Ἡ λέξη «πρόγραμμα», καλοί μου φίλοι, προέρχεται ἀπ’ τὸ ρῆμα προγράφω, τὸ ὁποῖο σημαίνει καταγραφὴ μὲ τὴ σειρὰ ἐνεργειῶν καὶ πράξεων ποὺ πρόκειται νὰ γίνουν. Συνεπῶς πρόγραμμα δὲν εἶναι τίποτ’ ἄλλο, παρὰ σχέδιο. Εἶναι ὁ τρόπος ποὺ ἐνεργοῦμε, συμπεριφερόμαστε καὶ δροῦμε, προκειμένου νὰ ἐπιτύχουμε κάτι ποὺ ἔχουμε θέσει ὡς στόχο ἢ σκοπό. Εἶναι ἡ στρατηγική μας!
* * *
Κατόπιν αὐτῶν προγραμματισμὸς εἶναι ἡ κατάστρωση προγράμματος ἢ σχεδίου ποὺ περιέχει τὰ ἑξῆς βασικὰ στοιχεῖα:
- Τὸν σκοπὸ τὸν ὁποῖο ἐπιδιώκουμε.
- Τὴν πορεία δράσης, τὴν ὁποία θὰ ἀκολουθήσουμε.
- Τὰ μέσα ποὺ θὰ χρησιμοποιήσουμε καὶ
- Τὸν χρόνο ποὺ θὰ ἀπαιτηθεῖ, γιὰ νὰ τὸν πραγματοποιήσουμε.
Εἶναι ὁλοφάνερο πλέον ὅτι δὲν μπορεῖ νὰ ὑπάρξει πρόγραμμα, χωρὶς προηγουμένως νὰ ὑπάρχει κάποιος συγκεκριμένος σκοπός. Τὸ ὄνειρο. Ἡ κορυφὴ ποὺ θέλουμε ν’ ἀνέβουμε. Τὸ σημεῖο ποὺ θέλουμε νὰ φθάσουμε. Τὸ ὅραμά μας γιὰ τὴ ζωή ἢ ἔστω γιὰ κάτι!
Τὸ πρόγραμμα, δηλαδή, εἶναι τὸ ἐργαλεῖο μας, τὸ μέσο διὰ τοῦ ὁποίου θὰ μπορέσουμε νὰ ὑλοποιήσουμε ὅλ’ αὐτά.
Πρόγραμμα ἀσφαλῶς δὲν ἔχουν, ὅσοι δὲν ἔχουν ὁράματα, ἰδανικὰ καὶ στόχους. Ὅσοι βολοδέρνουν ἄσκοπα ἐδῶ κι ἐκεῖ. Ὅσοι ὅμως ἔχουν, ἆραγε πῶς θὰ τὰ ἐπιτύχουν χωρὶς αὐτό;
* * *
Τὸ πρόγραμμα, ναί, μᾶς δεσμεύει! Δὲν μᾶς ἐπιτρέπει παρεκκλίσεις! Μᾶς βάζει ὁπωσδήποτε σὲ μία συγκεκριμένη πορεία, τὴν ὁποία ἀναγκαστικὰ πρέπει ν’ ἀκολουθήσουμε! Διαφορετικὰ δὲν ἔχει νόημα ὕπαρξης, δὲν εἶναι δυνατὸ νὰ μᾶς φέρει τὸ ποθούμενο, τὴν ἐπιτυχία δηλαδὴ ὅσων ἔχουμε ὀνειρευτεῖ κι ἐπιδιώκουμε.
Δὲν κάνει ἀσφαλῶς τίποτ’ ἄλλο, παρὰ νὰ παίρνει τὸ νερὸ τοῦ χειμάρρου καὶ νὰ τὸ διοχετεύει σὲ μία συγκεκριμένη κατεύθυνση, νὰ τὸ βάζει σὲ κάποιο αὐλάκι ἂς ποῦμε, προκειμένου νὰ ποτίσει ἕνα κάμπο, νὰ κινήσει μία γεννήτρια ἢ νὰ γεμίσει μία δεξαμενή. Σὲ καμμία περίπτωση βλέπετε, δὲν τὸ ἀφήνει νὰ χάνεται πηγαίνοντας ἄσκοπα, ἐδῶ κι ἐκεῖ, κάποτε δὲ καὶ καταστρέφοντας…
* * *
Ναί, ἀπ’ ὅλα αὐτὰ προκύπτει καὶ ἡ τόσο μεγάλη ἀξία του. Ἡ χρησιμότητά του. Τὸ πόσο, πράγματι, σπουδαῖο ἀλλὰ καὶ ἀπαραίτητο εἶναι.
Ἀξιοποιεῖ τὶς δυνάμεις μας. Ἀναπτύσσει καὶ ὀργανώνει τὶς ἱκανότητές μας. Συντονίζει κι ἐλέγχει τὴ δράση μας. Αὐξάνει τὸ ἔργο μας. Καὶ στὸ τέλος, ἐξασφαλίζει τὴν ἐπιτυχία τοῦ σκοποῦ μας. Ἂν ἡ ζωή μας εἶναι γεμάτη σκοπούς, ἄρα καὶ γεμάτη προγράμματα, δὲν σημαίνει πὼς ἀναδεικνύει καὶ τὴν ἴδια;
Μὲ τὸν προγραμματισμὸ ἀποφεύγονται ἀσφαλῶς οἱ προχειρότητες, οἱ σπασμωδικὲς ἐνέργειες, τὸ «ὅ,τι βρέξει ἂς κατεβάσει»! Ἀντιμετωπίζονται τὰ ἐμπόδια, ἡ ἀπογοήτευση, ἡ ἀποθάρρυνση, τὸ ἄγχος ἂν τελικὰ θὰ ἐπιτευχθεῖ αὐτὸ ποὺ θέλουμε ἢ ὄχι.
Μὲ τὸν προγραμματισμὸ κερδίζουμε χρόνο καὶ δυνάμεις. Τίποτα δὲν γίνεται χωρὶς σύστημα καὶ μελέτη. Ἡ δουλειά μας γίνεται πιὸ εὔκολη. Ἀναπτύσσεται ἡ αὐτοπεποίθηση. Καλλιεργεῖται ἡ μεθοδικότητα, ἡ κρίση, ἡ φαντασία, ἡ ἐπινοητικότητα, ἀκόμη δὲ καὶ ἡ διορατικότητα.
Μὲ τὸν προγραμματισμὸ τὸ ἄτομο ἀποκτᾶ μεθοδικότητα, ἐπιμέλεια, ἐργατικότητα, ἐπιμονή. Νοιώθει ψυχικὴ καὶ ἠθικὴ ἱκανοποίηση καὶ εἶναι ἔτσι, ψύχραιμο καὶ ἤρεμο.
* * *
Κάποιος νεαρὸς Ἀθηναῖος εἶπε στὸ Σωκράτη: «Θέλω ν’ ἀνέβω στὸν Ὄλυμπο, μὰ σὰν ἀναλογίζομαι τὴν ἀπόσταση δειλιάζω…»
Κι ἐκεῖνος τὸν ἐρώτησε: «Πόσα μίλια τὴν ἡμέρα περπατᾶς χαζεύοντας ἐδῶ κι ἐκεῖ;». «Καμμιὰ δεκαριά», ἀποκρίθηκε. Καὶ ὁ Σωκράτης: «Ἔ, τότε, αὐτὰ τὰ μίλια, ἀντὶ νὰ τὰ σπαταλᾶς ἐδῶ κι ἐκεῖ, βάδιζέ τα καθημερινά, μὲ σύστημα καὶ πρόγραμμα, στὴν κατεύθυνση ποὺ θέλεις. Τὸν Ὄλυμπο! Καὶ θὰ φθάσεις, σίγουρα καὶ ἄκοπα…». Τί σοφὴ συμβουλή!
Γιατί ὁ νέος αὐτός, εἶχε ὄνειρο. Ποθοῦσε τὴν κατάκτηση κορυφῆς καὶ μάλιστα τῆς πιὸ ψηλῆς. Τοῦ Ὀλύμπου! Ὅμως τί τοῦ ἔλειπε; Τὸ πρόγραμμα. Ναί, αὐτό! Καὶ μ’ αὐτό, διοχετεύοντας τὶς δυνάμεις του πρὸς τὰ ἐκεῖ, κάνει τὸ ὄνειρό του πράξη!
* * *
Χωρὶς προγραμματισμό, εἶναι ἀδύνατη κάθε πρόοδος. Ἡ ἐπιτυχία ὁποιουδήποτε σκοποῦ. Ἰδιαίτερα δὲ ὅταν αὐτὸς εἶναι πραγματικὰ μεγάλος. Πόσο μᾶλλον ὅταν μιλᾶμε γιὰ ὄνειρα ἢ καὶ γιὰ ὁράματα ζωῆς.
Τὸ ἀπρογραμμάτιστο εἶναι πρόχειρο, μὴ μελετημένο. Μόνο δὲ κατὰ τύχη μπορεῖ νὰ εἶναι κάπως ἐπιτυχημένο.
* * *
Σ’ ἕνα σχολεῖο τῆς Ἀγγλίας, μία ὡραία πρωία, οἱ μαθητὲς ἦταν ἀνάστατοι. Ἀρνήθηκαν μάλιστα σύσσωμοι νὰ μποῦν στὶς τάξεις, ἂν δὲν ἔρχονταν ἀμέσως στὸ προαύλιο ὁ Λυκειάρχης μὲ τοὺς καθηγητές, προκειμένου νὰ τοὺς διαβεβαιώσουν πὼς θὰ καταργοῦσαν πάραυτα τὸ πρόγραμμα τοῦ σχολείου, ποὺ θεωροῦσαν ὅτι τοὺς καταδυνάστευε!
Οἱ καθηγητές, ἔξυπνα φερόμενοι, δὲν τὸ ἀρνήθηκαν. Βρέθηκαν ἀμέσως κοντά τους. Καὶ ὁ Λυκειάρχης τοὺς εἶπε, πὼς δέχεται τὴν ἄμεση κατάργηση τοῦ προγράμματος, ὅμως αὐτὸ νὰ γίνει γιὰ ὅλους ἀνεξαιρέτως. Ὄχι μόνο γιὰ τοὺς μαθητές, ἀλλὰ καὶ γιὰ τοὺς καθηγητὲς καὶ ὅλο τὸ βοηθητικὸ προσωπικὸ τοῦ σχολείου. Οἱ μαθητὲς συμφώνησαν καὶ πανηγύρισαν τὴν ἐπιτυχία τους. Ἐπιτέλους θὰ ἔκαναν ὅ,τι ἤθελαν, δίχως προγραμματισμοὺς καὶ δεσμεύσεις.
Ἀπ’ τὴν ἑπομένη, ὅλα ἄρχισαν νὰ κυλοῦν ἔτσι. Δηλαδή, χωρὶς κανένα πρόγραμμα! Ὁ καθένας ἐρχόταν κι ἔφευγε ὅποια ὥρα ἤθελε. Τὸ ἴδιο ἔκαναν καὶ οἱ καθηγητές. Ὅποιοι μαθητὲς ἤθελαν ἔμπαιναν στὴν τάξη, ὅποιοι ἤθελαν ἔπαιζαν, ὅσο ἤθελαν. Οἱ καθηγητὲς ποὺ ἔμπαιναν κι αὐτοὶ κατὰ τὸν ἴδιο τρόπο στὴν τάξη, ἔκαναν μάθημα σὲ ὅσους εὕρισκαν ἐκεῖ! Συνέπιπτε μάλιστα τὴν ὥρα ποὺ κάποιος ἀπ’ αὐτοὺς ἔκανε μάθημα, ἕνας ἄλλος καθηγητὴς ἔμπαινε στὴν τάξη γιὰ νὰ κάνει τὸ δικό του μάθημα, ὅπου δίδασκε κανονικὰ κι ἂς μιλοῦσαν καὶ οἱ δύο ταυτόχρονα! Ὑπῆρχαν δὲ καὶ φορές, ποὺ δὲν ὑπῆρχε κανένας καθηγητὴς στὴν τάξη κι ἂς τοὺς περίμεναν μὲ τὶς ὧρες οἱ μαθητές!
Ὁ ἐπιστάτης ἄλλοτε δὲν χτυποῦσε καθόλου τὸ κουδούνι γιὰ διάλειμμα κι ἄλλοτε τὸ χτυποῦσε ὅποια ὥρα ἤθελε. Πότε ἀνὰ δύο ὧρες, πότε ἀνὰ δεκαπέντε λεπτά!
Οἱ καθαρίστριες δὲν καθάριζαν τὸ σχολεῖο, ὅταν αὐτὸ δὲν λειτουργοῦσε, ἀλλὰ πότε στὸ διάλειμμα καὶ πότε στὴν ὥρα τοῦ μαθήματος!
Ὁ ὁδηγὸς τοῦ λεωφορείου ἐρχόταν νὰ πάρει τοὺς μαθητὲς ἄλλοτε στὶς 10 τὸ πρωί, ἄλλοτε στὶς 12 τὸ μεσημέρι κι ἄλλοτε στὶς 5 τὸ ἀπόγευμα, ἀνεξάρτητα ἀπ’ τὸ πότε τελείωναν τὰ μαθήματα.
Μέχρι καὶ ὁ ἰδιοκτήτης τοῦ κυλικείου, ἄνοιγε τὸ μαγαζί του ὅποτε ἤθελε, γιὰ ὅσο χρόνο ἤθελε κι ὄχι βέβαια ἀπαραίτητα στὸ διάλειμμα…
Σὲ μία ἑβδομάδα τὸ σχολεῖο εἶχε κυριολεκτικὰ μεταβληθεῖ σὲ κόλαση! Σὲ ζούγκλα πραγματική! Καὶ οἱ μαθητὲς πλήρως ἀπογοητευμένοι, ζήτησαν νὰ ἐπανέλθει ἐπιτέλους τὸ πρόγραμμα. Αὐτὸ ποὺ ὑποτίθεται ὅτι τοὺς καταδυνάστευε! Διαπίστωσαν πιὰ στὴν πράξη, πὼς ἡ ζωή στὸ σχολεῖο, ἦταν ἀνυπόφορη χωρὶς αὐτό!
* * *
Ἔτσι εἶναι! Δὲν φθάνουμε πουθενὰ δίχως πρόγραμμα. Τίποτα χωρὶς αὐτὸ δὲν κατορθώνουμε. Ὅμως δὲν εἶναι … μαγικό! Ἐπειδὴ ἔχουμε πρόγραμμα, δὲν σημαίνει πὼς ὁπωσδήποτε πετυχαίνουμε ὡς διὰ μαγείας τοὺς σκοπούς μας. Χρειάζεται καὶ ἡ καταφυγή μας στὸ Θεό, γιὰ νὰ τοὺς ἐπιτύχουμε.
Μᾶς τὸ λέει αὐτὸ ξεκάθαρα ὁ ψαλμῳδός: «Ἐὰν μὴ Κύριος οἰκοδομήσῃ οἶκον, εἰς μάτην ἐκοπίασαν οἱ οἰκοδομοῦντες· ἐὰν μὴ Κύριος φυλάξῃ πόλιν, εἰς μάτην ἠγρύπνησεν ὁ φυλάσσων» (Ψαλμ.126,1). Δηλαδή, ἐὰν ὁ ἴδιος ὁ Κύριος δὲν βοηθήσει στὴν ἀνοικοδόμηση μιᾶς πόλης, μάταια μόχθησαν ὅσοι τὴν οἰκοδομοῦσαν. Καὶ ἐὰν ὁ ἴδιος ὁ Κύριος δὲν φυλάξει μία πόλη, μάταια ἀγρύπνησαν οἱ φρουροί της. Κι ἂς εἶχαν ὡραῖα καὶ καλομελετημένα προγράμματα. Κι ἂς εἶχαν σπουδαῖο προγραμματισμό!
Καὶ ὁ γεωργὸς σπέρνει βάσει προγράμματος τὸ χωράφι του. Ὁ Θεὸς ὅμως εἶναι ἐκεῖνος ποὺ δίνει ζωή στοὺς σπόρους καὶ αὐξάνει καὶ κάνει νὰ καρποφοροῦν τὰ φυτά.
* * *
Ἔχουμε ὁράματα, φίλοι, ὄνειρα, σκοπούς, ἰδανικὰ καὶ ἐπιδιώξεις στὴ ζωή μας. Κι ἐπειδὴ ἔχουμε αὐτά, καταρτίζουμε καὶ τὸ πρόγραμμά μας, δὲν κάνουμε βῆμα δίχως προγραμματισμό. Ὅμως πρὶν καταρτίσουμε τὸ πρόγραμμα καὶ κατὰ τὴ διάρκεια ποὺ τὸ ὑλοποιοῦμε, στὸ Θεὸ καταφεύγουμε, στὸ Θεὸ ἐλπίζουμε. Σ’ Αὐτὸν ποὺ ἁγιάζει κι εὐλογεῖ τοὺς σκοπούς μας καὶ τὰ μέσα. Ὅποιος ἔτσι σταθερὰ πορεύεται, ἐπιτυγχάνει, κερδίζει, μεγαλουργεῖ…
Κ. Γ. Παπαδημητρακόπουλος
