Συγκρίνοντας την Ελληνορθόδοξη αγιογραφία με την αντίστοιχη
αναγεννησιακή θρησκευτική ζωγραφική, θα διαπιστώσουμε ότι υπάρχουν
πολλές και ουσιαστικές διαφορές, οι οποίες καθιστούν τη αγιογραφία μία
μοναδική, μέσα στην ζωή, τέχνη.
Στα θρησκευτικά θέματα της Δύσεως κυριαρχεί ο ρεαλισμός και ο ανθρωπομορφισμός.Όλα ζωγραφίζονται όπως ακριβώς φαίνονται.
Τα πρόσωπα των αγίων είναι αμετουσίωτα και κοσμικά, πιστά αντίγραφα των μοντέλων που χρησιμοποίησε ο ζωγράφος.
Στα θρησκευτικά θέματα της Δύσεως κυριαρχεί ο ρεαλισμός και ο ανθρωπομορφισμός.Όλα ζωγραφίζονται όπως ακριβώς φαίνονται.
Τα πρόσωπα των αγίων είναι αμετουσίωτα και κοσμικά, πιστά αντίγραφα των μοντέλων που χρησιμοποίησε ο ζωγράφος.
Στην Ορθόδοξη εικόνα όλα πρέπει να μετουσιωθούν σε πνεύμα.
Όλα πρέπει να αγιασθούν, ακόμη και τα άψυχα, τα βουνά τα δένδρα τα κτίρια.
Τίποτε δεν πρέπει να μείνει όπως φαίνεται.
Τίποτε στην ζωή μας, δεν πρέπει να μείνει θνητό. Το ύφος της Βυζαντινής εικονογραφίας είναι ποιητικό και λιγότερο θνητό, κοσμικό, που παρέρχεται.
Τα πάντα, ιδού αναβαίνουν.
Οι εικόνες δεν μοιάζουν με φωτογραφίες.
Οι φωτογραφίες είναι ρεαλιστικές, άψογα αντίγραφα των προσώπων που παριστούν, αλλά εικονίζουν κυρίως μόνο το πρόσκαιρο ή ψευδές επιφανειακό και όχι το εσώτερο.
Ο αγιογράφος λαμβάνει υπ'όψιν τα φυσιογνωμικά χαρακτηριστικά του αγίου, αλλά τα ζωγραφίζει με τέτοιο τρόπο ώστε η εικόνα να προβάλει περισσότερο
την αγιοσύνη, την θεανθρωποσύνη του και υπό το υπερβατικό αυτό πρίσμα,
την εξωτερική του εμφάνιση.
Όλα τα έργα της κοσμικής ζωγραφικής είναι επηρρεασμένα από τα συναισθήματα, τις ιδέες και την ψυχική κατάσταση του καλλιτέχνη.
Μια τέτοια εικόνα, στην οποία κυριαρχεί το προσωπικό με την έννοια ενός -ιδιότροπου πολλές φορές- υποκειμενισμού που δεν απηχεί καθολικότητα,
δεν μπορεί να έχει μιά εις βάθος και ύψος υπαρξιακή, οντολογική, υπερβατική,
γιά σύμπαν το ανθρώπινο γένος, λειτουργική αξία.
Η ορθόδοξη αγιογραφία βαδίζει στο μονοπάτι τής αυταπάρνησης, τής υποταγής του «εγώ», το οποίο συνθλίβεται μπροστά στην αποκαλυφθείσα αλήθεια, τού θεωμένου εγώ, τής εικόνας δηλαδή τού ανθρώπου ως θεού κατά χάριν, αγίου.
Η αγιογραφία είναι εκκλησιαστικό διακόνημα και το έργο του Αγιογράφου μοιάζει με το έργο του Ιερέως.
Ο άγιος Θεοδόσιος ο ερημίτης μας λέει:
«Ο ένας συνθέτει το Σώμα και το αίμα τού Κυρίου και ο άλλος το παριστά».
Ο Αθανάσιος Διάκος διά χειρός Φώτη Κόντογλου
-πιό σωστά : Ο Ιεροδιάκονος Αθανάσιος Γραμματικός, ο ιεροεθνομάρτυς
