Στην Αγία Γραφή υπάρχουν πολλές λέξεις των οποίων η ουσία βρίσκεται στη θεολογική ερμηνεία τους.
Η λέξη Ισραήλ π.χ. δηλώνει τον ιστορικό Ιουδαϊκό λαό, αλλά στη
θεολογική ερμηνεία της σημαίνει τους πιστούς της Εκκλησίας, αφού Ισραήλ
σημαίνει νους ο ορών το Θεό. Άρα πραγματικοί Ισραηλίτες είναι οι
απανταχού της γης θεόπτες, αυτοί που βλέπουν το Θεό ως άκτιστο φως. Έτσι
λοιπόν και στο απολυτίκιο της εορτής του Σταυρού πρέπει να ανιχνεύσουμε
μέσα από την ιστορία την θεολογική σημασία των λέξεων.
Πρώτα λοιπόν ας δούμε τη λέξη "τοις βασιλεύσι".
Σύμφωνα με τους αγίους Πατέρες (Χρυσόστομος, Μ. Βασίλειος, Γρηγόριος
Θεολόγος και πολλούς άλλους) ο Θεός έπλασε τον άνθρωπο και κατέστησε
αυτόν βασιλιά, κύριο της κτίσεως. Κατ' αρχήν, με την ελευθερία που του
έδωσε, τον έκανε βασιλιά και κύριο του εαυτού του. Ο άνθρωπος είναι το
μόνο ζώον που μπορεί να επιλέξει το τρόπο της ζωής του. Εάν π.χ. ένα ζώο
πεινάσει και έχει φαγητό μπροστά του θα φάει οπωσδήποτε ικανοποιώντας
έτσι το ένστικτο της πείνας του. Ο άνθρωπος έχει την ελευθερία ακόμη και
όταν πεινάει να επιλέξει να μην φάει. Ένα ζώο π.χ. έρχεται σε
σεξουαλική επαφή μόνο και μόνο για να ικανοποιήσει τα ένστικτά του, της
ηδονής και της αναπαραγωγής. Ο άνθρωπος όντας ελεύθερος έρχεται σε
ερωτική συνεύρεση επιλέγοντας τον/την σύντροφό του, όταν αυτός επιλέγει
το χρόνο και έχει και την ελευθερία να υπερβεί τη γεννετήσιο ορμή του.
(Μοναχισμός). Η άσκηση στην Εκκλησία είναι άθληση της ελευθερίας. Έτσι ο
άνθρωπος είναι το μόνο ζώο το οποίο δια της ελευθερίας μπορεί να
επιλέξει πως θα ζει, υπερβαίνοντας ακόμη και τη βιολογικότητά του.
Συνεπώς ο άνθρωπος διά της ελευθερίας έχει τη δυνατότητα να γίνει
βασιλιάς, κύριος του εαυτού του.
Ο άνθρωπος είναι και βασιλιάς της κτίσης. Στο βιβλίο της Γενέσεως
λέει ο προφήτης Μωυσής: "Και ευλόγησε τους πρωτόπλαστους ο Θεός και τους
είπε: αυξάνεσθε και πληθύνεσθε, γεμίσατε όλη τη γη και γίνετε κύριοι
αυτής". "Γεν.1,28) Όπως ένας βασιλιάς έχει υπό τη κατοχή του ένα
γεωγραφικό κράτος και καλείται να το υπηρετήσει και να τον υπηρετεί, έτσι
και ο άνθρωπος έχει την εξουσία να έχει υπό τη κατοχή του όλη τη γη και
να την υπηρετεί και να τον υπηρετεί. Το ρήμα κατέχω σημαίνει και κάτι
άλλο. Λέμε ότι αυτός κατέχει την αγγλική γλώσσα, ο άλλος τη γερμανική,
άλλος την Ιταλική κ.ο.κ. Δηλαδή γνωρίζει σε βάθος την αγγλική,
γερμανική, ιταλική κ.ο.κ. Το κατέχω λοιπόν σημαίνει γνωρίζω πολύ καλά σε
βάθος. Ο άνθρωπος καλείται να γίνει βασιλιάς, κύριος της κτίσης
γνωρίζοντας αυτή σε βάθος. Η κτίση γνωρίζεται διά της επιστήμης και της
θεολογίας. Διά της επιστήμης ο άνθρωπος μπορεί να γνωρίσει τη κτίση
αναλύοντας αυτή σε κάποια εργαστήρια. Διά της θεολογίας ο άνθρωπος
φθάνει στη "γνώση των όντων", στα άκτιστα θελήματα του θεού που
βρίσκονται μέσα σε κάθε ον. (Άγιος Μάξιμος Ομολογητής)
Έτσι ο άνθρωπος διά της επιστήμης και της θεολογίας έχει τη δυνατότητα να γίνει βασιλιάς, κύριος της κτίσης.
"Κατά βαρβάρων". Ο βάρβαρος είναι ο εχθρός, αυτός που αντιτίθεται
στον άνθρωπο να γίνει βασιλιάς του εαυτού του και της κτίσης. Αυτός
είναι ο διάβολος και οι δαιμονικές δυνάμεις. Ο Χριστός αποκαλεί εχθρό
τον διάβολο: "Ο δε εχθρός που έσπειρε τα ζιζάνια αυτά είναι ο διάβολος".
(Ματθ.13,39) Και ο απ. Παύλος λέει ότι ο αγώνας του ανθρώπου είναι
εναντίον των πονηρών δυνάμεων: "Ενδυθείτε όλα τα όπλα του Θεού, για να
μπορείτε να αντισταθείτε στις δόλιες και πονηρές μεθόδους και παγίδες
του διαβόλου. Διότι ο αγώνας που έχουμε αναλάβει, δεν είναι αγώνας προς
ανθρώπους με αίμα και σάρκα, αλλά προς τις πονηρές αρχές και εξουσίες,
προς τα πλήθη των πονηρών πνευμάτων, του διαβόλου και των δυνάμεων
αυτού". (Εφ.6,11-12) Και όπως λέει ο Όσιος Θεόγνωστος: "Ο εχθρός, ο
διάβολος, μας επιτίθεται με άγριους και φοβερούς πειρασμούς, όταν
αντιληφθεί ότι η ψυχή έφτασε σε μεγάλα μέτρα αρετής".
Έτσι το απολυτίκιο του σταυρού με την λέξη "βασιλεύσι" αναφέρεται
στον άνθρωπο ως βασιλιά και κύριο του εαυτού του και της κτίσης. Και με
τη λέξη "κατά βαρβάρων" δείχνει τον αντικείμενο εχθρό τον διάβολο ο
οποίος πολεμά να ρίξει τον άνθρωπο από το κατά φύσιν και υπέρ φύσιν στο
παρά φύσιν.
