Εἶναι ὄντως μέγα τεχνολογικὸ ἐπίτευγμα ἡ ἀποκαλούμενη «ψηφιακὴ ἐπανάσταση», καλοί μου φίλοι.
Δὲν τὸ συζητᾶμε! Καθημερινὰ ἀπολαμβάνουμε τὴν πληθώρα τῶν ἐφαρμογῶν της.
Ἦρθε γιὰ νὰ μείνει καὶ γιὰ νὰ ἀλλάξει ριζικὰ τὴ ζωή μας. Ἆραγε τί
γίνεται ὅμως μὲ τὸν «ψηφιακὸ ἄνθρωπο», τὸν ὁποῖο δημιουργεῖ καὶ
διαμορφώνει χωρὶς νὰ τὸ καταλαβαίνουμε καὶ πολύ;
Ὅλους ἐμᾶς δηλαδὴ πού ζοῦμε μὲ τὶς ἐφαρμογές της ἢ κι ἐκείνους πού ζοῦν
γιʼ αὐτὲς κι εἶναι ἡ ἴδια τους ἡ ζωή; Νὰ ἕνας ἔντονος προβληματισμὸς ποὺ
ἀναδύεται στὶς μέρες μας…
* * *
Καθημερινὰ πληθαίνουν τὰ ἐπιστημονικὰ συνέδρια, τὰ ἐκδιδόμενα βιβλία, οἱ
ἔρευνες πού γίνονται ἀπὸ τὰ Πανεπιστήμια, οἱ μελέτες πού δημοσιεύονται
σὲ ἐπιστημονικὰ περιοδικά, τὰ δημοσιεύματα τῶν εἰδικῶν, τὰ ὁποῖα τί
κάνουν; Μιλοῦν μʼ ἕνα ἰδιαίτερο τρόπο γιὰ τὶς ἐπιπτώσεις τῆς ψηφιακῆς
ἐπανάστασης στὴ ζωή μας.
Ὅλοι προβληματίζονται γιὰ τὸ μέγα αὐτὸ τεχνολογικὸ
ἐπίτευγμα καὶ θέτουν ὅρια καὶ κανόνες στὴ χρήση του. Λοιπόν, μέσα σὲ ὅλα
αὐτά, μᾶς κάνει ἰδιαίτερη ἐντύπωση ὅσα ἀναφέρονται στὶς ἐπιπτώσεις, ποὺ
ἔχουν οἱ διάφορες ψηφιακὲς ἐφαρμογὲς καὶ στὴν ψυχική μας ὑγεία.
Δηλαδὴ στὸ ἄγχος, τὴν μοναξιὰ κι αὐτὴν ἀκόμη τὴν κατάθλιψη ποὺ μᾶς ἐπιφέρουν!
Ἡ κατάθλιψη εἶναι πλέον ἡ νόσος τοῦ αἰώνα μας.
Ὁ Παγκόσμιος Ὀργανισμὸς Ὑγείας ἐκτιμᾶ ὅτι 450 ἑκατ. ἄνθρωποι πάσχουν ἀπὸ
κάποια ψυχικὴ διαταραχὴ μὲ πρώτη τὴν κατάθλιψη. Ὑπολογίζεται ὅτι τὸ 20%
τοῦ πληθυσμοῦ θὰ ἐκδηλώσει ἤπιες ἢ σοβαρὲς ψυχικὲς διαταραχές, ἡ δὲ
κατάθλιψη θὰ καταλάβει τὴν δεύτερη θέση ἀπὸ τὴν τέταρτη, στὴν ὁποία
βρίσκεται σήμερα στὶς παθήσεις τῆς δημόσιας ὑγείας.
Ἤδη στὶς ἀνεπτυγμένες χῶρες ἡ κατάθλιψη βρίσκεται στὴ δεύτερη θέση. Καὶ
ποιὸ εἶναι τὸ χειρότερο; Πώς ἤδη ἀγγίζει αὐτὸ τὸ μέλλον τοῦ κόσμου,
δηλαδὴ τὰ παιδιὰ καὶ τοὺς ἐφήβους! Ὁ Παγκόσμιος Ὀργανισμὸς Ὑγείας ἐκτιμᾶ
ὅτι παγκο- σμίως τὸ 10% - 20% τῶν παιδιῶν ἔχουν ἤδη ἕνα ἢ περισσότερα
ψυχικὰ προβλήματα. Καὶ τώρα ἔρχεται ἡ ψηφιακὴ ἐπανάσταση, γιὰ νὰ βάλει
γιὰ τὰ καλὰ στὴν ψυχιατρικὴ κλινικὴ τὸν ψηφιακὸ ἄνθρωπο!
* * *
Ἀλλʼ ἂς τὸ δοῦμε αὐτὸ μέσα ἀπὸ συγκεκριμένα στοιχεῖα, ὅπως:
1. «Τὸ facebook μᾶς τρελλαίνει»! Αὐτὸ ἰσχυρίζεται ἡ καθηγήτρια τοῦ ΜΙΤ
καὶ κορυφαία κοινωνιολόγος στὶς ΗΠΑ, Σερὶ Τέρκλ. Ἔρχεται μὲ τὸ βιβλίο
της «Μόνοι μαζὶ» νὰ ἑνώσει τὴ φωνή της μὲ πλειάδα εἰ δικῶν, ποὺ
ὑποστηρίζουν ὅτι οἱ ἱστοσελίδες κοινωνικῆς δικτύωσης δὲν συνδέουν τοὺς
ἀνθρώπους.
Ἀντίθετα τοὺς ἀπομονώνουν ἀπὸ τὴν πραγματικότητα, προκαλώντας κάτι σὰν
σύγχρονη τρέλλα στὸν ψυχισμό τους! Στὸ ἐν λόγῳ βιβλίο της ἀναφέρει πὼς
οἱ φρενήρεις ρυθμοί, μὲ τοὺς ὁποίους ἐπικοινωνοῦμε online μέσῳ τοῦ
Twitter, τοῦ facebook καὶ τῶν γραπτῶν μηνυμάτων «ὁδηγοῦν σὲ μία
ψυχοπαθολογικὴ συμπεριφορά»!
Ἐπιπλέον στὸ βιβλίο της αὐτὸ ὑποστηρίζει πὼς ἡ τεχνολογία ἀπειλεῖ νὰ
κυριαρχήσει ἐπὶ τῆς ζωῆς μας καὶ νὰ μᾶς ἀπομακρύνει ἀπὸ τὴν ἐπαφή μας μὲ
τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους. Δημιουργώντας μας τὴν ψευδαίσθηση ὅτι μᾶς
ἐπιτρέπει νὰ ἐπικοινωνοῦμε καλύτερα, μᾶς κάνει νὰ ζοῦμε σὲ μία κυβερνο –
πραγματι- κότητα πολὺ κατώτερη, καὶ συχνὰ πιὸ σκληρή, ἀπὸ τὸν
πραγματικὸ κόσμο!
2. Ἔρευνα τῆς Ἰατρικῆς Σχολῆς τοῦ Πανεπιστημίου τοῦ Πίτσμπουργκ τῶν ΗΠΑ
σὲ χιλιάδες ἐφήβους, οἱ ὁποῖοι δὲν εἶχαν ἐμφανίσει κατάθλιψη τὸ 1995,
τότε δηλαδὴ ποὺ δὲν εἶχε ἐμφανιστεῖ εὐρέως τὸ διαδίκτυο, ἑπτὰ χρόνια
μετά, τὸ 7,4% αὐτῶν ἐμφάνισε συμπτώματα κατάθλιψης λόγῳ τῆς χρήσης του!
Τὸ ἀποτέλεσμα αὐτὸ ἀποδόθηκε στὸ ὅτι οἱ πολλὲς ὧρες, ποὺ ἀσχολοῦνταν
πλέον μὲ αὐτό, ἀφαίρεσαν ἀνάλογο χρόνο ἀπὸ ἄλλες ὠφέλιμες
δραστηριότητες, ὅπως τὴν ἄθληση, τὸ διάβασμα, τὶς παρέες κ.λπ. πού
προστατεύουν ἀπὸ τὴν κατάθλιψη!
3. Σύμφωνα μὲ ἔρευνα τοῦ Πανεπιστημίου τοῦ Μπρίστολ (Βρεττανία), ὅταν
τὸ παιδὶ παρακολουθεῖ γιὰ περισσότερες ἀπὸ δύο ὧρες τὴν ἡμέρα τηλεόραση ἢ
παραμένει στὸν ὑπολογιστὴ τουπαίζοντας παιχνίδια, βρίσκεται σὲ
ἰδιαίτερα ὑψηλὸ κίνδυνο νὰ ἐκδηλώσει ψυχολογικὰ προβλήματα! Ἐπιπλέον τὰ
παιδιὰ αὐτὰ θὰ δυσκολευτοῦν νὰ συγκεντρώσουν τὴν προσοχὴ τους τὶς
ὑπόλοιπες ὧρες τῆς ἡμέρας, σὲ ὅποια ἄλλη δραστηριότητα κι ἂν κάνουν!
Μάλιστα, κατὰ τὴν ἴδια ἔρευνα, οὔτε καὶ ἡ ἔντονη σωματικὴ δραστηριότητα
μπορεῖ νὰ ἀντισταθμίσει τὰ προβλήματα αὐτά!
4. Σύμφωνα μὲ ἄλλη ἔρευνα τοῦ Πανεπιστημίου τοῦ Leeds ἡ πολύωρη χρήση
τοῦ διαδικτύου σχετίζεται μὲ τὴν κατάθλιψη. Κι αὐτὸ γιατί οἱ φανατικοὶ
χρῆστες ἀναπτύσσουν καταναγκαστικὴ ἐξάρτηση ἀπʼ αὐτὸ καὶ ἀντικαθιστοῦν
τὶς κοινωνικὲς συνθῆκες τῆς πραγματικῆς ζωῆς μὲ τὶς online ἐπαφὲς καὶ
τὶς συνομιλίες σὲ chat – rooms καὶ τὶς ἱστοσελίδες κοινωνικῆς δικτύωσης.
Μάλιστα ἡ ὑπερβολικὴ χρήση τοῦ διαδικτύου μπορεῖ νὰ ἀποτελεῖ καὶ
προειδοποιητικὸ σημάδι κατάθλιψης!
5. Στὶς ἔρευνες αὐτὲς ἔρχεται νὰ προστεθεῖ καὶ μία ἄλλη τοῦ
Πανεπιστημίου τοῦ Κέϊμπριτζ, σύμφωνα μὲ τὴν ὁποία, ἡ ἐκτεταμένη χρήση
ἔξυπνων συσκευῶν καὶ κοινωνικῆς δι- κτύωσης ἔχουν ὡς ἀποτέλεσμα νὰ μᾶς
καταβάλλουν ψυχολογικά! Ὁ ἐπικεφαλῆς τῆς ἔρευνας Καθηγητὴς δρ. Τζὸν
Κλάρκσον δήλωσε: «Γίνονται πολλὲς συζητήσεις γιὰ τὸ ἂν οἱ σύγχρονες
τεχνολογίες ἐπικοινωνίας τελικά μᾶς βοηθοῦν ἢ μᾶς δυσκολεύουν»!
6. Εἰδικὰ γιὰ τὰ smart phones, σὲ συνέδριο τῆς Βρεττανικῆς Ψυχολογικῆς
Ἑταιρείας ἀναφέρθηκε πὼς αὐτὰ ἐντάσσονται στὴν κατηγορία τῶν στρεσογόνων
παραγόντων! Κι αὐτὸ γιατί οἱ εἰδικοὶ ψυχολόγοι παρατήρησαν αὐξημένα
ἐπίπεδα στρὲς στοὺς χρῆστες ἐκείνους ποὺ μὲ τὸ «ἔξυπνο» αὐτὸ κινητὸ στὸ
χέρι περιμένουν εἰδοποιήσεις ἀπὸ τὰ δίκτυα, μὲ τὰ ὁποῖα εἶναι
συνδεδεμένοι!
7. Εἰδικοὶ ἐρευνητὲς τοῦ Πανεπιστημίου τοῦ Gothenburg ἀναφέρουν ὅτι
ὅσοι μένουν μὲ τὶς ὧρες μπροστὰ στὴν ὀθόνη τοῦ ὑπολογιστῆ ἢ τοῦ κινητοῦ
τους, μπορεῖ νὰ ἀναπτύξουν στρές, διαταραχὲς τοῦ ὕπνου καὶ κατάθλιψη!
8.Ἄλλη ἔρευνα τοῦ Πανεπιστημίου Σάλφορντ τῆς Βρεττανίας ἔδειξε πὼς οἱ
χρῆστες τῶν κοινωνικῶν δικτύων αἰσθάνονται πτώση τῆς αὐτοπεποίθησής τους
κι ἕνα αἴσθημα ἀνεπάρκειας, ὅταν συγκρίνουν τὶς δικές τους πράξεις καὶ
ἐπιτυχίες μὲ ἐκεῖνες τῶν on line φίλων τους! Κι ἀκόμη, κατὰ τοὺς
εἰδικούς, «ἂν κάποιο ἄτομο ἔχει προδιάθεση γιὰ ἄγχος, οἱ πιέσεις ποὺ
δέχεται ἀπὸ τὴν τεχνολογία, λειτουργοῦν ὡς ἀφορμή, ποὺ “πυροδοτεῖ”
ἀνασφάλεια καὶ στρές.
* * *
Ἀλλʼ ἂς σταματήσουμε στὸ σημεῖο αὐτό. Ὑπόψη ὅτι στὴν ψηφιακὴ ἐπανάσταση
περιλαμβάνονται πλέον καὶ οἱ ἐφαρμογές της στὸ χῶρο τῆς μουσικῆς, ὅπου
κι ἐκεῖ πα- ρατηρεῖται τὸ ἴδιο φαινόμενο! Βλέ- πετε τὸ πρόβλημα, ποὺ
ἐξετάζουμε, ἔχει νὰ κάνει καὶ μὲ τὸ περιεχόμενο.
Μὲ τὴν ἴδια τὴν ποιότητα τοῦ περιεχομένου. Ἔτσι ὁ ψηφιακὸς ἄνθρωπος δὲν
εἶναι ὅτι ὅλο καὶ ἀπομονώνεται ἐκεῖ ποὺ νομίζει ὅτι ἐπικοινωνεῖ, εἶναι
καὶ ὅτι ἐκεῖ στὴν ἀπομόνωσή του ὅλο καὶ ἐγκλωβίζεται σʼ ἕνα προβληματικὸ
περιεχόμενο. Τῆς βίας, τοῦ τρόμου, τοῦ ἐρωτισμοῦ, τοῦ ἀποκρυφισμοῦ
κ.λπ.
Ἂς πάρουμε γιὰ παράδειγμα τὰ ἠλεκτρονικὰ παιχνίδια, μὲ τὰ ὁποῖα
ἀσχολεῖται ἕνα παιδὶ πολλὲς ὧρες καθημερινά. Τί ἀπʼ αὐτὰ δὲν εἶναι
ἐμποτισμένο μʼ αὐτὸ τὸ περιεχόμενο; Ἢ πόσα ἀπʼ αὐτὰ δὲν τὸ περιέχουν; Κι
ὅσα δὲν τὸ περιέχουν δὲν εἶναι καὶ… δημοφιλῆ! Ὁπότε πλέον ὅλοι μιλοῦν
ἀναγκαστικὰ γιὰ τὴν χρήση.
Αὐτὴν ποὺ πρέπει νὰ εἶναι μὲ μέτρο σὲ ὅλα. Στὸ χρόνο καὶ στὸ
περιεχόμενο. Αὐτὴν ποὺ δὲν θὰ ὑποκαθιστᾶ τὶς ὄμορφες, τὶς ἀνθρώπινες,
τὶς δημιουργικές μας δραστηριότητες. Ἀλλὰ πόσο μπορεῖ νὰ τὸ κατορθώσει
αὐτὸ ὁ «ψηφιακὸς ἄνθρωπος»; Αὐτὸς πού ὅλα, μὰ ὅλα, θέλουν νὰ τὸν κάνουν
ὅσο… ψηφιακὸ γίνεται;
Μεγάλη ἔρευνα ἀπὸ 12 Πανεπιστήμια ἀνὰ τὸν κόσμο, ζήτησε ἀπὸ ἐθελοντὲς
νὰ ἀποφύγουν τὴ χρήση ὑπολογιστῆ, κινητοῦ, iPod, τηλεόρασης καὶ
ραδιοφώνου μόνο γιὰ 24 ὧρες.
Ἔ, λοιπόν, ἡ πλειονότητα αὐτῶν δὲν κατόρθωσε νὰ ἀπέχει οὔτε ἕνα 24ωρο
ἀπʼ τὴν… ψηφιακή του ζωή! Ἐμεῖς ἆραγε μποροῦμε; Καὶ πόσο; Ὑπόψη ὅτι,
κατὰ τοὺς εἰδικούς, ὑπάρχει καὶ μία ἄλλη διάσταση στὸ θέμα.
Δὲν εἶναι μόνο ἐκεῖνοι πού ἀποκτοῦν ψυχολογικὰ προβλήματα ἀπὸ τὴν χρήση
τῶν ψηφιακῶν μέσων, εἶναι κι ἐκεῖνοι πού καταφεύγουν σʼ αὐτὰ ὡς λύση
στὰ ἤδη ὑπάρχοντα ψυχολογικά τους προβλήματα! Καὶ τί πετυχαίνουν ἔτσι
; Νὰ τὰ ἐπιδεινώνουν! Ἔλεγε ὁ Γέροντας Παΐσιος: «Παλιὰ οἱ ἄνθρωποι
ὑπέφεραν ἀπʼ τὸν πόλεμο, σήμερα ὑποφέρουν ἀπʼ τὸν πολιτισμό. Τότε ὁ
πόλεμος ἔφερνε θάνατο, τώρα ὁ πολιτισμὸς φέρνει ἀρρώστια…».
* * *
Ὅλα αὐτά, καλοί μου φίλοι, εἶναι εἴδη ζωῆς. Ὅλα τους, ὅπως κι αὐτὸ τῆς
ψηφιακῆς ἐπανάστασης, ὑπόσχονται νὰ μᾶς δημιουργήσουν μία ἄλλη ζωή.
Ἄνετη, καλύτερη, ἀνώτερη. Ὡστόσο ὅλοι μας τί ἔχουμε πραγματικὰ ἀνάγκη;
Τὴν Ζωή, τὸν Χριστὸ δηλαδή… Αὐτὸν ποὺ πολλὲς φορὲς θέλουν καὶ νὰ
ὑποκαταστήσουν! Ἆραγε πῶς μπορεῖ αὐτὸ νὰ εἶναι χωρὶς ἐπιπτώσεις καὶ
μάλιστα ὅταν ἐμεῖς ἀφηνόμαστε σʼ αὐτὰ τὰ εἴδη ζωῆς μὲ πάθος;
Ὑποσημειώσεις: 1. Πηγή: «ΤΟ ΒΗΜΑ». 2. Ἡ ἔρευνα αὐτὴ δημοσιεύτηκε στὸ
ἐπιστημονικὸ περιοδικὸ “Archives of General Psychiatry” (Ἀρχεῖα Γενικῆς
Ψυχιατρικῆς). 3. Ἡ ἔρευνα αὐτὴ δημοσιεύτηκε στὴν ἐπιστημονικὴ ἐπιθεώρηση
τῆς Ἀμερικανικῆς Ἀκαδημίας Παιδιατρικῆς «Pediatrics». 4. Ἡ ἔρευνα αὐτὴ
δημοσιεύτηκε στὴν ἐπιστημονικὴ ἐπιθεώρηση «Psychopathology » 5. Πηγή:
«ΤΟ ΒΗΜΑ» 6. Πηγή: medicalnews.gr 7. Πηγή: «ΤΟ ΒΗΜΑ» 8. Περισσότερα
μπορεῖ νὰ δεῖ κανεὶς στὸ βιβλίο μας «ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΚΑΙ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ».
Κ. Γ. Παπαδημητρακόπουλος
Ὀρθόδοξος Τύπος ἀρ. φυλ. 1991 27 Σεπτεμβρίου 2013
