Μὲ πολλοὺς τρόπους, καλοί μου
φίλοι, καὶ μὲ πολλὰ θαύματα, ἔσωσε ὁ Θεὸς τὸ Γένος μας κατὰ τὴ δουλεία
τῆς βάρβαρης τουρκοκρατίας. Ἕνα ἀπ’ αὐτά, εἶναι καὶ τὸ ΟΧΙ τῶν
Νεομαρτύρων. Ὅπως οἱ ἥρωες (καὶ ἐθνομάρτυρες) τὰ ἔδωσαν ὅλα «γιὰ τοῦ
Χριστοῦ τὴν πίστη τὴν ἁγία καὶ τῆς πατρίδος τὴν ἐλευθερία», τὸ ἴδιο
ἔκαναν κι αὐτοὶ μὲ τὸ ΟΧΙ τους στὸν κατακτητή.
Ἦταν τόσο μεγαλειώδης ἡ στάση τους αὐτή, ποὺ ἔκανε τὸν Ἅγιο Νικόδημο τὸν Ἁγιορείτη (εἶναι ὁ πρῶτος ποὺ ἀσχολήθηκε μὲ τὴ συγγραφὴ τοῦ βίου τους καὶ τὸ 1799 ἐξέδωσε τὸ ἔργο του «Νέον Μαρτυρολόγιον»), νὰ τὴν ἀποκαλεῖ «θαῦμα τοῦ Θεοῦ».
Ὅπως ἐπισημαίνει ὁ ἴδιος, τὸ ΟΧΙ τῶν Νεομαρτύρων ἦταν σὰν νὰ βλέπει κανεὶς ἐαρινὰ ἄνθη καὶ τριαντάφυλλα μέσα στὴν καρδιὰ τοῦ χειμώνα, τὸν ἥλιο μέσα στὴν βαθύτατη νύχτα καὶ λαμπρότατα φῶτα μέσα στὸ σκοτάδι! Μάλιστα, ὅπως χαρακτηριστικὰ γράφει, «ἀναγκάζομαι νὰ πῶ ὅτι αὐτὴ ἡ ἀλλοίωση εἶναι τῆς δεξιᾶς τοῦ Ὑψίστου, αὐτὸς ὁ δάκτυλος εἶναι τοῦ Θεοῦ, αὐτὴ ἡ δύναμη εἶναι Θεία, ἡ ὁποία ἐν ἀσθενείᾳ τελειοῦται …». Ναί, τὸ ΟΧΙ τῶν Νεομαρτύρων ἦταν κι αὐτὸ ἕνα ἀκόμη θαῦμα τοῦ Θεοῦ γιὰ τὴ σωτηρία τοῦ Γένους μας.
Κι ἂς δοῦμε, ὅσο συνοπτικὰ γίνεται, περὶ τινος ἀκριβῶς πρόκειται…
* * *
Ὅπως παρατηρεῖ ὁ π. Γεώργιος Μεταλληνὸς μετὰ τὴν ἅλωση (1453) τὸ Γένος διχάστηκε στὴ στάση ποὺ θὰ ἔπρεπε νὰ ἔχει ἀπέναντι στὸν κατακτητή. Ἡ μία τάση ἦταν ὁ συμβιβασμὸς μαζί του καὶ ἡ ἄλλη ἦταν ἡ δυναμικὴ ἀντίσταση μὲ κάθε δυνατὸ μέσο. Κατὰ τὸν γνωστὸ δὲ Ἄγγλο ἱστορικὸ Στῆβεν Ράνσιμαν μὲ τοὺς ἀνθρώπους τῆς δεύτερης τάσης «διατηρήθηκε ἡ ἀκεραιότητα τῆς Ἐκκλησίας καὶ μὲ αὐτὴν καὶ ἡ ἀκεραιότητα τοῦ Ἑλληνικοῦ λαοῦ».
Οἱ Νεομάρτυρες, λοιπόν, ἀνήκουν σαφῶς σ’ αὐτὴ τὴ δεύτερη τάση, δηλαδὴ τῆς ἀντίστασης, κι ἐκείνης τελικὰ ποὺ κράτησε τὸ Γένος μας σὲ μόνιμο ἐπαναστατικὸ βρασμό.
Ὀνομάστηκαν ἔτσι, γιὰ νὰ ξεχωρίζουν ἀπὸ τοὺς μάρτυρες τῶν πρώτων αἰώνων. Ἀρχικὰ νεομάρτυρες ἔλεγαν ἐκείνους τῆς περιόδου τῆς εἰκονομαχίας (726-843 μ.Χ.), ἐπεκράτησε ὅμως νὰ λέγονται αὐτοὶ τῆς τουρκοκρατίας (1453-1821 μ.Χ.).
Οἱ Νεομάρτυρες δὲν ἔχουν καμμία διαφορὰ ἀπὸ τοὺς πρώτους μάρτυρες. Εἶχαν τὴν ἴδια ἀγάπη γιὰ τὸν Χριστὸ καὶ κατὰ τὸν ἴδιο τρόπο καὶ στὸν ἴδιο βαθμὸ ὁμολόγησαν θαρραλέα τὴν πίστη τους. Δὲν δελεάστηκαν στὶς ὑποσχέσεις τῶν τυράννων, δὲν κάμφθηκαν στὶς ἀπειλές τους, δὲν τοὺς φοβήθηκαν ποτέ, ὑπέστησαν τὰ ἴδια φρικώδη μαρτύρια, εὐαρέστησαν τὸν Θεό, λύπησαν τοὺς ἀλλοπίστους, χαροποίησαν τὴν Ἐκκλησία, ἔδωσαν θάρρος καὶ δύναμη στοὺς Χριστιανούς, θαυματούργησαν καὶ θαυματουργοῦν καὶ σήμερα ὅπως κι ἐκεῖνοι.
Τὸ μαρτύριό τους τὰ εἶχε ὅλα. Τὸν ἀνηλεῆ ραβδισμὸ μέχρι θανάτου, τὸν ἀπαγχονισμό, τὸν ἀποκεφαλισμό, τὸν διὰ πυρᾶς θάνατο, τὸν πνιγμὸ στὰ θάλασσα καὶ στὰ πηγάδια, τὸν στραγγαλισμό, τὴν βαθμιαία σφαγὴ καὶ ἀποκοπὴ μελῶν τοῦ σώματός τους, τὴν πεῖνα μέχρι θανάτου, τὴν ἀργὴ σφαγή, τὸ σούβλισμα, τὸν ζωντανὸ ἐνταφιασμὸ κ.λπ., ὅπως καὶ τῶν μαρτύρων τῶν πρώτων χριστιανικῶν αἰώνων. Μάλιστα εἶχαν τέτοια ποικιλία, εὑρηματικότητα καὶ ἀγριότητα ποὺ ἔκαναν τὸν Ἅγιο Νικόδημο Ἁγιορείτη νὰ γράψει τοῦτο: «Ὄχι μόνο νὰ τὰ πάθει αὐτὰ κανείς, ἀλλὰ καὶ μόνο νὰ τὰ σκεφθεῖ, τρομάζει καὶ φρίττει»! Στὸν Ἅγιο Θεόδωρο τὸν Βυζάντιο, ἔκαναν ἀκόμη κι αὐτό: Τὸν εἶχαν δεμένο στὴ φυλακὴ καὶ καλοῦσαν τὰ πλήθη νὰ μπαίνει ὁ καθένας ὅποτε ἤθελε καὶ νὰ τὸν δέρνει χωρὶς ἔλεος!
Ἐξάλλου γι’ αὐτὸ λέγονται καὶ μάρτυρες. Ἐπειδὴ βεβαίωσαν τὴν ἀλήθεια. Μὲ τὴν στάση τους ἀκολούθησαν τὸν πρῶτο μάρτυρα, δηλαδὴ τὸν ἴδιο τὸν Χριστό. Καὶ μάλιστα ἦταν ἁπλοί, ἄοπλοι καὶ γυμνοί, ὅπως Ἐκεῖνος. Γιατί ἡ ἀλήθεια δὲν θέλει κάτι ἄλλο, εἶναι ἀπὸ μόνη της πανίσχυρη καὶ ἱκανὴ νὰ κατατροπώσει τὰ πάντα, ἑπομένως καὶ κάθε τύραννο. Δὲν εἶναι τυχαῖο ποὺ σὲ ὅλες τὶς σημαῖες τοῦ ἀγώνα, δὲν ὑπάρχει οὔτε μία, ποὺ νὰ μὴ ἔχει πάνω της τὸν Σταυρό, αὐτὸ τοῦτο τὸ τίμιο καὶ μέγα σύμβολο τοῦ Ἀρχιμάρτυρα Χριστοῦ.
Ἐπιπλέον οἱ Νεομάρτυρες ἔκαναν κι αὐτό: Μαρτύρησαν καὶ γιὰ τὴν Πατρίδα. Δηλαδὴ θυσιάστηκαν κυριολεκτικὰ γιὰ τὸν «Χριστὸ καὶ τὴν Ἑλλάδα», τὶς δύο αὐτὲς ὑπέρτατες ἀξίες, τὶς τόσο ἀπαραίτητες γιὰ κάθε Ρωμιό, ὅπως ἔλεγε ὁ ἐπίσης Νεομάρτυρας Ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός. Ναί, στὰ μαρτύριά τους διαπιστώνει εὔκολα κανεὶς αὐτὴν ἀκριβῶς τὴ Ὀρθόδοξη Χριστιανικὴ Πίστη καὶ τὴν Ἑλληνικὴ συνείδηση μαζί. Τὸν Χριστὸ καὶ τὴν Ἑλλάδα.
Γνώριζαν πολὺ καλὰ ὅτι ἡ ἄρνηση τῆς Ὀρθόδοξης Πίστης ἦταν ταυτόχρονα καὶ ἄρνηση τῆς Ἑλληνικότητας, ἐνῷ ἡ ἐμμονὴ στὴν Ὀρθόδοξη Πίστη ἦταν καὶ ἐμμονὴ στὴν Ἑλληνικότητα.
Ἐξάλλου καὶ ὁ κατακτητὴς μὲ πολὺ μεθοδευμένο καὶ συστηματικὸ τρόπο αὐτὸ ἀκριβῶς ἐπιχειροῦσε. Τὸν ἐξισλαμισμὸ ποὺ κατέληγε νὰ εἶναι καὶ ἐκτουρκισμός. Τὸ «τούρκεψε» κάποιος ποὺ ἔλεγαν, σήμαινε ἀσφαλῶς ὅτι ἐξισλαμίστηκε, δηλαδὴ ἔχασε τὴν Ἑλληνική του συνείδηση, ἀφοῦ προηγουμένως ἔχασε τὴν Ὀρθόδοξη Πίστη του.
Ὁ Νεομάρτυρας Ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός, γιὰ παράδειγμα, δὲν ἔκανε ἀγώνα μόνο θρησκευτικὸ καὶ γιὰ τὴν σωτηρία τῶν ψυχῶν, ἀλλὰ ταυτόχρονα ἔκανε καὶ ἀγώνα ἐθνικό. Μίλαγε γιὰ τὸν Χριστό, μίλαγε καὶ γιὰ τὴν Πατρίδα. Κήρυττε μετάνοια καὶ ἐπιστροφὴ στὸν Χριστὸ καὶ ταυτόχρονα ἵδρυε Ἑλληνικὰ σχολεῖα. Καὶ τοῦτο γιατί γνώριζε ἄριστα ὅτι ὁ Ἕλληνας δὲν μπορεῖ νὰ εἶναι τίποτε ἄλλο ἀπὸ Χριστιανὸς Ὀρθόδοξος.
Κάποτε ὅταν πῆγε σὲ κάποιο μέρος καὶ ρώτησε γιατί δὲν ἔχουν σχολεῖο, τοῦ ἀπάντησαν ὅτι τοὺς λείπουν τὰ κεραμίδια. Τότε ἐκεῖνος πῆρε μία σκάλα, ἀνέβηκε στὴν στέγη τῆς Ἐκκλησίας τους κι ἄρχισε νὰ κατεβάζει κεραμίδια ἀπὸ ἐκεῖ καὶ νὰ τοὺς τὰ δίνει, γιὰ νὰ σκεπάσουν τὸ κλειστὸ σχολεῖο. Ἀμέσως ἐκεῖνοι πῆραν τὸ μήνυμα. Ἔφυγαν καὶ σὲ λίγο γύρισαν ὅλοι μὲ κεραμίδια κι ἔτσι ἔφτιαξαν ἀμέσως τὸ σχολεῖο!
Ἀξίζει νὰ τονιστεῖ ὅτι καὶ στὴν τότε Ὀθωμανικὴ αὐτοκρατορία τόσο τὸ κοσμικὸ ὅσο καὶ τὸ θρησκευτικὸ στοιχεῖο ἦταν ἔννοιες ἑνιαῖες καὶ ἀδιαίρετες. Ὁ σουλτᾶνος δὲν εἶχε μόνο τὴν πολιτικὴ ἰδιότητα, ἀλλὰ ταυτόχρονα ἦταν καὶ «ἡ σκιὰ τοῦ Ἀλλὰχ» στὴ γῆ (halife), ὅπως ἔλεγαν. Ἡ μόνη πηγὴ δικαίου ἦταν ὁ λεγόμενος «ἱερὸς νόμος», μὲ βάση τὸν ὁποῖο διακανονίζονταν τὰ πάντα, δηλαδὴ καὶ οἱ θρησκευτικὲς καὶ οἱ κοσμικὲς ὑποθέσεις τῶν πολιτῶν. Γι’ αὐτὸ καὶ ἡ κεντρικὴ ἐξουσία τῶν Τούρκων ποτέ της δὲν ἀπαρνήθηκε τὴ θρησκεία τοῦ Ἰσλάμ.
Δὲν εἶναι τυχαῖο ἀκόμη καὶ τὸ ὅτι, ἡ ὀθωμανικὴ ἐξουσία τιμοῦσε μὲ ἰδιαίτερο τρόπο ἐκεῖνον ποὺ ἄλλαζε τὴν πίστη του. Ὅποιον δὲ ἐναντιωνόταν στὴ μουσουλμανικὴ θρησκεία, τὸν θεωροῦσαν ὅτι στρεφόταν καὶ κατὰ τοῦ καθεστῶτος!
Νὰ γιατί οἱ ἐξωμότες ἀπολάμβαναν ὅλα τὰ «ἀγαθὰ» ἀπὸ τοὺς Τούρκους. Ἀπὸ τὴν μὴ πληρωμὴ τῶν φόρων καὶ τὴν ἀπαλλαγή τους ἀπ’ τὸ παιδομάζωμα, μέχρι διοικητικὲς θέσεις. Καὶ μὲ δυὸ λόγια γινόντουσαν κυριολεκτικὰ ἀπὸ ραγιάδες, ἀγάδες! Καὶ ὅμως σ’ αὐτὸ τὸν πρῶτο καὶ μέγα πειρασμό, οἱ Νεομάρτυρες βροντοφώναξαν ΟΧΙ!
Ὁδηγούμενοι μάλιστα στὸ μαρτύριο δὲν ὁμολογοῦσαν μόνο τὴν Ὀρθόδοξη Χριστιανική τους Πίστη, ἀλλὰ καὶ τὴν ἐμμονή τους στὴν ἑλληνικὴ συνείδηση.
Ἐπιπλέον δὲν εἶναι τυχαῖο ὅτι πολλοὶ ἀπ’ αὐτούς, ἰδιαίτερα οἱ κληρικοί, ἐκτὸς ἀπ’ τὸ ποιμαντικό τους ἔργο ταυτόχρονα εἶχαν νὰ ἐπιδείξουν καὶ μεγάλη ἐθνικὴ δράση. Γι’ αὐτὸ καὶ πολλοὶ συγκαταλέγονται ἀκόμη καὶ στοὺς μεγάλους ἥρωες ποὺ γνωρίζουμε καὶ τιμοῦμε σήμερα.
Οἱ πρῶτοι μάρτυρες, ὅπως εἶναι γνωστό, ἔλεγαν στοὺς εἰδωλολάτρες τυράννους τὸ «Χριστιανός εἰμι». Τοῦτοι οἱ Νέοι Μάρτυρες, ὅπως γιὰ παράδειγμα ὁ Μιχάλης Μαυρουδῆς τὸν 16ο αἰῶνα ποὺ τὸν ἔκαψαν ζωντανό, ἔλεγαν τοῦτο: «Δὲν θὰ προδώσω τὸν Χριστό, εἶμαι Ἕλληνας καὶ Χριστιανός». Ὁ 15χρονος Νικόλαος ὁ Καρπενησιώτης, ἐπίσης τὸν 16ο αἰώνα, ἐπαναλάμβανε συνέχεια στοὺς τυράννους: «Εἶμαι Χριστιανὸς καὶ ὄχι Τοῦρκος»! Ποὺ ἀργότερα τὸ ἀκούσαμε νὰ τὸ λέει καὶ ὁ Ἀθανάσιος Διάκος μὲ ἐκεῖνο τὸ ἀμίμητο «δὲν πᾶτε ἐσεῖς καὶ ἡ πίστη σας μουρτάτες νὰ χαθεῖτε, ἐγὼ Γραικὸς γεννήθηκα Γραικὸς καὶ θὰ πεθάνω».
Ὅταν πίεζαν καὶ ἀπειλοῦσαν τὸν Ἅγιο Μιχαὴλ Πακνανᾶ νὰ ἐξωμόσει, τοῦ εἶπε ὁ Πασάς: «Ἐμπρὸς ἀνόητε, ἀρνήσου τὴν πίστη σου μόνο γιὰ ἕνα λεπτό, γιὰ νὰ σώσεις τὴ ζωή σου. Μετὰ μπορεῖς νὰ πᾶς ὅπου θέλεις καὶ νὰ ἐπιστρέψεις στὶς συνήθειές σου», ἐννοώντας νὰ εἶναι Χριστιανός. Ὁ Μιχαὴλ ὅμως σταθερὰ καὶ ἐπίμονα τοὺς ἀπαντοῦσε «Ποτέ μου δὲν θὰ γίνω Τοῦρκος», δηλαδὴ οὔτε καὶ γιὰ ἕνα λεπτό!
Βλέπετε, ἡ ἀποδοχὴ τοῦ μουσουλμανισμοῦ σήμαινε καὶ τὸ πέρασμα στὴν πλευρὰ τοῦ κατακτητῆ, δηλαδὴ στὴν ἔνταξή του στὴν τουρκικὴ ἐθνότητα. Ἐπιπλέον τὸ πῶς καταντοῦσαν αὐτοὶ ποὺ ἀρνοῦνταν τὴν Ὀρθόδοξη Πίστη τους ἦταν γνωστὸ καὶ ἀπὸ τοὺς φοβεροὺς Γενίτσαρους!
Νὰ γιατί ὁ γνωστὸς Πατριάρχης Γεννάδιος Σχολάριος, ἔγραψε: «Ἂς μὴ ἀμφιβάλλει κανεὶς ὅτι ὑπάρχουν νέοι Μερκούριοι, Προκόπιοι καὶ Γεώργιοι καὶ ἴσως μάλιστα εἶναι μεγαλύτεροι ἀπὸ ἐκείνους…».
Ἀναγκαστικὰ θὰ συνεχίσουμε καὶ στὸ ἑπόμενο φύλλο…
Οἱ Νεομάρτυρες βρίσκονται παντοῦ, ὄχι μόνο στὴν κύρια Ἑλλάδα, ἀλλὰ καὶ σὲ ὅλο τὸν εὐρύτερο γεωγραφικὸ χῶρο τοῦ Ἑλληνισμοῦ. Ἀπὸ τὶς περιοχὲς τοῦ Δούναβη καὶ τοῦ Πόντου, μέχρι τὴν Κύπρο, τὴν Ἄγκυρα καὶ τὴν Ἀττάλεια. Ὅπως ὁ Ἰωάννης ἀπὸ τὸ Ἀσπρόκαστρο τῆς Τραπεζούντας, ὁ Ἀθανάσιος ἀπὸ τὴν Σπάρτη τῆς Ἀττάλειας, ὁ Δημήτριος ἀπὸ τὴν Φιλαδέλφεια τῆς Μ. Ἀσίας, ὁ Ἰωάννης ἀπὸ τὴ Βλαχία, ὁ Γαβριὴλ ἀπὸ τὴν Προικόνησο, ὁ Ἀγγελῆς ἀπὸ τὴν Κωνσταντινούπολη, ὁ Ἀναστάσιος ἀπὸ τὴν Ἄγκυρα, ὁ Πολύδωρος ἀπὸ τὴ Λευκωσία κ.λπ.
Δὲν εἶναι μόνο ἄνδρες, εἶναι καὶ γυναῖκες. Ὅπως ἡ Ἀκυλίνα, ἡ Ἀργυρή, ἡ Κυράννα, ἡ Χρυσή, ἡ Φιλοθέη τῶν Ἀθηνῶν κ.λπ.
Δὲν εἶναι μόνο Πατριάρχες, ὅπως ὁ Παρθένιος Γ΄ (1657), ὁ Γαβριὴλ Β΄ (1659), ὁ Γρηγόριος Ε΄ (1821), οὔτε μόνο Ἀρχιεπίσκοποι καὶ Μητροπολίτες, ὅπως ὁ Σεραφεὶμ (1601), ὁ Διονύσιος Σκυλόσοφος (1611), ὁ Γαβριὴλ (1681), ὁ Ζαχαρίας (1684), ὁ Μεθόδιος (1793), ἀλλὰ καὶ ἁπλοὶ ἱερεῖς, ὅπως ὁ Ἀθανάσιος (1653), ὁ Ἀναστάσιος (1743), ὁ Δαμασκηνὸς (1771), ὁ Ζαχαρίας (1802), ὁ Νικήτας (1809), καὶ μοναχοὶ ὅπως ὁ Διονύσιος (1520), ὁ Μακάριος (1527), ὁ Δαμιανὸς (1568), ὁ Κυπριανὸς (1679), ὁ Ρωμανὸς (1694), ὁ Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλὸς (1779), ὁ Γεννάδιος (1818) κ.λπ.
Δὲν εἶναι μόνο ἐπίσημοι καὶ ἀξιωματοῦχοι, ὅπως ὁ δημογέροντας Ἀθανάσιος (1670), ὁ Ἀλέξανδρος ὁ Δερβίσης (1794), ὁ ἰατρὸς Ἀγγελῆς (1813), ἀλλὰ εἶναι καὶ ἄσημοι καὶ ἀπὸ ὅλα τὰ ἐπαγγέλματα μάλιστα. Ράπτες, ὅπως ὁ Δούκας ὁ Μυτιληναῖος (1564), ὁ Γεώργιος Παϊζάνος (1693), ὁ Χριστόδουλος (1777), ὁ Μύρων (1793), ναῦτες, ὅπως ὁ Θεόφιλος (1635), ὁ Ἰωάννης ὁ Ναύκληρος (1669), ὁ Τριαντάφυλλος (1680), ὁ Ἀγαθάγγελος (1818), κουρεῖς ὅπως ὁ Ἠλίας Ἀρδούνης (1686), ψαράδες ὅπως ὁ Δῆμος (1763), ὑποδηματοποιοὶ ὅπως ὁ Ἰωάννης ὁ Νάννος (1802), βοσκοὶ ὅπως ὁ Λάζαρος (1802), γεωργοὶ ὅπως ὁ Ἰωάννης (1811), χτίστες ὅπως ὁ Μιχαὴλ ἀπὸ τὰ Βουρλὰ κ.λπ.
Δὲν εἶναι μόνο ἐνήλικες, ἀλλὰ καὶ οἱ νέοι. Μάλιστα τὸ μεγαλύτερο μέρος τῶν νεομαρτύρων εἶναι νέοι. Ὅπως ὁ 15χρονος Ἰωάννης ὁ Βλάχος (1622), ὁ 14χρονος Ἰωάννης ἀπὸ τὴ Θάσο (1652), ὁ 18χρονος Τριαντάφυλλος ἀπὸ τὴν Ζαγορά, ὁ 18χρονος Ἀπόστολος ἀπὸ τὴ Θεσσαλονίκη, ὁ 15χρονος Λουκᾶς ἀπὸ τὴ Μυτιλήνη (1802), ὁ 14χρονος Νικήτας ὁ Νισύριος (1732), κ.λπ. Τὸ ἐντυπωσιακὸ εἶναι ὅτι μεταξὺ τῶν Νεομαρτύρων ὑπάρχουν ἀκόμη καὶ παιδιὰ ὅπως ὁ Ἰωάννης (1652), ὁ Ἀκάκιος, ὁ Ἰγνάτιος (1814), ὁ Γεώργιος (1823) κ.λπ.
Καὶ μὲ δυὸ λόγια εἶναι ἀπὸ ὅλες τὶς ἡλικίες καὶ τὰ κοινωνικὰ στρώματα. Τὸ βλέπουμε αὐτὸ καὶ στὶς ἁγιογραφίες τους, ὅπου εἶναι ντυμένοι μὲ φουστανέλλες, βράκες, ναυτικοὺς σκούφους, τσαρούχια κ.λπ.
Ὁ ἀριθμὸς τῶν Νεομαρτύρων εἶναι ἄγνωστος, ἀφοῦ λόγῳ τῶν συνθηκῶν τῆς ἐποχῆς ἦταν ἐξαιρετικὰ δύσκολη ἡ καταγραφή τους. Ὑπολογίζεται ὅτι εἶναι 1.000. Κι ὅμως τὸ ΟΧΙ αὐτῶν τῶν ὀλίγων, κράτησε τὸ Γένος ὄρθιο καὶ τὸ ὁδήγησε στὴν ἐλευθερία. Συνέβη, δηλαδή, αὐτὸ ποὺ λέει ὁ Ἅγ. Ἰω. Χρυσόστομος: «Ἀρκεῖ εἷς ἄνθρωπος, ζήλῳ πεπυρωμένος, ὁλόκληρον διορθῶσαι δῆμον».
* * *
Ὁ Ἀλέξανδρος Παπαδιαμάντης παρατηρεῖ ὅτι, μὲ τέτοιες ἡρωικὲς θυσίες γιὰ τὸν Χριστό, τὴν Ὀρθοδοξία καὶ τὸ Γένος, πῶς νὰ μὴ εὐωδιάσει τὸ χῶμα ποὺ ποτίστηκε ἀπὸ τὸ αἷμα τους;
Πραγματικὰ οἱ τόποι ποὺ μαρτύρησαν ἢ ποὺ ἀπέθεσαν τὰ λείψανά τους, τὰ ἴδια τὰ λείψανά τους ἢ καὶ τὰ ἀντικείμενά τους, ἔγιναν πηγὲς θαυμασμοῦ καὶ θαυμάτων, ἀκόμη καὶ γιὰ τοὺς Τούρκους!
Ἀξίζει νὰ ἀναφέρουμε δύο παραδείγματα.
Ὅταν ἡ 20χρονη Κυράννα ἀπὸ τὴν Θεσσαλονίκη ἦταν κρεμασμένη στὴ φυλακή, ἐκεῖ στὶς 4 μὲ 5 ὥρα τὸ πρωί, ξαφνικὰ ἕνα δυνατὸ φῶς κατέβηκε ἀπὸ τὴ σκεπὴ σὰν ἀστραπὴ καὶ περικύκλωσε τὸ σῶμα της. Στὴ συνέχεια φώτισε τὴ φυλακὴ σὰν νὰ μπῆκε μέσα ὁ ἥλιος. Ὅλοι οἱ φυλακισμένοι εἶδαν τὸ φῶς καὶ οἱ Τοῦρκοι τρέμοντας ἀπ’ τὸ φόβο τους εἶπαν: «Τὸ κρῖμα αὐτῆς τῆς φτωχῆς Ρωμιᾶς μᾶς ἔφτασε κι ἔπεσε ἀστραπὴ νὰ μᾶς κάψει»!
Ὁ Ἅγιος Γεώργιος Ἰωαννίνων τρεῖς ἡμέρες ἔμεινε κρεμασμένος στὴν ἀγχόνη. Στὸ διάστημα αὐτὸ κάθε βράδυ ἕνα οὐράνιο φῶς ἔλαμπε στὸ κεφάλι του. Ἀπὸ τὴν ὥρα δὲ ἐκείνη ἕνας καταιγισμὸς θαυμάτων πλημμύρισε τὴν πόλη. Πλῆθος πασχόντων ἀπὸ ποικίλες ἀσθένειες ἐπικαλούμενοι τὸν Ἅγιο λάμβαναν τὴ θεραπεία τους. Ἀκόμη καὶ μία Τουρκάλα ποὺ τράβηξε τὴν κάλτσα ἀπ’ τὸ πόδι του καὶ τὴν πῆγε σὲ μία ἄρρωστη, θεραπεύτηκε ἀμέσως ἐκείνη ὅταν τὴν ἄγγιξε ἡ κάλτσα τοῦ Ἁγίου!
Οἱ Χριστιανοὶ ἔσπευδαν στὸν τόπο τοῦ μαρτυρίου κι ἔπαιρναν γιὰ εὐλογία τεμάχια ἀπὸ τὰ ροῦχα τους, τὴν ἀγχόνη ἢ τὰ ἄλλα ὄργανα τοῦ βασανισμοῦ τους, ὅπως καὶ τὸ χῶμα ποὺ ἦταν ποτισμένο μὲ τὸ αἷμα τους, ὅπως συνέβη στὴν περίπτωση τοῦ Ἁγίου Νικήτα τῶν Σερρῶν.
Κι ἐπειδὴ τὰ λείψανά τους εἶχαν τέτοια χάρη, ὁ φόβος τῶν Τούρκων ἦταν πῶς νὰ τὰ φυλάξουν, γιὰ νὰ μὴ ἔρθουν στὰ χέρια τῶν Χριστιανῶν. Γιὰ τὸν λόγο αὐτὸ πολλοὺς Νεομάρτυρες τοὺς καταδίκαζαν στὸν διὰ πυρᾶς θάνατο καὶ στὴ συνέχεια σκορποῦσαν τὴ στάχτη, ὅπως τοῦ Νεομάρτυρα Δαμιανοῦ ποὺ τὴν ἔριξαν στὸν Πηνειὸ ποταμό!! Ἔφθασαν νὰ τοποθετοῦν ἀκόμη καὶ φρουροὺς στὰ λείψανά τους, γιὰ νὰ μὴ τὰ παίρνουν οἱ Χριστιανοί!
Ὡστόσο οἱ Χριστιανοὶ ἀποκτοῦσαν τὰ λείψανά τους εἴτε καταφεύγοντας στὴν κλοπή, εἴτε ἐξαγοράζοντας τοὺς φύλακες!
Ὅλα ἔγιναν σὲ τέτοιο βαθμό, ποὺ κάποιοι ἀπ’ τοὺς Νεομάρτυρες, ἀπέκτησαν τόσο μεγάλη φήμη, ποὺ ἐπισκίασαν ἀκόμη καὶ τοὺς μάρτυρες τῶν πρώτων αἰώνων!
Ἀναφέρει ὁ Ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης ὅτι, ὅταν ἐπρόκειτο νὰ μαρτυρήσει στὴ Θεσσαλονίκη ὁ Νεομάρτυρας Μιχαὴλ Μαυρουδής, συγκεντρώθηκε ὅλη ἡ πόλη, μέχρι καὶ οἱ στέγες τῶν σπιτιῶν ἦταν γεμάτες καὶ οἱ ὄροφοι τῶν ναῶν!
Ἔτσι οἱ Νεομάρτυρες ἀποτελοῦσαν κίνδυνο γιὰ τοὺς κατακτητὲς ἀκόμη καὶ στὸ μαρτύριο εὑρισκόμενοι!
Ὁλόκληρες πόλεις τοὺς ἀνακήρυξαν πολιούχους καὶ προστάτες. Ὅπως ἡ Τρίπολη τοὺς Ἁγίους Δημήτριο καὶ Παῦλο, τὰ Ἰωάννινα τὸν Νεομάρτυρα Ἅγιο Γεώργιο, τὸ Καρπενήσι τὸν Ἅγιο Νικόλαο τὸν παντοπώλη, ἡ Μυτιλήνη τὸν Ἅγιο Θεόδωρο τὸν Βυζάντιο, τὸ Ναύπλιο τὸν Ἅγιο Ἀναστάσιο κ.λπ.
* * *
Εἶναι ὁλοφάνερο πλέον ὅτι οἱ Νεομάρτυρες σαφῶς ἐνέπνεαν τὸν λαὸ καὶ ἀποτελοῦσαν τὸ πρότυπό του.
Τὸ πρῶτο ποὺ ἔδωσαν στὸν εὐσεβῆ λαό μας ἦταν ἡ χάρη καὶ ἡ εὐλογία τους. Κι αὐτὸ γινόταν ποικιλοτρόπως. Ἀπὸ τὴν προσκύνηση τῶν λειψάνων τους καὶ τὴν ἐπίκληση τοῦ ὀνόματός τους, μέχρι τὶς ἑορτὲς ποὺ γίνονταν στὴ μνήμη τους. Αὐτὴ ἡ χάρη ποὺ ἔδιναν στὸ λαὸ ἦταν πολὺ μεγάλη. Ἦταν ἡ ἴδια ἡ Θεία δύναμη, γιὰ νὰ ἀντέξει καὶ νὰ μὴ ὑποκύψει στὸν ἀδυσώπητο κατακτητή. Καὶ ἐπιπλέον γιὰ νὰ βρεῖ τὸ κουράγιο καὶ τὸν τρόπο νὰ τὸν διώξει ἀπ’ τὸν τόπο μας. Τὸν τόπο μας τὸν ἱερό.
Ἔπειτα τὸ παράδειγμα τῶν Νεομαρτύρων ἔδωσε καὶ τὸ σαφέστατο μήνυμα τοῦ μὴ συμβιβασμοῦ. Ὅπως παρατηρεῖ ὁ π. Γεώργιος Μεταλληνὸς «οἱ Νεομάρτυρες προέβαλλαν τὴ συνεπέστερη γιὰ τὴν Ὀρθοδοξία καὶ τὴν ἀποτελεσματικότερη ἀντίσταση στὸν κατακτητή». Τὸ ΟΧΙ τους γιγάντωνε τὴν ἐλπίδα γιὰ τὴν τελικὴ νίκη. Ὅπως καὶ τὴ βεβαιότητα ὅτι πάντα, μετὰ τὸν Γολγοθᾶ, ἀκολουθεῖ ἡ Ἀνάσταση.
Στὴ συνέχεια ἔδινε καὶ τοῦτο τὸ ἐπίσης μεγάλο καὶ σημαντικότατο μήνυμα: Τὸ νὰ μὴ φοβοῦνται μὲ τίποτα τὸν κατακτητή! Νὰ παύσουν νὰ εἶναι ραγιάδες καὶ νὰ τοῦ σκύβουν τὸ κεφάλι! Κι αὐτὸ ἀποτέλεσε – μεταξὺ τῶν ἄλλων – καὶ τὴ βάση τῆς ἐπανάστασης, ξέρετε.
Γράφει ὁ Ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης ὅτι ἡ προτροπὴ τῶν Νεομαρτύρων ἦταν ὁλοκάθαρα ἡ ἑξῆς: «Μὴ σᾶς φοβίζουν, ἀδελφοί, τὰ ἄγρια πρόσωπα τῶν τυράννων, οὔτε τὰ πλήθη τους, οὔτε οἱ φωνές τους, οὔτε οἱ φοβέρες τους. Μὴ σᾶς φοβίσουν οὔτε οἱ πληγές, οἱ σπαθιές, οἱ ἁλυσίδες, οἱ φυλακές. Μὴ σᾶς φοβίσουν οὔτε οἱ φοῦρκες, τὰ τσιγκέλια, οἱ πυρκαγιές»!
Εἶναι σημαντικὸ νὰ ποῦμε ἀκόμη ὅτι, στοὺς Ἕλληνες ἐκείνους ποὺ γιὰ διάφορους λόγους ἐξισλαμίσθηκαν, οἱ Νεομάρτυρες ὅπως ὁ Ἅγιος Κωνσταντῖνος ὁ Ὑδραῖος, ἔδειχναν μὲ τὸ παράδειγμά τους καὶ τὸν δρόμο τοῦ γυρισμοῦ. Ὅ,τι πιὸ φοβερὸ γιὰ τὸν κατακτητή!
Σὲ κάθε περίπτωση οἱ Νεομάρτυρες, εἴτε ζωντανοὶ εἴτε νεκροί, ἀποτελοῦσαν κίνδυνο γιὰ τὸ καθεστὼς καὶ τὴν ἐπικρατοῦσα τότε τάξη πραγμάτων, ὅπως συνέβαινε καὶ μὲ τοὺς πρώτους μάρτυρες τῆς Ἐκκλησίας μας γιὰ τὴν εἰδωλολατρία.
Γιὰ τὸ πόσο σημαντικὸ εἶναι αὐτό, ἀρκεῖ νὰ ποῦμε τοῦτο: Οἱ κατακτητὲς ἔδιναν πολὺ μεγάλη σημασία στὸν ἐξισλαμισμὸ τῶν Ἑλλήνων. Ὅσο τὸ πετύχαιναν αὐτό, τόσο οἱ Ἕλληνες γίνονταν αἰώνιοι ὑπόδουλοί τους. Κι ὅσοι ἀντιστέκονταν ἀπ’ τὴν ἄλλη, ἦταν ἀμέσως στὸ στόχαστρό τους ὡς ἐθνικοί τους ἀντίπαλοι καί… ἐθνικὰ ἐπικίνδυνοι!
Ἀξίζει νὰ τονιστεῖ ὅτι, εὐθὺς ἐξ ἀρχῆς, καὶ συγκεκριμένα τὸ ἔτος 1519, ὁ Σουλτᾶνος Σελίμ, σχεδίαζε νὰ ἐξισλαμίσει ὅλους τοὺς Χριστιανοὺς ὑπηκόους του καὶ ὅσοι δὲν θὰ τὸ δέχονταν αὐτὸ νὰ βασανίζονταν μέχρι θανάτου!
Στὴν κατεύθυνση αὐτὴ ἔκαναν πάρα πολλά, ποὺ δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ περιγράψουμε. Ἀρκεῖ νὰ θυμίσουμε τὸ παιδομάζωμα. Ὅπως καὶ τὸ ὅτι βαθμιαῖα μεγάλα τμήματα τοῦ Ἑλληνικοῦ πληθυσμοῦ ἐξισλαμίσθηκαν, προκειμένου νὰ ἀποφύγουν τὴν ἀβάστακτη βία καὶ τὴν ἀφόρητη καταπίεση τῶν κατακτητῶν. Λέει στὰ ἀπομνημονεύματά του ὁ Κολοκοτρώνης: «Ἀπὸ τὴν τυραννία τῶν Τούρκων ἀρχίνησαν οἱ Ἕλληνες καὶ ἐγένονταν Τοῦρκοι καὶ ὡς ἐτούρκιζαν ἐκεῖνοι, ἐγένετο καὶ ὁ τόπος Τουρκικός» !!!
Ναί, ἀνάχωμα σ’ αὐτὴ ἀκριβῶς τὴν φοβερὴ κατάσταση μπῆκαν οἱ Νεομάρτυρες. Αὐτοὶ οἱ 1.000! Ἦταν ἀκριβῶς ἐκείνη ἡ ἀναχαιτιστικὴ δύναμη ποὺ ἀντιτάχθηκε στὸν ἐξισλαμισμὸ καὶ στὸν ἐξομωτισμὸ τῶν Ἑλλήνων. Τὰ κομάντος τοῦ Ἑλληνικοῦ λαοῦ, ὅπως θὰ τὸ λέγαμε στὴ σύγχρονη στρατιωτικὴ γλώσσα!
Μὲ τὸν τρόπο τους δημιούργησαν τὸν δικό μας Ἑλληνικὸ διαφωτισμὸ ἢ τὸν Ἑλληνορθόδοξο Φωτισμό, ὅπως θὰ τὸν λέγαμε.
* * *
Εἶναι ἀλήθεια ὅτι ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία μας μὲ τὸν ἕνα ἢ μὲ τὸν ἄλλο τρόπο δημιούργησε δύο μεγάλα ρεύματα ποὺ ἔφεραν τὴν εὐλογημένη ἐπανάσταση τοῦ 1821 καὶ τὴν ἐλευθερία τῆς Πατρίδας μας.
Τὸ ἕνα ἦταν τῶν Ἡρῴων καὶ τὸ ἄλλο τῶν Νεομαρτύρων. Τὸ παράδειγμα, ὅπως καὶ τὸ αἷμα τους, μεταγγίστηκε σὲ ὅλο τὸ λαό μας. Κι ἀπ’ αὐτὴ τὴ μετάγγιση προῆλθε ὁ πόθος καὶ τὸ πάθος του γιὰ τὴν ἐλευθερία. Καὶ τὶς δύο κατηγορίες τὶς ἀνέδειξε ὁ Θεός μας καὶ μάλιστα μὲ θαυμαστὸ τρόπο. Ἐκεῖνος ποὺ ἤθελε νὰ κατατροπώσει τὸν κομπάζοντα Ὀθωμανὸ Γολιάθ!
Αὐτὴ εἶναι ἡ καθαρὴ ἀλήθεια στὸ θέμα. Ὅσο γιὰ ἐκείνους ποὺ θέλουν νὰ τὰ ἀγνοοῦν αὐτά, νὰ τὰ διαστρεβλώνουν, νὰ τὰ εἰρωνεύονται ἢ καὶ νὰ τὰ συκοφαντοῦν, ἰσχύει τοῦτος ὁ λόγος τοῦ Κολοκοτρώνη: «Ὁ κάλπικος παρὰς μένει στὸ νοικοκύρη του»!
