Οὐ γὰρ ἔχομεν Ἀρχιερέα μὴ δυνάμενον συμπαθῆσαι ταῖς ἀσθενείαις ἡμῶν.

Κυριακὴ Γ΄ Νηστειῶν (Σταυροπροσκυνήσεως) (Ἑβρ. δ΄ 14, ε΄ 6, Μᾶρκ. η΄ 34, θ΄ 1)

Νικηφόρου Θεοτόκη, Ἀρχιεπισκόπου Ἀστραχάν, Χερσῶνος καὶ Σταυρουπόλεως

Κατὰ ποῖον λόγον ὁ Ἰησοῦς Χριστὸς εἶναι Ἀρχιερεύς; Κατὰ τὸν λόγον τῆς ἀνθρωπότητος· διότι ὄχι ὡς Θεός, ἀλλ’ ὡς ἄνθρωπος προεχειρίσθη ὑπὸ Θεοῦ Ἀρχιερεύς· ὡς ἀληθινὸς δὲ Ἀρχιερεὺς ἐπλήρωσε τῆς ἀρχιερωσύνης τὸ ἔργον, γενόμενος μεσίτης Θεοῦ καὶ ἀνθρώπων· 

 «Εἷς γὰρ Θεός, εἷς καὶ μεσίτης Θεοῦ καὶ ἀνθρώπων, ἄνθρωπος Χριστὸς Ἰησοῦς» (Α΄ Τιμ. β΄ 5). Καὶ ἀφοῦ προσέφερε τὸν ἑαυτόν του θυσίαν ὑπὲρ τῶν ἁμαρτιῶν· «Τοῦτο γὰρ ἐποίησεν ἐφάπαξ, ἑαυτὸν ἀνενέγκας» (Ἑβρ. ζ΄ 27)· ἐφιλίωσε τοὺς ἀνθρώπους μετὰ τοῦ Θεοῦ, καὶ ἡγίασεν αὐτούς· «Μιᾷ γὰρ προσφορᾷ τετελείωκεν εἰς τὸ διηνεκὲς τοὺς ἁγιαζομένους» (Ἑβρ. ι΄ 14). Μέγας δὲ ἀρχιερεὺς εἶναι, διότι δὲν εἶναι μόνον ἄνθρωπος, ἀλλὰ καὶ Υἱὸς Θεοῦ καὶ Θεὸς ἀληθινός· ἐπέρασε δὲ τοὺς οὐρανούς, μετὰ τὴν ἐκ νεκρῶν Ἀνάστασιν αὐτοῦ, ὅταν ἀνελήφθη εἰς τὸν οὐρανόν, καὶ ἐκάθισεν ἐκ δεξιῶν τοῦ Θεοῦ καὶ Πατρὸς (Μᾶρκ. ιστ΄ 19)· τοῦτο δὲ προεφανέρωσε μὲν αὐτὸς ὁ Θεὸς καὶ Πατήρ, εἰπὼν διὰ στόματος τῶν προφητῶν· «Εἶπεν ὁ Κύριος τῷ Κυρίῳ μου, κάθου ἐκ δεξιῶν μου» (Ψ. ρα΄ ι)· ἐκήρυξαν δὲ οἱ ἄγγελοι, λέγοντες «Οὗτος ὁ Ἰησοῦς, ὁ ἀναληφθεὶς ἀφ’ ὑμῶν εἰς τοὺς οὐρανούς, οὕτως ἐλεύσεται, ὅν τρόπον ἐθεάσασθε αὐτὸν πορευόμενον εἰς τὸν οὐρανός» (Πράξ. α΄ 11)· οἱ δὲ Ἀπόστολοι εἶδον ὀφθαλμοφανῶς, ὅτε «ἐπήρθη καὶ νεφέλη ὑπέλαβεν αὐτὸν ἀπὸ τῶν ὀφθαλμῶν αὐτῶν» (Πράξ. α΄ 9).

Ἐπειδὴ δὲ ἀνωτέρω ἐλάλησεν ὁ Ἀπόστολος περὶ τῆς καταπαύσεως τῶν Ἰσραηλιτῶν εἰς τὴν γῆν τῆς ἐπαγγελίας, ἥτις ἦτο τύπος τῆς εἰς τοὺς οὐρανοὺς καταπαύσεως τῶν πιστευόντων εἰς Χριστόν· εἶπε δέ, ὅτι ὁ λόγος οὗτος, ἤτοι ἡ περὶ τῆς καταπαύσεως θεία ὑπόσχεσις, δὲν ὠφέλησε τοὺς Ἰσραηλίτας, ἐπειδὴ δὲν ἐπίστευσαν εἰς αὐτόν: «ἀλλ’ οὐκ ὠφέλησεν ὁ λόγος τῆς ἀκοῆς ἐκείνους, μὴ συγκεκραμένος τῇ πίστει τοῖς ἀκούσασι» (Ἑβρ. δ΄ 2). Διὰ τοῦτο ἀφοῦ ἐδίδαξεν ὅτι ὁ Χριστὸς ἤδη ἀνῆλθεν εἰς τὴν ἐπουράνιον κατάπαυσιν, παραγγέλλει, ἵνα, «κρατῶμεν τῆς ὁμολογίας», δηλαδή, ἵνα φυλάττωμεν ἀκλόνητον καὶ σταθερὰν τὴν περὶ τούτου πίστιν, πιστεύοντες καὶ ὁμολογοῦντες κατάπαυσιν ζωῆς αἰωνίου καὶ βασιλείας ἀθανάτου, καὶ ὅσα διδάσκει ἡ εἰς Χριστὸν πίστις.

Διότι, ἐὰν δὲν κρατῶμεν ταύτης τῆς ὁμολογίας, δὲν εἰσερχόμεθα εἰς τὴν ἀληθινὴν κατάπαυσιν τῆς μακαριότητος, καθὼς οἱ μὴ πιστεύσαντες Ἰσραηλῖται δὲν εἰσῆλθον εἰς τὴν τυπικὴν κατάπαυσιν τῆς γῆς τῆς ἐπαγγελίας, ἀλλὰ «τὰ τούτων κῶλα ἔπεσεν ἐν τῇ ἐρήμῳ» (Ἑβρ. γ΄, 17). Παριστᾶ δὲ καὶ τὴν συμπάθειαν καὶ τὸ ἔλεος Αὐτοῦ.

Δύο εἶναι τὰ εἴδη τῶν παθῶν τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως, πάθη διαβλητά, ἤτοι ἄξια κατηγορίας, ὡς ὁ θυμός, ἡ ὑπερηφάνεια, ὁ φθόνος, ἡ ἀσέλγεια, τὸ μῖσος, καὶ τὰ τούτοις ὅμοια. Ταῦτα δὲ καὶ αὐτὰ καθ’ ἑαυτὰ εἶναι ἁμαρτήματα καὶ πολλῶν ἁμαρτημάτων γίνονται πρόξενα· καὶ πάθη ἀδιάβλητα, τουτέστιν ἀκατηγόρητα, ὡς ἡ πεῖνα, ἡ δίψα, ὁ ὕπνος, ἡ μετὰ τὸν κόπον ἀτονία, ἡ ἐκ τῶν θλίψεων ὀδύνη, καὶ τὰ τούτοις ὅμοια· ταῦτα δὲ οὐδὲ αὐτὰ καθ’ ἑαυτὰ εἶναι ἁμαρτίαι, οὔτε κάποιας ἁμαρτίας πρόξενα· μόνη δὲ ἡ κατάχρησις τούτων εἶναι ἁμαρτία, καὶ ἁμαρτιῶν πρόξενος.

Καὶ τὰ μὲν ἀδιάβλητα πάθη εἶναι ἰδιώματα τῆς φύσεως, ἀπ’ αὐτῆς ἀχώριστα, τὰ δὲ διαβλητὰ εἶναι σφάλματα τῆς κακῆς προαιρέσεως, καὶ ξένα πρὸς τὴν φύσιν. Τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ ἡ ἀνθρώπινος φύσις, ἐπειδὴ ἦτο ἑνωμένη καθ’ ὑπόστασιν μὲ τὴν θεότητα, τῶν μὲν διαβλητῶν παθῶν ἦτο παντελῶς ξένη καὶ ἀμέτοχος, τῶν δὲ ἀδιάβλητων μετεῖχεν, ὡς φύσις τελείου ἀνθρώπου. Διὰ τοῦτο καὶ «ἐπείνασε» (Ματθ. δ΄ 2) μετὰ τὴν τεσσαρακονθήμερον νηστείαν καὶ ἐκοπίασε, καὶ ἐδίψησε μετὰ τὴν ὁδοιπορίαν (Ἰω. δ΄ 6-7), καὶ «ἐκάθευδεν ἐν τῷ πλοίῳ, καὶ περίλυπος ἐγένετο ἡ ψυχὴ αὐτοῦ ἕως θανάτου», (Ματθ. η΄ 24, κστ΄ 39), ὅταν ἐπλησίασεν ὁ καιρὸς τῶν παθῶν αὐτοῦ, καὶ τόσον ἠσθάνθη τὰς ἐκ τῶν παθημάτων αὐτοῦ ὀδύνας, ὥστε «ἐγένετο ὁ ἱδρὼς αὐτοῦ ὡσεὶ θρόμβοι αἵματος, καταβαίνοντες ἐπὶ τὴν γῆν» (Λουκ. κβ΄ 44). Τούτων τῶν ἀδιαβλήτων παθῶν, λέγει ὁ Παῦλος, ὅτι ἦτο «πεπειρασμένος», ἤτοι τὰ εἶχε δοκιμάσει καὶ τὰ εἶχε γευθῆ κατὰ πάντα ὁ Ἰησοῦς Χριστός· τὸ δὲ «καθ’ ὁμοιότητα», σημαίνει τὸ ὁμοίως πρὸς τοὺς λοιποὺς ἀνθρώπους, καὶ τὸ ἐντελῶς, καθὼς καὶ τὸ «Ὡς ἐν μορφῇ Θεοῦ ὑπάρχων» (Φιλιπ. β΄ 6-7), σημαίνει τὸ τέλειος Θεὸς ὑπάρχων, καὶ ἴσος τῷ Πατρί· ὁμοίως καὶ τὸ «Μορφὴν δούλου λαβών», σημαίνει τό, τέλειος ἄνθρωπος γενόμενος, καὶ ἴσος πρὸς πάντας τοὺς ἀνθρώπους.

Εἶχε, λοιπόν, ἡ ἀνθρώπινος φύσις τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ ταῦτα τὰ ἀδιάβλητα πάθη ὡς ἰδιώματα ἀχώριστα τῆς φύσεως πλὴν χωρὶς οὐδεμίαν ἁμαρτίαν, καὶ ὄχι ὡς ἡμεῖς, οἵτινες θλιβόμενοι ὑπ’  αὐτῶν, γογγύζομεν πολλάκις καὶ ἀδημονοῦμεν, καὶ ἑπομένως ἁμαρτάνομεν. Διότι ὁ Ἰησοῦς Χριστὸς καὶ ἄν ἠσθάνετο εἰς τὸν καιρὸν τοῦ σωτηρίου αὐτοῦ πάθους τὴν δριμύτητα τῆς ὀδύνης τῶν παθημάτων, μετὰ τοσαύτης ὅμως ἀνοχῆς ὑπέμενεν, ὥστε τὸ ὑπερβάλλον τῆς ὑπομονῆς αὐτοῦ προβλέπων ὁ προφήτης Ἡσαΐας, ἔλεγεν. «Καὶ αὐτὸς διὰ τὸ κεκακῶσθαι οὐκ ἀνοίγει τὸ στόμα αὐτοῦ· ὡς πρόβατον ἐπὶ σφαγὴν ἤχθη, καὶ ὡς ἀμνὸς ἐναντίον τοῦ κείροντος ἄφωνος, οὕτως οὐκ ἀνοίγει τὸ στόμα» (Ἡσ. νγ΄ 7).

Βλέπε δὲ πόσον ἐνθαρρύνει ὁ Παῦλος τοὺς εἰς τὸν Χριστὸν προσερχομένους· ἔχομεν,  λέγει, ἀρχιερέα, ὅστις δύναται νὰ γίνῃ συμπαθὴς εἰς τὰς ἀδυναμίας ἡμῶν, διότι κατὰ πάντα ὅπως καὶ ἡμεῖς, ἐδοκίμασεν αὐτάς, χωρὶς καμμίαν ὅμως ἁμαρτίαν· ἐκ τούτου δὲ ἐπιφέρει τὸ ἑξῆς συμπέρασμα:

«Προσερχώμεθα οὖν μετὰ παρρησίας τῷ θρόνῳ τῆς χάριτος, ἵνα λάβωμεν ἔλεον, καὶ χάριν εὕρωμεν εἰς εὔκαιρον βοήθειαν». (Ἑβρ. δ΄ 16).

Περὶ θρόνου κρίσεως ἐλάλησεν ὁ Δαβίδ, εἰπών· «Ἐκάθισας ἐπὶ θρόνου ὁ κρίνων δικαιοσύνην» (Ψ. Θ΄ 4)· μετ’ αὐτὸν δὲ θρόνους κρίσεως εἶδεν ὁ Δανιήλ, καὶ τὸν παλαιὸν τῶν ἡμερῶν «ἐν αὐτοῖς καθήμενον» (Δαν. ζ΄ 9) καὶ αὐτὸς δὲ ὁ Ἰησοῦς Χριστὸς ἐβεβαίωσε τὰ περὶ τοῦ θρόνου τῆς κρίσεως, λέγων· Ὅταν ἔλθῃ ὁ Υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου ἐν τῇ δόξῃ αὐτοῦ, καὶ πάντες οἱ ἅγιοι ἄγγελοι μετ’ αὐτοῦ, τότε καθίσει ἐπὶ θρόνου δόξης αὐτοῦ» (Ματθ. κε΄ 31). Ὁ δὲ Παῦλος ὅμως ἄλλον κηρύττει θρόνον, τὸν θρόνον τῆς χάριτος, ἀποστέλλων ἡμᾶς εἰς αὐτόν, ἵνα λάβωμεν, λέγει, ἔλεος, καὶ εὕρωμεν τοῦ Θεοῦ τὴν χάριν βοηθοῦσαν ἡμῖν εἰς τὸν ἁρμόδιον καὶ πρέποντα καιρόν, ἤτοι εἰς τὸν καιρὸν τῆς παρούσης ζωῆς.

Δύο λοιπὸν εἶναι οἱ θρόνοι, ὁ θρόνος τῆς κρίσεως, καὶ ὁ θρόνος τῆς χάριτος· ὁ μὲν εἷς μελλοντικός, εἰς τὴν ἡμέραν τῆς Κρίσεως· ὁ δὲ ἄλλος τωρινός, κατὰ τὰς ἡμέρας δηλονότι τῆς ζωῆς ἡμῶν· ἐὰν λοιπόν, ἐν ὅσῳ ζῇς, προσέλθῃς διὰ τῆς μετανοίας εἰς τὸν θρόνον τῆς Χάριτος, λαμβάνεις ἔλεος, τουτέστι τὴν συγχώρησιν τῶν ἁμαρτιῶν σου, καὶ εὑρίσκεις τὴν χάριν νὰ σὲ βοηθῇ εἰς τὸν πρέποντα καιρὸν πρὸς κατόρθωσιν τῶν καλῶν ἔργων. Ἐὰν ὅμως δὲν προσέλθῃς εἰς τὸν θρόνον τῆς Χάριτος, καταντᾶς εἰς τὸν Θρόνον τῆς Κρίσεως, ὅπου ὁ Θεός, «Τότε ἀποδώσει ἑκάστῳ κατὰ τὴν πρᾶξιν αὐτοῦ» (Ματθ. ιστ΄ 27).

Πηγή: Κυριακοδρόμιον. Ἀπόσπασμα

Τ/Δ, σελ. 307 Ἐκδ. Συναξαριστής