ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΟΣΙΟΥ ΕΦΡΑΙΜ ΤΟΥ ΣΥΡΟΥ ΠΕΡΙ ΜΕΤΑΝΟΙΑΣ

«Πνευματική φαρέτρα τοῦ Ὀρθοδόξου Χριστιανοῦ»

Ή μετάνοια, αγαπητοί, είναι πλούσιος καρπός, διότι προσφέρει μέ κάθε τρόπο ένάρετο έργο στόν Θεό. Είναι αγρός γεμάτος καρπούς, διότι καλλιεργείται σέ κάθε καιρό. Είναι δένδρο τής ζωής, διότι πολλούς πού πεθαί­νουν άπό τίς άμαρτίες, τούς άνασταίνει. Σ' αύτή μπολιά­ζεται όλη η έπουράνια πραγματικότητα, διότι μας φέρνει σέ κοινωνία μέ τή θεότητα. Χαίρεται μ' αύτή ό Θεός, ό­πως μέ τή δημιουργική του δύναμη, διότι έκείνους πού η άμαρτία προσπαθεί νά τούς καταστρέψει, αύτή τούς επα­ναφέρει στή δοξα τοΰ Θεού. Ή μετάνοια είναι τό άσφαλές βαλάντιο τοΰ Θεού, διότι προστατεύει τίς ψυχές τών άνθρώπων γιά νά μήν απολεσθούν. Αύτή είναι ή άφθονη σοδειά τού Θεού, διότι καί προσφέρει τούς άνθρώπους, καί συναθροίζει τούς άμαρτωλούς κατά σωρούς.

Έχω τή γνώμη ότι μέσα σ' αύτή ύπάρχουν οί πνευ­ματικοί τόκοι διότι η μετάνοια θερίζει αύτά πού δέν έ­σπειρε διότι τό σώμα σπέρνει τήν άμαρτία, άλλά η με­τάνοια θερίζοντας τήν άνυψώνει στή σεμνότητα η κα­κία σπέρνει τά πάθη, άλλά η μετάνοια ξεριζώνοντάς τα σπέρνει επάνω τόν ένάρετο τρόπο ζωής. Αύτή παίρνει εκείνα πού δέν πρόσφερε. Ή ευσεβής τοκίστρια, ή οποία ζητά νά πάρει εκείνα πού δέν πρόσφερε, λέει στούς άμαρτωλούς «Δώστε μου τό βάρος τών αμαρτιών σας αύ­τό είναι γιά μένα ο τόκος τής πράξεως». Εχεις πίστη; Δώσε τόν τόκο τής πίστεως στή μετάνοια. Μέσα σ' αύ­τήν η πίστη σου ελευθερώνεται άπό τά χρέη. «Δέ σου έ­δωσα, λέει, κακία δώσε την, άνθρωπε, αύτήν σ' έμενα, καί αφού τήν έξαφανίσω, θά σέ παρουσιάσω στόν Θεό, όπως αύτόν πού άνέγνωσες γιά τό τάλαντο». Κατάλαβε τί λέει τό Εύαγγέλιο ότι δηλαδή ονομάζει μετάνοια τήν πραμάτεια τού Θεού. Εκείνοι πού τήν έμπορεύθηκαν κα­λά, διπλασίασαν τό κεφάλαιο οί καλοί έργάτες καλλιέρ­γησαν μ' αύτή τόν άγρό του Θεού. Διά μέσου αυτής γέμι­σαν τήν Εκκλησία μέ καρπούς· μ' αύτή γέμισαν εντελώς τίς άποθήκες του Θεού. Διά μέσου αυτής καί η γή έγινε ούρανός, διότι γέμισε μέ άγγέλους, δηλαδή μέ τούς Α­γίους πού ζουν έπάνω στή γή. Επαινούνται οί καλοί υπηρέτες, έπειδή πολλαπλασίασαν τό σπόρο μέ τή μετά­νοια· άμείφθηκαν οί καλοί διαχειριστές τοΰ Θεοΰ, έπει­δή τόκισαν τό χρήμα μέ πολύ κέρδος. Άπό τίς άμοιβές άς πληροφορηθούμε τήν πράξη, άπό τούς έπαίνους άς γνωρίσουμε τό σπόρο, καί άπό τούς τόκους άς βεβαιωθούμε γιά τό κεφάλαιο...

Εΐδε ό Θεός ότι ό Έχθρός συνταράζει τό γένος τών άνθρώπων, καί έβαλε απέναντι του τή μετάνοια, γιά νά τόν ρίξει κάτω. Εκείνος πείθει τούς άνθρώπους νά άμαρτάνουν, η μετάνοια όμως είναι πρόθυμη νά δεχθεί εκείνον πού άμαρτάνει ο Έχθρός άναγκάζει νά παρανομή­σουν, άλλά ή μετάνοια συμβουλεύει νά έπιστρέψουν έ­κείνος σπρώχνει στήν άπόγνωση, αύτή υπόσχεται έλπί δα σωτηρίας. Ή αμαρτία γκρεμίζει τή συνείδηση, ή με­τάνοια όμως γίνεται στήριγμα της γιά άνακούφιση· διό­τι ό Κύριος άνορθώνει τούς συντριμμένους, άλλά αύτό τό κάνει μέ τή μετάνοια. Όταν δηλαδή άκούσεις τόν Δα­βίδ νά λέει, «Ή ράβδος σου καί ή βακτηρία σου, αύτές μέ στήριξαν», κατάλαβε ότι μέ τή μετάνοια, είπε, τόν στήριξαν. Ό Δράκοντας πείθει νά ασεβούν, καί τούς προετοιμάζει νά λυπούνται, ή μετάνοια όμως συμβουλεύ­ει νά μήν άγωνιούν, ούτε νά άπελπίζονται γιά τή σωτη­ρία τους. Ή κακία τυφλώνει τό νού, άλλά ή μετάνοια ά νάβοντας λυχνάρι δείχνει σ' αύτόν τόν Θεό άπό μακριά. Λυχνάρι στά πόδια αύτού πού μετανοεί γίνεται ό Νόμος, άλλά όχι χωρίς τή μετάνοια...

Δέν πρέπει νά απογοητευθούμε γιά τή σωτηρία μας, άδελφοί, έφόσον έχουμε μητέρα τή μετάνοια. Δέν πρέπει νά άπελπισθούμε γιά τή σωτηρία μας, αγαπητοί, έφόσον μας παρακαλεί μιά τέτοια μητέρα. Αύτή τά θηριάλωτα γιά τόν Θεό τά οδήγησε στόν παράδεισο, καί θά άρνηθεΐ εμάς; Σπλαχνίσθηκε έκείνους πού ήταν έξω άπό τήν Έκ­κλησία, καί δέ θά λυπηθεί έμάς; Παροτρύνει έκείνους πού άκόμη δέν πίστευαν, καί θά άπορρίψει αύτούς πού πίστευσαν πιά; Κανείς δέν χάνει αύτό πού έχει, ένώ θέ­λει νά λάβει αύτό πού δέν έχει" τότε πώς ό Θεός καί Πα­τέρας θά εγκαταλείψει εύκολα αύτούς πού άπέκτησε μέ τό αίμα τοΰ Υίοΰ του; Κανείς δέν σκορπίζει εύκολα αύτό πού μαζεύει μέ κόπο' τότε πώς ό Θεός θά άπορρίψει εύ­κολα αύτούς άπό τά έθνη, πού δέχθηκε μέ τόν κόπο τών Αποστόλων; Μήπως δηλαδή αποφάσισε άνώφελα τόν έρχομό τοΰ Υίοΰ του, ή περιφρόνησε τήν έκχυση του αίματος του, ή θέλει νά διαγράψει τήν οικονομία του θα­νάτου του, ή θεώρησε άσήμαντη τή δόξα τής άνάστασής του, γιά νά άπαρνηθεΐ εύκολα έμάς πού σωθήκαμε μέ αύ­τά τά μυστήρια; Αύτός ό ίδιος έστειλε τό Άγιο Πνεύμα καί άγιασε τήν Εκκλησία" άπέστειλε τούς Αποστόλους στά έθνη νά κηρύξουν τό Ευαγγέλιο. Άν δέν θέλει νά σωθούμε έμείς, άσκοπα πρόσφερε τίς τόσο μεγάλες δω­ρεές" διότι ή δέν ήξερε τήν κατάστασή μας, ή περιγέλα­σε τά έθνη" όμως καί τό ένα καί τό άλλο είναι άδικο, άκόμη καί νά τό σκεφθεί κανείς" διότι οΰτε αγνόησε τήν κατάστασή μας, οΰτε έκανε κάτι άχρηστο" μάς έχει μάλι­στα ποίμνη του, καί είναι ποιμένας μας καί τώρα καί στόν παράδεισο. Πρόσφερε τή μετάνοια, σάν νερό πού καθαρίζει. "Αν κάνουμε κάποιο σφάλμα, ξεπλυνόμαστε σ' αύτή. Τήν έχουμε, όχι μόνο λουτρό παλιγενεσίας, άλ­λά καί ανακαίνισης. Άν κάνουμε κάποιο άμάρτημα, πλυνόμαστε μ' αύτή καί γινόμαστε καθαροί. Ό Νόμος είχε γιά ραντισμό τή στάχτη άπό δαμάλι, έμεΐς έχουμε τή νέκρωση, πού προξενείται άπό τή μετάνοια...

Ή μετάνοια είναι τό θυσιαστήριο τοΰ Θεοΰ" διότι διά μέσου αύτής εξιλεώνονται αύτοί πού άμαρτάνουν, άλλά καί άδάπανο διατηρεί αύτόν πού προσφέρει θυσία, γιά νά άντιληφθοΰμε πόση είναι ή διαφορά τοΰ Νόμου καί τοΰ Εύαγγελίου. Συχνά έξαιτίας τής δαπάνης μερι­κοί στό Νόμο άπέφευγαν νά εξομολογηθούν τις άμαρ­τίες, καί έτσι γινόταν αφορμή κακίας ή φειδωλία τής θυ­σίας. Ό Χριστός όμως μέ τόν ερχομό του κατάργησε καί αύτό, προσφέροντας τή μετάνοια άδάπανο θυσιαστή­ριο...

Άς μετανοήσουμε λοιπόν όσοι άμαρτήσαμε, γιά νά νικήσουμε τόν Διάβολο. Άς μετανοήσουμε μέ επιμονή, γιά νά κάνουμε αύτά πού άρέσουν στόν Θεό. Ή Μετά­νοια είναι πολύμορφη, καί γι' αύτό παραθέτει στόν Θεό ποικίλες τροφές. Τρέφει, όπως είπαμε, τόν Θεό μέ τή δο­ξολογία, καί έπίσης μέ τήν εξομολόγηση. Τρέφει τόν Θεό μέ τήν έγκράτεια καί τήν ευσέβεια καί τήν άσκηση. Τρέφει τόν Θεό μέ τήν ελεημοσύνη, μέ διάφορους τρό­πους" διότι είναι παράλογο νά παραθέτουν οί άνθρωποι ποικίλες τροφές στά δείπνα, γιά τόν Θεό όμως νά παρα­θέτουν ένα είδος τροφής. Ό Χριστός λοιπόν είπε στούς έλεήμονες, ότι «άφού τό κάνατε σ' έναν άπό αύτούς τούς άσημους, τό κάνατε σ' έμένα». Τί λοιπόν; Δέν ήταν πα­ρών, καί τότε πώς ευεργετήθηκε, Δέν συνομιλούσε, καί τότε πώς έτρωγε μαζί τους; Δέν προσκλήθηκε, καί τότε πώς έγειρε μαζί τους στό ίδιο τραπέζι; Λέει ό Προφήτης ότι ό Θεός γεμίζει μέ τήν παρουσία του τόν ούρανό καί τή γή. Λοιπόν, ήταν παρών παντού, καί απολάμβανε τή δοξολογία. Τί λοιπόν; Δέν ήταν παρών καί σ' έκείνους πού έκαναν τό κακό; Ναί, ήταν παρών, γιά νά έλέγξει τίς πράξεις, όχι γιά νά δείξει τήν εύαρέστησή του γιά τήν άμαρτία" διότι ή εύαρέστηση τού Θεού έκδηλώνεται στούς Αγίους" ένώ ή παρουσία τής απειλής του έκδηλώ­νεται στούς παραβάτες τοΰ νόμου του...

Τί λοιπόν; Οι δίκαιοι τόν βλέπουν, όταν κάνουν τό καλό; Τό Εύαγγέλιο θά σέ διδάξει, λέγοντας: «Σ' αύτόν πού δέχεται τά λόγια μου, θά φανερώσω τόν εαυτό μου, καί θά έρθουμε έγώ καί ό Πατέρας μου, καί θά κατοική­σουμε σ' αυτόν». Πώς θά γίνουν αύτά; Λέει στούς μαθη­τές του: Όποιος δέχεται έσάς, δέχεται εμένα, καί όποιος δέχεται έμένα, δέχεται αύτόν πού μέ έστειλε στόν κό­σμο», Όταν λοιπόν δέχεσαι ξένους γιά χάρη τοΰ Χρι­στού, βλέπεις τόν Χριστό, όταν άνακουφίσεις άρρώ στους γιά χάρη του, αυτόν διακρίνεις, όταν κάνεις οτι­δήποτε γιά χάρη του, είναι μπροστά στά μάτια σου, καί βλέπεις τόν Θεό. Ό Θεός, λέει, είναι άγάπη. "Αν έχεις τήν άγάπη, βλέπεις αύτόν πού έχεις μέσα σου...

Μέ ποιό τρόπο όμως τόν βλέπεις; Καί πάλι άκουσε: χαίρεσαι όταν κάνεις τό καλό, νιώθεις αγαλλίαση όταν πράττεις τήν άγάπη, ευφραίνεσαι εκτελώντας τήν ύπα κοή. Ή άγάπη λοιπόν είναι χαρά καί άγαλλίαση" αύτή μάλιστα είναι βοηθός σου στίς καλές πράξεις. Διακρί­νεις τόν Θεό ό όποιος σέ βοηθά" διότι κανείς δέν άγνοεί έκεΐνον πού έργάζεται μαζί του...

Οί Άγιοι λοιπόν βλέπουν τόν Θεό μέ διάφορους τρόπους, όπως βέβαια καί τόν τρέφουν μέ πολλούς τρό­πους, εξαιτίας τής διαφοράς τής πράξης καί τής χάρης. Όλοι βέβαια τόν τρέφουν, άλλά περισσότερο άπ' όλα στήνει πανηγύρι γιά τόν Θεό ή μετάνοια" διότι καί τό Εύαγγέλιο λέει, ότι χαίρεται ό Θέος γιά έναν άμαρτωλό πού μετανοεί παρά γιά ένενήντα έννιά δίκαιους. Ή μετά­νοια στήνει γιορτή γιά τόν Θεό, διότι καί τόν ούρανό τόν κινεί σέ εύωχία. Οί Άγγελοι εύφραίνονται, καθώς ή μετάνοια τούς προσκαλεί σέ τραπέζι. Όλα τά επουράνια τάγματα εύωχούνται, καθώς δέχονται τή χαρά διά μέσου τής μετάνοιας. Δέ θυσιάζει γι' αύτούς μοσχάρια, οΰτε πρόβατα, άλλά παραθέτει γιά άγαλλίαση τή σωτηρία ά­μαρτωλών άνθρώπων. Ή μετάνοια θυσιάζει αύτούς πού άμάρτησαν, άλλά πάλι τούς ζωοποιεΐ. Τούς θανατώνει, άλλά πάλι τούς άνασταίνει άπό τούς νεκρούς. Μέ ποιό τρόπο; Άκουσε! Παραλαμβάνει άμαρτωλούς, καί τούς κάνει δίκαιους. Χθές ήταν νεκροί, σήμερα ζοΰν γιά τόν Θεό διά μέσου τής μετάνοιας. Αύτοί πού χθές ήταν ε­χθροί, σήμερα έγιναν οικιακοί τοΰ Θεοΰ. Αύτοί πού χθές ήταν παραβάτες, σήμερα έγιναν άγιοι.

Πολύ μεγάλο καμίνι είναι ή μετάνοια, άγαπητοί. Δέ­χεται χαλκό, καί τόν μεταβάλλει καί τόν κάνει χρυσάφι. Παίρνει μόλυβδο καί επιστρέφει ασήμι. Ώ, τί μεγάλο κέρδος προσφέρει στόν Θεό ή μετάνοια! Πόσο μεγάλο έργο προσφέρει ή εργασία της!...

Άκουσε! Μετανοείς γιά τή μαγεία; Απομάκρυνε κά­θε ίχνος της. Μήν έγκαταλείψεις τά φανερά καί άσχο λεΐσαι μέ τά κρυφά. Εγκατέλειψες τίς άνθρωποκτονίες; Εξουσίαζε καί τή γλώσσα σου: νά μή συκοφαντεί, νά μή λοιδορεί, νά μήν παραποιεί. Μετανοείς γιά τήν ειδω­λολατρία; Απόφευγε τίς μαντείες, τίς οίωνοσκοπίες, τά παρατηρήματα" αύτά είναι είδη τής ειδωλολατρίας" άπό φευγέ τα καί γιά τό ότι μ' αύτά τά σημάδια οδηγούνται σέ μαντείες, προλέγουν τά μέλλοντα άπό τήν παρατήρη­ση τών άστρων, δίνουν προσοχή σέ μαθηματικούς τερα τοσκόπους. Μετανοείς γιά τήν πορνεία; Καταδίκασέ την όλη' διότι αύτή γεννά κάθε ασέλγεια. Φυλάξου άπό τό γέλιο, άπό τήν άστειότητα, άπό τήν αισχρολογία, άπό τήν γαστριμαργία" διότι αύτά είναι δρόμος πού οδηγεί στήν πορνεία. Μετανοείς γιά τήν άδικία; Άπομάκρυνέ την όλη' διότι αύτή βλασταίνει όλη τήν πλεονεξία τής φιλαργυρίας. Μετανοείς γιά τήν άθέτηση τών όρκων; Α­πομάκρυνε εντελώς τόν έαυτό σου άπό τό ψέμα καί τήν κλοπή' διότι τό ψέμα είναι ό γκρεμός καί τά πρόθυρα τής άθέτησης τού όρκου. Μετανοείς γιά τήν κακία; Από­φευγε τήν όργή, τό μίσος, τό φθόνο. Αντιστάσου στή δειλία καί σέ κάθε φαυλότητα. Μετανοείς γιά τήν αφρο­σύνη; "Απόφευγε όχι μόνο τά θέατρα, άλλά καί τό γέλιο στό σπίτι καί παντού, καί άπομάκρυνέ κάθε κοσμική τέρψη' διότι αύτά τά πράγματα μας άναγκάζουν νά γυρί­σουμε πίσω στήν άφροσύνη. Μετανοείς γιά τήν κακοδοξία; Μήν πλησιάζεις σέ αιρετικούς. Μετανοείς γιά τήν απιστία; Απόφευγε κάθε κοσμικό συμπόσιο. Μετανοείς γιά τή φιλονεικία; Συνήθισε τή γλώσσα σου νά αποκρί­νεται μέ πραότητα...

Είναι διπλό τό μυστήριο στό σταυρό" όμως όλο τό μυστήριο είναι ώφέλιμο' περιλαμβάνει τήν άφεση τών αμαρτιών καί τήν κατάργηση τής κακίας" φανερώνει τή συμφιλίωση τού Θεού καί τού άνθρώπου, καί τό γκρέμι­σμα τοΰ θανάτου" ύποδηλώνει τή σωτηρία γιά τήν από­κτηση τής βασιλείας, καί τό θάνατο τοΰ Δράκοντα. Γι' αύτό λέει ό Χριστός: «Όπως ό Μωυσής ύψωσε τό φίδι στήν έρημο, έτσι πρέπει νά υψωθεί ό Υιός τοΰ άνθρώ­που άπό τούς Ιουδαίους». "Υψωση ονομάζει τό σταυρό, υποδηλώνοντας τήν άνάστασή του στούς ούρανούς, ύ­στερα άπό αύτό...

Αύτοί πού μετανοούν φαινομενικά, δέν κάνουν μόνο μιά άμαρτία, άλλά πολλές" διότι πείθουν καί άλλους νά μετανοήσουν προσποιητά. Αύτοί είναι οί χλευαστές, οί όποιοι είναι πολύ χειρότεροι άπό έκείνους πού άσεβουν στούς άνθρώπους, διότι επιχειρούν νά χλευάσουν τόν ί­διο τόν Θεό. Όμως στούς τέτοιους άνθρώπους όχι μόνο δέ συγχωρείται ή άμαρτία τους, άλλά καί προστίθεται* διότι ένας τέτοιος άνθρωπος καταντά ύποκριτής τής ευ­σέβειας καί όχι υπηρέτης της. Χλευάζει τήν εύλάβεια, καί προσθέτει άσέβεια· προσποιείται τή συμπεριφορά του, καί προξενεί περισσότερο θέαμα γιά γέλια. Οί Ιου­δαίοι κατηγορούν καί οί ειδωλολάτρες στιγματίζουν, βλέποντας τήν Εκκλησία νά είναι αποξενωμένη άπό τήν αρετή καί τόν Θέο νά χλευάζεται στό πρόσωπο τέτοιων άνθρώπων.

Λοιπόν, μετανόησε σταθερά έσύ πού αμάρτησες, γιά νά έπιτύχεις καί τή συγχώρηση. Αληθινά είπε ό Παύ­λος, ότι οποίος κτίζει πάνω στό θεμέλιο αύτό ξύλα, χορ­τάρι, καλάμια, θά ζημιωθεί. Ό Παύλος τά είπε αύτά όχι μόνο γιά τό κήρυγμα, άλλά καί γιά τίς πράξεις του· όχι μόνο γιά τή διδασκαλία, άλλά καί γιά τή μετάνοια. Τό χορτάρι είναι κάτι πού έχει κενό. Άν λοιπόν κάποιος δέν μετανοεί σταθερά, είναι καλάμια καί ξύλα, πού πλέ­ουν στήν έπιφάνεια τοϋ νερού. Άν λοιπόν κάποιος δέν πλησιάζει σταθερά στή μετάνοια, είναι ξύλο, καί όχι μό­νο άπο ρ ρίπτεται ένας τέτοιος, άλλά καί θά κατακαή, λέ­ει, στή φωτιά. Γιατί; Διότι καί πολλούς εμπόδιζε νά με­τανοήσουν, καί νόμισε ότι περιγελά τόν Θεό.

Ή μετάνοια είναι γιά τούς άνθρώπους μεγάλο γεγο­νός, διότι μ' αύτή εξιλεώνουμε τόν Θεό σάν νά τόν βλέ­πουμε. Ή μετάνοια είναι μεγάλο γεγονός έπάνω στή γή, διότι γίνεται γιά τίς ψυχές σκάλα νά ξανανέβουν έκεΐ άπ' όπου έπεσαν έξαιτίας τής άμαρτίας. Αναζωογονεί τή φύση, καί τής έπιστρέφει τήν άξία της.

Άς μετανοούμε καί έμεΐς, άδελφοί, όπως οί Νινευΐ τες, γιά νά βρούμε καί έμεΐς σωτηρία. Γνήσια μετανόη­σαν, καί σώθηκαν άληθινά. Όπως άμάρτησαν, έτσι καί μετανόησαν, καί έγιναν δεκτοί άπό τόν Θεό. Δέν έπέ στρεψαν μόνο οί μισοί* διότι βασιλείς καί λαός έξίσου έχυσαν δάκρυα. Δέν μετανόησαν μόνο μερικοί" διότι άρ­χοντες καί δούλοι θρηνούσαν μαζί. Δέν έδειξαν μετά­νοια γιά λίγο" διότι όλο τό διάστημα τών τριών ή μερών δέν σταμάτησαν νά ομολογούν τίς άμαρτίες τους, οί άν­δρες μαζί μέ τίς γυναίκες, τά νήπια καί οί γέροι. Πί­στευαν στήν καταδίκη τους, καί σάν νεκροί κραύγαζαν πικρά ό ένας γιά τόν άλλο.

Έγώ θεωρώ τή Νινευΐ σάν έναν άνθρωπο, καί λογα­ριάζω το λαό της σάν τά μέρη τής ψυχής καί τά κινήμα­τα τοΰ νου. Μέ όποιο τρόπο όλοι μαζί έκεΐνοι ήρθαν στή μετάνοια, κατά τόν ίδιο τρόπο καί έμεΐς μέ όλη μας τή δύναμη καί μέ όλο μας τό είναι πρέπει νά μετανοού­με.

Όταν δεις κάποιον νά μετανοεί καί πάλιν νά άμαρ τάνει, κατάλαβε ότι δέν έχει άπαλλαγεΐ άπό τή νοοτρο­πία του, έπειδή υπάρχουν μέσα του όλα τά έρπετά τής κακίας. Γνώρισμα όμως εκείνου πού μετανοεί σταθερά είναι ή σοβαρή καί αύστηρή συμπεριφορά, ή οποία εί­ναι τό γκρέμισμα τής έπαρσης καί τής υπερηφάνειας" αύτού τά μάτια καί ό σκυθρωπός νοΰς είναι στραμμένα διαρκώς στόν ποθούμενο Ίησοΰ Χριστό, καί άντλοΰν μέ τή χάρη τοΰ Χριστού τή μιά άγάπη άπό τήν άλλη...

Οί κοσμικοί νόμοι οδηγούν σέ έπιστροφή, άπό φόβο καί όχι άπό συγκατάθεση. "Ετσι μετανοώ καί έγώ ό ί­διος. Είναι φοβερό ότι, άν βρω ευκαιρία, πάλι άγκαλιά ζω τήν κακία. Δέν θέλω διόλου νά χύνεις δάκρυα έσύ πού μετανοείς, καί σέ λίγο νά άλαζονεύεσαι' δέ θέλω νά είσαι έσύ διαρκώς στήν έκκλησία, καί νά κινείσαι σάν νά βρίσκεσαι στήν αγορά. Μή νομίζεις ότι υπάρχουν ώ­ρες τοΰ Θεοΰ κατά τίς όποιες πρέπει νά συμπεριφέρεσαι σωστά, καί ότι υπάρχουν ώρες τοΰ Διαβόλου κατά τίς ό­ποιες πρέπει έσύ νά άσωτεύεις. Μή θεωρείς ότι υπάρχει καιρός ευσέβειας καί καιρός παρανομίας. Τέτοια κάνουν οί θεατρίνοι, διότι στίς συναναστροφές τους είναι εύγε νικοί, καί στά θέατρα αισχροί γελωτοποιοί" στίς δημό­σιες έμφανίσεις αξιόπιστοι, καί στά θέατρα αισχρότα­τοι. Έσύ όμως νά είσαι τέτοιος στήν άγορά, όποιος στίς εκκλησίες" τέτοιος στή συμπεριφορά, τέτοιος στούς λο­γισμούς, τέτοιος στά έργα, τέτοιος στά λόγια, όπως εί­σαι προσεκτικός στήν εξομολόγηση...

Ή μετάνοια δέ χρειάζεται κομπασμό, ούτε έπίδειξη, άλλά έχει άνάγκη άπό έξομολόγηση. Νά είσαι αύτάρκης στό κάθε τι. Ούτε πληθωρικός, ούτε έπίσης σύντομος" διότι καί τό ένα καί τό άλλο κατακρίνει τόν άνθρωπο πού τά έχει. Νά μήν είσαι στήν έκκλησία σκυμμένος, ούτε έπίσης στήν άγορά σκυθρωπός, άλλά κράτησε γιά τόν έαυτό σου τό μέτρο στή συμπεριφορά. Μήν είσαι στό σπίτι μοχθηρός, καί στίς πλατείες ταπεινός. Μή εί­σαι καταλυπημένος, σάν ταλαίπωρος, ούτε νά σέ κατη­γορούν, διότι χαίρεσαι πολύ, άλλά όλα νά τά κάνεις μέ εύπρέπεια καί τάξη, όπως είπε ό "Απόστολος... Δάνεισε σ' αύτόν άπό πρίν στόν κόσμο αύτό, καί θά σοΰ άνταπο δώσει καί σ' αύτό τόν κόσμο έκατονταπλάσια, καί στόν άλλο τήν αιώνια ζωή. Πρόσφερε σ' αύτόν έκείνα πού δέν είναι δικά σου, γιά νά σοΰ δώσει τά δικά του. Είναι άπατηλή ή παρούσα ζωή, αγαπητοί, διότι αφαιρεί όλα ά­πό εκείνον πού τά έχει. Ταλαιπωρείται σ' αύτή τή ζωή, κοπιάζει γι' αύτή τή ζωή" έκεΐνος όμως πού άδιαφορεί γι' αύτή τή ζωή, παρουσιάζεται χωρίς υποκρισία, έγκα ταλείποντας όλα όσα έχει φυλαγμένα άπό τά έδώ πράγ­ματα. Κρατά αύτός ό κόσμος τά φθαρτά, έπειδή στήριζε ται στό θάνατο. Ξέρει ότι δέ θά έχει κατήγορο, άν τά στερηθεί όλα, καί γι' αύτό μοιράζει τούς άνώφελους ξέ­νους κόπους.

Γιατί λοιπόν δέ συνετίζεσαι, άνθρωπε, άλλά κατα­στρέφεις τήν άρμονία τών πραγμάτων αύτής τής ζωής; Γιατί δέν άντιδράς στή ματαιότητα καί δέ συμφωνείς μέ τή μετάνοια ένάντια στήν κυριαρχία τών χρημάτων; Ή ματαιότητα είναι κληρονόμος τών άνθρώπινων πραγμά­των, επειδή δικός της είναι ό περισπασμός. Ή πλεονε­ξία καί ή φιλοδοξία καί ή φιληδονία γέννησαν παιδί τους τόν περισπασμό, καί αύτός άγαπά ύπερβολικά τή μητέρα του. Νίκησε τα τά τεχνάσματα τοΰ Όφι καί κρά­τησε άγάπη γιά τόν Δεσπότη. Πάρε τά πράγματα τής μα­ταιότητας καί πρόσφερέ τα στόν Θεό, γιά νά γίνεις έσύ κληρονόμος τών δικών σου στή μέλλουσα ζωή...

Άν διά μέσου τής μετάνοιας δείξεις εύσπλαχνία στούς φτωχούς, μή φοβάσαι, έχεις τή μετάνοια εύγνώμο να μεσίτριά, ή όποία θά σταθεί στή θέση σου γιά νά τό υπενθυμίσει στόν Θεό. Αύτή θά χρησιμεύσει σ' έσένα σάν άπόδειξη, μέ τήν όποία θά εισπράξεις μέ τόκους ό­σα έδωσες" θά σέ ύπερασπισθεΐ σάν ικανότατος γραμμα­τέας, άγωνιζόμενη γιά τήν εύδαιμονία σου" θά φροντίσει σάν εγγυήτρια γιά σένα, γιά τήν είσπραξη τοΰ οφειλόμε­νου. Οί τόκοι δέν θά συγκρίνονται μέ τά κεφάλαια, διότι θά σοΰ προσφέρουν αιώνιες άπολαύσεις. Ξέρω ότι θά καταφρονήσεις τό κεφάλαιο" διότι κανείς δέν είναι τόσο ανόητος, ώστε νά ανάψει τό λυχνάρι γιά νά βλέπει τό φώς όταν ανατείλει ό ήλιος" κανείς δέν είναι τόσο άμυα­λος, ώστε νά άντλεΐ άπό μακριά, άπό λάκκο, νερό άχρη­στο, ένώ ή πηγή είναι κοντά του" κανείς άπό τούς συνε­τούς άνθρώπους δέ θά κάνει έτσι, νά αφήσει δηλαδή α­λώνια πού έχουν σωρούς μέ άφθονο σιτάρι, καί νά καθί­σει πλάι στά άγριόχορτα...

Απευθύνομαι σ' εσένα πού απορρίπτεις τή μετάνοια, δτι ή πραγματοποίησή της γίνεται στήν Έκκλησία. Ξέ­ρω οτι λές, δτι μετά άπό τό βάπτισμα δέν υπάρχει μετά­νοια. Τί λές; "Εδωσε σ' έμάς τή χάρη τής υιοθεσίας μέ τό βάπτισμα, καί δέ θά προσφέρει τή χάρη τής συγχώ­ρησης τών αμαρτιών; Αύτός πού χάρισε τό μεγάλο, δέ θά δείξει τήν εύσπλαγχνία του στά μικρά; Αύτός πού έ­δωσε στούς νεκρούς τήν άνάσταση, δέ θά δώσει θερα­πεία στούς άρρωστους; Αυτός πού χάρισε τήν όραση στά μάτια τών τυφλών, δέ θά τά σφουγγίσει, όταν δακρύ­σουν; Αύτός πού καθαρίζει τίς πληγές, δέ θά φροντίσει γιά κείνους πού ψώριασαν; Αύτός πού πρόσφερε τήν έ λευθερία άπό τή δουλεία, θά αρνηθεί τή συνάντηση τής άπολογίας; Αύτός πού χάρισε τήν υιοθεσία, δέ θά δεχθεί τό γιό του, πού ομολογεί τό σφάλμα του;...

Δέ μέ πείθεις, αιρετικέ, θέλοντας νά κατηγορείς τήν εύσπλαγχνία τοΰ Θεοΰ. "Εχω τήν πηγή καί δέ χρειάζο­μαι τήν ξεραΐλα σου. "Εχοντας τόν Χριστό έλέγχω τήν άσέβειά σου. Ό Χριστός πέθανε γιά μας, καί δέ μεσιτεύ­ει γιά μας; Καταδέχθηκε νά σταυρωθεί γιά μας, καί θά άρνηθεΐ νά δείξει τήν εύσπλαγχνία του; "Αν τόσο πολύ μας αγάπησε, ώστε νά ραπισθεΐ γιά μας, θά μας άφήσει νά υποφέρουμε άπό τήν πείνα, άν καί έχει πηγή εύ σπλαγχνίας; άν κάποιος βρίσκεται σέ άμηχανία καί θέ­λει νά έξαγοράσει τόν δούλο του ή τό παιδί του, άλλά προταθεί σ' αύτόν νά δώσει λύτρα γιά εξαγορά ή νά θα­νατωθεί, δέν θά προτιμήσει τά λύτρα; "Αν ό Χριστός δέν είχε πηγή εύσπλαγχνίας, ίσως θά έλεγε κάποιος ότι γι' αύτό πέθανε, έπειδή δέν ήξερε πώς νά λυτρώσει αύτόν πού άγαπά. Πραγματοποίησε τό υπερφυσικό, καί δέ θά προσφέρει σ' αύτόν τό άσήμαντο; Δέν άπέρριψε τούς ά σεβεΐς, καί θά άρνηθεί νά δεχθεί αύτούς πού μετανοούν; Παρηγόρησε τούς παραβάτες τού Νόμου, καί θά άπο στραφεί αύτούς πού επιστρέφουν; Σπλαχνίσθηκε αύτούς πού τόν βλασφημούν, καί δέ θά δείξει εύσπλαγχνία σ' αύτούς πού τόν τιμούν;

Υπάρχει λοιπόν μετάνοια, άνθρωπε" διότι τίποτε δέν είναι αδύνατο γιά τόν Θεό. Δέν υπάρχει μετάνοια γιά κείνους πού έκμεταλλεύονται τή μετάνοια. Έκεΐνος πού παραμένει στήν άμαρτία μέ τήν ελπίδα τής μετά­νοιας, δέν έχει μετάνοια" καί γιά τέτοιους άνθρώπους έ­χει λεχθεί, ότι δέν έχει δύναμη ή μετάνοια, διότι νομί­ζουν πώς ό Θεός ευχαριστιέται μέ τούς χλευαστές. Έκεΐ­νος πού καταφρονεί τόν Θεό, γιά νά εύαρεστήσει τόν Θεό, δέν έχει μετάνοια. Έκεΐνος πού ξέρει ότι τό κακό είναι καταστρεπτικό, καί δέν απομακρύνεται άπ' αύτό, θά είναι άσυγχώρητος μετά άπό τό θάνατο του, διότι υ­πηρέτησε τήν κακία. Κατά τήν κρίση δέν ύπάρχει μετά­νοια, διότι ό Κριτής δέν παρουσιάσθηκε γιά νά συγχω­ρήσει, άλλά γιά νά κρίνει όμολογούμενες πράξεις...

Μον. Δαμασκηνός Γρηγοριάτης 

Μέ τήν εὐλογία τοῦ πατρός Δαμασκηνοῦ Γρηγοριάτου