Υπάρχει
γνώση αληθινή και υπάρχει καθολική αγνωσία. Ανώτερη απ' όλες είναι η
έμπρακτη γνώση. Γιατί, τι ωφελείται ο άνθρωπος αν έχει όλη τη γνώση, ή
μάλλον αφού τη λάβει κατά χάρη από Θεό όπως ο Σολομών-είναι βέβαια
αδύνατο να παρουσιαστεί δεύτερη όμοια περίπτωση- και έπειτα να πάει στη
κόλαση; Τι ωφελείται αν δε λάβει πληροφορία με τη μαρτυρία της
συνειδήσεως από τα έργα και τη βέβαιη πίστη του ότι ελευθερώθηκε από τη
μέλλουσα κόλαση, καθώς δε θα τον κατηγορεί η συνείδηση ότι παραμέλησε
κάτι απ' όσα κατά τη δύναμή του χρεωστούσε, όπως λέει ο άγιος Ιωάννης ο
Θεολόγος; «Αν η καρδιά μας, λέει, δεν μας κατηγορεί πια έχομε παρρησία
μπροστά στο Θεό».Μ' όλα τούτα, όπως λέει ο άγιος Νείλος και αυτή η συνείδηση κάποτε ψεύδεται. Τούτο γίνεται όταν σκοτεινιάζει από τα πάθη και πέφτει στην κακία, όπως λέει ο Ιωάννης της Κλίμακος. Αν η πονηρία μόνη εκ φύσεως σκοτίζει ο νου, λέει ο Μέγας Βασίλειος , και αν η ιδέα που έχει κανείς για τον εαυτό του τον κάνει τυφλό και δεν τον αφήνει να γίνει ότι νομίζει πως είναι, τι λοιπόν να πούμε για κείνους που δουλεύουν στα πάθη, αν νομίζουν ότι έχουν καθαρή συνείδηση; Και μάλιστα όταν βλέπομε τον Απόστολο Παύλο, που είχε μέσα του το Χριστό, να λέει και με τα έργα και με το λόγο ότι « η συνείδησή μου δε με ελέγχει για καμία αμαρτία, αλλά δε σημαίνει ότι μ' αυτό έχω δικαιωθεί». Οι πολλοί από τη μεγάλη αναισθησία που έχομε, νομίζομε ότι είμαστε κάτι, ενώ δεν είμαστε τίποτε. «Αλλά όταν λέει ο Απόστολος, λένε οι άνθρωποι ότι έχουν ειρήνη, τότε επέρχεται σ' αυτούς η καταστροφή». Γιατί δεν είχαν ειρήνη, αλλά έλεγαν ότι έχουν επειδή έτσι νόμιζαν, λέει ο Χρυσόστομος, από την πολλή αναισθησία του. Και όπως λέει ο άγιος Ιάκωβος ο αδελφόθεος για τους ανθρώπους αυτούς ότι «ξέχασαν τις αμαρτίες τους», έτσι πάρα πολλοί υπερήφανοι, χωρίς να το καταλάβουν, όπως λέει ο Ιωάννης της Κλίμακος, νόμισαν ότι έχουν απάθεια.
Και εγώ λοιπόν, επειδή τρέμω
τους τρείς γίγαντες του διαβόλου, για τους οποίους έγραψε ο άγιος Μάρκος
ο ασκητής, δηλαδή τη ραθυμία, τη λήθη και την άγνοια, γιατί κατέχομαι
από αυτές πάντοτε, και επειδή φοβούμαι μήπως αγνοώντας τα όριά μου
βρεθώ έξω από τον ίσιο δρόμο, όπως λέει ο άγιος Ισαάκ, έγραψα την
παρούσα συλλογή. Γιατί όπως λέει ο Άγιος της Κλίμακος, εκείνος που μισεί
τον έλεγχο, είναι φανερό ότι έδειξε το πάθος της υπερηφάνειας. Ενώ
εκείνος που τρέχει στον έλεγχο, είναι ελεύθερος από τα δεσμά της. Κι ο
Σολομών λέει: «Αν ο ανόητος ρωτάει για σοφία, αυτό θα του λογαριασθεί
σοφία». Γι' αυτό και έβαλα στην αρχή τα ονόματα των βιβλίων και των
Αγίων, για να μη λέω για το κάθε ρητό τίνος είναι και μακραίνει ο λόγος.
Γιατί και οι άγιοι Πατέρες έγραφαν τα λόγια των θείων Γραφών πολλές
φορές όπως είναι στο κείμενο, όπως ο Θεολόγος Γρηγόριος τα λόγια του
Σολομώντα, και οι λοιποί, όπως ο Λογοθέτης Συμεών ο Μεταφραστής είπε
περί του Χρυσοστόμου ότι « δεν είναι σωστό να παραμερίσω τα λόγια του
και να γράφω τα δικά μου», αν και μπορούσε, γιατί από το ίδιο Άγιο
Πνεύμα έλαβαν όλοι. Έτσι οι άγιοι Πατέρες, άλλοτε αναφέρουν τίνος είναι
το ρητό που χρησιμοποιούν , επειδή από ταπείνωση αρέσκονται να προτιμούν
τα λόγια των Γραφών, και άλλοτε τ' αφήνουν ανώνυμα λόγω της πληθώρας
για να μη μακραίνει ο λόγος.
