Ἕνα βιβλίο ποὺ ἐκδόθηκε τὸν Νοέμβριο 2018 ὑπῆρξε ἡ ἀπαρχὴ μιᾶς σύγκρουσης, ποὺ ταλανίζει ἔκτοτε τὸν κόσμο τῆς ἐπιστήμης στὴ χώρα μας καὶ δὴ τὸν κόσμο τῆς ἐπιστήμης τῆς Φυσικῆς.
Τὸ βιβλίο φέρει τὸν τίτλο «PAD ΜΕΘΟΔΟΣ» καὶ ὑπότιτλο «Ὁ Συμπαντικὸς Ἠθοποιός - Ἄπειρες Ζωές, Ἄπειροι Χαρακτῆρες, Ἄπειρα Frames (Perceptual Acting and Directing- ποὺ μεταφράζεται: Ἀντιληπτικὴ Ἠθοποιία καὶ Διεύθυνση)». Συγγραφέας εἶναι ἡ Maria Olon Tsaroucha -ὄνομα τοὐλάχιστον περίεργο· ὅσον ἀφορᾶ ἐκεῖνο τὸ Olon (τὸ Ὅλον;)-, ποὺ προσγειώνεται τελικὰ στὸ ὄνομα τῆς Μαρίας Τσαρούχα.
Δὲν θὰ μποροῦσα νὰ σχολιάσω τὸν βίο καὶ τὴν πολιτεία τῆς κ. Τσαρούχα, οὔτε νὰ κρίνω τὴν ὑπόστασή της ὡς ἠθοποιοῦ, διαβάζοντας ὅμως τὴν «Παρουσίαση» στὸ ὀπισθόφυλλο τοῦ βιβλίου της μπορῶ νὰ προβληματιστῶ βαθύτατα. Καὶ ἡ «Παρουσίαση» γράφει[1]: «Ἄν ὑπῆρχε κβαντικὴ ἐπιστήμη τοῦ θεάτρου θὰ λέγαμε ὅτι τὸ βιβλίο αὐτὸ εἶναι τὸ ζωτικό της ἐγχειρίδιο. Σὲ μιὰ ἐποχὴ ποὺ τέχνες καὶ ἐπιστῆμες συγκλίνουν περισσότερο ἀπὸ ποτέ, ἡ Perceptual Acting καὶ Directing θεωρία καὶ μέθοδος (PAD) ἔρχεται νὰ γεφυρώσει τὶς θεωρίες τῆς κβαντικῆς φυσικῆς, τοῦ mindfulness καὶ τῆς Μεθόδου τοῦ περίφημου Actors Studio, σὲ μιὰ νέα ἁρμονία. Δὲν τοποθετοῦνται νέα θεμέλια ἀλλὰ χτίζονται νέα ἐπίπεδα κατανόησης, πέρα ἀπὸ τὸ "ἀναλύω καὶ στοχάζομαι" στὸ "βιώνω καὶ ὑπάρχῳ", ἀκολουθῶντας τὰ σύγχρονα ρεύματα τῆς ψυχολογικῆς σκέψης καὶ τῆς θεραπείας, στὸ ἐδῶ καὶ τώρα τοῦ προσώπου, ἀντανακλῶντας τοὺς ὑπαρξιακοὺς Yalom καὶ Rogers καὶ τὸ Method Acting τοῦ σήμερα.
»Ψάχνοντας αὐτὸ ποὺ ἤδη γνωρίζουμε, τὸ βιβλίο ἐμβαθύνει καὶ ἐμπλουτίζει τὴ θεωρία τῶν παράλληλων συμπάντων καὶ τῆς κβαντικῆς διεμπλοκῆς παρατηρητῆ-διεμπλοκῆς παρατηρητῆ-παρατηρούμενου, φέρνοντάς την στὰ μέτρα τοῦ ἠθοποιοῦ, εἰσάγοντας τή θεωρία τῶν frames, ὡς τὴν συγχρονικότητα τοῦ ἠθοποιοῦ μὲ τοὺς χαρακτῆρες του ποὺ περιμένουν νὰ ἀναδυθοῦν μέσα ἀπὸ τὸ σωστὸ συντονισμό.
»Αὐτὸ τὸ βιβλίο εἶναι τὸ κλειδὶ τῆς καλλιτεχνικῆς συνείδησης καὶ τῆς ὑπαρξιακῆς ἐπιτυχίας σὲ ὅλα τὰ ἐπίπεδα, ἀνοίγοντας ὁρίζοντες περαιτέρω μελέτης τῆς ἀνθρώπινης ἐξέλιξης, μετατρέποντας τὸ φόβο σὲ δύναμη καὶ εἰσάγοντας ἕνα νέο καλλιτεχνικὸ ἦθος στὴν αἰσθητικὴ ἐμπειρία, μέσα ἀπὸ τὴ μεταμόρφωση τοῦ ἠθοποιοῦ καὶ τοῦ σκηνοθέτη».
Ἄν κι ἴσως δὲν καταλάβατε καὶ πολλὰ ἀπὸ τὸ ἀνωτέρω κείμενο, μποροῦμε νὰ ἀναλύσουμε κάποιες θέσεις-κλειδιὰ στὴν παραπάνω φρασεολογία. Κι ἀρχίζοντας μὲ τὴ φράση: ἡ θεωρία καὶ μέθοδος PAD ἔρχεται νὰ γεφυρώσει τὶς θεωρίες τῆς κβαντικῆς φυσικῆς, τοῦ mindfulness καὶ τῆς Μεθόδου τοῦ περίφημου Actors Studio, σὲ μιὰ νέα ἁρμονία.
Ἡ θεωρία τῆς κβαντικῆς φυσικῆς εἶναι ἡ καραμέλα ποὺ ὁ νεοεποχίτικος χῶρος χρησιμοποιεῖ σὲ μία ἀπέλπιδα προσπάθεια νὰ πείσει ὅτι οἱ νοσηρὲς «μεταφυσικές» του τοποθετήσεις ἀνήκουν στὸν ἐπιστημονικὸ χῶρο, ἀλλὰ δὲν ἔχουν ἀκόμη ἐντοπιστεῖ ἀπὸ τὴν ἐπιστήμη. Βέβαια καὶ ἡ ἴδια ἡ κβαντικὴ θεωρία εἶναι ἀσαφὴς κι ἀνεπαρκὴς ἀπὸ ἐπιστημονικῆς πλευρᾶς, ἐξ οὗ καὶ «θεωρία». Εἶναι ὅμως δυστυχῶς πολὺ εὔκολο νὰ παρασύρει ἀνθρώπους πρὸς τὸν ἀποκρυφισμὸ καὶ τὴν παραθρησκεία ἀφοῦ χρησιμοποιεῖται κατὰ κόρον ἀπὸ τὸν ἀποκρυφισμό, συχνὰ δὲ κι ἀπὸ ἐπιστήμονες μὲ ἀλλοιωμένη θρησκευτικὴ συνείδηση. Ἀπὸ τὴν ἄλλη, ἡ διαλογιστική μέθοδος τοῦ mindfulness (μάϊντ φούλνες = νοητικὴ πληρότητα) γίνεται προσπάθεια νὰ διεισδύσει παντοῦ καὶ μάλιστα ἀπὸ φανατικοὺς «πλασιὲ» ἐνταγμένους σὲ ὀργανικὲς θέσεις Δημοσίων Ὀργανισμῶν καὶ Ὑπουργείων στὴ χώρα μας[2].
Σὲ ὅ,τι ἀφορᾶ τώρα τὰ λεγόμενα «παράλληλα σύμπαντα» ἢ «Πολυσύμπαν» (Multiverse) ἢ «Μετασύμπαν», εἶναι πηγὴ διαφωνίας ἐντὸς τῆς κοινότητας τῶν φυσικῶν. Οἱ φυσικοὶ διαφωνοῦν τόσο γιὰ τὸ ἂν ὑπάρχει τὸ πολυσύμπαν, ὅσο καὶ γιὰ τὸ ἂν εἶναι γενικὰ ἀντικείμενο ἐπιστημονικῆς ἔρευνας. Τὸ πολυσύμπαν εἶναι τὸ ὑποθετικὸ σύνολο τῶν ἄπειρων ἢ πεπερασμένων δυνατῶν Συμπάντων -μεταξύ τῶν ὁποίων ἐμπεριέχεται καὶ τὸ ἱστορικὸ σύμπαν ὅπου ζοῦμε- ποὺ περιλαμβάνει ὅλα ὅσα ὑπάρχουν καὶ ὅλα ὅσα θὰ μποροῦσαν νὰ ὑπάρχουν: τὰ σύνολα τοῦ διαστήματος, τοῦ χρόνου, τῆς ὕλης καὶ τῆς ἐνέργειας, καθὼς καὶ τοὺς φυσικοὺς νόμους καὶ σταθερὲς ποὺ τὰ περιγράφουν.
Ἔχουν ὑποτεθεῖ πολλαπλά σύμπαντα στὴν κοσμολογία, τὴ φυσική, τὴν ἀστρονομία, τὴ θρησκεία, τὴ φιλοσοφία, τὴν ψυχολογία καὶ τὴ μυθολογία, κυρίως στὴν ἐπιστημονικὴ φαντασία (βιβλίο καὶ κινηματογράφος) καὶ στὴ φαντασία γενικά. Σὲ αὐτὰ τὰ πλαίσια, τὰ παράλληλα σύμπαντα παίρνουν μεταξὺ ἄλλων καὶ ὀνομασίες ὅπως «ἐναλλακτικὰ σύμπαντα», «κβαντικὰ σύμπαντα», «παράλληλες διαστάσεις», «παράλληλοι κόσμοι», «ἐναλλακτικὲς πραγματικότητες», «ἐναλλακτικὰ χρονοδιαγράμματα» καὶ «πλάνα διαστάσεων». Ὁ ὅρος «Πολυσύμπαν» ἐπινοήθηκε τὸ 1895 ἀπὸ τὸν Ἀμερικανὸ φιλόσοφο καὶ ψυχολόγο Γουΐλιαμ Τζέϊμς (William James) σὲ διαφορετικὸ ὅμως πλαίσιο.
Στὰ «παράλληλα σύμπαντα» οἱ καταστάσεις θὰ ἦταν ἴσως ἄκρως ἀντίθετες ἀπὸ αὐτὲς ποὺ βιώνουμε στὸ δικό μας σύμπαν. Γιὰ παράδειγμα, ὁ ἴδιος ἄνθρωπος σὲ ἕνα παράλληλο σύμπαν θὰ εἶχε τελείως διαφορετικὴ ἐξέλιξη ἀπὸ ὅτι σὲ ἕνα ἄλλο. Ἀντιλαμβανόμαστε ὅτι ἀφοῦ οἱ προσωπικότητες τῶν ἀνθρώπων ἀλλάζουν, θὰ ὑφίστανται ἀλλαγὴ καὶ πολλὲς ἄλλες σταθερὲς τοῦ σύμπαντος, ὅπως οἱ νόμοι τῆς φύσης.
Μεταξὺ τῶν ὑποστηρικτῶν κάποιων ἀπὸ τὶς θεωρίες πολυσυμπάντων εἶναι κι ὁ Στήβεν Χώκινγκ (Stephen Hawking), κ.ἄ. Ἐπικριτὲς ὑποστηρίζουν ὅτι τὸ ἐρώτημα γιὰ τὸ πολυσύμπαν εἶναι φιλοσοφικὸ καὶ ὄχι ἐπιστημονικὸ καὶ ὅτι ἡ ὑπόθεση γιὰ τὸ πολυσύμπαν εἶναι ἐπιβλαβὴς καὶ ψευδοεπιστημονική.
Ὅσων ἀφορᾶ τώρα τὴν ἀναφερόμενη στὸ βιβλίο «κβαντικὴ διεμπλοκή[3] παρατηρητῆ - παρατηρητῆ-παρατηρούμενου», πρόκειται γιὰ εἰσπήδηση τῆς κβαντικῆς θεωρίας στὴ γνωστὴ πρακτικὴ τοῦ ἀποκρυφιστικοῦ χώρου «παρατηρητῆ-παρατηρούμενου» ὅπου ἐπιχειρεῖται μὲ αὐτοΰπνωση (διαλογισμό) ἡ διάσπαση τῆς προσωπικότητας τοῦ ἀνθρώπου σὲ δύο ὑποστάσεις: «παρατηρητῆ-παρατηρούμενου» καὶ ἡ δῆθεν ὑπαρξιακὴ συνειδητοποίηση τοῦ «Ποιὸς εἶμαι, ἀπὸ ποῦ ἔρχομαι, ποιὸ εἶναι τὸ νόημα τῆς ζωῆς» γιὰ νὰ καταλήξει τὸ ὅλο ἐγχείρημα, μὲ τὶς μεθοδεῖες τῆς κάθε σέκτας, πού ἐφαρμόζει τήν πρακτική αὐτή, στὴν «συνείδηση» ὅτι «ὁ ἄνθρωπος εἶναι θεὸς κατὰ φύσιν», τὸ «ἔσεσθε ὡς θεοὶ» τοῦ «Εὐαγγελίου του Ὄφεως».
Τέλος, σχετικὰ μὲ τὴν «γεφύρωση τῆς θεωρίας τῆς κβαντικῆς φυσικῆς, τοῦ mindfulness καὶ τῆς Μεθόδου τοῦ περίφημου Actors Studio» τῆς Νέας Ὑόρκης, τὸ μόνο ποὺ θὰ ὑπογραμμίσουμε εἶναι ἡ μεγάλη ἀδικία ποὺ πραγματοποιεῖται ἀπὸ τὴ συγγραφέα στὸ γνωστὸ καὶ καταξιωμένο Actors Studio[4], ποὺ τίποτε δὲν χρωστάει νὰ συμπλέκεται μὲ τὸν ἀποκρυφισμὸ καὶ τὴν παραθρησκεία.
Κλείνοντας τὸν μᾶλλον ἐξειδικευμένο καὶ βαρετὸ αὐτὸ σχολιασμὸ θὰ πρέπει νὰ ἀναφερθοῦμε ἐν περιλήψει στὸ ἱστορικὸ ὄχι τόσον τῆς συγγραφῆς ὅσον τῆς ἔκδοσης τοῦ ὡς ἄνω νεοεποχίτικου βιβλίου ἀπὸ τὴν «Ἕνωση Ἑλλήνων Φυσικῶν» (Ε.Ε.Φ.), ἐπίσημο φορέα τῶν ἐπιστημόνων Φυσικῶν στὴ χώρα μας[5].
Τὸ βιβλίο ὁλοκληρώνεται μὲ τὴν «μαρτυρία» τῶν κυρίων Εὐστράτιου (Στράτου) Θεοδοσίου καὶ Παναγιώτη Φιλντίση, οἱ ὁποῖοι ὑπογράφουν μὲ τὶς ἰδιότητες: «Ἀστροφυσικὸς Πρόεδρος τῆς Ἕνωσης Ἑλλήνων Φυσικῶν», ὁ πρῶτος καὶ «Στέλεχος τῆς Ἐκπαίδευσης, Ἀντιπρόεδρος τῆς Ἕνωσης Ἑλλήνων Φυσικῶν» ὁ δεύτερος[6]: «Ἡ θεωρία καὶ οἱ ἠθικοὶ κώδικες ποὺ περιβάλλουν τὴ μέθοδο τῆς κ. Τσαρούχα δημιουργοῦν ἕναν νέο τρόπο σκέψης γιὰ τοὺς ἀνθρώπους, γιὰ τοὺς καλλιτέχνες καθὼς καὶ γιὰ τοὺς ἐπιστήμονες...».
Ἀλλὰ ἂς ἀκούσουμε καὶ τὴ συγγραφέα καθὼς μιλᾶ σὲ συνέντευξη γιὰ τὸ βιβλίο της[7]: «Εἶναι ἕνα ἐγχειρίδιο ζωῆς ποὺ ἀφορᾶ στὴν ἐξέλιξη καὶ στὴν ὡρίμανση τοῦ καλλιτέχνη, βασισμένο στὶς ἀρχὲς τῆς διάσημης μεθόδου ὑποκριτικῆς Method Acting (μέθοδος) καὶ δουλεμένο μέσα ἀπὸ μεθόδους αὐτογνωσίας, life coaching, ΕFT (emotional freedom therapy), φιλοσοφικὲς τοποθετήσεις, NLP (νευρογλωσσικό προγραμματισμό), τὸ ἀξιακὸ σύστημα μὲ τὸ ὁποῖο πορεύεται ὡς ἄνθρωπος μέσα ἀπὸ τὴν ἀνάλυση τῆς Ὀδύσσειας καὶ μέσα ἀπὸ τὴ γνώση τῆς κβαντικῆς φυσικῆς καὶ τῆς κοσμολογίας».
Ἀκόμη, οἱ ψευδοεπιστημονικές ἀναφορὲς τῆς κ. Τσαρούχα[8] μεταξὺ ἄλλων, παρουσιάζουν ὡς «ἀσύλληπτο ἄνθρωπο» τὸν τσαρλατάνο Ντίπακ Τσόπρα (Deepak Chopra)[9] ἐνῶ ἡ ἴδια συστήνεται ὡς «γνήσια Καρκίνος»... στή σχετικὴ τηλεοπτικὴ συνέντευξη.
Τὰ περιεχόμενα τοῦ ἐν λόγῳ ἄρθρου ἀποτελοῦν ἀπόψεις ἐπιστημονικές, ἐκφράζουν θέσεις ἐκκλησιαστικὲς καὶ ἀντιαιρετικές καὶ δὲν ἔχουν τὴν πρόθεση νὰ προσβάλουν τὴν τιμὴ καὶ τὴν ὑπόληψη κανενός, τὶς ὁποῖες δηλώνουμε ὅτι σεβόμεθα δεόντως.
[2] Βλέπε σχετικὸ ἄρθρο μας «Ἐπικίνδυνες Μόδες καὶ στὰ Σχολεῖα», 27/12/2019.
[3] Ἡ κβαντικὴ διεμπλοκή (κβαντικὸς ἐναγκαλισμὸς) εἶναι φαινόμενο κατὰ τὸ ὁποῖο δύο σωματίδια ἢ ὁμάδες σωματιδίων ποὺ δημιουργοῦνται μαζὶ ἢ ἀλληλεπιδρούν συνενώνοντας τὶς κυματοσυναρτήσεις τους, μένουν σὲ κατάσταση διεμπλοκῆς μεταξὺ τους, ἀσχέτως τοῦ χώρου ποὺ μεσολαβεῖ πλέον ἀπὸ τὸ ἕνα στὸ ἄλλο.
