Ίσως η παγκόσμια ιστορία να μη συνάντησε ποτέ επαίτη τέτοιου είδους. Έναν ευγενή “ζητιάνο” ποιητή, που με τους εράνους του χάρισε στην πατρίδα του δύο αντιτορπιλικά, τρία αεροπλάνα και εξόπλισε με κανόνια μιά ολόκληρη πυροβολαρχία.
Ο ποιητής Σπυρίδων Ματσούκας, ίσως ο μόνος άνθρωπος αυτού του είδους που κάποτε συνάντησε η ιστορία, γεννήθηκε στην Υπάτη το 1873. Οι γονείς του ήταν απλοί ποιμένες. Φύση ευαίσθητη αυτός, ζούσε μ' ένα όνειρο, όπως γράφει ο ίδιος:
“Έχω όνειρο μεγάλο, γη και ουρανοί!
Την Ελλάδα μου να ψάλω, να την ιδώ τρανή.
Πλειό τρανή ακόμα κι από την παλιά.
Με χρυσή κορώνα την Αγιά Σοφιά,”
Στα 1896, φοιτητής τότε της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, φεύγει εθελοντής γιά την Κρήτη. Στα 1897 επιστρέφει στην ελεύθερη Ελλάδα και παίρνει μέρος στον ατυχή Ελληνοτουρκικό πόλεμο, το αποτέλεσμα του οποίου τον πληγώνει βαθύτατα. Όταν έλαβε το πτυχίο της Νομικής, άνοιξε δικηγορικό γραφείο, αλλά η Θέμιδα δεν ασκούσε πάνω του καμία γοητεία.
Το 1899 κυκλοφόρησε την πρώτη του ποιητική συλλογή “Γλυκοχαράματα”, την οποία αφιέρωσε στον Αθανάσιο Διάκο. Μ' ένα σακί στον ώμο χτυπούσε τις πόρτες των σπιτιών γιά να πουλήσει τα ποιήματά του μ' ένα σκοπό, να τελειώσει ο αδριάντας του Αθανασίου Διάκου, που έμενε μισοτελειωμένος στο ατελιέ του καλλιτέχνη. Μετά από λίγο καιρό ο αδριάντας του ήρωα στηνόταν στην πλατεία της Λαμίας.
Σαν τέλειωσε τη “διακονιά” γιά το Διάκο, ζήτησε από την μάνα του την ευχή της και ένα ταγάρι, γιά να βγει να ζητιανεύσει γιά μιά άλλη Μάνα, την Ελλάδα. Στα 1902 φτάνει στην Κρήτη και διενεργεί έρανο υπέρ του Στόλου. Συνεχίζει τις εθνικές του περιοδείες σε Αίγυπτο και Κύπρο.
“Καράβια μόνο, αδέλφια μου, βλέπουν παντού τα μάτια
κι άρμενα μέσ' στα πέλαγα και ξάρτια και κατάρτια
και δόξα στην ελληνική σημαία απλωμένη
και μέρες αλησμόνητες και μέρες τιμημένες”.
Στην Κύπρο παρέμεινε δύο χρόνια (1904-1906) και περιόδευσε 402 χωριά. Με τις 5.000 αγγλικές λίρες που συγκέντρωσε μόνο στην Κύπρο υπέρ του Στόλου, η Ελληνική Κυβέρνηση μπόρεσε να προβεί στην παραγγελία του αντιτορπιλικού “ΚΕΡΑΥΝΟΣ”.
Μετά την επιστροφή του από την Κύπρο, όπως αναφέρει ο ίδιος, τον ρώτησε κάποιος υπουργός:
-Έλα, πες μας, Ματσούκα, γλήγορα-γλήγορα, τί έφτιαξες, τί έδωσες;
-Δε χάλασα και δεν πήρα, του αποκρίθηκα. Γιατί ξέρεις σ' αυτόνα τον τόπο, όλοι κοιτάζουνε να χαλάσουν κι όλοι κοιτάζουνε ν' αρπάξουν τίποτε. Και σαν βρεθεί ένας άνθρωπος που ούτε χάλασε, ούτε πήρε τίποτις, θαρρώ πως ο άνθρωπος αυτός έφτιαξε κάτι μεγάλο και έδωσε κάτι ακριβό στην πατρίδα του.
Τον Ιούνιο του 1909 ύστερα από πρόσκληση των ομογενών αναχωρεί γιά τις ΗΠΑ. Σκοπός του ταξιδιού του η συγκέντρωση χρημάτων γιά την αγορά πολεμικού πλοίου, το οποίο θα ονομαζόταν “ΝΕΑ ΓΕΝΕΑ”. Από την Αμερική ο Σπ. Ματσούκας στέλνει τεράστια ποσά στην Ελληνική Κυβέρνηση. Το 1910 ο τότε υπουργός των Στρατιωτικών Ν. Ζορμπάς του έστειλε τηλεγράφημα γιά να του αναγγείλει πως με το προϊόν του εράνου του η Ελληνική Κυβέρνηση παρήγγειλε το αντιτορπιλικό “ΝΕΑ ΓΕΝΕΑ” και μία πλήρη πυροβολαρχία, την πυροβολαρχία “ΝΕΑ ΓΕΝΕΑ”, που κόστισε 224.000 φράγκα.
Σαν τέλειωσε με το καράβι, ο φλογερός εκείνος Έλληνας, άρχισε τον έρανο γιά την αγορά των αεροπλάνων.
“Ποιός θ' αρνηθεί τον οβολόν γιά τα φτερά της Νίκης;
Δόξα παλιά, στον τόπο σου ξαναγυρνάς κι ανήκεις”.
Δύο χρόνια έμεινε ο Σπ. Ματσούκας στην Αμερική, και γιά τις υπηρεσίες του η Πατρίδα τον τίμησε με τον χρυσό σταυρό του Σωτήρος.
Η έναρξη των Βαλκανικών πολέμων το 1912 βρίσκει τον ποιητή στην πρώτη γραμμή του Μετώπου. Μετά το τέλος των πολέμων συνεχίζει τους εράνους του υπέρ της πατρίδας, αλλά αυτή τη φορά γιά έργο ειρήνης. Γίνεται ο ιδρυτής της οργανώσεως “Λευκός Σταυρός”, την οποία κατάφερε να θέσει κάτω από την Υψηλή Προστασία της βασιλομήτορος Όλγας. Σκοπός του “Λευκού Σταυρού” ήταν η προστασία των ορφανών του πολέμου. Με τους εράνους του συγκεντρώθηκαν τεράστια ποσά γιά τις οικογένειες των πεσόντων.
Το τεράστιο κοινωνικό του έργο τέλειωσε με τον θάνατό του τον Νοέμβριο του 1928. Τον επικήδειό του εκφώνησε ο Κωστής Παλαμάς.
Ο “ζητιάνος της Πατρίδας”, όπως τον αποκάλεσαν, είχε φύγει από αυτή τη ζωή. Στους κληρονόμους του άφησε μόνο το ταγάρι της μάνας του που κάποτε γέμιζε με λίρες, δολάρια και φράγκα, γιά να 'χει καράβια η Πατρίδα. Τους άφησε κι έναν ασημένιο σταυρό, προσφορά των μαθητριών της Κύπρου κατά τις περιοδείες του στο Νησί.
Στην πατρίδα άφησε δύο αντιτορπιλικά, τρία αεροπλάνα και μιά πλήρη πυροβολαρχία.
Και στους Πανέλληνες άφησε παράδειγμα λαμπρό γιά το τί μπορεί να κάνει ένας άνθρωπος, σαν αγαπάει την Πατρίδα.
(Περιοδικό “Η Δράση μας”, Ιανουάριος 2021)
