μελέτη στό εὐαγγελικό ἀνάγνωσμα
Στήν πορεία του γιά τήν ἕνωσή του μέ τόν Θεό ὁ ἄνθρωπος θά συναντήσει ὁπωσδήποτε ἀντίσταση ἀπό τό γένος τῶν δαιμόνων. Ἡ ὅλη ἀσκητική τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας μέ ἔμφαση στήν προσευχή καί τήν νηστεία, ἐπιτρέπει μέ τήν χάρη τοῦ Θεοῦ τήν νικηφόρα διάβαση.
Οἱ δαίμονες εἶναι πεπτωκότες ἄγγελοι. Ἡ πτώση τους συνέβη πρίν τήν δημιουργία τοῦ Ἀδάμ καί μισοῦν τούς ἀνθρώπους. Ὁ Χριστός ἀποκάλεσε τόν διάβολο «ἀνθρωποκτόνο» καί ὠμίλησε γιά «τό πῦρ τῶ ἠτοιμασμένῳ τῶ διαβόλῳ καί τοῖς ἀγγέλοις αὐτοῦ». Οἱ δαίμονες γνωρίζουν ὅτι τούς περιμένει τό πῦρ καί παρ’ ὅλα αὐτά δέν μετανοοῦν. Προσπαθοῦν νά σταματήσουν τήν πορεία τῶν ἀνθρώπων πρός τόν Θεό. Ὅμως ἡ ἐπίδρασή τους εἶναι ἀδύναμη καί ἡ δύναμή τους περιωρισμένη ἐφόσον ὁ ἄνθρωπος εἶναι προσδεδεμένος στόν Θεό. Παρ’ ὅτι ὁ ἄνθρωπος εἶναι φαινομενικά ἀδύναμος μπροστά τους, ὁ Θεός ἠθέλησε νά τούς ξεπερνᾶ μέ τήν ἐπίκλιση τοῦ ὀνόματος τοῦ Κυρίου, πού εἶναι ἡ προσευχή, καί τόν ἀσκητικό ἀγώνα τῆς νηστείας καί τῆς τήρησης τῶν ἐντολῶν. Μέ τό βάπτισμά του ὁ ἄνθρωπος ἐνδύεται τόν Χριστό καί διαθέτει ἔτσι πανοπλία γιά τήν προστασία του ἀπό τους δαίμονες. Ἡ προστασία αὐτή σπάζει ὅταν ὁ ἄνθρωπος ἀρνηθεῖ τόν Θεό καί προσκαλέσει τους δαίμονες ἐντός τῶν τειχῶν. Αὐτό γίνεται μέ τίς μεγάλες ἁμαρτίες ὅπως εἶναι ἡ φαρμακεία, ἡ μαγεία ἀλλά καί ὁ φόνος διά τῶν ἐκτρώσεων, ἡ βλασφημία καί τά παρόμοια. Ἀλλά καί πάλι ἡ Ἐκκλησία προστατεύει τόν μετανοοῦντα ἄνθρωπο μέ τό ἱαματικό μυστήριο τῆς μετάνοιας-ἐξομολόγησης καί τήν ἁγιαστική χάρη τῶν μυστηρίων.
Ἡ Ὀρθοδοξία κατέχει μία μέθοδο γιά τήν πορεία πρός τήν ἕνωση μέ τόν Θεό. Ἡ πνευματική ζωή ἀποτελεῖται ἀπό τρία στάδια. Τό στάδιο τῆς κάθαρσης τῆς ψυχῆς, τοῦ φωτισμοῦ τοῦ νοός καί τό στάδιο τῆς θέωσης. Στή διάρκεια τῆς κάθαρσης τῆς ψυχῆς ὁ ἀγωνιζόμενος πιστός προσπαθεῖ μέ τήν συμβολή τοῦ πνευματικοῦ πατρός νά περιορίσει ἤ καί νά ἐξαλείψει τά πάθη τῆς ψυχῆς. Τέτοια πάθη εἶναι ὁ ἐγωισμός, ἡ ὑπερηφάνεια, ἡ ζήλεια, ἡ κατάκριση καί τά παρόμοια. Τά πάθη ἤ οἱ ἀρώστειες τῆς ψυχῆς ἔχουν συνήθως τήν ρίζα τους στήν ἀγάπη τοῦ ἑαυτοῦ μας ἡ ὁποία τίθεται ὑπεράνω ὅλων. Ἡ φιλαυτία εἶναι τό μεγαλύτερο ἐμπόδιο γιά νά ἀγαπήσουμε τόν Θεό καί τούς ἄλλους ἀνθρώπους. Σέ αὐτή τήν πνευματική πορεία ἡ νηστεία χρησιμοποιεῖται ὡς μέσο καί ὄχι ὡς αὐτοσκοπός ἐξ οὖ καί καλεῖται παθοκτόνος. Παράλληλα ὁ ἀθλητής τοῦ πνευματικοῦ ἀγώνα καλλιεργεῖ τίς εὐαγγελικές ἀρετές, κατ’ἐξοχήν τήν ταπείνωση καί τήν διαρκῆ μετάνοια, οὕτως ὥστε νά προσελκύσει τήν χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Μερικές ἐκλεκτές ψυχές εἰσέρχονται μετά ἀπό ἀγώνα στό στάδιο τοῦ φωτισμοῦ, ὅπου ὁ νοῦς γνωρίζει περισσότερα ἀπό ὅσα παράγει ἡ λογική. Ἡ πίστη πού ἀποζητᾶ ὁ Κύριος ἀπό τούς ἀνθρώπους εἶναι ἀκριβῶς αὐτή ἡ ἀποδοχή τοῦ ὑπερβατικοῦ. Τέλικό στάδιο τῆς πνευματικῆς πορείας εἶναι ἡ θέωση πού εἶναι ὁ σκοπός τῆς ἐπίγειας ζωῆς.
Ὁ μοναχισμός εἶναι ἔκφραση τῆς ’Ορθοδοξίας καί ἀποτελεῖ τήν δεύτερη, πλήν τοῦ ἐγγάμου βίου, ἀτραπό γιά τήν σωτηρία. Χρησιμοποιεῖ τήν προσευχή καί τήν νηστεία ὡς μέσα προκειμένου νά ἀποκτήσει ἡ ψυχή τόν ἔλεγχο ἀπέναντι στό σῶμα. Κατά τόν Ἀπόστολο Παῦλο τό σῶμα ἐπιθυμεῖ ἐναντίον τῆς ψυχῆς. Ἡ ἀσκητική προσπάθεια κατατείνει στήν ἐνδυνάμωση τῆς ψυχῆς ἔναντι τῶν ὀρέξεων τοῦ σώματος ὥστε ὁ ἄνθρωπος νά μήν εἶναι κατά τόν Παῦλο σωματικός ἀλλά πνευματικός. Ἡ ἐγκράτεια, σέ συνδυασμό μέ τήν ἀποκοπή τοῦ θελήματος, τήν ὑπακοή καί τήν ταπείνωση καθαρίζουν τόν ἄνθρωπο καί τόν καθιστοῦν ἱκανό προκειμένου νά ἐγκατοικήσει ὁ Θεός μέσα του καί νά γίνει δοχεῖο τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Οἱ Ἅγιοι εἶναι τά παραδείγματα ὅσων ἀκολούθησαν τήν ἀσκητική τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας ὡς τήν ἕσχατή της συνέπεια καί κατέστησαν Θεοφόροι.
Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης, στόν ὁποῖο ἡ Ἐκκλησία τιμητικά ἀφιερώνει τήν σημερινή τέταρτη Κυριακή τῶν Νηστειῶν, εἶναι ὁ συγγραφέας τοῦ βιβλίου τῆς «Κλίμακος», τῆς σκάλας δηλαδή τῶν διαδοχικῶν βαθμίδων μέχρι τήν ἄνοδο στόν ἀγωνοθέτη Χριστό. Στό βιβλίο του γίνεται μνεία τῆς ὑπακοῆς, τῆς μνήμης τοῦ θανάτου, τῆς ἀοργησίας, τῆς ἁγνείας, τῆς ἔλλειψης μνησικακίας, καταλαλιᾶς, ψεύδους, φιλαργυρίας, ὑπερηφάνειας κλπ ὡς βήματα κάθαρσης καί ἀνόδου πρός τό θεῖον. Ἡ ἕσχατη ἀρετή πού κατακτᾶται εἶναι ἡ ἀνιδιοτελής καί πρός τούς πάντας ἀγάπη, τό σημεῖο τῆς ἐγκατοίκησης τοῦ Θεοῦ στόν ἄνθρωπο. Ἡ βάση τῶν ἀρετῶν εἶναι ἡ ὑψοποιός ταπείνωση μαζύ μέ τήν διαρκῆ μετάνοια πού ἀναφέρεται ὡς «ἀνανέωση τοῦ βαπτίσματος καί ἀποκήρυξη τῆς ἀπελπισίας».
Ἡ πορεία μας πρός τόν Θεό εἶναι συναρπαστική καί ἀξίζει νά εἶναι τό κέντρο τοῦ εἶναι μας. Ἡ λέξη ἄνθρωπος σημαίνει «ἄνω θρώσκω» δηλαδή εἶμαι στραμένος πρός τά ἄνω. Ἡ κατά φύση πορεία τοῦ ἀνθρώπου εἶναι ἡ πορεία του πρός τόν Θεό. Ἡ δικαίωση τῆς ὕπαρξής μας σέ αὐτόν τόν κόσμο εἶναι νά πορευθοῦμε καί ἐν ἀνάγκη νά συρθοῦμε πρός τόν δημιουργό τοῦ παντός μέ ὅποια θυσία. Ἄς ἀναφωνήσουμε μαζύ μέ τόν πατέρα τοῦ δαιμονισμένου παιδιοῦ στό σημερινό εὐαγγελικό ἀνάγνωσμα: «πιστεύω Κύριε, βοήθοι μοι τῆ ἀπιστία».
