«Πνευματική φαρέτρα τοῦ Ὀρθοδόξου Χριστιανοῦ»
Ὅταν ἐπέστρεψε στό σπίτι του, πρίν ἀπό 20 χρόνια, ὁ φυλακισμένος δέν βρῆκε τίποτε ἀπό τήν πλούσια βιβλιοθήκη του· Εἶχε ληστευτεῖ καί εἶχε καταστραφεῖ. Συγκέντρωσε, λοιπόν, ξανά μερικά βιβλία, μεταξύ τῶν ὁποίων καί τούς δέκα τόμους τῆς ρουμανικῆς Φιλοκαλίας. Τούς ἀγκαλιάζει μέ τό βλέμμα του, παίρνει ἕναν καί τόν ξεφυλλίζει, ὕστερα ἄλλον κι ἄλλον καί τούς ξαναβάζει στό ράφι τους.
Ὅταν διάβασε τόν πρῶτο τόμο ἦταν στίς ἀρχές τῆς ἐσωτερικῆς του ζωῆς. Εἶχε τότε τό συναίσθημα μιᾶς ἀποκαλύψεως καί ἐξεπλάγη, διότι μέχρι ἐκείνη τήν στιγμή δέν εἶχε διατεθεῖ στήν ρουμανική ὀρθόδοξη ψυχή αὐτό τό ἀριστούργημα τῆς χριστιανικῆς πνευματικότητας. Τότε βυθίσθηκε ἀχόρταγα σέ κάθε λέξη τῆς Φιλοκαλίας, ἐφαρμόζοντας κατά τό δυνατόν, γιά τήν ἐλευθερία τῆς ψυχῆς του, ὅ,τι διάβαζε.
Ἀπό τότε, πέρασαν περίπου σαράντα χρόνια. Στό διάστημα αὐτό ὑπέφερε πολύ, ἐδιάβασε πολύ, συζήτησε γιά ὅλα σχεδόν τά προβλήματα τῆς ἀνθρώπινης ὕπαρξης. Παρέμεινε γιά πάντα πιστός χριστιανός καί ἡ Χάρη τῆς προσευχῆς δέν τόν ἐγκατέλειψε ποτέ. Ἔδωσε προτεραιότητα στίς θεολογικές σπουδές. Προσπαθεῖ καί τώρα ὅ,τι σκέφτεται νά τό στηρίζει στήν Εὐαγγελική, Ἀποστολική καί Πατερική βάση. Θέλει νά εἶναι ἕνας πιστός υἱός τῆς Ἐκκλησίας. Ἔχει μιά ὤριμη πνευματική ἀντίληψη, γι᾿ αὐτό διαθέτει μία ἐξαιρετική διάκριση μέ τήν ὁποία ἀντιλαμβάνεται τά αἰτήματα τοῦ κόσμου καί τήν θεία νομοθεσία πού ὑπάρχει ἐπάνω σ᾿ αὐτά.
Αὐτός εἶναι ἕνας ἐρημίτης τοῦ συγχρόνου καιροῦ μας. Βλέπει τόν κόσμο ἐν Χριστῶ καί δοξάζει τόν Χριστό διά τῆς δημιουργίας τοῦ κόσμου, γεμίζοντας ὁ κόσμος μέ τό Ἅγιο Πνεῦμα. Νοιώθει ὅτι αἰωρεῖται μέ τόν ἀγνό λογισμό ἐπάνω σέ ὅλο τόν κόσμο καί ὁ κόσμος εἶναι σκέψη κι ἔτσι συναντιέται μέ τόν Ἄκτιστο Λόγο.
Αὐτός δέν κάνει συνθέσεις, διότι ἔχει ξεχάσει ὅ,τι εἶχε διαβάσει παλαιότερα, ἀλλά βλέπει τήν σύνθεση τοῦ κόσμου σέ ὅλα τά σύμβολά του. Προσέχει ὅλες τίς διαστάσεις τῆς ἀνθρώπινης ὕπαρξης, ἐπιθυμεί νά τίς ἀγκαλιάσει, ἀλλά ξέρει ὅτι πάντα κάτι θά τοῦ ξεφύγει. Γι᾿αὐτό δέν μπορεῖ ἄλλο νά σκέπτεται τόν κόσμο, παρά μόνο νά προσαράξει στόν Χριστό.
Παρά τήν σκληρή μοναξιά του δέν αἰσθάνεται μόνος του. Σέ ὅλη τήν ἐξευτελιστική ταπείνωσή του ἔχει τήν πεποίθηση τοῦ θριάμβου τοῦ Χριστοῦ ἐντός κόσμου.
Μήπως εἶναι ἕνας μυστικός, ἕνας φιλόσοφος, ἕνας ἐπιστήμονας, ἕνας οἰκονομολόγος; Ὄχι. Αὐτός θεωρεῖ τόν ἑαυτό του ἕναν ἁπλό χριστιανό. Ἀπ᾿αὐτήν τήν προοπτική στοχάζεται τήν Φιλοκαλία, τήν θεολογία καί τήν Χριστιανωσύνη γενικά.
Ξέρει ὅτι ὠφελεῖται πολύ ἀπό τήν Φιλοκαλία ἀπό πνευματικῆς ἄποψης καί ἡ σκέψη του πλουτίσθηκε ἀπό τήν θεολογία κι ὅμως κρατάει ἀπόσταση ἀπ᾿ ὅλα αὐτά. Τά κρίνει ὅλα μέ προσοχή καί προσπαθεῖ νά τά βλέπει ὅλα ἐν Χριστῷ. Τόν ἐνδιαφέρει ἡ σωτηρία τοῦ κόσμου. Τί εἶναι, πῶς εἶναι καί πῶς μπορεῖ νά πραγματοποιηθεῖ.
Ἀπ᾿αὐτή τήν ἄποψη ἡ Φιλοκαλία τοῦ φαίνεται νά εἶναι ἕνας περιορισμός τῆς χριστιανικῆς ἀντίληψης περί τοῦ κόσμου σέ σχέση μέ τήν ἀσκητική ἀντίληψη περί τοῦ Μοναχισμοῦ. Ἡ Φιλοκαλία εἶναι ἕνας περιορισμός τῆς χριστιανικῆς πνευματικότητας πρός ὄφελος τῆς προσωπικῆς πνευματικότητας καί γενικώτερα τῆς μοναστικῆς. Ἡ ἐνδοσκόπηση τῶν μοναχῶν τόν ἔκανε νά μή θεωρεῖ πιά τόν κόσμο ὡς κόσμο. Ἡ ἀντίληψη τῆς Φιλοκαλίας εἶναι ὁ ἀόρατος πόλεμος μέ τά πονηρά πνεύματα, πόλεμος μέ τά πάθη καί μέ τόν κόσμο τῆς ἁμαρτίας, κι αὐτός βλέπει τόν πόλεμο, τήν ἁμαρτία καί τόν κόσμο σάν ἕνα ἀναπόσπαστο σύνολο. Ὁ φιλοκαλικός λόγος δέν μοιάζει μέ τόν εὐαγγελικό λόγο, διότι ἐκεῖ ὁ πόλεμος διεξάγεται στόν κόσμο, γιά τήν ἀλλαγή τοῦ κόσμου καί τήν ἧττα τῶν ἐν τῷ κόσμῳ δυνάμεων τοῦ σκότους. Ἡ Φιλοκαλία γράφτηκε τότε πού τά προβλήματα τοῦ κόσμου μεταβιβάζονταν στά κράτη κι αὐτά τά ἔλυναν διότι λίγο πολύ ἡ ἔκφραση τῆς Χριστιανωσύνης. Τότε οἱ μοναχοί ἀφιερώνοντο στήν καθαρά πνευματική ζωή. Μία κατηγορία ἀπό τίς εὐαγγελικές ἀρετές καί ἀξίες δέν ἀναπτύσονται στήν Φιλοκαλία. Εἶναι ἡ τόλμη, ἡ προβολή, ἡ μάχη, ἡ δικαιοσύνη, ἡ ποινή κτλ.
Αὐτός καταλαβαίνει τήν ἐξειδίκευση σέ τομεῖς τοῦ Χριστιανισμοῦ, ὅπως στήν ἑνότητα τήν ὁποία ἔχουν τά μέλη στό σῶμα τοῦ ἀνθρώπου. Ζητεῖ, λοιπόν, τήν ἀνεύρεση τοῦ μυστικοῦ Σώματος τοῦ Χριστοῦ σάν μία πραγματικότητα ἡ ὁποία ἑνώνει τόν κόσμο, τόν γεμίζει καί τόν ἁγιάζει.
Ἄν ἔπρεπε νά ἐκθέσει τά συμπεράσματα τῆς ζωῆς του σέ μιά σύντομη ὁμιλία, θά ἔπαιρνε ὡς παράδειγμα τήν ἐπί τοῦ Ὄρους ὁμιλία τοῦ Σωτήρα. Ὅλοι οἱ χριστιανοί, σέ ὁποιοδήποτε τομέα κι ἄν εἶναι, πρέπει νά εἶναι ἀλληλέγγυοι, μέ τό ἴδιο πνεῦμα καί τήν ἴδια χριστιανική ἀντίληψη.
Μέ τήν εὐλογία τοῦ πατρός Δαμασκηνοῦ Γρηγοριάτου
