Τι ονομάζουμε «ιερό»; Με τον όρο «ιερό»
χαρακτηρίζουμε συνήθως κάτι που σταματά να αποτελεί μέρος των γεγονότων που
αφορούν το φθαρτό σύμπαν και τις έννοιές του. Θεωρείται κάτι υπερβατικό, αιώνιο
και άρρητο, που ξεφεύγει από τα όρια του τόπου και του χρόνου, που υπερβαίνει
το άτομο και την εποχή του.
Στον Ορθόδοξο χώρο η οριοθέτηση αυτή δεν υπονοεί
μια παθητική ενέργεια. Δεν δηλώνει το απόμακρο, το ξένο και το απόκοσμο. Ένα
ιερό αντικείμενο, μια τελετουργία ή μια λειτουργική πράξη είναι εκείνη που αισθητοποιεί
θα λέγαμε, το αφανές. Έτσι το υπερκόσμιο ενώνεται με το εγκόσμιο, το άφθαρτο με
το φθαρτό, το απρόσιτο με το προσιτό. Ένα ιερό σύμβολο, όπως είναι το Άγιο
Ευαγγέλιο, αποτελεί το «σημαίνον», που ζωοποιεί και αισθητοποιεί το
«σημαινόμενο». Με άλλα λόγια ασπαζόμενοι και τιμώντες το Ιερό Ευαγέλιο,
οδηγούμαστε στην εμπειρία του Θεού, σε ένα βίωμα αυθυπέρβασης, εγκατάλειψης
δηλαδή του θνητού και πεπερασμένου, με την αναγωγή και μετοχή μας στο αιώνιο
και ουράνιο, με την ενοποίηση με το θείο. Μπορεί λοιπόν με αυτά τα δεδομένα να
δεχθούμε εμείς ως Χριστιανοί, ότι το Κοράνι (ιερό βιβλίο των Μουσουλμάνων)
είναι πραγματικά ιερό;
2. Ο
χαρακτήρας του Κορανίου. Είναι αλήθεια ότι το βιβλίο αυτό ρυθμίζει τη ζωή
εκατομμυρίων ανθρώπων. Έχει μάλιστα επηρεάσει αποφασιστικά την ιστορία
ολόκληρου του κόσμου και ειδικότερα σήμερα του ευρωπαϊκού. Εάν δεν υπάρξει
άμεση ανατροπή του κύματος λαθρομεταναστευσης των Μουσουλμάνων και συνετή
πολιτική των ευρωπαϊκών χωρών στο θέμα αυτό, θα μιλούμε σύντομα, όχι για
γειτνίαση και επιρροή του Ισλάμ αλλά για δυναμική διείσδυση και ολική
ισλαμοποίηση των υπολοίπων λαών. Όπως έχουμε αναφέρει πιο πάνω, ένα ιερό
σύμβολο έχει την ιδιότητα να σε ανάγει σε ένωση με το θείο που αντιπροσωπεύει.
Εάν κάποιος μελετήσει το Κοράνι θα διαπιστώσει ότι πρόκειται για ένα
συνονθύλευμα από κανονισμούς και εντολές. Η λεγόμενη «Θεολογία» του, έχει ως
ισχυρό σημείο το νόμο, τις θεϊκές εντολές και το «χρέος» της πλήρους υποταγής
στον απόλυτο «Δεσπότη» του σύμπαντος και της ανθρώπινης ζωής. Άρα το Κοράνι
στρέφει την προσοχή του Μουσουλμάνου, περισσότερο στην τυφλή υπακοή και τήρηση
των εντολών του Θεού, παρά στην μελέτη και ενασχόληση με το θείο και την τελική
ένωση μαζί του. Ο όρος «Ισλάμ» εξ άλλου, σημαίνει υποταγή στο Θεό. Ο
συγκερασμός αυτών των δύο εννοιών αποτελούν τον πυρήνα της Μουσουλμανικής
θρησκείας και καθορίζουν την γενικότερη συμπεριφορά του ανθρώπου στην προσωπική
και κοινωνική του ζωή.
3. Κοράνι
και κοινωνική ζωή. Το Κοράνι είναι κατάμεστο από πρακτικές διατάξεις νομικού
χαρακτήρα και οδηγίες που ρυθμίζουν τους οικογενειακούς και κοινωνικούς
θεσμούς. Μπορεί ένα βιβλίο να είναι «ιερό» όταν στην οικογενειακή ζωή π.χ.
υποβαθμίζει, υποτιμά και καταπατεί βάναυσα την γυναίκα έναντι του άνδρα; Σε
αντίθεση με το «ουκ ένι άρσεν και θήλυ» (Γαλ. γ΄ 28) της Καινής Διαθήκης, στο
Κοράνι (Οι Γυναίκες, 4:38) τονίζεται απερίφραστα: «Οι άνδρες είναι ανώτεροι των
γυναικών ένεκα της ιδιότητος δια της οποίας ο Θεός ύψωσε τους μεν επί των δε,
και διότι οι άνδρες προικίζουσι τας γυναίκας εκ του πλούτου αυτών...». Η υπεροχή
του ισχυρότερου φύλου βέβαια προεκτείνεται σε διάφορες και ποικίλες μορφές της
ζωής, όπως η πολυγαμία του ανδρός, ο απεριόριστος αριθμός παλλακίδων στα
χαρέμια των ισχυρών μαχητών κ.ά. Οι απάνθρωπες τιμωρίες, ακρωτηριασμοί μελών
του σώματος, οι φυλακίσεις και μαστιγώσεις, επιβάλλονται χωρίς την απαραίτητη
και δίκαιη εκδίκαση των υπόπτων, εν ονόματι των προνοιών των σούρων του
Κορανίου.
4. Ο ιερός
πόλεμος (Τζιχάντ). Στο πρόσφατο παρελθόν γινόταν μια προσπάθεια ωραιοποίησης
του Κορανίου. Στα πλαίσια της γενικότερης καλλιέργειας φιλικής ατμόσφαιρας
μεταξύ των λαών υπήρξε η τάση για αποσιώπηση της τρομερής παραγράφου που αφορά
τον ιερό πόλεμο. Η προπαγάνδα, που είναι πολύ φιλικό είδος για τους λαούς
αυτούς, έδινε και έπαιρνε. Οι ξεναγοί σε πιο μετριοπαθείς μουσουλμανικές χώρες,
άφηναν τις καλύτερες εντυπώσεις στους επισκέπτες, σε σημείο που κάποιος θα
μπορούσε και να θαυμάσει ακόμη την πίστη αυτή. Μέχρι που στις μέρες μας έπεσαν
τα προσωπεία και αποκαλύφθηκε η σκληρή και στυγνή πραγματικότητα. Οι
παροτρύνσεις του Κορανίου για δυναμική και μαχητική αντιμετώπιση των «απίστων»
είναι πολλές και άμεσες: «Μάχεσθε μέχρις ότου αποσοβηθεί ο κίνδυνος του
πειρασμού, και όταν δεν υπάρχει άλλη λατρεία ειμή η του μόνου Θεού..., τότε ας
παύσωσι αι εχθροπραξίαι, εκτός αν πρόκειται περί ασεβών...» (Η Βους, 2:189). Ο
υπέρτατος τύπος του μουσουλμάνου πραγματώνεται μέσα από τον θάνατο. «Ας
μάχονται λοιπόν στον δρόμο του Θεού όσοι πωλούν την παρούσα ζωή έναντι της
έσχατης. Και για όποιον μάχεται στον δρόμο του Θεού, είτε σκοτωθεί είτε
νικήσει, επιφυλάσσουμε τεράστιο μισθό». Η συμμετοχή στον ιερό πόλεμο είναι
υποχρεωτική για όλους και παρέχει ένα θεμελιώδες πλεονέκτημα εν όψει της
αιώνιας σωτηρίας. Έτσι κάθε μουσουλμάνος βρίσκεται ενώπιον μιας θεμελιώδους,
υπαρξιακής και εσχατολογικής επιλογής. «Όσοι πιστεύουν, μάχονται στον δρόμο του
Θεού και όσοι απιστούν μάχονται στον δρόμο του Στασιαστή..., λοιπόν να πολεμάτε
τους φίλους του Σατανά!». Δεν είναι τέλος τυχαίο, που η κραυγή «Allahu Akbar!» (Ο Θεός είναι ο
μέγιστος! Θεός μοναδικός, ο μόνος μέγας!) που ακούγεται από τη φωνή του
μουεζίνη, όταν καλεί σε προσευχή από τον μιναρέ, είναι η κραυγή των
επιτιθέμενων μουσουλμανικών στρατευμάτων.
5.
Λατρευτική ζωή στο Κοράνιο. Η λατρεία του Θεού αποτελεί κατά το Κοράνιο την πιο
ουσιαστική έκφραση της ανθρώπινης ύπαρξης: «Έπλασα τα πνεύματα και τους
ανθρώπους μόνο δια να με λατρεύουσι» (Οι διασπείροντες, 51:56), λέγει ο Αλλάχ.
«...Ω άνθρωποι! Λατρεύετε τον Κύριον υμών, τον πλάσαντα υμάς και τους προγόνους
υμών. Φοβήθητέ με» (Η Βους, 2:19). Η Μουσουλμανική θρησκευτικότητα εδράζεται
πάνω σε πέντε βασικά καθήκοντα, τους «πέντε στύλους» πάνω στους οποίους
στηρίζεται ο «Οίκος του Ισλάμ». Της μαρτυρίας ότι δεν υπάρχει άλλος Θεός πλην
του Αλλάχ και ότι ο Μωάμεθ είναι ο Απόστολός του, της τακτικής προσευχής, της
ελεημοσύνης, της ιεράς αποδημίας εις τον Οίκον και της νηστείας κατά τον μήνα
Ραμαντάν.
6.
Ισλαμικός Μυστικισμός. Όπως έχουμε δει και πιο πάνω, το Κοράνι είναι κατάμεστο
από σελίδες με νομοκρατικό και μαχητικό πνεύμα. Προσπαθεί να ικανοποιήσει τον νουν
του ανθρώπου με σαφή και λογικά σχήματα περί του Θεού, μέσα από αυστηρό
καθορισμό των καθημερινών υποχρεώσεων του πιστού. Ωστόσο, όταν άρχισε να
περιλαμβάνει στους κόλπους του από την Αραβία και την Βόρειο Αφρική,
επηρεάστηκε σε κάποιο βαθμό από το ποιητικό πνεύμα, την εσωτερική ευαισθησία
και την φιλοσοφική καλλιέργεια των λαών αυτών. Μια μερίδα Ισλαμιστών, οι sufi (Σούφι), αναπτύσσουν
αργότερα τάσεις ασκητισμού, αφού δέχονται επιδράσεις από τον Χριστιανικό
ασκητισμό της Συρίας, της Μεσοποταμίας και ης Περσίας. Δημιουργείται έτσι μια
ευσέβεια σε προσωπικό επίπεδο που υιοθετεί ακόμη και ορισμένα ιδανικά από
νεοπλατωνικές ιδέες και αντιλήψεις. Έτσι, οι πνευματικοί ασκητές των σούφι
προσπαθούν να υπερβούν το «εγώ» και να νιώσουν την αίσθηση της παρουσίας του
Θεού. Οι περιπτώσεις αυτές θεωρούνται μεμονωμένες και βιώνονται σε απόλυτα
προσωπικό επίπεδο.
7.
Καταληκτικά. Όπως διαπιστώνουμε, η θεολογική ενασχόληση δεν υπήρξε ποτέ
κεντρικός άξονας στη ζωή των μουσουλμάνων. Η φύση και ο χαρακτήρας του Κορανίου
είναι τέτοιος, που προβάλλει ένα Θεό μακρινό και απρόσιτο, στον οποίο ο πιστός
οφείλει ενόψει της πίστης του στην μέλλουσα κρίση, να αισθάνεται απόλυτη
υποταγή, παρά να ενασχολείται με την «διανοητική» εμβάθυνση στο μυστήριο του
Θεού. Προτεραιότητα έχει η «συμμόρφωση» προς το θέλημά του, παρά οι συζητήσεις
και τα ερωτήματα περί Θεού. Αυτή τέλος η προσκόλληση στο γράμμα του νόμου δεν
πέτυχε να οδηγήσει στην αποκάλυψη του μυστηρίου του Θεού, ούτε στη μυστική
ένωση μαζί του. Ως ιερό χαρακτηρίζουμε εκείνο που μας ανοίγει πύλες και δρόμους
για πνευματική ανάταση και υπέρβαση, προς θέαση και εμπειρία του αληθινού και
αιωνίου. Υπό αυτές τις προϋποθέσεις και τις επί μέρους πρακτικές που ενδεικτικά
και με πολλή συντομία αναπτύξαμε πιο πάνω, θεωρούμε ότι, ως Χριστιανοί δεν θα
μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε το Κοράνι ως «ιερό», αλλά σαν ένα εγχειρίδιο
προσευχών, «ηθικών» επιτάξεων και νομοθεσιών που αποτελούν αναμφίβολα την ψυχή
του Ισλάμ, κατά γενική ομολογία όμως, θεωρούνται κατά το πλείστο, απορριπτέες
και καταδικαστέες από την Χριστιανική διδασκαλία, εμπειρία και ζωή.
Πρωτοπρεσβύτερος ΙΩΑΝΝΗΣ Κ. ΙΩΑΝΝΟΥ
Θεολόγος-Εκπαιδευτικός
Θεολόγος-Εκπαιδευτικός
ΠΗΓΗ: «ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΜΑΡΤΥΡΙΑ», ΕΚΔΟΣΗ ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ
ΠΑΡΑΔΟΣΕΩΣ «ΟΙ ΦΙΛΟΙ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΟΡΟΥΣ». ΑΡ. ΤΕΥΧΟΥΣ: 114, ΧΕΙΜΩΝΑΣ 2018
