Άρχιμ. Χρυσοστόμου Μαϊδώνη
Προέδρου του Πν. Συμβουλίου της Π.Ε.Γ.
Η συζήτηση με τους αιρετικούς χρειάζεται μεγάλη προσοχή. Ο Μ. Αντώνιος συνιστούσε στους μοναχούς και χριστιανούς να αποφεύγουν τους αιρετικούς και να μην έρχονται σ’ επικοινωνία μαζί τους. Ο ίδιος όμως δεχόταν να συζητήσει με τους ειδωλολάτρες και με τους αιρετικούς. Προσπαθούσε με το διάλογο και τη νουθεσία να τους μεταστρέψει στην Ορθοδοξία.
Η συζήτηση επιβάλλεται, αλλά απ’ αυτούς που μπορούν. Μόνο καταρτισμένοι ιερείς, θεολόγοι και χριστιανοί μπορούν να αντιμετωπίσουν τους αιρετικούς. Οι άλλοι ας μην επιχειρούν, γιατί εκτίθενται οι ίδιοι σε κίνδυνο και εκθέτουν και την Εκκλησία.
Στη συζήτηση που θα έχουμε με έναν αιρετικό δεν πρέπει να δούμε τον άλλον ως εχθρό. Αν δεν το καταφέρουμε, έχουμε χάσει το παιχνίδι. Από τη στιγμή που θα θεωρήσουμε τον άλλο αντίπαλο, είναι δύσκολο να τον πείσουμε γι’ αυτά που λέμε.
Η συζήτηση θα αρχίσει με ηρεμία και πραότητα. Δεν θα πρέπει να μπούμε κατ’ ευθείαν στο περιεχόμενο της αιρέσεως. Θα περιστρέφουμε τη συζήτηση γύρω από το πρόσωπο του αιρετικού. Να συζητήσουμε π.χ. γιατί έγινε αιρετικός, γιατί δεν έρχεται στην Εκκλησία μας, για το αντικοινωνικό κλίμα που συναντά. Δεν μας ενδιαφέρει μόνο η αίρεση, αλλά ολόκληρος ο αιρετικός άνθρωπος. Η αίρεση είναι αυτό που φαίνεται. Πίσω κρύβεται μια δυστυχισμένη ύπαρξη, που πρέπει να τη βοηθήσουμε. Θα του αποκαλύψουμε την πραγματική αιτία της αιρέσεως. Θα του δείξουμε την αρρώστια, τον εγωϊσμό, την κατάκριση, το μίσος από τα οποία είναι αλυσοδεμένος.
Αν θελήσει και επιμένει να συζητήσουμε για το περιεχόμενο της αιρέσεως θα πρέπει να προσέξουμε από που θ’ αρχίσουμε. Όταν πρόκειται για «Μάρτυρες του Ιεχωβά» ή Προτεστάντες, η συζήτησή μας δεν θα πρέπει να αρχίσει με χωρία της Αγίας Γραφής. Είναι λάθος μέθοδος η συζήτηση ν’ αρχίσει με αντιπαράθεση χωρίων. Η συζήτηση αυτή δεν καταλήγει πουθενά. Διότι ο αιρετικός πηδά από χωρίο σε χωρίο και δεν σταματά να το συζητήσει. Πρέπει να αρχίσουμε με τα θέματα Εκκλησία – Ιερά Παράδοση – Αγία Γραφή. Με τη μέθοδο αυτή της συζητήσεως τον αποστομώνουμε, πριν ανοίξει την Αγία Γραφή. Αυτό που λέμε είναι ουσιαστικό.
Για να συζητήσεις επάνω σε χωρία της Αγίας Γραφής πρέπει να ξεκαθαριστεί:
α) Ποια είναι η αληθινή Εκκλησία που συνεχίζει την ύπαρξή της από ιδρύσεως μέχρι σήμερα.
β) Σε ποιόν ανήκει η Αγία Γραφή.
γ) Ποιος μπορεί να ερμηνεύσει σωστά την Αγία Γραφή.
δ) Η αυθεντία Εκκλησίας – Ιεράς Παραδόσεως.
Το μυστικό στη συζήτηση είναι:
- Να ρωτάμε εμείς συνεχώς. Έτσι υπάρχει καλύτερη διαχείριση της συζητήσεως. Και σε περίπτωση που ρωτά ο αιρετικός, πάλι ν’ απαντήσουμε δι’ ερωτήσεως. Το παράδειγμα μας το δίνει ο ίδιος ο Κύριος στη συζήτησή Του με τους αρχιερείς και τους πρεσβυτέρους. Στην ερώτηση τους αποκρίθηκε «Θα σας κάνω και εγώ μια ερώτηση, και εάν μου απαντήσετε, θα σας πω και εγώ…» (Ματθ. 21,24).
- Να εμμένουμε στο θέμα που συζητάμε. Να επιμένουμε να μας απαντήσει στην ερώτηση που του υποβάλαμε. Να μην περνάμε από θέμα σε θέμα. Δεν διευκολύνει τη συζήτηση.
Ο ιερός Χρυσόστομος υποδεικνύει την εξής μέθοδο στον Χριστιανό.
α) Να είναι συγκεκριμένος. Να ασχοληθεί με ένα θέμα και να αναλύει ένα-ένα χωρίο.
β) Με υπομονή, με σειρά σκέψεων να αποδείξει το λάθος της αιρέσεως.
γ) Να υπενθυμίσει στον αιρετικό, την πορεία της Εκκλησίας στους αιώνες και τη νίκη της εναντίον των αιρετικών.
Στη διάρκεια της συζητήσεως αν δούμε ότι ο αιρετικός επιμένει στανικά, χρειάζεται να αποκαλύψουμε το πραγματικό πρόσωπο της αιρέσεως. Θα καυτηριάσουμε, λέει ο χρυσορρήμων Ιωάννης, θα ελέγξουμε τη διδασκαλία και τον ίδιο θα τον ονομάσουμε αιρετικό. Τον άρρωστο δεν μπορείς επειδή τον αγαπάς, να του πεις ότι είναι υγιής. «Εάν αγανακτή που τον ονομάζουμε αιρετικό, θα του πω, άφησε την αίρεση να εξαφανίσω και εγώ το όνομα. Απομακρύνσου από την άπιστη διάνοια και εγώ θα αφήσω την προσβλητική ονομασία».
Αν έχουμε δώσει ραντεβού με αιρετικό, να επιδιώξουμε να είμαστε πρώτοι στον τόπο της συναντήσεως. Εμείς θα είμαστε και οι τελευταίοι που θα φύγουμε.
δ) Προϋποθέσεις για συζήτηση.
Αυτός που θα συζητήσει με αιρετικό πρέπει να έχει τα παρακάτω εφόδια:
- Πνευματική ζωή. Ο Ορθόδοξος συζητητής με αιρετικό πρέπει να ζει έντονη και συνειδητή πνευματική ζωή. Να είναι πλήρης Πνεύματος Αγίου. Τότε μόνο θα μπορεί να έλθει αντιμέτωπος με το «πνεύμα της πλάνης». Να είναι συνδεδεμένος με την Εκκλησία, να έχει πίστη και μετοχή στη μυστηριακή ζωή.
- Προσευχή. Πριν πάει για συζήτηση να κάνει έντονη προσευχή. Να ζητήσει τον φωτισμό του Αγίου Πνεύματος και την επιστροφή του αιρετικού. Επίσης, καλό θα είναι να γίνει επιστράτευση προσευχής των χριστιανών. Την ώρα που θα συζητούμε με τον αιρετικό, οι χριστιανοί προσεύχονται «υπέρ επιτυχίας της συζητήσεως, βοήθειας του ορθοδόξου, και επιστροφής του αιρετικού».
- Κατάρτιση. Πρέπει να είναι κατηρτισμένος και να γνωρίζει:
α) Την Αγία Γραφή και την ερμηνεία των χωρίων που παρερμηνεύουν οι αιρετικοί. Ο ιερός Χρυσόστομος τονίζει ότι δυστυχώς οι χριστιανοί και οι ιερείς δεν μελετούν την Αγία Γραφή. Επιμένει στην ευθύνη των ιερέων, που δεν μελετούν και δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν την αίρεση. Όταν έλθουν οι λύκοι, με τι όπλα θα τους αντιμετωπίσει; Εάν δεν ξέρει θα τον νικήσουν και θα τον ρεζιλέψουν.
β) Γνώση της Εκκλησιαστικής ιστορίας. Από αυτήν θα γνωρίζει την ιστορία των αιρέσεων και τον αγώνα της Εκκλησίας εναντίον τους.
γ) Γνώση της Δογματικής διδασκαλίας της Εκκλησίας. Να ξέρει τι ομολογεί, τι πιστεύει και να διακρίνει την αίρεση.
δ) Να γνωρίζει την ιστορία και το πιστεύω των αιρετικών, με τους οποίους συζητά.
ε) Μελέτη των Πατέρων και του αγώνα τους κατά των αιρέσεων.
στ) Ικανότητα λόγου. Ο ιερός Χρυσόστομος θεωρεί βασική προϋπόθεση για συζήτηση την ικανότητα στον λόγο. Ο συνομιλητής «πρέπει να είναι κατά τον Απ. Παύλο δυνατός και να καθοδηγή και να νουθετή στην ορθόδοξη διδασκαλία και να μπορή να αποστομώνη τους αντιλέγοντες, αποδεικνύοντας ψεύτικα τα λόγια τους».
Ο Ιερός Χρυσόστομος προσθέτει, ότι:
«δεν χρειάζονται στη συζήτηση με τον αιρετικό σχήματα λόγου, ρητορισμοί, γενικότητες, κομπορρημοσύνη, αλλά εξυπνάδα και εμπειρία στην Αγία Γραφή, και δύναμη επιχειρημάτων». «Θα πρέπει να ξέρει να μάχεται με τους εχθρούς, και να εξουδετερώνει κάθε επιχείρημα τού αιρετικού υποτάσσοντάς το στην αλήθεια τού Χριστού και να ξεκαθαρίζουν τις αιρετικές διδασκαλίες. Αυτός που δεν γνωρίζει αυτά που χρειάζονται για να υποστηρίξει την ορθόδοξη διδασκαλία, ας είναι μακρυά από θρόνο διδασκαλικό».
Αγία ζωή και κατάρτιση. Ο ιερός Πατέρας θεωρεί απαραίτητο να ζει αγία ζωή ο διδάσκαλος, να είναι καταρτισμένος, διαβασμένος. «Όταν ανακινείται αγώνας υπέρ τής αληθείας των δογμάτων, και όλοι τις ίδιες Άγιες Γραφές χρησιμοποιούν κατά την μάχη σε τι θα ωφελήσει η μόνο σωστή ζωή; Ποιο είναι το όφελος των ιδρώτων, των ασκητικών αγώνων, όταν κάποιος από απειρία εκπέση σε αίρεση και διαιρέσει το Σώμα τής Εκκλησίας; Είδα εγώ πολλούς να έχουν πάθει τέτοια πτώση. Ποιο είναι το κέρδος τού αγώνος; Κανένα. Όπως και σε τίποτα δεν ωφελεί η γνώση της σωστής πίστεως και από την άλλη η ζωή είναι διεφθαρμένη».
Αυτός είναι ο τρόπος συζήτησης με αιρετικούς όπως μάς τον διδάσκουν οι Πατέρες τής Εκκλησίας. Οι αιρετικοί όμως εξελίσσονται, όπως εξελίσσεται και ο τρόπος συζήτησης μαζί τους και αντιμετώπισης τους.
Το βιβλίο τού μακαριστού πατρός Αντωνίου Αλεβιζοπούλου, με τίτλο «Αντιμετώπιση των αιρέσεων – Προβληματική και στρατηγική» αποτελεί ένα πολύτιμο οδηγό στον ορθό τρόπο αντιμετώπισης τού προβλήματος των συγχρόνων αιρέσεων.
Πάνω από όλα όμως προέχει ο φωτισμός τού Αγίου Πνεύματος και η κατάρτισή μας στην ορθόδοξη πίστη, ως γνώμονας για την αντιμετώπιση των συγχρόνων αιρέσεων.
Από το περιοδικό ΔΙΑΛΟΓΟΣ
ΨΗΦΙΟΠΟΙΗΣΗ: Ι.Ν.ΑΓΙΩΝ ΤΑΞΙΑΡΧΩΝ ΙΣΤΙΑΙΑΣ
