Τεστ για νηστεία!

 

Ψυχοφελή

π. ΕΠΙΦΑΝΙΟΣ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΣ (+)

(1930-1989)

     Όταν του έλεγες ότι είσαι άρρωστος και συνέστησε ο γιατρός να μη νηστεύης, σου ελάφρυνε τη νηστεία μέχρι και πλήρους καταλύσεως, χωρίς να εξετάζη σχο­λαστικά το ζήτημα. Στο σημείο αυτό φαίνεται ότι κά­ποιοι τον είχαν μεμφθή ότι ήταν πολύ ελαστικός στην εφαρμογή της οικονομίας. Συγκεκριμένα ένας του είχε πει κάποτε:

—Τότε μόνο πρέπει, σύμφωνα με τους αγίους Πα­τέρας της Εκκλησίας, να δίνη άδεια ο Πνευματικός σε κάποιον να καταλύση για λόγους υγείας, όταν η κατάστασί του είναι τέτοια, ώστε, όντας κατάκοιτος και έ­χοντας πιάσει φωτιά κι από τις τέσσερεις γωνιές το σπίτι του, να μην έχη τη δύναμι να σηκωθή να φύγη. Τόσο άρρωστος πρέπει να είναι!

Ο Γέροντας τότε του απάντησε:

—Δεν λένε τέτοια πράγματα οι άγιοι Πατέρες!

—Λένε! επέμενε αυτός.

—Δεν λένε, διότι οι Πατέρες δεν γράφουν βλακείες! Εγώ εξομολογώ κατάκοιτους, που πέρασαν εγκεφαλικό επεισόδιο ή έμφραγμα ή είναι ανάπηροι από διάφορα κληρονομικά νευρολογικά νοσήματα, οι οποίοι όχι μόνο μπορούν να νηστεύουν, αλλά και επιβάλλεται ιατρικώς λόγω της ασθενείας τους να νηστεύουν. Αντιθέτως έχω πνευματικοπαίδια που μπορεί να φαίνονται υγιείς, επειδή είναι δραστήριοι και εργάζονται, επιβάλλεται όμως να καταλύουν τη νηστεία, λόγω αφανούς παθήσεώς των, π.χ. σακχαροδιαβήτου. Κριτήριο, λοιπόν, της καταλύσεως ή όχι της νηστείας δεν είναι το αν κά­ποιος βρίσκεται κατάκοιτος στο κρεββάτι ή αν περπατάη, αλλά το είδος της παθήσεως και η γνώμη ευσεβών γιατρών, οι οποίοι και θα ερωτηθούν.

Και συμπλήρωνε:

—Η νηστεία έχει σκοπό να δαμάση τις άτακτες ορμές και ορέξεις του σώματος και να ταπεινώση τον άνθρωπο. Αν η αρρώστια έχη, κατά θεία παραχώρησι, αναλάβει το έργο αυτό, τότε τι να την κάνης τη νη­στεία;

Διηγείτο μάλιστα χαμογελώντας ότι είχε αναφέρει κάποτε στον π. Παΐσιο, τον γνωστό ασκητή του Αγί­ου Όρους, τα περί φωτιάς και αυτός με φιλοπαίγμονα διάθεσι του είχε πει:

—Ναι βέβαια, έτσι να κάνης! Να κουβαλάς μαζί σου ένα μπιτόνι βενζίνη κι αν σού ζητά κανείς να μη νηστεύη για λόγους υγείας, να του λες εσύ: «Περίμενε μια στιγμή!». Να περιχύνης βενζίνη στις τέσσερις ά­κρες του δωματίου του και να βάζης φωτιά. Αν τον δης ότι δεν μπορεί να κουνηθή και κινδυνεύει να καή, να του επιτρέπης να καταλύη. Αν όμως τον δης να πηδά και να φεύγη για να γλυτώση, να του λες: «Ό­χι! Εσύ πρέπει να νηστεύης!».

 

Αναθεώρησι των περί νηστείας διατάξεων

   Στις μακροχρόνιες και επίμονες προσπάθειες διαφό­ρων εκκοσμικευμένων εκκλησιαστικών κύκλων για την αναθεώρησι και χαλάρωσι των περί νηστείας διατάξεων της Εκκλησίας ο Γέροντας ήταν απολύτως αντίθετος. Έλεγε:

—Είναι τόση η αξία της νηστείας, ώστε κι αν ακόμη δεν είχε θεσπισθή από την Εκκλησία, θα έπρεπε να την θεσπίση τώρα, και όχι θεσμό καθιερωμένο ήδη από αιώνες, ο οποίος έχει αναδείξει τόσους Αγίους, να ζητάμε να τον καταργήσουμε ή να τον αλλοιώσουμε!

 

Νηστεία και πάθη

   ΟΙ κύκλοι αυτοί χρησιμοποιούν ακόμη και πατερικές απόψεις οι οποίες, κατ’ αυτούς, υποβαθμίζουν τη ση­μασία της νηστείας για την πνευματική ευδοκίμησι των πιστών, εν αντιθέσει προς ό,τι έχει επιβάλει η πράξι της Εκκλησίας. Έτσι π.χ. αναφέρουν τις Πατερικές απόψεις ότι η νηστεία είναι άχρηστη, όταν συνοδεύεται από φαρισαϊκή οίηση, από καταλαλιά, συκοφαντία, μισανθρωπία ή εκδικητικότητα, ή ακόμη και από λαι­μαργία και αμετρία στο φαγητό, έστω και νηστήσιμο.

Κατά τον Γέροντα οι θέσεις αυτές των Πατέρων δεν μειώνουν καθόλου την αξία της νηστείας. Αντιθέτως την αναδεικνύουν, αφού την αντιπαρατάσσουν προς τόσο μεγάλες κακίες, όπως οι παραπάνω, οι οποίες επιστρατεύονται από τον διάβολο για να την αχρηστεύσουν. Πουθενά οι Πατέρες δεν λένε ότι όσοι είναι απηλλαγμένοι από τις κακίες αυτές και όσοι κο­σμούνται με τις αντίθετες των αρετές, είναι ελεύθεροι να μη νηστεύουν. Αλλά και δεν λένε, ότι όποιος έχει αυτές τις κακίες, είναι περιττό να νηστεύη, μια και τότε είναι άχρηστη η νηστεία. Αντιθέτως η μη τήρησι στην περίπτωσι αυτή της νηστείας υποβοηθεί την παγίωσι των παθών αυτών.

 

Νηστεία και ονομαστικές εορτές

   Είχε τεθή συχνά το θέμα αν επιτρέπεται να προσφέρεται αρτύσιμο φαγητό σε περιπτώσεις ονομαστικών εορτών, εξαιρετικών γεγονότων, συναντήσεως φίλων κ.λπ. κατά τη διάρκεια των νηστειών. Ο Γέροντας έ­λεγε ότι η περιποίησι ανθρώπων είναι μεγάλη αρετή, η εξάσκησι της οποίας δεν μπορεί να αναστέλλεται κατά τις νηστήσιμες περιόδους. Στο τραπέζι όμως θα παρα­τίθενται απαραιτήτως νηστήσιμα φαγητά. Μέσα σε κά­ποια όρια μπορεί να είναι πιο περιποιημένα ή πιο νόστιμα αν θέλουμε να τιμήσουμε κάποιους, απαραιτήτως όμως νηστήσιμα.

 

Νηστεία και φιλοξενία

   Επικρατεί σε πολλούς η άποψι ότι για λόγους φι­λοξενίας επιτρέπεται η κατάλυσι της νηστείας. Ως πα­ράδειγμα από την Ιστορία της Εκκλησίας προβάλλεται η τακτική των Πατέρων της ερήμου που σταματούσαν τη νηστεία τους προκειμένου να φιλοξενήσουν κάποιον ή να φιλοξενηθούν από κάποιον αδελφό, όταν πήγαι­ναν ταξίδι.

Ο Γέροντας ξεκαθάριζε τα πράγματα:

—Πουθενά στο Γεροντικό, έλεγε, δεν επαινείται κάποιος ασκητής και δεν προβάλλεται ως παράδειγμα επειδή κατέλυσε τη νηστεία για λόγους φιλοξενίας. Αυτό που αναφέρεται είναι ότι οι άγιοι εκείνοι ερημίτες και ασκητές κατέλυαν την προσωπική τους ασκητική νηστεί­α, που ήταν πολύ αυστηρότερη απ’ ό,τι όριζε η Εκ­κλησία. Έτρωγαν π.χ. λίγα άβραστα, μουσκεμένα ό­σπρια ή ωμά χόρτα ή λίγο μουσκεμένο παξιμάδι κι αυτό όχι κάθε μέρα, αλλά κάθε δυο – τρεις μέρες ή και ακόμη αραιότερα.

Αν τύχαινε, λοιπόν, να φιλοξενήσουν κάποιον, τότε έβραζαν τα όσπρια ή τα χόρτα και αν ήταν μέρα με κατάλυσι οινελαίου έρριχναν λίγο λάδι ή έπιναν και λίγο κρασί. Μπορεί ακόμη να πρόσθεταν λίγο κόπο παραπάνω για να περιποιηθούν αυτό το λιτό φαγητό και να τιμήσουν έτσι τον φιλοξενούμενο τους. Με ταπείνωσι δε εδέχοντο και οι ίδιοι παρόμοια φιλοξενία τις ελάχιστες φορές κατά τις οποίες έβγαιναν από το ασκητήριό τους. Μόλις οι λόγοι της φιλοξενίας εξέλειπαν, αυτοί επανέρχονταν στην αυστηρή νηστεία τους ή και σε ακόμη αυστηρότερη για να ανακτήσουν το χα­μένο έδαφος, μήπως δηλ. τους ξεγελάσει ο εαυτός τους και βρουν τη φιλοξενία ως πρόσχημα για να χα­λαρώσουν τη νηστεία τους.

Όταν κάποιος ερημίτης, συνέχιζε ο Γέροντας, οδοιπορώντας επισκεπτόταν άλλους ασκητές στην έρημο, αυτοί τον κέρναγαν λίγο κρασί (είτε επειδή υπήρχε κατάλυσι οίνου είτε διότι εφήρμοζαν οικονομία για τον κόπο της οδοιπορίας). Αυτός το έπινε ευχαριστώντας ευγενικά, αλλά όταν επέστρεφε στο κελλί του, έμενε τόσες μέρες χωρίς νερό όσα ποτήρια κρασί είχε δεχθή κατά το ταξίδι του. Ο υποτακτικός του, που τον λυπόταν, όταν ταξίδευαν μαζί, παρακαλούσε κρυφά τους φιλοξενούντες να μην του προσφέρουν κρασί.

* * *

   Είχα εξομολογηθή στον Γέροντα προ ετών, θυμάται ένα πνευματικοπαίδι του, ότι είχαμε φιλοξενήσει στο σπίτι κάποιον εξάδελφο, λίγο κοσμικό στο φρόνημα σε ημέρα νηστείας και γι’ αυτό δεν είχαμε νηστεύσει. Ο Γέροντας υπήρξε αυστηρός:

—Την μια ο εξάδελφος, την άλλη ο κουμπάρος, την τρίτη ο μπατζανάκης, μετά ο φίλος! Αν το πάτε έτσι, δεν πρόκειται να νηστεύετε. Καλά κάνετε και φιλοξε­νείτε. Αυτό σας το συνιστώ. Ακόμη και σε μέρες νη­στείας. Αλλά θα προσφέρετε νηστήσιμα φαγητά. Περιποιημένα και νόστιμα αν θέλετε να τιμήσετε κάποιον, αλλά νηστήσιμα. «Σήμερα», θα του λέτε απλά, «είναι νηστεία, γι’ αυτό σου έχουμε νηστήσιμο φαγητό. Δεν θέλουμε να παραβούμε τις εντολές της Εκκλησίας».

 

Νηστεία και συνεστιάσεις

   Πολλά από τα πνευματικοπαίδια του Γέροντα αντιμετώπιζαν προβλήματα με τη νηστεία, όταν ελάμβαναν μέρος σε συνεστιάσεις φιλικές ή επαγγελματικές (πα­λαιών συμμαθητών, γεύματα εργασίας, επιστημονικά συνέδρια κ.λπ.). Είναι παρατηρημένο ότι στις σύγχρο­νες αποχριστιανισμένες δυτικές κοινωνίες τέτοιες συν­εστιάσεις ορίζονται κατά κανόνα τις Τετάρτες και ιδίως τις Παρασκευές, διότι η επομένη είναι η αργία του Σαββάτου και κλείνει η εργασιακή εβδομάδα (ο Γέροντας σ’ αυτό διέβλεπε λανθάνουσα διαβολική επίδρασι. «Χάθηκαν οι άλλες μέρες;», έλεγε). Προφανώς κανείς δεν λαμβάνει υπ’ όψιν τις μεγάλες περιόδους της νηστείας, ούτε και προνοεί να παρατίθενται νηστή­σιμα φαγητά. Ενδεχομένως κάποιες σαλάτες είναι η μόνη εναλλακτική λύσι γι’ αυτούς που θέλουν να νη­στέψουν. Η γραμμή του Γέροντα ήταν απόλυτη:

—Αν θέλετε να λάβετε μέρος σ’ αυτές τις συνεστι­άσεις, έχετε ευλογία, αλλά θα νηστεύετε τρώγοντας ό,τι νηστήσιμο βρήτε. Αν δεν χορτάσετε, φάτε μετά στο σπίτι σας ή στο εστιατόριο. Αν δεν μπορήτε να κρα­τήσετε τη νηστεία, τότε να μη λαμβάνετε μέρος.

 

Νηστεία και σκανδαλισμός

Λένε μερικοί:

—Δεν νηστεύουμε όταν βρισκόμαστε σε μια συγκέ­ντρωσε για να μη στενοχωρήσουμε και να μη σκανδα­λίσουμε κάποιους με τη στάσι μας. Θα μας σχολιά­σουν. Ο ίδιος ο Χριστός δεν είπε να μη δείχνουμε ό­τι νηστεύουμε όπως οι υποκριτές Φαρισαίοι;

Ο Γέροντας απαντούσε σ’ αυτό τα εξής:

—Όταν νηστεύουμε, όπως κι όταν κάνουμε οποιαδήποτε καλή πράξι, πρέπει να ενεργούμε με ταπεινό, φρόνημα, ως «αχρείοι δούλοι», υπακούοντας στις εντολές της Εκκλησίας. Και τούτο ανεξάρτητα αν μας βλέπουν ή δεν μας βλέπουν οι άνθρωποι. Όπως δεν πρέπει να επιζητούμε τον έπαινο των ανθρώπων, έτσι δεν πρέπει και να φοβόμαστε τον ψόγο και τα σχόλιά τους όταν κάνουμε το καθήκον μας προς τις εντολές του Θεού. Δεν είναι σωστό να εξαρτώμεθα στο θέμα αυτό από το εάν κάποιος στενοχωρηθή ή «σκανδαλισθή».

Αν εμείς κάνουμε το καθήκον μας, η ευθύνη του σκανδαλισμού βαρύνει τον σκανδαλιζόμενο, ο οποίος σε τελευταία ανάλυσι είτε δεν αναγνωρίζει την αυθε­ντία του Χριστού και της Εκκλησίας Του πάνω στη ζωή μας είτε προσπαθεί να δικαιολογήση τη δική του αδυναμία. Σκεπτόμαστε αυτούς που θα «σκανδαλισθούν», όταν μας δουν να νηστεύουμε και δεν υπο­λογίζουμε αυτούς που θα μας δουν να μη νηστεύουμε, γνωρίζοντας ενδεχομένως τις αρχές και τα πιστεύω μας. Σ’ αυτή την τελευταία περίπτωσι η ευθύνη του σκανδαλισμού βαρύνει εξ ολοκλήρου εμάς, διότι εμείς είμαστε οι παραβάτες της εντολής.

Εξ άλλου αν αυτή τη συλλογιστική την επεκτείνουμε και στις άλλες εντολές της Εκκλησίας, κα­ταργούμε όλο τον ηθικό νόμο του Θεού. Θέλω π.χ. να πάω στην Εκκλησία. Πάντοτε σχεδόν θα συναντήσω ανθρώπους στο δρόμο. Σκέπτομαι: «Αν μπω μέσα και με δουν, αν είναι άθεοι και αντίχριστοι θα ενοχληθούν και θα εξοργισθούν. Αν είναι ευσεβείς πιστοί, θα πουν: Τι καλός Χριστιανός! Πάει στην Εκκλησία! και ο έπαινός τους θα μου αφαιρέσει την ωφέλεια του εκκλησιασμού. Ας μην πάω, λοιπόν, στην Εκκλησία. Θα εκκλησιασθώ όταν δεν θα με δη κανείς». Κι έτσι πάει περίπατο ο εκκλησιασμός! Που ακούσθηκαν αυτά; Ποιο Ευαγγέλιο λέει τέτοια πράγματα;

 

 

ΥΠΟΘΗΚΕΣ ΖΩΗΣ – ΙΕΡΟΝ ΗΣΥΧΑΣΤΗΡΙΟΝ ΚΕΧΑΡΙΤΩΜΕΝΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ ΤΡΟΙΖΗΝΑΣ

ΨΗΦΙΟΠΟΙΗΣΗ – ΜΟΡΦΟΠΟΙΗΣΗ: Ι.Ν.ΑΓΙΩΝ ΤΑΞΙΑΡΧΩΝ ΙΣΤΙΑΙΑΣ

ΑΓΟΡΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ