Ἐπιμέλεια τοῦ π. Ἀντωνίου Ἀλεβιζοπούλου †, Δρ. Θεολογίας, Δρ. Φιλοσοφίας
3ον
δ) Τὰ αἴτια
Μερικοὶ βλέπουν πίσω ἀπὸ τὴν προσχώρηση σὲ μία τέτοια ὁμάδα τὴν ἀφέλεια, τὴ μειωμένη διανοητικὴ ἱκανότητα, τὰ οἰκογενειακὰ προβλήματα καὶ ἄλλα παρόμοια. Ὅμως αὐτὸ ἀποτελεῖ ὑπεραπλούστευση τοῦ προβλήματος. Εἶναι δυστύχημα τὸ ὅτι τὴν ἄποψη αὐτὴ συμμερίζονται καὶ ὑπεύθυνα πρόσωπα ἤ ἀκόμη καὶ ποιμένες τῆς Ἐκκλησίας.
Ζοῦμε σὲ ἐποχὴ γενικότερης κρίσης. Παλαιότερα πολλοὶ ἄνθρωποι εἶχαν στηρίξει τὶς ἐλπίδες τους γιὰ ἕνα καλύτερο μέλλον τῆς ἀνθρωπότητας στὴν ἐπιστήμη καὶ στὴν τεχνική. Ὅμως σήμερα διαπιστώνουν πὼς ἔκαναν τρομακτικὸ λάθος. Ἡ ἀπολυτοποίηση τῆς ἐπιστήμης, ἡ ἀποδέσμευσή της ἀπὸ τὴν ἀγάπη, ὄχι μόνον δὲν ἔλυσε τὰ προβλήματα τῆς ἀνθρωπότητας, ἀλλὰ ἐξελίχθηκε σὲ ἀπειλή, ποὺ στρέφεται ἐναντίον ὁλόκληρου τοῦ πλανήτη. Ἔτσι πολλοὶ ἄνθρωποι καὶ ἰδιαίτερα νέοι, ἀναζητοῦν λύση στὰ μεγάλα προβλήματα τῆς ζωῆς· ἡ ἐπιστήμη καὶ ἡ τεχνικὴ δὲν ἀποτελοῦν λοιπὸν γι’ αὐτοὺς ἀπάντηση· ἀντίθετα εἶναι μέρος τοῦ προβλήματος, ὁ μεγάλος ἔνοχος γιὰ τὴ δημιουργία του, ὄχι βέβαια καθ’ ἑαυτές, ἀλλὰ ἡ ἀπολυτοποίησή τους καὶ οἱ μεσσιανικὲς προσδοκίες, ποὺ οἱ ἄνθρωποι θεμελίωσαν πάνω σ’ αὐτές.
Σ’ αὐτὴ τὴ «ζήτηση νοήματος ζωῆς» ἦταν φυσικὸ νὰ ὑπάρξουν πολλὲς «προσφορές». Μεταξὺ αὐτῶν καὶ οἱ προσφορὲς τῶν συγχρόνων αἱρέσεων καὶ τῆς παραθρησκείας. Στὴ δεκαετία τοῦ 1970 διακηρύχθηκε πὼς ἡ λύση τῶν προβλημάτων σὲ προσωπικὸ ἐπίπεδο, ἀλλα καὶ -γενικότερα, θὰ ἐπιτευχθεῖ μέσῳ ἀλλαγῆς τῶν κοινωνικῶν καὶ πολιτικῶν δομῶν τοῦ ὑφισταμένου συστήματος. Ὅμως στὴ δεκαετία τοῦ 1980 καὶ τοῦ 1990 διακηρύσσεται πὼς ἡ σωτηρία δὲν θὰ προέλθει ἀπὸ τὴν ἄμεση ἀλλαγὴ τοῦ συστήματος, ἀλλὰ ἀπὸ τὴν ἀλλαγὴ τοῦ «ἑαυτοῦ» μὲ τὴν -προσφορὰ τεχνικῶν καὶ σεμιναρίων αὐτογνωσίας καὶ αὐτοπραγμάτωσης.
Αὐτό, ὅπως διακήρυτταν πολλὲς ὁμάδες, -γίνεται μὲ τὴν ἀπομάκρυνση ἀπὸ τὸν μέχρι τώρα τρόπο ζωῆς (οἰκογένεια, σπουδές, ἐπάγγελμα κ.ο.κ.) καὶ μὲ τὴν ἔνταξη σὲ μικροὺς καθορισμένους κόσμους-ὁμάδες, ποὺ προσφέρουν «λύσεις» στὰ προβλήματα καὶ ταυτόχρονα ἐξασφαλίζουν κάθε τι ποὺ ἐπιθυμεῖ ὁ σύγχρονος ἄνθρωπος: σταθερὸ στήριγμα, ζεστασιὰ κ.ἄ. Ἔτσι πολλοὶ ἄνθρωποι καὶ ἰδιαίτερα νέοι, μὲ παιδικὴ ἀφέλεια ἐμπιστεύονται ἀπόλυτα τὸν ἑαυτό τους στὸν ἀρχηγὸ τῆς ὁμάδος· ἐκεῖνος πλέον παίρνει ὅλες τὶς ἀποφάσεις γιὰ τὴ ζωή τους.
Πρὶν ἀπὸ τὴν ἐμφάνιση τῶν νέων ὁμάδων, τὴν ἐποχὴ δηλαδὴ ποὺ δὲν ὑπῆρχε μεγάλη ζήτηση γιὰ τὶς συνταγές τους, οἱ ἄνθρωποι λάτρευαν ἄλλα εἴδωλα, -γιὰ τὰ ὁποῖα ἤδη μιλήσαμε, τὴν ἐπιστήμη καὶ τὴν τεχνική. Σ’ αὐτὲς προστέθηκε καὶ τὸ εἴδωλο τῆς ψυχολογίας. Μὲ τὴ βοήθεια αὐτῶν τῶν «θεοτήτων» ποὺ λάτρεψε ὁ ἄνθρωπος, ἐπιστεύετο πὼς ἡ γῆ θὰ μετεβάλλετο σὲ πραγματικὸ παράδεισο.
Ἀλλὰ δυστυχῶς συνέβη ἀκριβῶς τὸ ἀντίθετο. Ὁ ὀρθολογισμὸς καὶ ἡ αὐτονομία τοῦ ἀνθρώπου δὲν ἔλυσε κανένα πρόβλημα ἀντίθετα δημιούργησε καὶ νέα.
Δὲν ὑπάρχει ἀμφιβολία πὼς ἡ ἐκκοσμίκευση, δηλαδὴ ἡ ὁριζόντια, χωρὶς τὸν Θεὸ θεώρηση τοῦ κόσμου, εἶχε ἀνυψωθεῖ στὸ ἐπίπεδο τῆς θρησκείας, ἀφοῦ ὑπόσχετο ὅτι θὰ λύσει ὅλα τὰ προβλήματα τοῦ ἀνθρώπου καὶ θὰ μεταβάλλει τὴ γῆ σὲ παράδεισο. Ὅμως τὸ γκρέμισμα αὐτῶν τῶν εἰδώλων δὲν δημιουργεῖ σύγχυση καὶ ἀβεβαιότητα σ’ ἕνα χριστιανό, ποὺ εἶναι θεμελιωμένος στὴν ὀρθόδοξη πίστη καὶ ἀποτελεῖ ζωντανὸ μέλος τῆς Ἐκκλησίας.
Αὐτὸς ἔχει τὶς ἀπαντήσεις στὰ ὑπαρξιακὰ ἐρωτήματα τοῦ καιροῦ μας καὶ οἱ ἀπαντήσεις αὐτὲς τὸν καλύπτουν ἀπόλυτα. Ταυτόχρονα διαθέτει καὶ τὸ ἀπαραίτητο μέτρο κρίσεως καὶ τὸ σταθερὸ σημεῖο ἀναφορᾶς, ὥστε νὰ ἀξιολογεῖ ὀρθὰ τὶς ποικίλες προσφορὲς χωρὶς νὰ ὁδηγεῖται σὲ σύγχυση ἤ ἀβεβαιότητα.
Ὅταν ὅμως ὁ «καταναλωτὴς» δὲν πατάει σὲ σταθερὸ -πνευματικὸ ἔδαφος καὶ δὲν ἔχει αὐτὸ τὸ μέτρο ἤ σημεῖο ἀναφορᾶς, τότε εἶναι πολὺ πιθανὸ στὴν ἀναζήτησή του νὰ πέσει θῦμα.
Ὅταν κανεὶς ἐνταχθεῖ σὲ μία τέτοια ὁμάδα καὶ πιστέψει πὼς καλύπτει ἐκεῖ τὶς πνευματικές του ἀνάγκες, εἶναι δύσκολο νὰ τὸ ξανασκεφθεῖ καὶ νὰ ἀποδεσμευθεῖ. Ἔχει ἀναζητήσει ἐκεῖ ἀναγνώριση, συντροφικότητα, ζεστασιά, εἰρήνη, ἁρμονία, σαφῆ προσανατολισμὸ καὶ βεβαιότητα γιὰ τὸ μέλλον.
Προπαντὸς θεωρεῖ ὅτι ἀπέκτησε ἕνα μεγάλο «ἰδανικό», στὸ ὁποῖο ἀξίζει νὰ δοθεῖ ὁλοκληρωτικά, δηλαδὴ τὴ σωτηρία τοῦ κόσμου. Ὅλα αὐτὰ ἀποτελοῦν τὴν «προσφορὰ-παγίδα» τῆς σύγχρονης «ὑπεραγορᾶς θρησκείας». Τὸ νὰ θεωρεῖ κανεὶς ὅτι πίσω ἀπὸ τὴν παίδευση σὲ νεοφανεῖς αἱρέσεις καὶ παραθρησκευτικὲς ὁμάδες κρύπτονται ἀφέλεια, κοινωνικὰ προβλήματα ἤ μειωμένη διανοητικὴ ἱκανότητα, μαρτυρεῖ ἀνευθυνότητα. Στὸ θέμα αὐτὸ ἀναφερόμεθα ἀναλυτικὰ στὸ βιβλίο:«Ἡ Χαμένη Ἀθῳότητα-Περιπλανήσεις σὲ δρόμους τοῦ Ἑωσφόρου», Ἀθήνα 1994. Ἐνδεικτικὰ ἀναφέρουμε ἕνα χαρακτηριστικὸ γεγονός, ποὺ καταρρίπτει τοὺς παραπάνω ἰσχυρισμούς:
Στὶς ΗΠΑ, γονεῖς τῶν ὁποίων τὰ παιδιὰ ἔπεσαν θύματα τῶν «καταστροφικῶν λατρειῶν», ὅπως χαρακτηρίζονται ἐκεῖ οἱ νέες αἱρέσεις, δημιούργησαν τὴν American Family Foundation, μία ὀργάνωση γιὰ τὴν προστασία τῶν νέων ἀπὸ τέτοιες ἐξαρτήσεις. Στὸ διοικητικὸ συμβούλιο καὶ στὸ ἐπιτελεῖο αὐτῆς τῆς ὀργάνωσης κυριαρχεῖ τὸ ἑβραϊκὸ στοιχεῖο. Ἡ ἐξήγηση εἶναι ἁπλή: Τὰ παιδιὰ τῶν Ἑβραίων, ποὺ κινοῦνται σὲ ὑψηλὸ διανοητικὸ ἐπίπεδο, εἶναι περισσότερο εὐάλωτα ἀπ’ αὐτὲς τὶς αἱρέσεις.
Ὅσο πιὸ πολὺ ἀναπτύσσεται διανοητικὰ ἕνας νέος, ἐὰν ἀπολυτοποιήσει τὴ γνώση, ὁδηγεῖται ὁπωσδήποτε σὲ ὑπαρξιακὰ κενά. Τότε ζητάει ἀπάντηση σὲ ἐρωτήματα, ὅπως: ἀπὸ ποῦ ἔρχομαι, ποιὰ εἶναι ἡ ὑπαρξιακή μου ταυτότητα, ποιὸ εἶναι τὸ βαθύτερο νόημα τῆς ζωῆς μου. Σ’ αὐτὴν τὴν κρίση «νοήματος ζωῆς», δηλαδὴ σ’ αὐτὴ τὴ «ζήτηση», ὑπάρχουν σήμερα ποικίλες προσφορὲς στὸ χῶρο τῶν αἱρέσεων καὶ τῆς παραθρησκείας.
