλ ἀκόμη πιὸ φθηνό»!!!
Τότε τὰ θυσιάζουμε ὅλα γιὰ τὸ «τώρα», γιὰ νὰ «περνᾶμε καλὰ» ἐκείνη τὴ στιγμή, ἀδιαφορώντας γιὰ τὸ αὔριο. Καὶ πῶς αὐτὸ μπορεῖ νὰ εἶναι χωρὶς συνέπειες; Θυμίζει ἐκεῖνο τὸν μῦθο τοῦ Αἰσώπου μὲ τὰ σαλιγκάρια («Ὢ κάκιστα ζῷα, τῶν οἰκιῶν ὑμῶν ἐμπιπραμένων, αὐτοὶ ἄδετε»)…
Τότε σὲ ὅλα, ἀκόμη καὶ στὰ πρόσωπα, βλέπουμε πὼς θὰ χρησιμοποιήσουμε τὸν ἄλλο μία φορά καὶ μετὰ θὰ τόν… ξεφορτωθοῦμε! Καμμία ἔγνοια τὸ τί θὰ γίνει γι’ αὐτόν, καὶ ἐν τέλει καὶ γιὰ μᾶς, μετὰ ἀπ’ αὐτὸ τὸ πέταγμά του στὰ σκουπίδια!
Τότε, ἀποβλέποντας στὸ «μία φορά», μπορεῖ νὰ ἀγοράζουμε ἢ καὶ νὰ γευόμαστε πολλὰ πρά-γματα, ὅμως πόσο ἔχουν ἀξία, ἂν μάλιστα συγκριθοῦν μὲ ἐκεῖνα ποὺ ἀποκτοῦμε «γιὰ μία ζωή»;
* * *
Ἀποκάλεσαν, παιδιά, τὸν Μαρσὲλ Μπὶκ «ἐφήμερο βαρῶνο»! Καὶ πόσοι ἄλλοι ἔκτοτε «ἐφήμεροι βαρῶνοι» δὲν μᾶς πλημμυρίζουν μὲ τὰ καταναλωτικά τους προϊόντα! Ὅμως δὲν θὰ τοὺς ἐπιτρέψουμε νὰ κάνουν τὸ ἴδιο καὶ μὲ τὶς ἀξίες τῆς ζωῆς μας. Ὅλα δὲν μποροῦν νὰ γίνουν «ἡ ἀποθέωση τῆς στιγμῆς», ὅπως εἶναι ὁ τίτλος τοῦ ἐφήμερου. Ἐμεῖς μένουμε πιστοὶ στὶς ἀξίες, ἐπειδὴ εἶναι ἀληθινὲς καὶ δὲν ἔχουν ἡμερομηνία λήξης, γιατί εἶναι αἰώνιες. Καὶ στὸ ἐρώτημα «γιὰ μία ζωή ἢ γιὰ μία φορά», ἀπαντᾶμε εὐθέως «γιὰ μία ζωή», ἰδιαίτερα δὲ ὅταν πρόκειται γιὰ τὶς ἀξίες…
