Αἱ Πράξεις τῶν Ἀποστόλων

Κυριακὴ τοῦ Πάσχα (Πράξ. α΄ 1-18, Ἰωάν. α΄ 1-17)

Νικηφόρου Θεοτόκη, Ἀρχιεπισκόπου Ἀστραχάν, Χερσῶνος καὶ Σταυρουπόλεως

Πράξεις τῶν Ἀποστόλων ὀνομάζεται τὸ βιβλίον ὡς περιέχον τὰ ἔργα τούτων καὶ τὸ κήρυγμα καὶ τὰ θαύματα· ὁ δὲ ποιητὴς τούτου εἶναι ὁ Λουκᾶς, ὁ Εὐαγγελιστὴς καὶ Ἀπόστολος· αὐτὸς πρῶτον συν­έγραψε τὸ κατ’ αὐτὸν Εὐαγγέλιον, ἔπειτα τὰς Πράξεις τῶν Ἀποστόλων, ἀποστείλας καὶ ἐκεῖνο καὶ ταύτας πρὸς τὸν αὐτὸν Θεόφιλον. Ἀληθῶς δὲ θεόπνευστον εἶναι τὸ βιβλίον τῶν Πράξεων καθὼς καὶ τὸ τοῦ Εὐαγγελίου. Δι’ αὐτοῦ, διηγούμενος ὁ θεηγόρος Λουκᾶς τὰ ἔργα τῶν Ἀποστόλων, περιγράφει τὴν ἐκπλήρωσιν τῶν ὑποσχέσεων τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, καὶ τὴν ἔκβασιν τῶν ὑπ’ αὐτοῦ προρρηθέντων λόγων (Πράξ. β΄). 

Εἰς τὸ σύγγραμμα αὐτὸ ἀναγινώσκεις τὴν ἐμπεριστατωμένην Ἱστορίαν τῆς ἐξ οὐρανοῦ καταβάσεως τοῦ Παναγίου Πνεύματος, τὴν ὁποίαν ὁ Χριστὸς ὑπεσχέθη. Βλέπεις τὴν ἐκ τῆς τελείας ἀγάπης ἕνωσιν καὶ σύμπνοιαν τῆς καρδίας τῶν πιστευσάντων, κατὰ τὸν λόγον τῆς προσευχῆς τοῦ Κυρίου (Πράξ. δ΄. 32). «Ἵνα ὦσιν ἕν, καθὼς καὶ ἡμεῖς ἓν ἐσμεν» (Ἰων. ιε΄ 22)· καὶ τοὺς ἱεροὺς Ἀποστόλους νὰ παραδίδωνται εἰς τὰ Συνέδρια καὶ εἰς τὰς συναγωγάς, καὶ νὰ ὑβρίζωνται καὶ νὰ λιθοβολῶνται καὶ νὰ ὑπομένωσι τὸν διὰ μαρτυρίου θάνατον, καθὼς περὶ αὐτῶν προεφήτευσεν ὁ Θεάνθρωπος (Πράξ. ε΄, ζ΄, Ματθ. ι΄ 17, Λουκ. κα΄ 13). Βλέπεις εἰς τὸ βιβλίον αὐτὸ τῶν Ἀποστόλων τὰς ὁδοιπορίας, τοὺς κόπους, τὸν ζῆλον, τοὺς κινδύνους, τὰ παθήματα καὶ τὰς ἀρετάς, τὰ θαύματα, καὶ ὅσα ἄλλα περὶ αὐτῶν, προεῖπεν ὁ Κύριος.

Ἡ ἐν αὐτῷ εὐρυθμία τῆς συντάξεως, ἡ γλυκύτης τοῦ λόγου καὶ ἡ λαμπρότης τῶν νοημάτων, ἡ καθαρότης τοῦ ὕφους, ἡ σύντομος ἔκθεσις τῶν εἰς πᾶσαν ὑπόθεσιν ἀναγκαίων περιστατικῶν, οὐχὶ μόνον ἀποδεικνύει ὅτι αὐτὸ εἶναι γνήσιον τοῦ πνευματορρήτορος Λουκᾶ σύγγραμμα, ἀλλὰ καὶ εὐφραίνει καὶ κατανύγει τὴν καρδίαν παντὸς ἀναγινώσκοντος αὐτὸ ἢ ἀκούοντος.

Ἔχει δὲ αὐτὸ τὸ ἅγιον βιβλίον ἴδιον ἰδιαίτατον τρόπον διδασκαλίας. Διδάσκει τὴν  πίστιν  ὄχι  δο­γματικῶς, ἀλλὰ ἱστορικῶς, ὄχι διὰ λόγων ἀποφασιστικῶν, ἀλλὰ δι’ ἐκθέσεως ἁπλοϊκῆς· διδάσκει τὴν ἀρετὴν ὄχι νουθετοῦν, ἀλλὰ τὰς ἀρετὰς περιγράφον, ὄχι διὰ προτρεπτικῶν λόγων, ἀλλὰ δι’ ὑποτυπώσεως ἐναρέτων ἔργων, ὄχι διὰ φοβερισμῶν ἢ ὑποσχέσεων βραβείων, ἀλλὰ διὰ πράξεων καὶ παραδειγμάτων. Τοιουτοτρόπως δὲ διδάσκων ἐφέλκει παραδόξως καὶ ἐπιστηρίζει τὸν νοῦν τοῦ ἀνθρώπου εἰς τὴν ἀλήθειαν τῆς πίστεως, καὶ θερμαίνει τὴν καρδίαν θαυμασίως εἰς τὸν ἔρωτα τῆς ἀρετῆς· ἀναγινώσκεται δὲ εἰς τὰς Ἐκκλησίας, ἀπὸ τῆς σήμερον, ἡμέραν τοῦ Πάσχα καὶ τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, ζωὴν τῷ κόσμῳ χαρισάμενος μέχρι τῆς Πεντηκοστῆς, ἐπειδὴ ἱστορεῖ τὴν μετὰ τὴν ἀνάστασιν τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ τεσσαρακονθήμερον διατριβὴν μετὰ τῶν ἁγίων Αὐτοῦ μαθητῶν, καὶ τὴν ἐν τῇ ἡμέρᾳ τῆς Πεντηκοστῆς κατάβασιν τοῦ παναγίου Πνεύματος. Διὰ τούτου, λοιπόν, τοῦ θεοδιδάκτου βιβλίου, ἀπὸ τῆς σήμερον μέχρι τῆς Πεντηκοστῆς, διδάσκει ἡμᾶς ὁ θεοφόρος Λουκᾶς τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ, ὡς περιέχον τῆς σωτηρίας τὰ εὐαγγέλια, (βεβαιώσας ὅτι πᾶσαι αἱ κατὰ διαφόρους τόπους εὑρισκόμεναι Ἐκκλησίαι τῶν πιστῶν, ἐστεφάνωσαν μὲ ἐπαίνους τὸν ἱερομύστην Λουκᾶν, ὡς ἀναφέρει ὁ Θεσπέσιος Παῦλος) «Συνεπέμπομεν δέ, μετ’ αὐτοῦ τὸν ἀδελφόν, οὗ ὁ ἔπαινος ἐν τῷ εὐαγγελίῳ διὰ πασῶν τῶν Ἐκκλησιῶν» (Β΄ Κορ. η΄ 18), ὁ τρισμακάριος Λουκᾶς ταπεινοφρονῶν καὶ φεύγων τοὺς ἐπαίνους τῶν ἀνθρώπων, ὠνόμασε τὸ κατ’ αὐτὸν Εὐαγγέλιον λόγον πρῶτον, ἐπειδὴ πρῶτον αὐτὸ ἔγραψεν, ἔπειτα δὲ τῶν Ἀποστόλων τὰς πράξεις. Καὶ πρῶτον διηγήθη ὅτι ὁ Ἰησοῦς Χριστὸς μετὰ τὴν Ἀνάστασιν Αὐτοῦ, παρέστησεν εἰς τοὺς Ἀποστόλους, διὰ τῆς ἑρμηνείας τῶν θείων Γραφῶν, ὅσα περὶ Αὐτοῦ εἶπον ὁ Μωϋσῆς καὶ πάντες οἱ λοιποὶ προφῆται· δεύτερον δέ, ὅτι διὰ τοῦ ἀσπασμοῦ, ἔδωκεν αὐτοῖς τὴν ἐντολὴν τῆς εἰρήνης· «Αὐτὸς δὲ ὁ Ἰησοῦς ἔστη ἐν μέσῳ αὐτῶν, καὶ λέγει αὐτοῖς, εἰρήνη ὑμῖν», (Λουκ. κδ΄ 36) καὶ «ἀρξάμενος ἀπὸ Μωυσέως καὶ ἀπὸ πάντων τῶν προφητῶν, διηρμήνευσεν αὐτοῖς ἐν πάσαις ταῖς Γραφαῖς τὰ περὶ Αὐτοῦ» (Λουκ. κδ΄). Τρίτον, ὅτι ἔδωσεν ἐντολὴν εἰς αὐτοὺς λέγων· ἐπειδὴ σεῖς εἶσθε μάρτυρες αὐτόπται πάντων τῶν ἔργων μου πρέπον εἶναι νὰ ἀρχίσητε ἀπὸ τῆς Ἱερουσαλὴμ καὶ νὰ κηρύξητε εἰς πάντα τὰ ἔθνη, τὸ ὄνομά μου, καὶ τὴν μετάνοιαν καὶ τὴν δι’ ἐμοῦ ἄφεσιν τῶν ἁμαρτιῶν· «Καὶ κηρυχθῆναι ἐπὶ τῷ ὀνόματι αὐτοῦ μετάνοιαν καὶ ἄφεσιν ἁμαρτιῶν εἰς πάντα τὰ ἔθνη, ἀρξάμενον ἀπὸ Ἱερουσαλήμ. Ὑμεῖς δὲ ἐστε μάρτυρες τούτων (Λουκ. κδ΄ 47-48). Τέταρτον, ὅτι παρήγγειλεν εἰς αὐτούς ἵνα καθίσαντες ἐν Ἱερουσαλήμ, περιμένωσιν ἐκεῖ ἕως ὅτου λάβωσι τὴν δύναμιν, ἡ ὁποία θὰ σταλῆ εἰς αὐτοὺς ἀπὸ τὸν οὐρανόν. «Ὑμεῖς δὲ καθίσατε ἐν τῇ πόλει Ἱερουσαλήμ, ἕως οὗ ἐνδύσησθε δύναμιν ἐξ ὕψους» (Λουκ κδ΄ 49). Αὕτη δὲ εἶναι ἡ τελευταία ἐντολὴ Αὐτοῦ, τὴν ὁποίαν ἔδωκεν εἰς αὐτοὺς κατ’ αὐτὴν τὴν ἡμέραν, κατὰ τὴν ὁποίαν ἀνελήφθη εἰς τοὺς οὐρανούς, διότι ταῦτα εἰπών, ἐξήγαγεν αὐτοὺς ἔξω τῆς Ἱερουσαλὴμ ἕως εἰς Βηθανίαν (οἶκος δόξης) καὶ εὐλογήσας αὐτούς, «Διέστη ἀπ’ αὐτῶν, καὶ ἀνεφέρετεο εἰς τὸν οὐρανὸν» (Λουκ. κδ΄ 51). Ἐπειδὴ δὲ πάντα ὅσα ἐνετείλατο ὁ Κύριος εἰς τοὺς Ἀποστόλους αὐτοῦ, καὶ πρὸ τῆς ἀναστάσεως καὶ μετὰ τὴν ἀνάστασιν Αὐτοῦ, ἦσαν πνευματικὰ καὶ θεῖα, καὶ πάντα δὲ ἐποίησε καὶ ἐδίδαξε ὡς ἡνωμένος πρὸς τὸ Ἅγιον Πνεῦμα, ὡς ὁμοφυὴς αὐτῷ, καθὸ Θεὸς καὶ ὁμοούσιος, διὰ τοῦτο εἶπε τό: «διὰ Πνεύματος Ἁγίου»,

Ἰδοὺ δὲ ὅλη ἡ κατὰ σειρὰν ἔννοια τῶν προκειμένων λόγων· Ὦ, Θεόφιλε, λέγει, εἰς τὸν πρῶτον λόγον μου, ἤτοι εἰς τὸ Εὐαγγέλιον, τὸ ὁποῖον, ἀφοῦ συνέγραψα ἀπέστειλα εἰς σέ, ἐλάλησα περὶ πάντων τῶν ἔργων καὶ θαυμάτων καὶ τῶν διδαχῶν τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ, ἐξ αὐτοῦ τοῦ καιροῦ, ἀφότου Αὐτός, μετὰ τοῦ σὺν Αὐτῷ Ἁγίου Πνεύματος, ἤρξατο νὰ ποιῇ ταῦτα, ἕως αὐτῆς τῆς ἡμέρας, καθ’ ἥν ἀφοῦ ἔδωσε τὰς τελευταίας Αὐτοῦ παραγγελίας εἰς ἐκείνους, τοὺς ὁποίους ἐξέλεξεν ἐκ παντὸς τοῦ κόσμου (Ἰωάν. ιε΄ 19), τουτέστιν εἰς τοὺς Ἀποστόλους, ἀνελήφθη εἰς τὸν οὐρανόν.

Ὁ δὲ Θεόφιλος, πρὸς τὸν ὁποῖον ἀπέστειλε ταῦτα τὰ δύο βιβλία, δὲν ἦτο ἄνθρωπος ἰδιώτης, ἀλλ’ ἡγεμὼν καὶ ἄρχοντας καὶ τοῦτο εἶναι φανερὸν ἐκ τοῦ ἐπιθέτου, τὸ ὁποῖον προσήρμοσεν εἰς τὸ ὄνομα αὐτοῦ ἐν τῷ Εὐαγγελίῳ, εἰπών «Κράτιστε Θεόφιλε» (Λουκ. α΄ 3)· διότι καὶ τὸν Φήλικα, τὸν τῆς Καισαρείας Ἡγεμόνα, κράτιστον ὠνόμασεν ὁμοίως καὶ τὸν Φῆστον, τὸν διάδοχον τούτου, ἐν τῇ κατὰ τὴν Καισάρειαν Ἡγεμονίᾳ (Πράξ. κγ΄ 24-26, κδ΄ 23 καὶ κστ΄ 35). Ποῦ δὲ ἡγεμόνευεν ὁ Θεόφιλος, καὶ ποία ἡ πατρὶς τούτου, καὶ τὰ λοιπά, τὰ περὶ αὐτοῦ, εἶναι ἄδηλα.

Πηγή: Κυριακοδρόμιον. Ἀπόσπασμα

Τ/Δ, σελ. 410 Ἐκδ. Συναξαριστής