1ον
Τὴν ἀποκαλοῦν «ἠλεκτρονικὴ φιλία», «διαδικτυακὴ φιλία», «ψηφιακὴ φιλία», «e – φιλία» κ.λπ. Πρόκειται γιὰ εἶδος φιλίας τῆς ἠλεκτρονικῆς – διαδικτυακῆς – ψηφιακῆς ἐποχῆς μας. Ἐντελῶς νέο καὶ ἐξελισσόμενο ραγδαῖα ὡς φαινόμενο! Τόσο ἐπαναστατικό, ποὺ θέλει νὰ προσδώσει ἕνα ἄλλο χαρακτηριστικό τῆς φιλίας, πέραν αὐτοῦ τοῦ ὁποίου ὥς τώρα γνωρίζαμε. Γιατί φίλος πλέον δὲν εἶναι ἐκεῖνος ποὺ ἀγαπᾶς, ἐμπιστεύεσαι, σέβεσαι, ὑπολογίζεις, ὡς ἄλλον ἑαυτό σου, ἀλλὰ ἕνας … ἀριθμὸς στὴν ἱστοσελίδα σου! Ἕνας ἀριθμὸς ποὺ μπορεῖς νὰ τὸν αὐξάνεις ἀπεριόριστα, ἀκατάπαυστα, ὁποτεδήποτε. Μπορεῖς ἀκόμη καὶ νὰ τόν… ἀγοράζεις! Στ’ ἀλήθεια τί ἀκριβῶς συμβαίνει; Ποιὰ εἶναι τὰ χαρακτηριστικά της; Ἂς πάρουμε τὰ πράγματα μὲ τὴ σειρά τους…
α. Διενεργεῖται κυρίως ἀπὸ τοὺς νέους…
Ἡ εἰκονικὴ φιλία διενεργεῖται βέβαια ἀπὸ ὅλους. Ὅμως εἶναι περισσότερο διαδεδομένη στὴ νέα γενιὰ καὶ λιγότερο στὶς μεγαλύτερες ἡλικίες. Γιὰ τὴ νέα γενιά, ἐξελίχθηκε πλέον σὲ εἶδος ζωῆς!
Ἐπιπλέον οἱ ἔφηβοι εἰδικά, ἔχουν ἀνάγκη τὴν παρέα καὶ τὴν φιλία περισσότερο ἀπ’ ὁποιονδήποτε ἄλλον. Ὁπότε καὶ τὴν ἀναζητοῦν παντοῦ, ἀκόμη καὶ στὸ τόσο γοητευτικὸ γι’ αὐτοὺς διαδίκτυο.
Μάλιστα ἂν ἀναρωτηθοῦμε «τί κάνουν τὰ παιδιὰ καὶ οἱ ἔφηβοι στὸ διαδίκτυο;», ἡ ἀπάντηση τὴν ὁποία θὰ πάρουμε εἶναι αὐτή:
• Γιὰ νὰ βροῦν πληροφορίες σχετικὰ μὲ τὶς σχολικές τους ἐργασίες
• Γιὰ νὰ ἐπικοινωνήσουν μὲ τοὺς ἄλλους
• Γιὰ νὰ παίξουν online παιχνίδια καὶ
• Γιὰ νὰ προβοῦν σὲ ἀγορές.
Βλέπουμε, λοιπόν, πὼς ἡ ἐπικοινωνία μὲ τοὺς ἄλλους εἶναι στὶς προτεραιότητές τους, ἡ δὲ διαδικτυακὴ ἐπικοινωνία θεωρεῖται τῆς μόδας καὶ καταγοητεύει ὅλα τὰ παιδιά.
Σύμφωνα μὲ ἔκθεση τῆς Harris Interactive καὶ τῆς Alloy Media & Marketing γιὰ τοὺς νέους 13 – 18 ἐτῶν, ἡ ἀποστολὴ e-mail καὶ τὸ Instant Messaging «εἶναι τόσο αὐτονόητα ὡς τρόπος ἐπικοινωνίας μὲ τοὺς φίλους, ὅπως τὸ νὰ μιλᾶνε μαζί τους στὸ τηλέφωνο»!
Εἶναι πολὺ χαρακτηριστικὴ ἡ διαφοροποίηση ποὺ ὑπάρχει ἐπ’ αὐτοῦ ἀνάμεσα στὰ παιδιὰ ἡλικίας 8-12 ἐτῶν καὶ τῶν ἐφήβων 13-18 ἐτῶν.
Σύμφωνα μὲ τὶς πιὸ πάνω ἐκθέσεις τὸ 81% τῶν παιδιῶν 8-12 ἐτῶν προτιμᾶ τὴ συζήτηση καὶ τὴ συνάντηση πρόσωπο μὲ πρόσωπο, ἐνῷ τὸ ποσοστὸ αὐτὸ περιορίζεται στὸ 53% στοὺς ἐφήβους τῶν 13-18 ἐτῶν!
Βέβαια τὰ παιδιὰ μπαίνουν λιγότερο στὸ διαδίκτυο ἀπ’ τοὺς ἐφήβους καὶ κυρίως γιὰ νὰ παίξουν παιχνίδια, δηλαδὴ γιὰ νὰ κάνουν κάτι μόνα τους. Ἀντίθετα οἱ ἔφηβοι ἐνδιαφέρονται περισσότερο στὸ νὰ χρησιμοποιήσουν τὸ διαδίκτυο γιὰ ἐπικοινωνία.
Σύμφωνα μὲ ἔρευνα τοῦ Οἰκονομικοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν, γιὰ τὴ συντριπτικὴ πλειοψηφία τῶν χρηστῶν τοῦ facebook, ὁ βασικὸς λόγος χρήσης του εἶναι ἡ ἐπικοινωνία καὶ ἡ ἐπανασύνδεση μὲ παλιοὺς φίλους. Τὸ δὲ 46% δηλώνει ὅτι τὸ χρησιμοποιεῖ «γιὰ νὰ μαθαίνει προσωπικὰ στοιχεῖα φίλων καὶ γνωστῶν», δηλαδὴ γιὰ τὸ λεγόμενο «ἠλεκτρονικὸ κουτσομπολιό»! Κι ἐνῷ τὸ 38% δηλώνει πὼς δὲν ἐμπιστεύεται τό facebook, ὡστόσο τὸ 28% δηλώνει πὼς μπαίνει σ’ αὐτὸ, γιὰ νὰ ἀποκτήσει γνωριμίες!
Σύμφωνα, τέλος, μὲ ἔρευνα τοῦ Ε.Κ.Κ.Ε.[1] 7 στὰ 10 παιδιὰ ἔχουν ἀναπτύξει ἠλεκτρονικὲς φιλίες!
β. Μὲ ποιοὺς τρόπους;
Οἱ τρόποι αὐτοὶ δὲν εἶναι ἄλλοι ἀπ’ τὶς ἱστοσελίδες κοινωνικῆς δικτύωσης, τὰ chart rooms, τὰ e-mail κ.λπ. Μὲ τὴν ἐπικοινωνία τοῦ εἴδους αὐτοῦ γίνεται ἀνταλλαγὴ ἀρχείων, ταινιῶν ἢ μουσικῆς, ἡ εἴσοδος σὲ ὁμάδες συζητήσεων, ἡ παράθεση ἀπόψεων, χόμπι, δραστηριοτήτων, προσωπικῶν γεγονότων κ.λπ.
Ἀπ’ ὅλη αὐτὴ τὴ δραστηριότητα, δημιουργοῦνται καὶ οἱ πρῶτες φιλίες, οἱ ὁποῖες μὲ τὴν πάροδο τοῦ χρόνου ἐνισχύονται ὅλο καὶ πιὸ πολύ, σὲ βαθμὸ ποὺ κάποιους νὰ τοὺς ἀπορροφοῦν ἀπολύτως καὶ νὰ καταφεύγουν σ’ αὐτὲς μὲ πάθος!
Στοὺς ἱστοχώρους κοινωνικῆς δικτύωσης (ὅπως τὸ facebook, τὸ twiter κ.λπ.) οἱ νέοι κάνουν τὰ πάντα, γιὰ νὰ διευρύνουν τὸν φιλικό τους κύκλο.
Σύμφωνα μὲ τὴν ἔρευνα «τὸ προφὶλ τῶν ἐφήβων στὸν κυβερνοχῶρο», ποὺ ἐκπόνησε τὸ Ἀριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης[2], τὸ 66% αὐτῶν ἔχει δημιουργήσει προφὶλ σὲ ἱστοσελίδα, ἐνῷ οἱ περισσότεροι καθηλώνονται μπροστὰ στὸν ὑπολογιστή τους, γιὰ νὰ διατηρήσουν φίλους καὶ νὰ βροῦν καινούργιους, πέραν ἀπ’ τὰ ὅρια τῆς παρέας, τοῦ σχολείου, ἀκόμη δὲ καὶ τῆς χώρας τους!
γ. Πόσοι μπορεῖ νὰ εἶναι οἱ εἰκονικοὶ φίλοι;
Ὑπολογίζεται ὅτι οἱ νέοι ἔχουν κατὰ μέσον ὅρο 237 «διαδικτυακοὺς φίλους» ὁ καθένας[3], ἐνῷ στὴν πραγματικὴ ζωή «τὰ παιδιὰ τῆς παρέας» δὲν ὑπερβαίνουν τὰ 12! Οἱ πραγματικοὶ φίλοι εἶναι πολὺ λιγότεροι, 1 ἢ 2, μπορεῖ δὲ καὶ νὰ μὴ ὑπάρχει κανένας!
Ὁ μέσος χρήστης τοῦ facebook, πάντως, ἔχει 105 φίλους. Λιγότεροι ἀπὸ 1000 ἄνθρωποι προσκρούουν στὸ ὅριο τῶν 5.000 φίλων ποὺ θέτει ὡς ὅριο τὸ facebook!!!
Τὸ MySpace, ποὺ δὲν βάζει τέτοια ὅρια, δίνει τὴ δυνατότητα γιὰ ὑπερβολές. Ἔτσι ὁ Ἀμερικανὸς ἠθοποιὸς Ντέϊν Κούκ, γιὰ παράδειγμα, ἔχει 2.372.807 φίλους! Ὁ Στὶβ Πίαρμαν, ὁ ἀντιπρόεδρος τῆς ἑταιρείας ποὺ διαχειρίζεται τὸ MySpace, ἔχει συμπεριλάβει στοὺς φίλους του καὶ μία … πατάτα! Ἡ ὁποία, πατάτα, ἔχει ἀποκτήσει 2.965 φίλους!!![4]
δ. Μὲ ποιὰ κριτήρια ἐπιλέγονται;
Αὐτοὶ ποὺ ἔχουν προφὶλ στὶς ἱστοσελίδες κοινωνικῆς δικτύωσης, ὡς κριτήριο μὲ τὸ ὁποῖο ἐπιλέγουν κάποιον ὡς φίλο εἶναι τοῦτο: Νὰ εἶναι αὐτὸς γνωστὸς ἢ νὰ ἔχει κοινὰ ἐνδιαφέροντα. Αὐτὴ εἶναι ἡ γενικὴ ἐντύπωση ποὺ ὑπάρχει ἐπ’ αὐτοῦ.
Ὅμως ὑπάρχουν καὶ ἄλλα κριτήρια ἐπιλογῆς, ὅπως γιὰ παράδειγμα, τὸ νὰ φαινόμαστε δημοφιλεῖς! Ἰδιαίτερα στοὺς νέους ἐπικρατεῖ ἡ ἀντίληψη πὼς ἡ κοινωνικὴ ἀξία κάποιου ἀποτιμᾶται μὲ τὸ πόσοι τὸν συμπαθοῦν! Ἔτσι ἐπιδίδεται σ’ ἕνα ἀγώνα ἀπόκτησης φίλων, καὶ τὸ διαδίκτυο εἶναι μία καλὴ εὐκαιρία ἐπ’ αὐτοῦ. Ὅπως παρατήρησαν κάποιοι εἰδικοὶ «οἱ ἱστοσελίδες κοινωνικῆς δικτύωσης ἀπευθύνονται στὴν πιὸ θλιβερὴ ἐσωτερική μας ἀνάγκη νὰ φαινόμαστε δημοφιλεῖς ἀκόμη καὶ τότε ποὺ μὲ τίποτα δὲν εἴμαστε»!
Μάλιστα αὐτὸ ποὺ λένε τὰ παιδιὰ μεταξύ τους εἶναι «πόσους φίλους ἔχεις;», ἐννοώντας στὸ facebook, τὸ twiter καὶ τὶς ἄλλες σελίδες κοινωνικῆς δικτύωσης. Ὅσες ἑκατοντάδες ἢ καὶ χιλιάδες περιλαμβάνει ἡ ἀπάντηση, τόσο «κοινωνικὸς» καὶ … ἀξιαγάπητος εἶναι κάποιος!
Ἑπόμενο εἶναι πλέον νὰ ἐπιδίδονται ὅλοι σ’ αὐτὸν τὸν ἀγώνα, προκειμένου νὰ «φαίνονται» τέτοιοι. Εἶναι ἀνοικτοὶ πρὸς ὅλους τούς ἀνθρώπους (τοῦ πλανήτη ἐννοεῖται), συμβιβάζονται μὲ ὅλους, ὑποδύονται ψεύτικους ρόλους, ἀκολουθοῦν ἀκόμη καὶ ἀπόψεις καὶ πιστεύω ποὺ δὲν τὰ υἱοθετοῦν, παρουσιάζουν ἕνα ἄλλο ἑαυτό, σαφῶς μὴ ἀληθινό!
ε. Ποῦ συναντῶνται, πῶς ἐπικοινωνοῦν;
Οἱ συναντήσεις μὲ ὅλους αὐτοὺς γίνονται ἀσφαλῶς στὸν κυβερνοχῶρο.
Σύμφωνα μὲ τὴν ἀναφερθεῖσα ἔρευνα «τὸ προφὶλ τῶν ἐφήβων στὸν κυβερνοχῶρο» τοῦ Ἀριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης,
• τὸ 29% ἐπικοινωνεῖ μὲ τοὺς ψηφιακούς του φίλους καθημερινὰ
• τὸ 43% 1-2 φορὲς τὴν ἑβδομάδα καὶ
• τὸ 28% 1 φορά τὸν μήνα.
στ. Πόσο πραγματικοὶ καὶ ἀληθινοὶ εἶναι;
Εὐθὺς ἐξ ἀρχῆς οἱ ἔφηβοι ἔρχονται σ’ ἐπαφὴ μὲ τὴν σκληρὴ πραγματικότητα τῆς εἰκονικῆς φιλίας, ποὺ δὲν εἶναι ἄλλη ἀπὸ τὴν ἴδια τὴν σκοτεινή της πλευρά, ἀφοῦ 3 στοὺς 4 ἀναγκάζονται νὰ παρουσιάζουν τὸ εἰκονικὸ (=ψεύτικο) προφίλ τους καὶ ὄχι τὸ πραγματικό!
ζ. Ποιὸ εἶναι τὸ ἀποτέλεσμα;
Αὐτὸ ἔχει τὰ ἑξῆς δύο σκέλη…
Ἀπὸ τὴ στιγμὴ ποὺ ἡ προσωπικὴ ἐπαφὴ σταματᾶ νὰ ὑπάρχει, οἱ φιλίες τοῦ εἴδους αὐτοῦ, ἔστω καὶ σταδιακά, λειτουργοῦν ὡς ὑποκατάστατο τῶν πραγματικῶν!
Ἀρκετοί, μάλιστα, προτιμοῦν νὰ ἐπικοινωνοῦν μέσῳ τῶν ἱστοσελίδων κοινωνικῆς δικτύωσης ἀκόμη καὶ μὲ φίλους ποὺ διατηροῦν στὴν πραγματικὴ ζωή! Σύμφωνα μὲ τὴν πιὸ πάνω ἔρευνα τοῦ Ἀριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης,
• τὸ 28% ἐπικοινωνεῖ μὲ τοὺς κανονικούς του φίλους καθημερινὰ μέσῳ τῶν ἱστοσελίδων!
• τὸ 38% 1-2 φορὲς τὴν ἑβδομάδα καὶ
• τὸ 15% 1-2 φορὲς τὸν μήνα.
• Μόνο τὸ 19% προτιμᾶ νὰ συναντᾶ τοὺς φίλους του πρόσωπο μὲ πρόσωπο!
Σύμφωνα καὶ μὲ ἄλλες ἔρευνες τὸ 30% – 40% τῶν παιδιῶν ἡλικίας 9-1 ἐτῶν χρησιμοποιοῦν τὰ διαδίκτυο, γιὰ νὰ ἐπικοινωνοῦν μεταξύ τους μὲ ἠλεκτρονικὰ μηνύματα! Μέσῳ τῶν μηνυμάτων αὐτῶν τὰ παιδιὰ ἀνταλλάσσουν τὶς ἱστορίες τους, τὶς εἰκόνες τους καὶ ἀγαπημένα τους τραγούδια.
Ἔρευνα τῆς Μονάδας Ἐφηβικῆς Ὑγείας τοῦ Νοσοκομείου Παίδων «Π.& Α. ΚΥΡΙΑΚΟΥ» ἔδειξε ὅτι τὸ 39% τῶν μαθητῶν Δημοτικοῦ συνομιλοῦν μὲ ἄλλα παιδιὰ στὸ διαδίκτυο!
Ἔπειτα ἀποκτῶνται γνωριμίες – εἰκονικὲς φιλίες μὲ ἄτομα ποὺ δὲν εἶναι γνωστὰ μεταξύ τους, μὲ ὅ,τι αὐτὸ σημαίνει.
Στὸ ἑπόμενο φύλλο θὰ ἀπαντήσουμε στὸ ἐρώτημα: Πῶς δημιουργοῦνται οἱ εἰκονικὲς φιλίες;
Σημειώσεις:
[1] Ἐθνικὸ Κέντρο Κοινωνικῶν Ἐρευνῶν
[2] Παρουσιάστηκε στὸ συνέδριο «The good, the bad and the challenging» στὴν Κοπεγχάγη.
[3] Ὅπως προκύπτει ἀπὸ ἔρευνα τοῦ Macmillan Cancer Support
[4] Βλ. στὰ «ΝΕΑ» δημοσίευμα μὲ τίτλο «Σαβουὰρ βίβρ καὶ στὸ Facebook»
