Πέμπτη 6 Αυγούστου 2020

Από το αντι – fast food στο … αντι – facebook κίνημα!

Τόσο το γνωστό σύστημα διατροφής, το αποκαλούμενο «fast food», όσο και το επίσης γνωστό σύστημα κοινωνικής δικτύωσης «facebook», δεν είναι τίποτ’ άλλο παρά πτυχές της παγκοσμιοποίησης όπως τη ζούμε σήμερα. Πρόκειται για συστήματα - πτυχές με τεράστια απήχηση, ιδιαίτερα δε στους κόλπους της νεολαίας, που την προωθούν ταχύτατα και παντού. Που ωστόσο άρχισαν να αμφισβητούνται, ακόμη δε και απ’ αυτούς τους θιασώτες τους. Χαρείτε!

Το ζητούμενο βλέπετε, απ’ την παγκοσμιοποίηση, είναι να έχουμε όλοι την ίδια κουλτούρα, τα ίδια ενδιαφέροντα, τις ίδιες απόψεις, τα ίδια γούστα, τις ίδιες «αξίες» στα πάντα, ακόμη δε και στη διατροφή μας! Γιατί εκεί που αποβλέπουν είναι στο να αποκτήσουμε όλοι τη «νέα σκέψη» και τη «νέα συμπεριφορά», δηλαδή τη «σκέψη» και τη «συμπεριφορά» της Ν. Εποχής. Οπότε πόσο σημαντικό είναι που όλα αυτά άρχισαν τώρα να αμφισβητούνται!
*
Κι ας αρχίσουμε απ’ το πρώτο, το «σύστημα fast food».
Είναι γνωστό πως με την βιομηχανοποίηση τυποποιήθηκαν τα πάντα, όπως και η διατροφή μας, οπότε και προωθούνται παντού σ’ όλο τον πλανήτη τα ίδια ακριβώς γεύματα, με τις ίδιες συνταγές, τα ίδια ακριβώς ποτά και βέβαια τις … ίδιες γεύσεις! Όλα πλέον γίνονται συγκεκριμένα και ομοιόμορφα, ενώ η μεγάλη ποικιλία  φαγητών, ποτών, εδεσμάτων, συνταγών κ.λπ.  κάθε  λαού ελαχιστοποιείται ως την πλήρη κατάργησή της!
Εμπροσθοφυλακή σ’ αυτή τη διατροφική ισοπεδωτική ομοιομορφία, είναι βέβαια στα μεν φαγητά τα fast food με εμπνευστή, πρωταγωνιστή, συνάμα δε και σύμβολο την Mc Donald’s, στα δε ποτά, τα αναψυκτικά, με επίσης πρωταγωνιστή και σύμβολο την Coca Cola (ή την Pepsi το ίδιο κάνει!)!
Απ’ το 1960 αρχίζουν να ανοίγουν μαζικά στις ΗΠΑ τα πρώτα fast foods (πόσα πράγματα της παγκοσμιοποίησης δεν έχουν αρχίσει την ίδια εποχή!), η δε Mc Donald’s κατέληξε να γίνει η πρωταγωνιστής του είδους και μια από της κορυφαίες επιχειρήσεις στον πλανήτη!
Σήμερα διαθέτει 32.000 εστιατόρια σε 120 χώρες και ως το 2000 άνοιγε ένα νέο κάθε 4 ώρες σε κάποιο σημείο του κόσμου! Απασχολεί 1 εκατ. άτομα και προσφέρει τροφή για 35 εκατ. άτομα καθημερινά!!
Η απήχηση του γρήγορου φαγητού στις ΗΠΑ είναι πολύ μεγάλη, με τις γνωστές διαδικασίες διαφήμισης και μάρκετινγκ που χρησιμοποιούνται. Υπολογίζεται ότι το ενώ το 1970 οι Αμερικανοί είχαν δαπανήσει 6 δις δολλ. για χάμπουργκερ, σήμερα υπερβαίνουν τα 180 δις δολλ. τον χρόνο, δηλαδή όσα δαπάνησαν συνολικά για την ανώτερη παιδεία, τους ηλεκτρ. υπολογιστές, τα καινούργια αυτοκίνητα, τα βιβλία, τις εφημερίδες, τα περιοδικά, τους δίσκους και τις ταινίες!!!       
Ίδιες διαδικασίες χρησιμοποιήθηκαν και στα αναψυκτικά, με αποτέλεσμα η Αμερικανική αγορά να είναι πλέον κορεσμένη απ’ αυτά, αφού κατά μέσον όρο κάθε Αμερικανός καταναλώνει 220 λίτρα ετησίως, δηλαδή πάνω από μισό λίτρο την ημέρα!!! Στην Ευρώπη αυτή η κατά κεφαλήν κατανάλωση είναι μικρότερη (132 λίτρα ετησίως) στη δε Χώρα μας είναι ακόμη μικρότερη (55 λίτρα ετησίως)! Και τώρα με την παγκοσμιοποίηση χαίρονται, γιατί …έχουν τέτοια δεδομένα μπροστά τους μέχρι να φέρουν τον ίδιο κορεσμό σ’ όλο τον πληθυσμό του πλανήτη!! Ήδη η Coca Cola μόνον πωλεί κάθε μέρα 126 εκατ. λίτρα, το δε μπουκάλι της αναγνωρίζεται από το 90% του παγκόσμιου πληθυσμού!!!
Έρευνα του ΙΝΚΑ έδειξε πως στη Χώρα μας οι έφηβοι ηλικίας 12-19 ετών, διαθέτουν στα fast foods το μεγαλύτερο μέρος απ’ το χαρτζιλίκι τους (38,5 – 44%), Επιπλέον ας σημειωθεί ότι την Ελληνική αγορά αναψυκτικών ελέγχουν κατά 90% δύο μόνον εταιρείες (αυτές που σχετίζονται με την Coca Cola και την Pepsi)
Και τι σύμπτωση κι εδώ! Και οι δύο αυτοί κλάδοι διατροφής έχουν στο στόχαστρο τα παιδιά, τους εφήβους και τους νέους, προς τους οποίους φαίνεται ότι απευθύνονται αποκλειστικά!
Ωστόσο ένα κύμα αντιδράσεων ορθώνεται παντού εναντίον τους! Σε συνέδριο που οργάνωσε τελευταία η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην Κοπεγχάγη για την παχυσαρκία, έγινε πολύς λόγος για το εξής πρωτάκουστο: Πως η βιομηχανία των fast foods πρέπει να αντιμετωπισθεί εξίσου με την βιομηχανία των τσιγάρων και να την αναγκάσουν να προειδοποιεί τους καταναλωτές για τις τροφές που παράγουν με τόσο υψηλά λιπαρά!
Από το 2004 δε, η Βρετανική Κυβέρνηση  στα  μέτρα που έχει πάρει κατά της παχυσαρκίας, περιλαμβάνονται και οι απαγορεύσεις διαφημίσεων fast foods πριν από τις 9 το βράδυ!
Ο Αμερικανός δημοσιογράφος Έρικ Σλόσερ με το βιβλίο του «Fast Food Nation» (δηλ. «Το έθνος του γρήγορου φαγητού» που προκάλεσε πολύ θόρυβο κι έγινε «μπέστ σέλερ») αποκαλύπτει με αδιάσειστα στοιχεία τις επιπτώσεις που έχει το φαγητό τους στο διαιτολόγιο, την υγεία, την εργασία, ακόμη δε και την αγροτική ζωή! Οι «Νιου Γιόρκ Ταϊμς» έγραψαν πως το βιβλίο αυτό «θα σε κάνει να σκεφθείς δύο φορές πριν φας το επόμενο μπέρκερ σου κι επίσης θα σε κάνει να σκεφθείς τις επιπτώσεις που έχει η βιομηχανία του γρήγορου φαγητού στο κοινωνικό και πολιτιστικό τοπίο»
Σχολιαστές εξαίρουν το βιβλίο αυτό, «ως την αρχή του τέλους της ερωτικής σχέσης της Αμερικής με όλα τα παχυντικά και τηγανητά ωραία πράγματα»!
Οι εφημερίδες συνεχώς γράφουν πώς «το μέλλον προβλέπεται δυσοίωνο για τους κολοσσούς της ταχυφαγίας (fast food) και των αναψυκτικών, όπως τα Mc Donald’s και η Coca Cola, καθώς η παχυσαρκία εξελίσσεται με γοργούς ρυθμούς σε μάστιγα του 21ου αιώνα»!!
Ήδη στις ΗΠΑ έχουν ξεκινήσει οι πρώτες μηνύσεις εναντίον τους και οι ειδικοί προβλέπουν ότι πολύ σύντομα θα ακολουθήσουν χιλιάδες άλλες, όπως ακριβώς συνέβη με τις καπνοβιομηχανίες και τον αμίαντο!
Υπέρβαροι έφηβοι (πέριξ των 120 κιλών!) στις μηνύσεις τους κατηγορούν τα Mc Donald’s για τα «μπίγκ μακ» γεύματά τους των 1600 θερμίδων, αλλά και για τα πολλά γεύματα που έπαιρναν σ’ αυτά, λόγω της συλλεκτικής μανίας που απέκτησαν στα πλαστικά παιχνίδια που τους πρόσφεραν και γενικά για τις βλαβερές διατροφικές συνήθειες που τους δημιούργησαν!
Είτε για λόγους υγείας (στις δυτικές χώρες), είτε για λόγους αντιαμερικανισμού (στις λοιπές), αλλά και παγκοσμιοποίησης (σε όλες!) τα fast foods βρίσκονται σήμερα στο στόχαστρο! Οι ειδικοί εκτιμούν ότι οι αλυσίδες γρήγορου φαγητού έφθασαν πια στο ζενίθ τους και δεν μπορούν να επεκταθούν άλλο. Μέχρι πρότινος οι μετοχές τους εθεωρούντο ως η πλέον ασφαλής επένδυση. Όχι πια σήμερα! Ήδη άρχισαν να κλείνουν εστιατόρια της Mc Donald’s σε πολλές χώρες του κόσμου, οι θυγατρικές της δε στην Ευρώπη (όπως και στη Χώρα μας) παρουσιάζουν σημαντικές ζημιές!
 Η επενδυτική Τράπεζα UBS τονίζει στους επενδυτές ότι στο άμεσο μέλλον οι επιχειρήσεις αυτές θα βρεθούν αντιμέτωπες μ’ ένα εξαιρετικά εχθρικό κλίμα και θα παύσουν να αποφέρουν κέρδη!
Κάποιες απ’ αυτές άρχισαν να υιοθετούν την υγιεινή διατροφή. Ως και η Coca Cola έλαβε το μήνυμα! Τώρα κάνει ανοίγματα στους χυμούς και τα εμφιαλωμένα νερά!
 Ήδη έχει αναπτυχθεί το διεθνές «αντί – fast food» κίνημα, εξαπλωμένο σε 36 χώρες, που έχει ως στόχο να επαναφέρει στο τραπέζι μας τις τροφές και τα γεύματα που είχαμε κάποτε! Ξεκίνησε από διανοουμένους στην Ιταλία, λέγεται «Slow Food», έχει ως σήμα του το σαλιγκάρι και ως σύνθημα του το «φάτε λιγότερο, φάτε καλύτερα» καθώς και το «παράγετε λιγότερο, παράγετε καλύτερα», θέλοντας ταυτόχρονα να προβάλλει τους παραδοσιακούς τρόπους παραγωγής, παρασκευής και κατανάλωσης της τροφής! Ουσιαστικά το κίνημα αυτό, στρέφεται κατά της παγκοσμιοποίησης έχοντας ως αιχμή του δόρατος τα fast foods!
Ο ιδρυτής του κινήματος Κάρλο Πετρίνι, θέλοντας να δείξει το πρόβλημα από τη συρρίκνωση που έφερε η ομογενοποίηση στη διατροφή μας, τονίζει: «Πρίν από 100 χρόνια οι άνθρωποι έτρωγαν 100 με 120 διαφορετικά είδη τροφής. Σήμερα η δίαιτά μας περιορίζεται σε 10-12 είδη»!!!
Δεν είναι τυχαίο δε, που τόσο η Mc Donald’s όσο και η Coca Cola δεν είναι μόνο τα σύμβολα της παγκοσμιοποιημένης διατροφής, αλλά και τα σύμβολα αυτής της παγκοσμιοποίησης, τα κόκκινα πανιά όλων των εχθρών της!
Ας δούμε τώρα και το δεύτερο, το  «σύστημα facebook»
Αυτό είναι πλέον δομημένο στην ίδια μας την επικοινωνία. Κι είναι ακόμη πιο φοβερό, γιατί αφορά πλέον τα ίδια τα προσωπικά μας δεδομένα. Είναι αυτό που περνά μέσα απ’ τις σελίδες της λεγόμενης «κοινωνικής δικτύωσης».
Πρωταγωνιστής σ’ αυτές είναι το γνωστότατο facebook. Σύμφωνα με στοιχεία της Google, το facebook είναι η ιστοσελίδα με την μεγαλύτερη επισκεψιμότητα στο διαδίκτυο. Μάλιστα κατέχει πάνω απ’ το 1/3 της διαδικτυακής αγοράς! Οι χρήστες του -που αυξάνουν αλματωδώς- φθάνουν τα 500 εκατομμύρια! Αντίπαλός του, αλλά με μεγάλη διαφορά, είναι το twiter.
Όμως άρχισε τώρα τελευταία κι αυτό να κατηγορείται ως το σημείο που για πρώτη φορά (το 2010) η 31η Μαΐου καθιερώθηκε ως «παγκόσμια ημέρα διαγραφής απ’ το facebook, με τη διαδικτυακή εκστρατεία υπό τον τίτλο «Quit facebook day»! Ο πρωτεργάτης της κίνησης αυτής Μάθιου Μίλαν είπε: «Δεν βλέπουμε ότι η κατεύθυνση που έχει το facebook συνδέεται με κάποια θετική προοπτική του internet στο μέλλον. Έτσι φεύγουμε»!
Έγραψαν χαρακτηριστικά γι’ αυτό: «Το  facebook έγινε ένας κατεργάρης, μεθυσμένος απ’ τα όνειρα του ιδρυτή του Mark Zuckerderg για παγκόσμια κυριαρχία»!
Έγραψε η εφ. «ΤΟ ΒΗΜΑ»: «Όλο και πληθαίνουν τον τελευταίο καιρό οι φωνές εναντίον του facebook. Οι διαχειριστές της μεγαλύτερης ιστοσελίδας κοινωνικής δικτύωσης δέχονται τα πυρά επικριτών που τους κατηγορούν ότι, όχι μόνο δεν προστατεύουν τα προσωπικά δεδομένα των χρηστών, αλλά τα χρησιμοποιούν και τα εκμεταλλεύονται με σκοπό το οικονομικό όφελος. Δυσαρεστημένοι χρήστες οργανώνουν «εκστρατείες» εξόδου από το facebook, ενώ αρκετοί γκουρού των νέων μέσων καταργούν τον λογαριασμό τους στην ιστοσελίδα ή «σβήνουν το προφίλ τους».
Οργανώσεις προστασίας προσωπικών δεδομένων και καταναλωτών στις ΗΠΑ κατήγγειλαν το facebook στην Ομοσπονδιακή Επιτροπή Εμπορίου ότι «ακολουθεί πρακτικές που παραπλανούν τους χρήστες και παραβαίνουν τη νομοθεσία περί προστασίας των καταναλωτών.
Η βασική αιτία για την ποία οι περισσότεροι χρήστες έχουν εξοργιστεί με το facebook είναι οι συχνές αναπροσαρμογές στην πολιτική απορρήτου του δικτύου. Έχουν περάσει μόνο 5 χρόνια από τότε που η ιστοσελίδα διαβεβαίωνε ότι «καμμία προσωπική πληροφορία που υποβάλλεται στο facebook δεν θα είναι προσβάσιμη σε κανένα χρήστη που δεν ανήκει σε κάποια από τις ομάδες που εσείς έχετε επιλέξει».
Σήμερα όλα τα προσωπικά τους δεδομένα είναι δημόσια. Απ’ την πόλη που ζουν, ως το όνομα, τη φωτογραφία, τα ονόματα των φίλων τους, τους λόγους για τους οποίους έχει υπογράψει να συμμετέχει, τις προτιμήσεις στη μουσική και τα χόμπι τους, πληροφορίες για τις συνήθειες, την απασχόληση, το σχολείο, το διάβασμα και γενικά ό,τι συνθέτει το προφίλ τους! Κι ό,τι μπαίνει στη «μνήμη» του το facebook διαχέεται πλέον ως και στις μηχανές αναζήτησης!
Απ’ την άνοιξη του 2010, ό,τι δηλώσει κανείς ότι του αρέσει, πρέπει να το εκθέτει δημόσια! Αν θέλει να κάνει τη λίστα των φίλων του ιδιωτική, δεν μπορεί! Αν θέλει το προφίλ του να είναι ορατό μόνο στους φίλους του, δεν του επιτρέπεται! Σε περίπτωση που δεν το θέλει αυτό, δεν μπορεί να το βάλει στο το facebook! Οι πρώτοι που τα εκμεταλλεύονται όλα αυτά είναι οι διαφημιστές και οι πολυεθνικές! Κι αυτό είναι που ξεχείλισε το ποτήρι στις αντιδράσεις!
Ο θρύλος των υπολογιστών και του λογισμικού Ρίτσαρντ Στάλμαν, δήλωσε στην «Καθημερινή»: «Το facebook φτύνει στα μούτρα των χρηστών του τον σεβασμό της ιδιωτικότητας και γίνεται κάθε χρόνο χειρότερο. Είναι ανήκουστο να μην έχει κάποιος το θάρρος να παρατήσει το facebook»!
Ως και ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα συμβούλεψε ως εξής τους νεαρούς Αμερικανούς: «Θα ήθελα να είστε εξαιρετικά προσεκτικοί όταν στέλνετε μηνύματα στο facebook, γιατί στην εποχή του You Tude, ότι και να κάνετε, ό,τι και να γράφετε μπορεί κάποιος να το ανασύρει αργότερα»!
 Μάλιστα στην περίπτωση που κάποιος θελήσει ν’ αλλάξει τους όρους αυτούς, έρχεται αντιμέτωπος με μια διαδικασία τόσο περίπλοκη, που το αφήνει αυτό για … μια άλλη φορά! Με λίγα κανείς δεν μπορεί να κάνει απόρρητη τη λίστα με τους φίλους του!!
Πράγματι οι όροι χρήσης του facebook είναι εντελώς μονομερείς. Έτσι όπως είναι δομημένοι, του παραχωρεί κανείς την άδεια να χρησιμοποιεί το υλικό που «ανεβάζει» όπως και όποτε θέλει το facebook, χωρίς να είναι υποχρεωμένο να δώσει αποζημιώσεις! Ούτε δε οι όροι, ούτε και η πολιτική απορρήτου είναι μεταφρασμένοι στα ελληνικά. Είναι πολύ δύσκολο να σβήσει απ’ αυτό κανείς ακόμη και το προφίλ του!
Αξίζει να σημειωθεί ότι οι νέοι όροι που ισχύουν στο facebook και υποχρεωτικά αποδέχεται κάθε εγγεγραμμένος σ’ αυτό, αναφέρουν πως όλα όσα αναρτά κανείς εκεί είναι δημόσια!
Έγραψε η εφ. «Ελευθεροτυπία»: «Κάθε φορά που χρησιμοποιεί κανείς μια εφαρμογή (παίζει ένα παιχνίδι, παίρνει μέρος σ’ ένα χιουμοριστικό συγκριτικό τεστ με τους φίλους του, γράφεται σε μια ομάδα διαμαρτυρίας ή υποστήριξης κ.ο.κ.) είναι σαν να κάνει μια δημόσια ανακοίνωση, που υπερβαίνει τα όρια της –ούτως ή άλλως- κοινότητας του facebook. Όλες αυτές οι δημοσιεύσεις είναι διαθέσιμες για εμπορική χρήση από υπηρεσίες και εταιρείες τις οποίες ο χρήστης πιθανότατα αγνοεί εντελώς, αλλά στο αρχείο των οποίων εκείνος θα αποτελεί μια αξιοποιήσιμη μονάδα για εμπορικούς και άλλους σκοπούς. Ακόμη κι αν διαγράψει κάποτε τον λογαριασμό του, αυτά τα δεδομένα θα εξακολουθούν να είναι δημόσια και θα προσφέρονται για τις παραπάνω χρήσεις, εφ’ όσον τα έχει μοιραστεί με φίλους του στο διαδίκτυο, εκτός αν τα διαγράψουν κι εκείνοι.
Ήδη στην πρώτη έκκληση για διαγραφή ανταποκρίθηκαν 26.000 που δεν είναι και ασήμαντο, δεδομένου ότι στο παρελθόν μικρές ομάδες προσπάθησαν να οργανώσουν μαζικές διαμαρτυρίες χωρίς όμως αποτελέσματα.
Είναι χαρακτηριστικό πως 4 σπουδαστές πληροφορικής απ’ τη Ν. Υόρκη πρότειναν μια πιο δημιουργική αντίδραση. Σχεδίασαν το Diaspora (προσέξατε τη λέξη;), ένα μοντέλο κοινωνικού μέσου που θα επιτρέπει τη δικτύωση και ανταλλαγή πληροφοριών, αλλά με διασύνδεση των υπολογιστών μόνο των διαδικτυακών φίλων, αντί της παραχώρησής τους σε βάσεις δεδομένων σε στυλ facebook.
Όπως έγραψε η «Ελευθεροτυπία», «η ιδέα τους βρήκε απρόσμενα μεγάλη χρηματοδότηση από δωρεές και υπόσχονται να την υλοποιήσουν. Ασφαλώς δεν θα καταφέρουν να αφυπνίσουν την τεράστια μάζα χρηστών που αδιαφορούν για την προστασία της ιδιωτικότητας τους, αλλ’ υπάρχει πολύς ψαγμένος κόσμος που περιμένει με αγωνία να δει το Diaspora στη πράξη».
Σαφώς υπάρχει χρήμα και εξουσία εκεί όπου οι άνθρωποι αυτοπροσδιορίζονται και μάλιστα μαζικά, με αφέλεια και σαφώς παρασυρμένοι απ’ το «έτσι κάνουν όλοι»!
Το facebook για να μπορεί να καταγράφει και να εκμεταλλεύεται τα πάντα περνά την αντίληψη ότι τα περί ιδιωτικής ζωής είναι … ντεμοντέ! Κατά τη δική του άποψη τα πάντα θα πρέπει να είναι δημόσια!
Ένας έφηβος, ένας νέος, με όλα αυτά, καταγράφεται απολύτως. Ως και οι μελλοντικοί εργοδότες του θα μπορούν να γνωρίζουν τα πάντα γι’ αυτόν, ακόμη και πριν τον προσλάβουν στις δουλείες τους! Έρευνα που έγινε απ’ την εταιρεία Carrerbuilder.com αποκάλυψε ότι το 45% των εργοδοτών ερευνούν στις ιστοσελίδες κοινωνικών επαφών για να βρουν αναλυτικά στοιχεία των υποψηφίων υπαλλήλων τους!
Λοιπόν, που καταλήγουμε μετά απ’ όλ’ αυτά;
Πως δεν μπορούμε να είμαστε αφελείς στα τόσα που συμβαίνουν γύρω μας, όσο ωραία και θελκτικά κι αν είναι. Απ’ την καθημερινή μας διατροφή, ως τις νέες τεχνολογίες που όλους μας συνεπαίρνουν. Μας ομογενοποιούν, μας φακελώνουν, μας εκθέτουν δημόσια, με πολύ ωραία «συστήματα» και διαδικασίες, για να μας εκμεταλλεύονται απολύτως! Για να διαπλάθουν όπως θέλουν τη ζωή μας, την οποία τελικά κατευθύνουν στις δικές τους τόσο επικίνδυνες ατραπούς. Επιβάλλεται να είμαστε προβληματισμένοι, υποψιασμένοι, κοινώς «ψαγμένοι» για τα πάντα. Μόνο έτσι θα μπορέσουμε να επιζήσουμε στο αύριο που έρχεται τόσο μελετημένο και παράλληλα αυτός είναι και ο κατ’ εξοχήν τρόπος να ανατρέψουμε τα σχέδιά τους. Αφορμή για προβληματισμό και σκέψη ας είναι όλα τούτα τα αντι – κινήματα που δημιουργούνται…

[Από το περιοδικό «ΤΑ ΚΡΙΝΑ»]