τοῦ Ἰωάννου Μηλιώνη, ἐκπαιδευτικοῦ.
Καββάλα, Καμπάλα ἤ Καμπαλά ὀνομάζεται ἡ ἀπόκρυφη παράδοση τῶν Ἑβραίων. Ἡ Καμπαλά ἔχει τίς ρίζες της στήν Τορά, τήν Ἑβραϊκή Βίβλο καί στό Ταλμούδ[1] καί περιλαμβάνει στοιχεῖα προφορικῶν παραδόσεων πολλῶν αἰώνων, μεταξύ τῶν ὁποίων Γνωστικισμοῦ, Νεοπλατωνισμοῦ καί Χριστιανισμοῦ.
Ἡ λέξη, στά Ἑβραϊκά, σημαίνει «παράδοση - ἀποδοχή» ἤ «ἀντιστοιχία» καί εἶναι, λένε, μία «ἐσωτερική μέθοδος, πειθαρχία καί σχολή σκέψης στόν ἑβραϊκό μυστικισμό». Ὁ ὁρισμός τῆς Καμπαλᾶ ποικίλλει ἀνάλογα μέ τό ἱστορικό καί τούς στόχους ὅσων τήν ἀκολουθοῦν, ἀπό τή θρησκευτική της προέλευση -ὡς ἀναπόσπαστο μέρος τοῦ Ἰουδαϊσμοῦ-, ἕως τίς μεταγενέστερες προσαρμογές της στόν δυτικό ἐσωτερισμό -ὅπου διαδόθηκε στό εὐρύτερο κοινό τῆς Δύσης ἀπό τόν φιλόσοφο, οὐμανιστή καί ἐσωτεριστή Τζιοβάνι Πίκο ντελά Μιράντολα (Giovanni Pico della Mirandola, 1463–1494) τόν 15ο αἰώνα- ὡς «Χριστιανική Καμπαλά» καί «Ἑρμητική Καμπαλά».
Ἡ ἑβραϊκή Καμπαλά εἶναι ἕνα σύνολο ἐσωτερικῶν διδασκαλιῶν πού ἐπιχειροῦν νά ἐξηγήσουν τή σχέση μεταξύ τοῦ ἀμετάβλητου, αἰώνιου Θεοῦ, τοῦ ἀπρόσωπου Ἀΐν Σόφ (Ein Sof) καί τοῦ θνητοῦ, πεπερασμένου σύμπαντος, ἀποτελεῖ δέ τό θεμέλιο τῶν μυστικιστικῶν θρησκευτικῶν ἑρμηνειῶν στόν Ἰουδαϊσμό.
Οἱ Ἑβραῖοι Καμπαλιστές ἀνέπτυξαν ἀρχικά τή δική τους ἐκδοχή στήν ἑρμηνεία τῶν ἱερῶν κειμένων τῆς ἑβραϊκῆς παράδοσης καί συχνά χρησιμοποιοῦν κλασικές ἑβραϊκές γραφές γιά νά ἐξηγήσουν καί νά ἐπιδείξουν τίς μυστικιστικές διδασκαλίες της. Αὐτές οἱ διδασκαλίες, ὅπως ὑποστηρίζεται ἀπό τούς ὀπαδούς, ἑρμηνεύουν τό «ἐσωτερικό νόημα» τῆς Τορᾶ, τῆς Ἑβραϊκῆς Βίβλου[2].
Ἱστορικά, ἡ Καμπαλά προέκυψε ἀπό προηγούμενες μορφές ἑβραϊκοῦ μυστικισμοῦ, στήν Ἱσπανία καί τή Νότια Γαλλία -τῶν 12ου-13ου αἰώνων- καί ἑρμηνεύτηκε ἐκ νέου κατά τή διάρκεια τῆς ἑβραϊκῆς μυστικιστικῆς ἀναγέννησης στήν Παλαιστίνη ἐπί Ὀθωμανῶν τόν 16ο αἰώνα.
Πατέρας τῆς σύγχρονης Καμπαλᾶ θεωρεῖται ὁ Ἰσαάκ Λούρια. Ἡ Λουριανική Καμπαλά διαδόθηκε μέ τή μορφή τοῦ Χασιδικοῦ Ἰουδαϊσμοῦ ἀπό τόν 18ο αἰώνα καί μετά. Κατά τή διάρκεια τοῦ 20ου αἰώνα, τό ἀκαδημαϊκό ἐνδιαφέρον γιά τά καμπαλιστικά κείμενα ἐνέπνευσε καί τήν ἀνάπτυξη ἱστορικῆς ἔρευνας γιά τήν Καμπαλά στόν τομέα τῶν Ἰουδαϊκῶν σπουδῶν -μέ ἐπικεφαλῆς τόν Ἑβραῖο ἱστορικό Γκερσόμ Σολέμ (Gershom Scholem)-, ἀλλά κυρίως ἐνέπνευσε τούς ἁπανταχοῦ ἀποκρυφιστές.
Ἕνα ἀπό τά θεμελιώδη καμπαλιστικά κείμενα εἶναι τό Ζοχάρ (Zohar), πού δημοσιεύθηκε γιά πρώτη φορά τόν 13ο αἰώνα.
Ὅπως ὁμολογεῖται ἀπό τούς ἴδιους τούς ἐσωτεριστές-ἀποκρυφιστές, ἡ μήτρα πού γέννησε ὅλες σχεδόν τίς σχολές ἐσωτερισμοῦ εἶναι ἡ ἑβραϊκή Καμπαλά[3]. Ἀπό τήν Καμπαλά πῆραν διδασκαλίες οἱ ροδόσταυροι, ναΐτες, τέκτονες, θεοσοφιστές. Ἐάν λοιπόν ἀνατρέξουμε στή βασική διδασκαλία τῆς Καμπαλᾶ, πληροφορούμεθα ἀπό πρῶτο χέρι τό πιστεύω τοῦ ἀποκρυφισμοῦ.
Ἡ Καμπαλά διακρίνεται, ὅπως καί ὁ ἀποκρυφισμός γενικότερα, σέ δογματική (θεωρητική) καί πρακτική. Ἡ διδασκαλία τῆς Καμπαλᾶ περιέχεται στό λεγόμενο «Δένδρο τῆς Ζωῆς»[4]. Αὐτό περιλαμβάνει 10 σφαῖρες ἤ Σεφιρώθ. Αὐτά ἀντιστοιχοῦν σέ ἰσάριθμες «ἰδιότητες» ἤ «ἐκδηλώσεις» τοῦ Θεοῦ ἤ «ἐπίπεδα ὑπάρξεως τῆς Ζωῆς».
Ἡ πρώτη Σεφίρα[5] [σφαῖρα] ὀνομάζεται Κέτερ (Keter-«Στέμμα») καί εἶναι τό «σημεῖο Ἐκδήλωσης», ἡ Ὑψηλοτέρα Σεφίρα πού ἀντιπροσωπεύει «τόν Ὕψιστο Θεό ἤ τήν Πρωταρχική Αἰτία». Ἀπό αὐτήν συνεχίζονται οἱ θεῖες «Ἐκδηλώσεις» διαδοχικά σέ δυό στῆλες, ἀριστερά καί δεξιά -θετική καί ἀρνητική ἤ ἀρσενική καί θηλυκή δύναμη.
Μέσω αὐτῶν τῶν «Ἐκδηλώσεων» ἤ «Ἐκπορεύσεων» πραγματοποιεῖται τό πέρασμα ἀπό τό ἄπειρο στό πεπερασμένο, «ἀπό τήν ἑνότητα στήν πληθώρα τῶν μορφῶν, στή δημιουργία τῆς ὕλης».
Μέ βάση τή δογματική Καμπαλά ὁ θεός δέν εἶναι ἄμεσος Δημιουργός τοῦ κόσμου. Ὅλα τά πράγματα ἔχουν προέλθει ἀπό τήν Πρωταρχική Πηγή, μέσω διαδοχικῶν Ἐκπορεύσεων· κάθε Ἐκπόρευση ἔχει μικρότερη λαμπρότητα καί ἀκτινοβολία ἀπό τήν προηγούμενη. Ἔτσι τό σύμπαν, πού βλέπουμε, εἶναι ὁ «Ἐκδηλωμένος Θεός» καί τό τελικό κατώτερο προϊόν εἶναι ἡ ὕλη[6].
Στό βιβλίο «Ἡ Καμπαλά καί τά σύμβολά της»[7] τοῦ Ἰσραήλ Ρεγκάρντι (Israel Regardie) ἀναφέρεται πώς αἰτία ὅλης τῆς «ἐκδήλωσης» εἶναι ὁ Ἀΐν ἤ τό Οὐδέν, ἡ ἀρχέγονη πραγματικότητα. Τό Ἀΐν βρίσκεται πάνω ἀπό τήν πρώτη Σεφίρα. Γιά νά συνειδητοποιήσει τόν ἑαυτό Του, γιά νά αὐτοπροσδιοριστεῖ, τό Ἀΐν γίνεται Ἀΐν Σόφ, δηλαδή Ἄπειρο, καί στή συνέχεια Ἀΐν Σόφ Ἀούρ, δηλαδή Ἀπεριόριστο Φῶς, πού συγκεντρώνεται σ’ ἕνα σημεῖο, τό ὁποῖο ἀποτελεῖ τήν πρώτη Σεφίρα τοῦ Δένδρου τῆς Ζωῆς, τό Κέτερ, πού εἶναι ἡ «ἀνεξιχνίαστη μονάδα», ἡ ὁποία περιέχει οὐσιαστικά καί δυνητικά ὅλα τά λοιπά ἐννέα Σεφιρώθ. Εἶναι ἡ πηγή καί ἡ πρωταρχική αἰτία ὅλων τῶν πραγμάτων.
Ἐδῶ δέν γίνεται λόγος γιά δημιουργία, ἀλλά γιά «ἐκδήλωση» καί «ξεδίπλωμα» μέ τή διαδικασία τῆς «κατερχόμενης ἐκδήλωσης». Κάθε «ἐκδήλωση» περιέχει σέ λανθάνουσα κατάσταση ὅλες τίς ἑπόμενες καί ἀντανακλᾶ ὅλες τίς προηγούμενες.
Ἀπό τό Κέτερ, πού ἔχει τό ὄνομα Ἐχεγιέχ [ἐγώ εἰμί] προῆλθε ἡ δεύτερη Σεφίρα, τό Χόχμα, πού λογίζεται ὡς τό ζωτικό, ἐνεργοποιό στοιχεῖο τῆς ὕπαρξης, τό ἀρσενικό στοιχεῖο ἤ Πνεῦμα, πού ἀντιστοιχεῖ στόν Βισνού, στόν Ἰσβάρα καί στόν Λόγο. Ἡ τρίτη Σεφίρα, πού προῆλθε ἐπίσης ἀπό τό Κέτερ εἶναι τό Μπινά, Ἀϊμά, ἡ Μητέρα, τό στοιχεῖο πού εἶναι θηλυκό, παθητικό καί ἀρνητικό· εἶναι ὁ Ἰεχοβά! Μ’ αὐτόν τόν τρόπο συμπληρώνεται ἡ Καμπαλιστική Τριάδα ἤ ἡ ὀνομαζόμενη «Οὐράνια Τριάδα», δηλαδή: Ἐχεγιέχ, Χόχμα καί Μπινά[8].
Kατά τόν 16ο αἰῶνα, ὅπως ἤδη ἀναφέραμε, διακρίνουμε μιά σημαντικότατη προσωπικότητα στόν ἑβραϊκό μυστικισμό, τόν ραβίνο Ἰσαάκ Λούρια, πού δημιουργεῖ μιά νέα Καμπαλά, τῆς ὁποίας ἡ θεωρία εἶναι τελείως γνωστικιστική καί βλάσφημη πρός τόν Θεό κι ἡ ὁποία ἐπηρεάζει τόν Ἰουδαϊσμό μέχρι σήμερα.
Τό κίνημα τῆς Νέας Ἐποχῆς βασίζεται στήν ἑβραϊκή μαγεία. Ὁ ἑβραϊκός μυστικισμός ἐπηρεάζει ὅλο τό φάσμα τῆς Νέας Ἐποχῆς.
Ὅπως γράφει ὁ Σολέμ, τό βασικό δόγμα τῆς Ἔλενας Πέτροβνας Μπλαβάτσκυ βασίστηκε σ’ ἕνα κομμάτι τοῦ Ζοχάρ τῆς Καμπαλιστικῆς Βίβλου. Ὁ κυριότερος ἀκόλουθος καί στενότερος συγγενής τῆς Καμπαλᾶ εἶναι ἡ Θεοσοφική Ἑταιρεία, ἁπλᾶ ἡ Μπλαβάτσκυ παρουσίασε τήν Καμπαλά μέ ἔνδυμα βουδιστικό.
Ἀπό τόν ραβίνο Ἰσαάκ Λούρια, λοιπόν, ἐπηρεάζεται ὅλος ὁ Ἰουδαϊσμός, σέ τέτοιο βαθμό, ὥστε νά «ἀφορίζεται» ὅποιος δέν δεχόταν τήν Καμπαλά τοῦ Λούρια[9].
Καί μία ἐλάχιστη, μᾶλλον ἄγνωστη πληροφορία, πού ὅμως δείχνει τήν διείσδυση τῆς Καμπαλᾶ στή ζωή τοῦ ἁπλοῦ ἀνθρώπου καί δή τῶν παιδιῶν, ἐδῶ καί αἰῶνες. Τό παιχνίδι «κουτσό»[10] μέ τίς 10 θέσεις ὅπου ἀπό τό 1 (ἕνα) σπρώχνεται μέ πηδηματάκια ἡ πέτρα μέχρι τό 10 (δέκα)[11], ἀποτελεῖ «ἐφαρμογή» τοῦ «Δένδρου τῆς Ζωῆς», τῶν 10 Σεφιρώθ.
[1] Βασικό κείμενο τοῦ ραβινικοῦ Ἰουδαϊσμοῦ. Ἀποτελεῖ τήν κύρια πηγή τοῦ σύγχρονου ἑβραϊκοῦ θρησκευτικοῦ νόμου, τῆς χαλακᾶ (halakha), καθώς καί τῆς ἑβραϊκῆς θεολογίας. Ὡς τή σύγχρονη ἐποχή, σέ ὅλες σχεδόν τίς ἑβραϊκές κοινότητες τό Ταλμούδ ὑπῆρξε κέντρο τῆς ἑβραϊκῆς ζωῆς καί θεμελιῶδες στοιχεῖο τῆς ἑβραϊκῆς σκέψης. Στό Ταλμούδ, ἐμπεριέχονται φρικτές ὕβρεις κατά τῆς Παναγίας μας καί τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ.
[2] Ὁ Νόμος· οἱ διδασκαλίες πού ἔδωσε ὁ Μωυσῆς στούς Ἑβραίους στήν Πεντάτευχο, ἀλλά καί στίς προφορικές παραδόσεις, πού ἀργότερα καταγράφηκαν στό Ταλμούδ καί στό Μιδρά, πού εἶναι μέρος τοῦ Ἑβραϊκοῦ Νόμου.
[3] π. Ἀρσένιος Βλιαγκόφτης, Καμπαλά. Σεμινάριο Ὀρθοδόξου Πίστεως, 16/1/2016, https://www.youtube.com/watch?v=LUqul1gFS9s
[4] https://archive.ph/zLFrz
[5] Ἑνικός τῶν «Σεφιρώθ».
[6] π. Ἀρσένιος Βλιαγκόφτης... Στό ἴδιο.
[7] https://archive.ph/IkoXX
[8] Ἡ Καμπαλά καί τά Σύμβολά της, σσ. 60-61.
[9] Λυγερή Μελά, Ἀποκρυφισμός & Ψυχανάλυση, Ἀντιαιρετικό σεμινάριο Ἱ. Μ. Γλυφάδας, 4/4/2011.
[10] https://archive.ph/Lp6V0 καί https://archive.ph/7nbyU
[11] «1» = Malkuth-«τό Βασίλειο». «10» = Keter-«τό Στέμμα».
