«Πνευματική φαρέτρα τοῦ Ὀρθοδόξου Χριστιανοῦ»
Ὑπό ρουμάνου Γέροντος Πετρωνίου Ἀγιορείτου
Τήν πρώτη Κυριακή τοῦ Τελώνου καί Φαρισαίου οἱ Ἅγιοι Πατέρες τήν ὠνόμασαν "προάγγελο" τῶν πνευματικῶν ἀγώνων, διότι αὐτή σάν μία σάλπιγγα μᾶς προειδοποιεῖ γιά τήν προετοιμασία τοῦ πολέμου ἐναντίον τῶν δαιμόνων στήν νηστεία αὐτή πού ἔρχεται.
Τό πρῶτο μήνυμα αὐτῆς τῆς ἑτοιμασίας τοῦ πολέμου μᾶς τό ἀναφέρουν τρία στιχηρά, τά ὁποῖα ψάλλονται ἀμέσως μετά τό Εὐαγγέλιο τοῦ ὄρθρου: "Τῆς μετανοίας ἄνοιξόν μοι πύλας Ζωοδότα...", "Τῆς σωτηρίας εὔθυνόν μοι τρίβους...", καί "Τά πλήθη τῶν πεπραγμένων μοι δεινῶν...". Αὐτά εἶναι σύντομα τροπάρια, τά ὁποῖα μᾶς ταπεινώνουν καί ξυπνοῦν τίς καρδιές μας. Ὑπό τό φῶς αὐτῶν βλέπουμε τήν ἔκτασι καί τό πλῆθος τῶν ψυχικῶν κιαί σωματικῶν κακῶν, πού διαπράξαμε μέχρι τώρα στήν ζωή μας. Βλέπουμε τήν σπάταλη στήν ἀσωτία καί ὀκνηρία ζωή μας καί τήν ἡμέρα τῆς φοβερᾶς Κρίσεως νά πλησιάζη ξαφνικά. Τί θά κάνουμε? Βαθειά θλῖψις καί φόβος μᾶς κυριεύει καί συννεφιάζει τήν ψυχή μας. Ἀλλά σέ τέτοιες στιγμές προβάλλεται καί μία ἀκτῖνα ἐλπίδος: τό ἄπειρο ἔλεος τοῦ Θεοῦ, οἱ ἀκαταμάχητες πρεσβεῖες τῆς Μητέρας τοῦ Κυρίου μας καί ἡ ἐργασία τῆς καθάρσεως καί ἀναγεννήσεώς μας, μέσῳ τῆς μετανοίας, τῆς ὁποίας τώρα ἀνοίγει ἡ θύρα. Ἡ ἐλπίδα μᾶς ἐνισχύει καί μᾶς δίνει τήν τόλμη νά κράξουμε μέ παρρησία μέσα ἀπό τήν καρδιά μας, ὅπως ὁ προφήτης Δαβίδ: 'Ἐλέησόν με ὁ Θεός, κατά τό μέγα ἔλεός σου...".
Αὐτά τά τρία τροπάρια μᾶς ὁμιλοῦν γιά τήν μετάνοια καί μᾶς διδάσκουν πάντοτε ὅτι πρέπει νά τήν ἐκτελοῦμε:
-ὅταν ἐπιστρέφουμε στόν ἑαυτό μας καί συλλογιζόμεθα τήν ἁμαρτωλή ζωή μας,
-ὅταν διατηροῦμε στήν μνήμη μας τόν φόβο τῆς μελλούσης Κρίσεως, καί,
-ὅταν ἔχουμε τήν ἐλπίδα καί τήν ἐμπιστοσύνη μας στό ἔλεος τοῦ Θεοῦ.
Τά αἰσθήματα φόβου καί ἐλπίδος, πού διεγείρονται μέσα μας ἀπό τά τροπάρια αὐτά, πρέπει νά μᾶς συνοδεύουν ἀνελλειπῶς στήν ζωή μας, καθ᾿ ὅλο τό διάστημα τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς. Γι᾿ αὐτό θά τά ἀκοῦμε ἀπό τώρα στόν ὄρθρο τῆς κάθε Κυριακῆς, μέχρι καί τῆς Πέμπτης.
Τό δεύτερο παράδειγμα προετοιμασίας μᾶς τό δίνει τό εὐαγγελικό παράδειγμα τοῦ Τελώνου καί Φαρισαίου (Λουκᾶ 18,10-14), τό ὁποῖον, μαζί μέ τίς ἀναγνώσεις καί τίς ψαλμωδίες Ἑσπερινοῦ καί Ὄρθρου, μᾶς προτρέπουν νά σκεπτώμεθα:
"Μή προσευξώμεθα φαρισαιϊκῶς, ἀδελφοί· Ὁ γάρ ὑψῶν ἑαυτόν ταπεινωθήσεται, ταπεινωθῶμεν ἐναντίον τοῦ Θεοῦ, τελωνικῶς διά νηστείας κράζοντες· Ἱλάσθητι ἡμῖν ὁ Θεός τοῖς ἁμαρτωλοῖς" Ἤ ἄλλο τροπάριο: "Φαρισαῖος κενοδοξίᾳ νικώμενος....ἐστερήθη τῶν ἀγαθῶν· ὁ δέ μή φθεγξάμενος, ἠξιώθη τῶν δωρεῶν. Ἐν τούτοις τοῖς στεναγμοῖς, στήριξόν με, Χριστέ ὁ Θεός, ὡς φιλάνθρωπος".
Ὅπως μᾶς ἐξηγεῖ τό Συναξάριο τῆς Κυριακῆς, τίθενται μπροστά μας δύο ψυχικές καταστάσεις: Ἡ μία τοῦ Τελώνου, τήν ὁποία πρέπει ν᾿ἀγωνισθοῦμε νά τήν ἐπιτύχουμε καί ἡ ἄλλη τοῦ Φαρισαίου, τήν ὁποία πρέπει ν᾿ἀποφύγουμε καί νά φυλαγώμεθα μακριά ἀπ᾿αὐτή. Διότι ἡ ταπείνωσις καί ἡ μετάνοια τοῦ Τελώνου ἀπεδείχθησαν δυναμικές στόν πόλεμο ἐναντίον τῶν δαιμόνων, ἐνῶ ἡ ὑπερηφάνεια καί ἡ ὑψηλοφροσύνη τοῦ Φαρισαίου ἔγιναν ἡ ἀρχή καί ἡ πηγή κάθε ἁμαρτίας. Διότι μέ τήν ὑπερηφάνεια ἔπεσε ὁ διάβολος καί μέ τήν ἴδια ἁμαρτία διώχθηκε ὁ Ἀδάμ ἀπό τόν παράδεισο. Ἐνῶ ὅλη ἡ θεραπεία τοῦ κόσμου ἦλθε μέ τήν ταπείνωσι, τήν ταπείνωσι τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ, ὁ Ὁποῖος ἔλαβε μορφήν δούλου καί ὑπέμεινε τόν διά Σταυροῦ ὀδυνηρό θάνατο.
Ζωντανό παράδειγμα μᾶς δίνει αὐτή ἡ παραβολή. Ὁ Φαρισαῖος ἦτο δίκαιος ἄνθρωπος, ἐνῶ ὁ Τελώνης ἄνθρωπος ἁμαρτωλός. Αὐτός ὅμως ἐπέστρεψε δικαιωμένος στό σπίτι του. Ἀναγνωρίζοντας τήν ἁμαρτία του ἀπέκτησε τήν δικαιοσύνη γρήγορα καί χωρίς κόπους. Ὄχι μόνο αὐτός, ἀλλά καί ὅλοι, ὅσοι ταπεινώθηκαν, δικαιώθηκαν, καθώς μᾶς λέγει τό Δοξαστικό τοῦ ἑσπερινοῦ τῆς Κυριακῆς: "Παντοκράτορ Κύριε, οἶδα (γνωρίζω) πόσα δύνανται τά δάκρυα. Ἐζεκίαν γάρ ἐκ τῶν πυλῶν τοῦ θανάτου ἀνήγαγον· τήν ἁμαρτωλόν ἐκ τῶν χρονίων πταισμάτων ἐρρύσαντο· τόν δέ τελώνην, ὑπέρ τόν φαρισαῖον ἐδικαίωσαν...".
Ἰδού λοιπόν, ὅτι ἡ ταπείνωσις ἐξαγνίζει γρήγορα καί ἀποβάλλει τό βάρος τῆς ἁμαρτίας, καθώς τό λέγει καί ὁ Ἴδιος ὁ Χριστός: "Πᾶς ὁ ταπεινῶν ἑαυτόν ὑψωθήσεται...". (Λουκᾶ 18,14).
Αὐτή ἡ ὕψωσις εἶναι μεγαλύτερη καί ἀνώτερη ἀπό ὅ,τι εἶναι ἡ κάθαρσις ἀπό τήν ἁμαρτία. Διότι, ὁ ἄνθρωπος, ὅταν καθαρισθῆ ἀπό τήν ἁμαρτία, ἀρχίζει ν᾿ἀποκτᾶ τήν Θεία Χάρι, ἡ ὁποία τόν σκεπάζει καί δέν ἀφήνει τήν ἁμαρτία νά τόν πολιορκῆ. Γι᾿ αὐτό ὁ Ἀπόστολος Πέτρος λέγει ὅτι "ὁ Κύριος τοῖς ταπεινοῖς δίδωσι χάριν", (Α΄Πέτρου 5,5). Ἡ ταπείνωσις γίνεται ὁ λειτουργός τῆς χάριτος στόν ἄνθρωπο, ἐνῶ ἡ ἐργασία γιά τήν ἀπόκτησι αὐτῆς εἶναι ἡ ἀνωτέρα ὁδός ἀποκτήσεως ὅλων τῶν ἀρετῶν. Ὅπως ἡ ὑπερηφάνεια εἶναι ἡ πηγή κάθε κακίας, ἔτσι καί ἡ ταπείνωσις εἶναι ἡ πηγή κάθε ἀρετῆς: ἀπό τό ἕνα μέρος αὐτῆς πηγάζει σάν ἀπό πηγή ὁ παράδεισος, ἐνῶ ἀπό τό ἄλλο μέρος ἐπιτυγχάνεται εὐκολώτερα ἡ ἀπόκτησις ὅλων τῶν ἀρετῶν.
Τό ἔργο τῆς ταπεινώσεως ὅμως δέν σταματᾶ ἐδῶ. Ὅπως ἀκριβῶς ὁ ἐπίγειος πλοῦτος διακινδυνεύει, ἔτσι καί ὁ πνευματικός πλοῦτος τῶν ἀρετῶν κινδυνεύει ἀπό τούς ἀοράτους ἐχθρούς, τούς δαίμονες. Τό πῶς μᾶς κλέβουν αὐτοί τόν καρπό τῶν καλῶν μας ἔργων, μᾶς τό διηγεῖται ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής: "Ὅταν ὁ ἄνθρωπος ἀγωνίζεται ν᾿ἀποκτήση τήν ἀρετή καί πνευματική γνῶσι, τόν πλησιάζουν οἱ δαίμονες τῆς ὑπερηφανείας, τῆς κενοδοξίας, τῆς κακῆς ἐπιθυμίας καί ὑποκρισίας, ὄχι μόνον νά τόν ἐμποδίσουν ἀπό τήν ἀρετή, ἀλλά καί νά τόν βοηθήσουν μέ τίς πονηρές δολοπλοκίες τους, ὥστε κατόπιν νά τόν τραβήξουν ἀπό τά ἀριστερά". ('Απάντησις εἰς Θαλάσσιον 56, ρουμανική Φιλοκαλία, τόμος 3). Πλησιάζουν οἱ πονηροί δαίμονες τούς ἐργάτες τῆς ἀρετῆς καί τούς ψιθυρίζουν: "Μεγάλα ἔργα κάνεις: νηστεύεις, προσεύχεσαι, κοπιάζεις σέ ἀσκήσεις, κάνεις ἐλεημοσύνες, εἶσαι ἀνώτερος ἀπό τούς ἄλλους ἀνθρώπους". Ἐάν ὁ ἄνθρωπος παύση νά σκέπτεται ταπεινά καί ἀρχίζει νά ἐμπιστεύεται στόν ἑαυτό του, ὑπερυψώνεται σάν τόν Φαρισαῖο, ὅτι εἶναι πράγματι δυνατώτερος καί ἀνώτερος ἀπό τούς ἄλλους καί χάνει τούς καρπούς τῶν κόπων του, ἐπειδή "πᾶς ὁ ὑψῶν ἑαυτόν ταπεινωθήσεται" (Λουκ. 18,14).
Εἶναι ἀλήθεια αὐτό πού λέγουν μέ πονηρία οἱ ἀκάθαρτοι δαίμονες, ὅτι μεγάλο ἔργο κάνει αὐτός πού ἐπιτελεῖ τό ἀγαθό, διότι ὅλα τά καλά ἔργα εἶναι μεγάλα καί ἀξιοτίμητα. Εἶναι βέβαια τέτοια, ὄχι διότι τά κάνει ὁ ἄνθρωπος, ἀλλά διότι εἶναι καρποί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, χωρίς τό Ὁποῖο δέν ἠμποροῦμε νά κάνουμε τίποτε. Γι᾿ αὐτό μᾶς διδάσκει ὁ Κύριος: "Οὕτω καί ὑμεῖς, ὅταν ποιήσητε πάντα τά διαταχθέντα ὑμῖν, λέγετε ὅτι δοῦλοι ἀχρεῖοι ἐσμεν, ὅτι ὅ ὀφείλομεν ποιῆσαι πεποιήκαμεν" (Λουκ.17,10).
'Εργάζου καί φύλαττε", μᾶς διδάσκουν οἱ ἅγιοι Πατέρες. Νά ἐργάζεσαι ὅλα τά καλά ἔργα, ἀλλά νά μή ἀδιαφορῆς καί γιά τήν προστασία τῶν καρπῶν σου. Προφύλαξέ τους ἀπό τούς ἀοράτους ληστές. Ἐνῶ ἡ ἀκαταμάχητη δύναμις πού τούς συντρίβει καί ὁ μοναδικός οἶκος προστασίας τῶν πνευματικῶν θησαυρῶν, ὅπου δέν ἠμποροῦν νά πλησιάσουν οἱ δαίμονες, εἶναι ἡ ταπείνωσις.
Κάποτε ὁ Μέγας Ἀντώνιος εἶδε ὅλες τίς παγίδες τοῦ ἐχθροῦ στημένες σάν δίκτυ στήν γῆ καί στενάζοντας ἐρώτησε: "Ποιός ἄρα γε ἠμπορεῖ νά γλυτώση ἀπ᾿αὐτές;" Καί ἄκουσε μία φωνή νά τοῦ λέγη: "Ἡ ταπείνωσις". Μιά ἄλλη φορά ὁ διάβολος εἶπε στόν ὅσιο Μακάριο τόν Μέγα: "Μεγάλη ὀργή μοῦ προκαλεῖς, Μακάριε, διότι δέν ἔχω καμμία δύναμι ἐναντίον σου. Διότι, νά, ὅ,τιδήποτε κάνεις ἐσύ, τό κάνω κι ἐγώ: Νηστεύεις ἐσύ; Ἐγώ δέν τρώγω καθόλου, ἀγρυπνεῖς ἐσύ; Ἐγώ δέν κοιμοῦμαι ποτέ. Μόνο μ᾿ ἕνα ἔργο μέ νικᾶς". Καί τότε τόν ἐρώτησε ὁ Ἅγιος:
-Ποιό εἶναι αὐτό τό ἔργο; Καί ὁ διάβολος τοῦ ἀπήντησε:
-Ἡ ταπείνωσίς σου.
Ἐξ αἰτίας αὐτῆς δέν ἔχω καμμία ἐξουσία ἐπάνω σου.
Ἰδού λοιπόν πόσα θαυμαστά δῶρα ἔχει ἡ ταπείνωσις:
-ἀκοπίαστη κάθαρσις ἀπό κάθε ἁμαρτία,
-εὐνοϊκή βοήθεια γιά τήν ἀπόκτησι τῶν ἀρετῶν,
-εἶναι καταφύγιο διαφυλάξεως τῶν καλῶν ἔργων,
-εἶναι ἀνίκητο ὅπλο κατά τῶν ὑπερηφάνων δαιμόνων.
Γι᾿ αὐτό δέν εἶναι δυνατόν νά γίνη σωστή προετοιμασία γιά τήν εἴδσοδό μας στήν Ἁγία Τεσσαρακοστή, χωρίς προτροπή γιά τήν ταπείνωσι. Ποιό εἶναι τό ἔργο πού πρέπει νά κάνουμε στήν πείοδο τῆς Νηστείας; Καθαριζόμεθα ἀπό τήν ἁμαρτία μέ τήν μετάνοια καί τήν ταπείνωσι, βιάζουμε τόν ἑαυτό μας στήν ἐπιτέλεσι τῶν καλῶν ἔργων, στήν προστασία τῶν καρπῶν τῆς πνευματικῆς μας ἀσκήσεως καί πολεμοῦμε διαρκῶς μέ τά ἀκάθαρτα πνεύματα. Λοιπόν, ὅλα αὐτά τά κατορθώματα τά φέρει εἰς πέρας μέ πολλή εὐκολία ἡ ταπείνωσις.
Ἀλλά τά ἔργα αὐτά δέν τά κάνουμε μόνο τήν Μεγάλη Τεσσαρακοστή. Ὁλόκληρη ἡ ἐπί γῆς ζωή μας εἶναι μία μάχη μέ τά πνεύματα τῆς πλάνης, ἕνας ἀγῶνας γιά τήν κάθαρσι τῶν παθῶν καί τόν στολισμό μας μέ ἀρετές. Γι᾿ αὐτό πάντοτε, καί ὄχι μόνο τήν περίοδο τῆς Νηστείας, ἔχουμε ἀνάγκη ἀπό τήν ταπείνωσι.
Ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός μᾶς ἔδωσε πολλές σωτήριες διδασκαλίες, τίς ὁποῖες ἐπεσφράγισε ὁ Ἴδιος μέ τό παράδειγμά Του, ὥστε νά τίς ἐπιτελοῦμε σωστά. Μᾶς ἀγάπησε περισσότερο ἀπό ὅ,τι δήποτε ἄλλο πλάσμα στόν κόσμο καί μᾶς ἐδίδαξε ν᾿ἀγαπᾶμε κι ἐμεῖς κατά τόν ἴδιο τρόπο. "Ὑπόδειγμα γάρ δέδωκα ὑμῖν, ἵνα καθώς ἐγώ ἐποίησα ὑμῖν, ἵνα καί ὑμεῖς ποιῆτε"(Ἰωάν.13,15). Κατόπιν μᾶς ἔδωκε παράδειγμα ταπεινώσεως λέγοντας: "Μάθετε ἀπ᾿ἐμοῦ ὅτι πρᾶος εἰμι καί ταπεινός τῇ καρδίᾳ" (Ματ.11,29). Ὁλόκληρη ἡ ζωή τοῦ Κυρίου εἶναι μία ἀδιάκοπη καί ἀπερίγραπτη ταπείνωσις. Γεννήθηκε ταπεινός στήν φάτνη τῶν ζώων, ἔζησε ταπεινός, ἀπέθανε μέ τόν πλέον ἔσχατο τρόπο τοῦ ἐξευτελισμοῦ καί τῆς ταπεινώσεως. Ταπεινώθηκε λαμβάνοντας "δούλου μορφήν", "μέχρι θανάτου, θανάτου δέ σταυροῦ" (Φιλ.2,8). Γι᾿ αὐτό ὁ ἅγιος Ἰσαάκ ὁ Σῦρος ὠνόμασε τήν ταπείνωσι "στολή τῆς θεότητος", τήν ὁποία ὁ Κύριος ἐφόρεσε σ'ὅλη τήν ἐπί γῆς ζωή Του. Ὄχι μόνο ἐφόρεσε ὡς ἔνδυμα αὐτήν, ἀλλά ἦτο καί ὁ Ἴδιος ἡ ἐνσάρκωσις τῆς ταπεινώσεως, ὥστε νά ἠμποροῦμε νά εἰποῦμε ὅτι Αὐτός εἶναι "Ἡ Ταπείνωσις", ὅπως εἶναι καί ἡ "Ἀγάπη".
Ὁ Κύριος προτρέποντας ἐμᾶς νά μάθουμε ἀπ᾿Αὐτόν τήν ταπείνωσι, μᾶς φανερώνει μέ ὁλόκληρη τήν ἐπί γῆς ζωή Του τί εἶναι ταπείνωσις καί μᾶς ἀνοίγει μία ἀλάνθαστη ὁδό, τήν ὁποία πρέπει νά διανύσουμε σ᾿ ὅλη τήν περίοδο τῆς ζωῆς μας. Γι᾿αὐτή τήν ὁδό τῆς ταπεινώσεως ἀκοῦμε τήν εὐχή τῆς ἀπολύσεως τῆς Μεγάλης Πέμπτης: "Χριστός ὁ ἀληθινός Θεός ἡμῶν, ὁ ἐξ ἀμετρήτου ἀγαθότητος δείξας ἡμῖν τήν καλήν ὁδόν τῆς ταπεινώσεως...", διότι ἔπλυνε τούς πόδας τῶν μαθητῶν Του, καί ἐταπεινώθη δι᾿ ἡμᾶς μέχρι Σταυροῦ καί τάφου...". Μᾶς ἄφησε, λοιπόν, τήν ἁγία ταπείνωσι, σάν τήν σπουδαιότερη ὁδό, τήν ὁποία πρέπει νά βαδίσουμε στήν ζωή μας.
Εἶναι πράγματι ἡ μοναδική ὁδός, διότι, ὅπως εἴδαμε, μᾶς καταξιώνει πολλῶν χαρισμάτων. Γι᾿ αὐτήν οἱ ἅγιοι Πατέρες ἔλεγαν: "Χωρίς τήν ταπείνωσι, δέν ὑπάρχει ἐλπίς σωτηρίας", ἤ "ἡ ταπείνωσις εἶναι τό ἀκριβώτερο ἀδαμαντοστόλιστο στεφάνι τοῦ μοναχοῦ". Ἐνῶ ὁ Ἀββᾶς Δωρόθεος ἔλεγε: "Περισσότερο ἀπό ὅ,τι δήποτε ἔχουμε ἀνάγκη τήν ταπείνωσι".
Ἐκτός ἀπό τόν πλοῦτο τῶν χαρισμάτων πού ἀναφέραμε μέχρι τώρα, ἡ ταπείνωσις ἔχει κάτι ἄλλο πολύ ἀνώτερο. Μᾶς τό ἐφανέρωσε ὁ Χριστός, ὅταν εἶπε: "Μάθετε ἀπ᾿ἐμοῦ ὅτι πρᾶος εἰμι καί ταπεινός τῇ καρδίᾳ καί εὑρήσετε ἀνάπαυσι ταῖς ψυχαῖς ὑμῶν". (Ματ. 11,19).
Ἡ ἐπίγεια αὐτή ζωή μας εἶναι γεμάτη ἀπό πόνους καί στεναγμούς. "Ἐν τῷ κόσμῳ θλῖψιν ἕξετε, ἀλλά θαρσεῖτε, ἐγώ νενίκηκα τόν κόσμον..."(Ἰωάν.16,33)., ἐνῶ ὁ Ἀπόστολος προσθέτει: "Διά πολλῶν θλίψεων δεῖ ἡμᾶς εἰσελθεῖν εἰς τήν Βασιλείαν τοῦ Θεοῦ". (Πράξ. 14,22). Μόλις μετά τό τέλος αὐτῆς τῆς ζωῆς ἐλπίζουμε νά πᾶμε "ἔνθα οὐκ ἔστι πόνος, οὐ θλῖψις, οὐ στεναγμός", ν᾿ἀπολαύσουμε τήν ἀνάπαυσι καί πολυπόθητη εἰρήνη, πού δέν εὑρίσκεται στήν γῆ. Ὁ Κύριος, ὅμως μᾶς διαβεβαίωσε ὅτι καί ἐδῶ στήν γῆ, ἠμποροῦμε νά ἔχουμε ἀνάπαυσι στίς ψυχές μας καί συγκεκριμένα μέ τήν μετάνοια.
Ἄρα γε δέν εἶναι ἕνα σημεῖο τῶν καιρῶν μας αὐτή ἡ ταραχή, ἡ ἀναστάτωσις, ἡ ἐξουδένωσις, ἡ ἀναζήτησις καί ἡ νευρασθένεια τοῦ ἀνθρώπου;
Οἱ γιατροί συνιστοῦν γιά ὅλους τούς ἀσθενεῖς ἀνάπαυσι καί ἡσυχία. Ἱδρύθηκαν οἴκοι ἀναπαύσεως καί σταθμοί ψυχικῆς γαλήνης γιά τούς νευρασθενεῖς. Ἐπενοήθησαν μέθοδοι τεχνικῆς ἀναπαύσεως, ὥστε νά ἐπαληθεύη ὁ λόγος τοῦ ἀββᾶ Δωροθέου, ὅτι ὁ ἄνθρωπος σήμερα, περισσότερο ἀπό ὅ,τιδήποτε ἄλλο, ἔχει ἀνάγκη ἀναπαύσεως. Λοιπόν δέν τήν βρῆκε ἀκόμη; Μάθετε ἀπό Μένα, μᾶς προτρέπει ὁ Κύριος, ὅτι εἶμαι πρᾶος καί θά εὑρῆτε ἀνάπαυσι στίς ψυχές σας.
Ἐπειδή ὁ ἄνθρωπος ἐμπιστεύθηκε τόν ἑαυτό του στίς δυνάμεις του, δοξάσθηκε μέ τά κατορθώματά του, ἐλησμόνησε κι ἔχασε τήν ὡραία ὁδό τῆς ταπεινώσεως, ἀπομακρύνθηκε ἀπό τήν πηγή παντός ἀγαθοῦ καί δέν ἔχει πλέον ἀνάπαυσι. Ὅμως, λέγει ὁ Ἱερός Αὐγουστῖνος, ὅτι ἡ ψυχή τοῦ ἀνθρώπου δέν ἠμπορεῖ νά εὕρη πουθενά ἀνάπαυσι, παρά μόνο κοντά στόν Θεό.
Ἀκόμη ἡ ταπείνωσις μᾶς ἐπαναφέρει μιά γιά πάντα στήν φυσική κατάστασι τῆς ὑπάρξεώς μας. Αὐτή δέν εἶναι μία ἀρετή ἀνάμεσα στίς ἄλλες, ἡ ὁποία προστίθεται στήν πνευματική ζωή μας, ἀλλά εἶναι τό θεμελιῶδες γνώρισμα τῆς ζωῆς τοῦ ἀνθρώπου, ὁ ὁποῖος βλέπει τήν παρουσία τοῦ Θεοῦ, ἀναγνωρίζει τήν παντοδυναμία Του καί ἐκπλήσσεται μπροστά στήν μεγαλοπρέπεια τῆς δόξης τοῦ προσώπου Του. Κατόπιν βλέπει τήν δική του σμικρότητα καί μηδαμινότητα καί παραδέχεται ταπεινά ὅτι κάθε τι πού ἔχει, ἀκόμη καί τήν ἴδια τήν ὕπαρξί του, εἶναι ἕνα δῶρο τῆς ἀνεκφράστου ἀγάπης καί εὐσπλαγχνίας τοῦ Θεοῦ, χωρίς τήν βοήθεια τοῦ Ὁποίου δέν ἠμπορεῖ νά κάνη τίποτε.
Ἡ ἀρχή τῆς ψυχικῆς μας ἀναγεννήσεως δέν γίνεται μέ ἄλλο τρόπο παρά μέ τήν εἴσοδό μας στούς κανόνες τῆς ταπεινώσεως. Γι᾿ αὐτό, τήν προετοιμασία γιά τήν ἁγία καί Μεγάλη Τεσσαρκοστή τήν ἀρχίζουμε μέ ταπείνωσι, γιά νά τήν ζήσουμε ἐντονώτερα αὐτή τήν περίοδο καί μαζί της νά συνταξιδεύσουμε καθ᾿ὅλο τό μῆκος τῆς ἐπιγείου ζωῆς μας. Πάντοτε λοιπόν ἄς μή ξεχνᾶμε ὅτι μόνο, ἐάν βαδίσουμε αὐτή τήν ἁγιώτατη ὁδό, θ᾿ ἀποκτήσουμε ἀνάπαυσι στίς ψυχές μας, τόσο στήν παροῦσα, ὅσο καί στήν μέλλουσα ζωή.
Μετάφρασις ἀπό τά ρουμανικά π. Δαμασκηνός Γρηγοριάτης
Μέ τήν εὐλογία τοῦ πατρός Δαμασκηνοῦ Γρηγοριάτου
