Μια τρίτη περίοδος αρχίζει
μετά τον τέταρτο αιώνα, όταν αρχίζει να επικρατεί ο νηπιοβαπτισμός. Ποιο είναι
το καινούργιο στοιχείο που εισάγεται; Ενώ μέχρι τώρα η κατήχηση είχε να κάνει
με ενήλικες και η προαίρεση ήταν ουσιώδες στοιχείο (η ελεύθερη δηλαδή κίνηση
των ανθρώπων να δεχθούν το βάπτισμα), από τον πέμπτο αιώνα και μετά φαίνεται,
κατ’ αρχήν, ότι αυτή η προαίρεση παραθεωρείται. Αρχίζει ο νηπιοβαπτισμός, ο
οποίος περί τον έβδομο αιώνα γενικεύεται...
Το καινούργιο στοιχείο που
εισάγεται αυτή την περίοδο είναι ότι ο καταρτισμός του νέου μέλους παύει πλέον
να βασίζεται στην προαίρεσή του, λόγω νηπιότητας, και γίνεται έργο της
ευχαριστιακής κοινότητας. Παύει το άτομο να αποφασίζει να γεννηθεί εν Χριστώ
και αυτή η απόφαση μετακινείται στο ευχαριστιακό σώμα. Το ευχαριστιακό σώμα
αποφασίζει να γεννήσει τον άνθρωπο εν Χριστώ.
Θα ανοίξω εδώ μία παρένθεση,
που θα μας βοηθήσει να καταλάβουμε ότι η βάπτιση ενός νηπίου είναι πράξη
ελευθερίας και όχι καταναγκασμού. Και πρώτα – πρώτα θα μιλήσουμε για το τι
σημαίνει ελευθερία. Το πρώτο που θέλω να σας θυμίσω είναι ότι η ελευθερία ως
λέξη, και στα εβραϊκά ακόμα, είναι το αντίθετο της δουλείας. Αυτό είναι το
πρώτο στοιχείο. Δούλος είναι αυτός που δεν έχει ίδιον θέλημα, αλλά είναι
υποταγμένος στο θέλημα άλλου. Εάν αυτός τον απαλλάξει, τότε γίνεται ελεύθερος,
εισάγεται στην κοινότητα των ελευθέρων.
Το «εισάγεται στην κοινότητα
των ελευθέρων» δηλώνει και μια κίνηση. Κινείται «προς». Κι αυτό μου επιτρέπει
να σας θυμίσω ότι η λέξη ελευθερία προέρχεται από τον παρακείμενο του ρήματος
«έρχεσθαι», από το «εληλυθέναι»: αυτός που έχει έρθει, ο ήδη ερχόμενος ή ο ήδη
ελθών. Επομένως, αυτός που υπάρχει εν σχέσει. Το να έρθεις «κάπου» που υπάρχει
«τι», σημαίνει ότι έρχεσαι να ενωθείς με αυτό το «τι». Δεν είναι λοιπόν ο
δουλεύων, ο δούλος, αλλά είναι ο εν σχέσει υπάρχων. Για να το καταλάβουμε
καλύτερα θα σας θυμίσω τη φράση από το Κατά
Ιωάννην ευαγγέλιο, όπου η ελευθερία δηλώνεται ως άμεση σχέση με την
αλήθεια, αλλά την υποστατική αλήθεια: «Γνώσεσθε την αλήθεια, και η αλήθεια
ελευθερώσει υμάς» (Ιωάν. 8:32).
Για να ελευθερωθείς από τη
δουλεία των τέκνων του κόσμου τούτου, πρέπει να γνωρίσεις την αλήθεια, που στον
Ιωάννη έχει πρόσωπο, έχει υπόσταση, είναι ο ίδιος ο Χριστός. Και μάλιστα το
ρήμα «γινώσκειν» στον Ιωάννη ταυτίζεται με την έννοια της σχέσεως. Επομένως,
κατά την Εκκλησία, η μόνη δυνατότητα ελευθερίας που υπάρχει, το φυσικό μέγεθος
ελευθερίας που υπάρχει, είναι το να βρίσκεσαι εν σχέσει.
Επεκτείνω λίγο την παρένθεση
για να σας εξηγήσω ότι ο άνθρωπος – οντολογικά, όχι ηθικά ούτε φυσιοκρατικά,
αλλά οντολογικά – υπάρχει κατά την Εκκλησία μόνο ως σχέση, ως προσωπική σχέση.
Υπάρχει μόνο ως πρόσωπο. Κατά το ποσοστό που αμαυρώνεται ή προσβάλλεται αυτή η
προσωπική του ύπαρξη, τότε λειτουργεί ως άτομο. Το άτομο δεν είναι ελεύθερο. Ο
κίνδυνος και η παρεξήγηση που γίνεται σήμερα είναι ότι, λόγω των ιδεολογιών που
αναπτύχθηκαν στην Ευρώπη τους τελευταίους αιώνες, σχετίζουμε τη λέξη ελευθερία
με τη λέξη «ατομικό», με την έννοια «ατομικό δικαίωμα». Δικαίωμα έχει το άτομο.
Ελευθερία έχει το πρόσωπο. Σχεδόν καταντούν αυτές οι δύο λέξεις να έχουν
αντίθετη μεταξύ τους σημασία.
Επομένως, θα μπορούσα να
υπογραμμίσω και να πω ότι ελεύθερος είναι αυτός που υπάρχει εν αγάπη, ή αυτός
που εξ αγάπης και δι’ αγάπης γεννάται. Γι’ αυτό ο νηπιοβαπτισμός είναι πράξη
ελευθερίας, γιατί η αγάπη της κοινότητας, της ευχαριστιακής κοινότητας, γεννά
έναν άνθρωπο. Η πρώτη γέννηση, η βιολογική, οφείλεται ασφαλώς (τηρουμένων των
εξαιρέσεων) στην αγάπη ενός άνδρα και μιας γυναίκας, αυτή όμως η αγάπη είναι
δυαδική, δεν είναι η λεγόμενη προσωπική αγάπη. Γι’ αυτό, αυτό που γεννάται έχει
σχέση με τον θάνατο, όχι με τη ζωή.
Για να το πω διαφορετικά, η πρώτη
γέννηση κάθε ανθρώπου έχει άμεση σχέση με τον θάνατο. Γεννάς το παιδί για να πεθάνει,
όχι για να ζήσει. Η ευχαριστιακή κοινότητα, ή ο πατέρας και η μάνα μέσα στην ευχαριστιακή
κοινότητα, αποφασίζουν να γεννήσουν για δεύτερη φορά το παιδί – αυτή τη φορά για
να ζήσει. Γι’ αυτό και από την κοινότητα λαμβάνεται ένας εγγυητής στον νηπιοβαπτισμό.
Ο εγγυητής αυτός είναι ο ανάδοχος. Αναδέχεται εξ ονόματος της ευχαριστιακής κοινότητας
το νέο μέλος. Και γίνεται εγγυητής αυτής της ελευθερίας που προσφέρεται στο νέο
μέλος.
