Ἁγίου Ἰωάννου τῆς Κλίμακος: Ρίζες τῶν παθῶν

Ἀπὸ τὀν Ἅγιο Ἰωάννη τῆς Κλίμακος

Κατά τὀν Ἅγιο Ἰωάννη «ἄλλο χαρακτηρίζεται ἀπό τούς διακριτικούς Πατέρες προσβολή καί ἄλλο συνδυασμός καί ἄλλο συγκατάθεσις καί ἄλλο αἰχμαλωσία καί ἄλλο πάλη καί ἄλλο ψυχικό πάθος (Κλ. 15, 73). Προσβολή ὀνομάζουν οἱ μακάριοι ἕνα ἁπλοῦν λόγο ἤ μία τυχαία εἰκόνα πού ἐμφανίζεται γιά πρώτη φορά στήν καρδιά. Συνδυασμό δέ, τό νά συζητήσεις μέ τό ἐμφανισθέν εἴτε ἐμπαθῶς εἴτε ἀπαθῶς. Συγκατάθεσι, τήν ἡδονική στροφή τῆς ψυχῆς πρός τό ἐμφανισθέν. Καί αἰχμαλωσία, τήν ὁρμητική καί ἀθέλητη ἁρπαγή τῆς καρδιᾶς ἤ τήν ἐξακολουθυτική συνεύρεσι μέ αὐτό, πρᾶγμα πού ἐξαφανίζει τήν καλή μας ψυχική καταστασι.

»Πάλη ὁρίζουν ὅτι εἶναι ἡ παράταξις μιᾶς ἴσης πρός τόν ἐχθρό δυνάμεως, μέ τήν ὁποία, ἀνάλογα μέ τήν θέλησί μας, ἤ νικοῦμε ἤ ὑφιστάμεθα ἦττα. Πάθος δέ λέγουν ὅτι εἶναι ἐκεῖνο πού ἐμφωλεύει πολύ καιρό ἐμπαθῶς μέσα στήν ψυχή, καί τό ὁποῖο ἀπό τήν πολλή συνήθεια ἔχει κάνει τήν ψυχή νά παραδίδεται μόνη της σ’ αὐτό.

»Ἐξ ὅλων αὐτῶν τό μέν πρῶτο δέν εἶναι ἔνοχο, τό δεύτερο ὄχι καί τόσο, τό δέ τρίτο ἐξαρτᾶται ἀπό τήν κατάσταση τοῦ ἀγωνιζομένου. Ὅσον ἀφορᾶ τήν πάλη αὐτή θά προξενήσει ἤ στεφάνους ἤ τιμωρίες. Ἡ αἰχμαλωσία διαφορετικά κρίνεται τήν ὥρα τῆς προσευχῆς καί διαφορετικά τίς ἄλλες ὦρες. Καί ἀλλοιώτικα ὅταν πρόκειται γιά ἀδιαφόρους, καί ἀλλοιωτικα γιά πονηρούς λογισμούς. Τό πάθος τέλος γιά ὅλους, ἤ τακτοποιεῖται μέ τήν ἀνάλογη μετάνοια ἤ τιμωρεῖται στήν μέλλουσα κόλασι. Ἐκεῖνος λοιπόν πού ἀντιμετωπίζει νικηφόρα καί μέ ἀπάθεια τό πρῶτο, διά μιᾶς περιέκοψε ὅλα τά κακά ἐπακόλουθα. 

»Ὁμιλοῦν οἱ πιό ἀκριβολόγοι ἀπό τούς γνωστικούς Πατέρες καί γιά μιά ἄλλη ἔννοια, λεπτότερη ἀπό τίς προηγούμενες, ἡ ὁποία σύμφωνα μέ ὡρισμένους ἀποκαλεῖται παραρριπισμός τοῦ νοός. Αὐτή ἡ ἔννοια παρευθύς, χωρίς νά μεσολαβήσει χρόνος ἤ λόγος ἤ εἰκόνα, παρουσιάζει μέ περισσότερη ὀξύτητα τό πάθος στόν ἄνθρωπο. Ἀνάμεσα στά πνεύματα τοῦ κακοῦ τίποτα δέν ὑπάρχει πιό ταχύ καί πιό ἀδιόρατο. Μέ μόνη τήν λεπτή καί ἁπλή ἐνθύμησι, ἀχρόνως, ἀφθάστως, σέ πολλούς δέ καί ἀγνώστως παρουσιάζεται μέσα στήν ψυχή. Ἐάν δέ κάποιος μπόρεσε διά μέσου τοῦ πένθους νά κατανοήση τήν λεπτότητα αὐτοῦ τοῦ πνεύματος, αὐτός μπορεῖ νά μᾶς διδάξη, πῶς γίνεται μέ μόνη τήν ὄρασι, μέ ἕνα ἀνεπαίσθητο βλέμμα καί ἄγγιγμα χεριού καί ἄκουσμα μελωδίας, χωρίς καμμιά ἔννοια καί σκέψι νά πορνεύη ἐμπαθῶς ἡ ψυχή!»

«Ὡρισμένα πάθη ἀρχίζουν ἀπό μέσα καί εκδηλώνονται στό σῶμα, ἄλλα δἐ ἀντιστρόφως. Σ’ ἐκείνους οἱ ὁποῖοι εὑρίσκονται στόν κόσμο συβαίνει συνήθως τό δεύτερο, ἐνῶ σ’ ἐκείνους πού ζοῦν τόν μοναχικό βίο τό πρῶτο, αφοῦ λείπουν οἱ ἀφορμές. Ἐγώ δέ γι’ αὐτό τό ζήτημα λέγω: Θά ζητήσεις στούς κακούς σύνεσι, ἀλλά δέν θά τήν εὕρεις. (Κλ. 15, 75)».