ΟΙ ΠΥΛΕΣ ΤΗΣ ΜΕΤΑΝΟΙΑΣ

 «Πνευματική φαρέτρα τοῦ Ὀρθοδόξου Χριστιανοῦ»

Γέροντος ἱερομ. Πετρωνίου Τανάσε

Δικαίου Ρουμανικῆς Σκήτης Τιμίου Προδρόμου Ἁγίου Ὄρους

ΟΙ ΠΥΛΕΣ ΤΗΣ ΜΕΤΑΝΟΙΑΣ

  ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΙ  ΣΤΟΧΑΣΜΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΟΥ ΤΡΙΩΔΙΟΥ

Μετάφρασις-Ἐπιμέλεια

Ὑπό Μον. Δαμασκηνοῦ Γρηγοριάτου

2003

 ΠΡΟΛΟΓΟΣ

            Ἀπό τήν ἐμπειρία τῶν Ἁγίων διδασκόμεθα ὅτι ἡ μετάνοια εἶναι ἡ ἐπιστροφή τοῦ ἀνθρώπου ἀπό τά ἐνάντια ἔργα τοῦ Θεοῦ καί τήν ἐνάντια φύσι μας στά εὐάρεστα ἔργα τοῦ Θεοῦ πού συμφωνοῦν καί μέ τήν ἀνθρώπινη φύσι, ἔτσι ὅπως τήν ἔπλασε ὁ Θεός.

            Ἔτσι λοιπόν, ἡ μετάνοια εἶναι ἡ ἐπιστροφή ἀπό τήν ἀδιαφορία καί πνευματική ἀναισθησία στήν ἐγρήγορσι καί ἁγία αἴσθησι. Μετάνοια εἶναι ἡ ἐπιστροφή ἀπό τήν ἀρρωστημένη κατάστασι πού προκαλεῖται στήν ψυχή λόγῳ τῆς ἁμαρτίας στήν ὑγιᾶ κατάστασι τῆς ψυχῆς, διά τῆς ἀποκτήσεως τῶν ἀρετῶν.

            Μετάνοια εἶναι ἡ ἐπιστροφή ἀπό τήν ἀποξένωσι τοῦ Θεοῦ στήν φιλία μαζί Του καί μέ τούς Ἁγίους Του.

Μετάνοια εἶναι ἡ ἀλλαγή τῆς πέτρινης ψυχῆς τοῦ ἐγωϊστοῦ καί κακοῦ ἀνθρώπου σέ μία ψυχή ἐλεήμονα καί συγχωρητική, πού θά αἰσθάνεται τό ἀπέραντο βάθος τοῦ ἐλέους τοῦ Θεοῦ γιά τόν κάθε ἄνθρωπο. Χωρίς τήν μετάνοια κανείς δέν θά ἠμπορέση νά εἰσέλθη στήν Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Γι᾿ αὐτό, τόσο ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Βαπτιστής, ὅσο καί ὁ Ἴδιος ὁ Ἰησοῦς Χριστός καί Σωτήρ μας ἄρχισαν τό κήρυγμά τους καλώντας τούς ἀνθρώπους στήν σωτηρία καί στήν αἰώνια ζωή μέ τά λόγια: "Μετανοεῖτε, ἤγγικε γάρ ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν..."(Ματ. 4,17).

Λοιπόν "οἱ Πύλες τῆς Μετανοίας" εἶναι οἱ πύλες τοῦ οὐρανοῦ ἀνοιχτές στήν ψυχή τοῦ ἀνθρώπου. Γι᾿αὐτό ἡ περίοδος τοῦ Τριωδίου, σάν μιά σχολή τῆς ἐλευθερίας ἀπό τήν ἁμαρτία καί σάν μία ἄσκησι γιά τήν σωτηρία μας, εἶναι μία ἀνάβασις πρός τό Ἅγιο Πάσχα, μία ἀνύψωσις τῆς ψυχῆς ἀπό τήν ἁμαρτία γιά συνάντησι μέ τόν Ἀναστάντα Χριστό, διότι ἀνάστασις ἐν Χριστῷ εἶναι, ἀλήθεια, ἡ ζωή τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ, πού γίνεται μεθεκτή στούς ἀνθρώπους.

Τό βιβλίο αὐτό "Οἱ Πύλες τῆς Μετανοίας", γραμμένο ἀπό τόν ἀρχιμ. π. Πετρώνιο Τανάσε, Δικαῖο τῆς Ρουμανικῆς Σκήτης τοῦ Τιμίου Προδρόμου τοῦ Ἁγίου Ὄρους εἶναι ἕνα σύνολο πνευματικῶν στοχασμῶν μέ πλούσιες προτροπές γιά τήν μετάνοια καί τήν προετοιμασία γιά τήν ἀνάστασι, ἔτσι ὅπως ἐκφράζεται ἀπό τούς Ἁγίους τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, ἐφ᾿ὅσον οἱ ἴδιοι ἐφήρμοσαν τήν μετάνοια στήν πρᾶξι καί κατόπιν τήν ἐδίδαξαν.

Τά σημεῖα τῆς ἀληθινῆς μετανοίας εἶναι ἡ θερμή προσευχή, τά καθαρά δάκρυα, ὁ φόβος καί ἡ ἀποστροφή τῆς ἁμαρτίας, ἐνῶ οἱ καρποί τῆς μετανοίας εἶναι ἡ ἁγία χαρά καί τά καλά ἔργα. Γι᾿ αὐτό, σχολή τῆς μετανοίας εἶναι στήν ὀρθόδοξη παράδοσι τό ἐργαστήριο ἀναστάσεως τῆς ψυχῆς καί ἡ πνευματική μάχη γιά τήν ἁγία χαρά τῆς μετανοίας τήν ὁποία χαρίζει τό Ἅγιο Πνεῦμα, σ'αὐτούς πού ἐπιστρέφουν στόν Θεό.

Εὐχαριστοῦμε τόν συγγραφέα καί εὐλογοῦμε τούς ἀναγνῶστες αὐτοῦ τοῦ βιβλίου μέ τήν ἐλπίδα ὅτι αὐτό θά τούς ὠφελήση ὄχι μόνο τήν περίοδο τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς, ἀλλά καί σ'ὁλόκληρη τήν ζωή τους, ἐφ᾿ὅσον ὅλη ἡ χριστιανική ζωή μας κατευθύνεται συνεχῶς πρός τήν Ἀνάστασι.

Μητροπολίτης Μολδαβίας καί Βουκοβίνας  Δανιήλ

Μοναστήρι Συχαστρία καί Νεάμτς,

Νέος ἔτος 1994.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

 

Ὅπως οἱ τέσσερεις ἐποχές τοῦ ἔτους εἶναι συνδεδεμένες μέ τά ἡλιοστάσια, τίς ἰσημερίες καί τίς μεταβολές τοῦ καιροῦ, ἔτσι καί οἱ τέσσερεις νηστεῖες ὅλου τοῦ ἔτους, ὡς πνευματικές περίοδοι τοποθετήθηκαν μπροστά ἀπό κάποιο μεγάλο πνευματικό γεγονός τῆς Ἐκκλησίας γιά νά μᾶς προετοιμάζουν ψυχικά, ὥστε νά ἠμποροῦμε νά πλησιάζουμε, ὅσο γίνεται ἐπάξια, τά Ἅγια Μυστήρια τοῦ Χριστοῦ.

Ἀνάμεσα σ᾿αὐτές τίς περιόδους, ἡ Μεγάλη Τεσσαρακοστή κατέχει μία ἰδιαίτερη θέσι. Προαισθανόμεθα αὐτό τό γεγονός ἀπό τήν προετοιμασία μέ τήν ὁποία συνδέεται αὐτή ἡ νηστεία μέσα στήν χριστιανική μας παράδοσι. Ἀπό τήν φροντίδα, δηλαδή, τῆς Ἐκκλησίας, ἡ  ὁποία γνωστοποιεῖ τόν ἐρχομό αὐτῆς τῆς Νηστείας μέ τίς τρεῖς προηγούμενες ἑβδομάδες, πρᾶγμα τό ὁποῖο δέν συμβαίνει μέ καμμία ἀπό τίς ἄλλες μεγάλες νηστεῖες τοῦ ἔτους.

Οἱ ὀνομασίες πού δίνει ἡ ὑμνογραφία τῆς Ἐκκλησίας μας στήν Μεγάλη Τεσσαρακοστή, ὅπως: "Πύλες τῆς μετανοίας", "ὁδός τῆς σωτηρίας", "Μήτηρ τῆς ἁγνείας", "Καιρός τῶν πνευματικῶν ἀγώνων" καί ἄλλες, μᾶς διερμηνεύουν τό ἰδιαίτερο νόημα πού ἔχει. Πάντοτε ἡ νηστεία ἔχει στενή σχέσι μέ τήν μετάνοια, ἀλλά τώρα ὅμως φαίνεται καθαρώτερα ὅτι εἶναι μία ὁδός καί μία μέθοδος μετανοίας. Μιά μεγάλη χρονική περίοδος ἔχει καθορισθῆ ἀποκλειστικά γιά τήν μετάνοια. Μᾶς δίνει λεπτομερεῖς ὁδηγίες πῶς νά τήν ἐπιτύχουμε, πῶς νά τήν ἐφαρμόζουμε στήν πρᾶξι καθημερινά στήν λειτουργική ζωή τῆς Ἐκκλησίας, μέ τίς μετάνοιες, τήν αὐστηρή νηστεία, τήν ἀγρυπνία, τήν πνευματική ἀνάγνωσι. Εἶναι αὐτή ἡ περίοδος μετάνοια στήν πρᾶξι, πού γίνεται μέ τήν καθοδήγησι καί τήν βοήθεια τῆς Ἐκκλησίας.

Αὐτή ἡ ἐργασία χωρίζεται σέ δύο μέρη: ἀπό τό ἕνα μέρος ἡ πειθαρχία πού ἐπιβάλλεται νά ὑπάρχη στήν πνευματική μας ζωή καί ἡ ἐκ μέρους μας μάχη ἐναντίον τοῦ κακοῦ. Ἀπό τό ἄλλο μέρος ἡ ἐξωτερική μάχη μέ τό κακό, μέ τίς δυνάμεις τοῦ σκότους, οἱ ὁποῖες  μᾶς ἐπιτίθενται περισσότερο στόν καιρό τῆς νηστείας, ὅπως βλέπουμε κι ἀπό τήν ἴδια τήν ζωή τοῦ Σωτῆρος μας Χριστοῦ. Εἶναι ὁ ἀόρατος πόλεμος, πού γίνεται "κατά τόν Νόμο", ὅπως λέγει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος, ὅπου θά ἀναδειχθοῦν καί οἱ νικητές. Ἡ τάξις τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς σ᾿αὐτό ἀποβλέπει στό νά μᾶς διδάξη τόν νόμο καί τήν στρατηγική τέχνη τοῦ πολέμου, πῶς δηλαδή νά χειριζώμεθα σωστά τά ὅπλα σ᾿αὐτό τόν νοητό πόλεμο.

Ὅλα αὐτά γίνονται ἐν ὄψει προσεγγίσεως ἑνός ἀναλόγου ἀποτελέσματος: Τήν νίκη κατά τῆς ἁμαρτίας, ὁ ὁποία λυτρώνει ἀπό τό κακό, τήν ἐπιτέλεσι τοῦ ἀγαθοῦ καί τήν ἀπόκτησι τῶν ἀρετῶν.

Εἰκόνα αὐτῆς τῆς ἀναγεννήσεως μᾶς παρουσιάζουν οἱ ἴδιες οἱ ἐποχές τοῦ ἔτους, ὅσον ἀφορᾶ τήν χρονική τοποθέτησι τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς. Ἀρχίζει δηλαδή τόν χειμῶνα καί τελειώνει τήν ἄνοιξι, ὅταν ὁλόκληρη ἡ φύσις ξαναζωντανεύει, μετά τήν χειμερινή νάρκη. Χειμώνας εἶναι τό πρόσωπο τῆς ἁμαρτωλῆς μας ζωῆς, ἐνῶ ἄνοιξις εἶναι τό ἀναστημένο πρόσωπό μας. Κατόπιν αὐτή ἡ Περίοδος κλείεται μέ τόν θάνατο καί τήν ἀνάστασι τοῦ Κυρίου, πού εἶναι ἀπεικόνισις τοῦ θανάτου καί τῆς ἀναστάσεώς μας, τήν ὁποία καί ἐμεῖς πρέπει νά πραγματοποιήσουμε. Ἡ άνάστασις τοῦ Κυρίου, ἡ ἀνάστασις τῆς φύσεως, εἶναι εἰκόνα καί μορφή τῆς ἰδική μας ἀναστάσεως γιά τήν αἰώνια ζωή. Εἶναι φυσικό, λοιπόν, ὅτι αὐτός ὁ καιρός τῆς Μεγάλης Νηστείας ἔχει εἰδικά καθορισθῆ γιά τήν δική μας ἀνάστασι ἀπό τήν ἁμαρτία.

Γι᾿ αὐτό ἀπαιτεῖται ἰδιαίτερη προσοχή, ἡ ὁποία καί θά μᾶς συνοδεύη τήν περίοδο αὐτή τῆς νηστείας. Οἱ τρεῖς ἑβδομάδες πού προηγοῦνται μᾶς προετοιμάζουν συγκεκριμένα γιά τούς κόπους τῆς νηστείας, ὅπως αὐτές ἐκτυλλίσονται κατά τήν τάξι, γιά νά φθάσουμε στόν τελικό μας σκοπό.

Ὅμως ὁ θάνατος καί ἡ πνευματική μας ἀνάστασις δέν εἶναι ἔργα πού θά πρέπει νά τά πραγματοποιήσουμε ἐξάπαντος μέσα στήν περίοδο αὐτή, ἀλλά αὐτά συγκροτοῦν τόν μοναδικό σκοπό τῆς ἐπιγείου ζωῆς μας. Ὁ Σωτήρ μας Ἰησοῦς Χριστός μέ τήν ἀνάστασί Του ἐγκαινίασε ἤδη τό αἰώνιο Πάσχα καί μέ τό ἀναστημένο Του Σῶμα μᾶς ἐχάρισε τήν δόξα τοῦ καινοῦ σώματος, τό ὁποῖο θά λάβουμε καί ἐμεῖς τήν ἐσχάτη ἡμέρα.

Τώρα ἐμεῖς ἔχουμε αὐτή τήν χάρι σάν ἀρραβῶνα καί ζοῦμε τό Πάσχα κάθε χρόνο, διότι ἡ ἀνάστασίς μας δέν γίνεται σέ μιά στιγμή, ἀλλά βαθμιαίως σάν μιά ὀργανική ἀνάπτυξις πού αὐξάνεται ἀπό δυνάμεως σέ δύναμι, μέχρι νά φθάσουμε στήν πλήρη καί ἐσχάτη ἀνάστασί μας, ὅπως ψάλλουμε τήν νύκτα τῆς Ἀναστάσεως: "Χθές συνεθαπτόμην σοι Χριστέ, συνεγείρομαι σήμερον ἀναστάντι σοι..."

Ἔτσι λοιπόν, ἡ  μέθοδος πού ἐνδείκνυται στήν Μεγάλη Τεσσαρακοστή, σάν σκοπός ἀνεκτιμήτου ἀξίας γιά τήν ζωή μας, εἶναι μία ὁδός καθορισμένη ἀπό τήν Ἐκκλησία, τήν ὁποία πρέπει νά βαδίσουμε κατά τήν διάρκεια τῆς ἐπιγείου ζωῆς μας, γιά νά εἰσέλθουμε στήν οὐράνια Βασιλεία. Μᾶς τό λέγει αὐτό καί ὁ ἀριθμός τῶν ἑβδομάδων τῆς περιόδου αὐτῆς. Ὁ ἀριθμός ἑπτά (7) εἶναι τό σύμβολο τοῦ παρόντος αἰῶνος, καθώς καί τό λειτουργικό πλαίσιο, στό ὁποῖο περιέχεται ἡ νηστεία. Δηλαδή ἀπό τήν Κυριακή τῆς ἐκδιώξεως τοῦ Ἀδάμ ἀπό τόν Παράδεισο καί μέχρι τήν Κυριακή τῆς Ἀναστάσεως, εἶναι ἡ περίοδος στήν ὁποία περιέχεται ὁλόκληρη ἡ ἐπίγεια ζωή μας. Γι᾿ αὐτό ἡ Μεγάλη Νηστεία προβάλλεται καί σάν μιά εἰκόνα τῆς ἐπιγείου ζωῆς μας. Δηλαδή, ἀπό τό ἕνα μέρος καιρός θλίψεων καί συμφορῶν, ὡς κατάλοιπα τῆς ἁμαρτίας καί ἀπό τό ἄλλο μέρος καιρός ἀγώνων κατά τοῦ κακοῦ καί προετοιμασία γιά τήν ἀπόκτησι καί πάλι τοῦ χαμένου παραδείσου.

Γι᾿ αὐτό συμβαίνει νά παραμένουμε ἐπί πολλές ὧρες μέσα στήν ἐκκλησία, κατά τήν περίοδο αὐτή, συμμετέχοντας στίς διάφορες ἀκολουθίες καί ἀναγνώσεις, διότι μᾶς ὠφελοῦν ψυχικά πάρα πολύ. Φωτιζόμεθα ἰδιαίτερα στό πῶς νά ἐπιτελοῦμε τά ἔργα στήν ζωή μας, μέ τά ὁποῖα ἐπιτυγχάνουμε τήν προσωπική μας σωτηρία.

ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ

 

Η ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΟΥ ΤΕΛΩΝΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΦΑΡΙΣΑΙΟΥ

 

Τήν πρώτη Κυριακή τοῦ Τελώνου καί Φαρισαίου οἱ Ἅγιοι Πατέρες τήν ὠνόμασαν "προάγγελο" τῶν πνευματικῶν ἀγώνων, διότι αὐτή σάν μία σάλπιγγα μᾶς προειδοποιεῖ γιά τήν προετοιμασία τοῦ πολέμου ἐναντίον τῶν δαιμόνων στήν νηστεία αὐτή πού ἔρχεται.

Τό πρῶτο μήνυμα αὐτῆς τῆς ἑτοιμασίας τοῦ πολέμου μᾶς τό ἀναφέρουν τρία στιχηρά, τά ὁποῖα ψάλλονται ἀμέσως μετά τό Εὐαγγέλιο τοῦ ὄρθρου: "Τῆς μετανοίας ἄνοιξόν μοι πύλας Ζωοδότα...", "Τῆς σωτηρίας εὔθυνόν μοι τρίβους...", καί "Τά πλήθη τῶν πεπραγμένων μοι δεινῶν...".     Αὐτά εἶναι σύντομα τροπάρια, τά ὁποῖα μᾶς ταπεινώνουν καί ξυπνοῦν τίς καρδιές μας. Ὑπό τό φῶς αὐτῶν βλέπουμε τήν ἔκτασι καί τό πλῆθος τῶν ψυχικῶν κιαί σωματικῶν κακῶν, πού διαπράξαμε μέχρι τώρα στήν ζωή μας. Βλέπουμε τήν σπάταλη στήν ἀσωτία καί ὀκνηρία ζωή μας καί τήν ἡμέρα τῆς φοβερᾶς Κρίσεως νά πλησιάζη ξαφνικά. Τί θά κάνουμε? Βαθειά θλῖψις καί φόβος μᾶς κυριεύει καί συννεφιάζει τήν ψυχή μας. Ἀλλά σέ τέτοιες στιγμές προβάλλεται καί μία ἀκτῖνα ἐλπίδος: τό ἄπειρο ἔλεος τοῦ Θεοῦ, οἱ ἀκαταμάχητες πρεσβεῖες τῆς Μητέρας τοῦ Κυρίου μας καί ἡ ἐργασία τῆς καθάρσεως καί ἀναγεννήσεώς μας, μέσῳ τῆς μετανοίας, τῆς ὁποίας τώρα ἀνοίγει ἡ θύρα. Ἡ ἐλπίδα μᾶς ἐνισχύει καί μᾶς δίνει τήν τόλμη νά κράξουμε μέ παρρησία μέσα ἀπό τήν καρδιά μας, ὅπως ὁ προφήτης Δαβίδ: 'Ἐλέησόν με ὁ Θεός, κατά τό μέγα ἔλεός σου...".

Αὐτά τά τρία τροπάρια μᾶς ὁμιλοῦν γιά τήν μετάνοια καί μᾶς διδάσκουν πάντοτε ὅτι πρέπει νά τήν ἐκτελοῦμε:

-ὅταν ἐπιστρέφουμε στόν ἑαυτό μας καί συλλογιζόμεθα τήν ἁμαρτωλή ζωή μας,

-ὅταν διατηροῦμε στήν μνήμη μας τόν φόβο τῆς μελλούσης Κρίσεως, καί,

-ὅταν ἔχουμε τήν ἐλπίδα καί τήν ἐμπιστοσύνη μας στό ἔλεος τοῦ Θεοῦ.

Τά αἰσθήματα φόβου καί ἐλπίδος, πού διεγείρονται μέσα μας ἀπό τά τροπάρια αὐτά, πρέπει νά μᾶς συνοδεύουν ἀνελλειπῶς στήν ζωή μας, καθ᾿ ὅλο τό διάστημα τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς. Γι᾿ αὐτό θά τά ἀκοῦμε ἀπό τώρα στόν ὄρθρο τῆς κάθε Κυριακῆς, μέχρι καί τῆς Πέμπτης.

Τό δεύτερο παράδειγμα προετοιμασίας μᾶς τό δίνει τό εὐαγγελικό παράδειγμα τοῦ Τελώνου καί Φαρισαίου (Λουκᾶ 18,10-14), τό ὁποῖον, μαζί μέ τίς ἀναγνώσεις καί τίς ψαλμωδίες Ἑσπερινοῦ καί Ὄρθρου, μᾶς προτρέπουν νά σκεπτώμεθα:

"Μή προσευξώμεθα φαρισαιϊκῶς, ἀδελφοί· Ὁ γάρ ὑψῶν ἑαυτόν ταπεινωθήσεται, ταπεινωθῶμεν ἐναντίον τοῦ Θεοῦ, τελωνικῶς διά νηστείας κράζοντες· Ἱλάσθητι ἡμῖν ὁ Θεός τοῖς ἁμαρτωλοῖς" Ἤ ἄλλο τροπάριο: "Φαρισαῖος κενοδοξίᾳ νικώμενος....ἐστερήθη τῶν ἀγαθῶν· ὁ δέ μή φθεγξάμενος, ἠξιώθη τῶν δωρεῶν. Ἐν τούτοις τοῖς στεναγμοῖς, στήριξόν με, Χριστέ ὁ Θεός, ὡς φιλάνθρωπος".

Ὅπως μᾶς ἐξηγεῖ τό Συναξάριο τῆς Κυριακῆς, τίθενται μπροστά μας δύο ψυχικές καταστάσεις: Ἡ μία τοῦ Τελώνου, τήν ὁποία πρέπει ν᾿ἀγωνισθοῦμε νά τήν ἐπιτύχουμε καί ἡ ἄλλη τοῦ Φαρισαίου, τήν ὁποία πρέπει ν᾿ἀποφύγουμε καί νά φυλαγώμεθα μακριά ἀπ᾿αὐτή. Διότι ἡ ταπείνωσις καί ἡ μετάνοια τοῦ Τελώνου ἀπεδείχθησαν δυναμικές στόν πόλεμο ἐναντίον τῶν δαιμόνων, ἐνῶ ἡ ὑπερηφάνεια καί ἡ ὑψηλοφροσύνη τοῦ Φαρισαίου ἔγιναν ἡ ἀρχή καί ἡ πηγή κάθε ἁμαρτίας. Διότι μέ τήν ὑπερηφάνεια ἔπεσε ὁ διάβολος καί μέ τήν ἴδια ἁμαρτία διώχθηκε ὁ Ἀδάμ ἀπό τόν παράδεισο. Ἐνῶ ὅλη ἡ θεραπεία τοῦ κόσμου ἦλθε μέ τήν ταπείνωσι, τήν ταπείνωσι τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ, ὁ Ὁποῖος ἔλαβε μορφήν δούλου καί ὑπέμεινε τόν διά Σταυροῦ ὀδυνηρό θάνατο.

Ζωντανό παράδειγμα μᾶς δίνει αὐτή ἡ παραβολή. Ὁ Φαρισαῖος ἦτο δίκαιος ἄνθρωπος, ἐνῶ ὁ Τελώνης ἄνθρωπος ἁμαρτωλός. Αὐτός ὅμως ἐπέστρεψε δικαιωμένος στό σπίτι του. Ἀναγνωρίζοντας τήν ἁμαρτία του ἀπέκτησε τήν δικαιοσύνη γρήγορα  καί χωρίς κόπους.  Ὄχι μόνο αὐτός, ἀλλά καί ὅλοι, ὅσοι ταπεινώθηκαν, δικαιώθηκαν, καθώς μᾶς λέγει τό Δοξαστικό τοῦ ἑσπερινοῦ τῆς Κυριακῆς: "Παντοκράτορ Κύριε, οἶδα (γνωρίζω) πόσα δύνανται τά δάκρυα. Ἐζεκίαν γάρ ἐκ τῶν πυλῶν τοῦ θανάτου ἀνήγαγον· τήν ἁμαρτωλόν ἐκ τῶν χρονίων πταισμάτων ἐρρύσαντο· τόν δέ τελώνην, ὑπέρ τόν φαρισαῖον ἐδικαίωσαν...".

Ἰδού λοιπόν, ὅτι ἡ ταπείνωσις ἐξαγνίζει γρήγορα καί ἀποβάλλει τό βάρος τῆς ἁμαρτίας, καθώς τό λέγει καί ὁ Ἴδιος ὁ Χριστός: "Πᾶς ὁ ταπεινῶν ἑαυτόν ὑψωθήσεται...". (Λουκᾶ 18,14).

Αὐτή ἡ ὕψωσις εἶναι μεγαλύτερη καί ἀνώτερη ἀπό ὅ,τι εἶναι ἡ κάθαρσις ἀπό τήν ἁμαρτία. Διότι, ὁ ἄνθρωπος, ὅταν καθαρισθῆ ἀπό τήν ἁμαρτία, ἀρχίζει ν᾿ἀποκτᾶ τήν Θεία Χάρι, ἡ ὁποία τόν σκεπάζει καί δέν ἀφήνει τήν ἁμαρτία νά τόν πολιορκῆ. Γι᾿ αὐτό ὁ Ἀπόστολος Πέτρος λέγει ὅτι "ὁ Κύριος τοῖς ταπεινοῖς δίδωσι χάριν", (Α΄Πέτρου 5,5). Ἡ ταπείνωσις γίνεται ὁ λειτουργός τῆς χάριτος στόν ἄνθρωπο, ἐνῶ ἡ ἐργασία γιά τήν ἀπόκτησι αὐτῆς εἶναι ἡ ἀνωτέρα ὁδός ἀποκτήσεως ὅλων τῶν ἀρετῶν. Ὅπως ἡ ὑπερηφάνεια εἶναι ἡ πηγή κάθε κακίας, ἔτσι καί ἡ ταπείνωσις εἶναι ἡ πηγή κάθε ἀρετῆς: ἀπό τό ἕνα μέρος αὐτῆς πηγάζει σάν ἀπό πηγή ὁ παράδεισος, ἐνῶ ἀπό τό ἄλλο μέρος ἐπιτυγχάνεται εὐκολώτερα ἡ ἀπόκτησις ὅλων τῶν ἀρετῶν.

Τό ἔργο τῆς ταπεινώσεως ὅμως δέν σταματᾶ ἐδῶ. Ὅπως ἀκριβῶς ὁ ἐπίγειος πλοῦτος διακινδυνεύει, ἔτσι καί ὁ πνευματικός πλοῦτος τῶν ἀρετῶν κινδυνεύει ἀπό τούς ἀοράτους ἐχθρούς, τούς δαίμονες. Τό πῶς μᾶς κλέβουν αὐτοί τόν καρπό τῶν καλῶν μας ἔργων, μᾶς τό διηγεῖται ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής: "Ὅταν ὁ ἄνθρωπος ἀγωνίζεται ν᾿ἀποκτήση τήν ἀρετή καί πνευματική γνῶσι, τόν πλησιάζουν οἱ δαίμονες τῆς ὑπερηφανείας, τῆς κενοδοξίας, τῆς κακῆς ἐπιθυμίας καί ὑποκρισίας, ὄχι μόνον νά τόν ἐμποδίσουν ἀπό τήν ἀρετή, ἀλλά καί νά τόν βοηθήσουν μέ τίς πονηρές δολοπλοκίες τους, ὥστε κατόπιν νά τόν τραβήξουν ἀπό τά ἀριστερά". ('Απάντησις εἰς Θαλάσσιον 56, ρουμανική Φιλοκαλία, τόμος 3). Πλησιάζουν οἱ πονηροί δαίμονες τούς ἐργάτες τῆς ἀρετῆς καί τούς ψιθυρίζουν: "Μεγάλα ἔργα κάνεις: νηστεύεις, προσεύχεσαι, κοπιάζεις σέ ἀσκήσεις, κάνεις ἐλεημοσύνες, εἶσαι ἀνώτερος ἀπό τούς ἄλλους ἀνθρώπους". Ἐάν ὁ ἄνθρωπος παύση νά σκέπτεται ταπεινά καί ἀρχίζει νά ἐμπιστεύεται στόν ἑαυτό του, ὑπερυψώνεται σάν τόν Φαρισαῖο, ὅτι εἶναι πράγματι δυνατώτερος καί ἀνώτερος ἀπό τούς ἄλλους καί χάνει τούς καρπούς τῶν κόπων του, ἐπειδή "πᾶς ὁ ὑψῶν ἑαυτόν ταπεινωθήσεται" (Λουκ. 18,14).

Εἶναι ἀλήθεια αὐτό πού λέγουν μέ πονηρία οἱ ἀκάθαρτοι δαίμονες, ὅτι μεγάλο ἔργο κάνει αὐτός πού ἐπιτελεῖ τό ἀγαθό, διότι ὅλα τά καλά ἔργα εἶναι μεγάλα καί ἀξιοτίμητα. Εἶναι βέβαια τέτοια, ὄχι διότι τά κάνει ὁ ἄνθρωπος, ἀλλά διότι εἶναι καρποί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, χωρίς τό Ὁποῖο δέν ἠμποροῦμε νά κάνουμε τίποτε. Γι᾿ αὐτό μᾶς διδάσκει ὁ Κύριος: "Οὕτω καί ὑμεῖς, ὅταν ποιήσητε πάντα τά διαταχθέντα ὑμῖν, λέγετε ὅτι δοῦλοι ἀχρεῖοι ἐσμεν, ὅτι ὅ ὀφείλομεν ποιῆσαι πεποιήκαμεν" (Λουκ.17,10).

'Εργάζου καί φύλαττε", μᾶς διδάσκουν οἱ ἅγιοι Πατέρες. Νά ἐργάζεσαι ὅλα τά καλά ἔργα, ἀλλά νά μή ἀδιαφορῆς καί γιά τήν προστασία τῶν καρπῶν σου. Προφύλαξέ τους ἀπό τούς ἀοράτους ληστές. Ἐνῶ ἡ ἀκαταμάχητη δύναμις πού τούς συντρίβει καί ὁ μοναδικός οἶκος προστασίας τῶν πνευματικῶν θησαυρῶν, ὅπου δέν ἠμποροῦν νά πλησιάσουν οἱ δαίμονες, εἶναι ἡ ταπείνωσις.

Κάποτε ὁ Μέγας  Ἀντώνιος εἶδε ὅλες τίς παγίδες τοῦ ἐχθροῦ  στημένες σάν δίκτυ στήν γῆ καί στενάζοντας ἐρώτησε: "Ποιός ἄρα γε ἠμπορεῖ νά γλυτώση ἀπ᾿αὐτές;" Καί ἄκουσε μία φωνή νά τοῦ λέγη:  "Ἡ ταπείνωσις". Μιά ἄλλη φορά ὁ διάβολος εἶπε στόν ὅσιο Μακάριο τόν Μέγα: "Μεγάλη ὀργή μοῦ προκαλεῖς, Μακάριε, διότι δέν ἔχω καμμία δύναμι ἐναντίον σου. Διότι, νά, ὅ,τιδήποτε κάνεις ἐσύ, τό κάνω κι ἐγώ: Νηστεύεις ἐσύ; Ἐγώ δέν τρώγω καθόλου, ἀγρυπνεῖς ἐσύ; Ἐγώ δέν κοιμοῦμαι ποτέ. Μόνο μ᾿ ἕνα ἔργο μέ νικᾶς". Καί τότε τόν ἐρώτησε ὁ Ἅγιος:

-Ποιό εἶναι αὐτό τό ἔργο; Καί ὁ διάβολος τοῦ ἀπήντησε:

-Ἡ ταπείνωσίς σου.

Ἐξ αἰτίας αὐτῆς δέν ἔχω καμμία ἐξουσία ἐπάνω σου.

Ἰδού λοιπόν πόσα θαυμαστά  δῶρα ἔχει ἡ ταπείνωσις:

-ἀκοπίαστη κάθαρσις ἀπό κάθε ἁμαρτία,

-εὐνοϊκή βοήθεια γιά τήν ἀπόκτησι τῶν ἀρετῶν,

-εἶναι καταφύγιο διαφυλάξεως τῶν καλῶν ἔργων,

-εἶναι ἀνίκητο ὅπλο κατά τῶν ὑπερηφάνων δαιμόνων.

Γι᾿ αὐτό δέν εἶναι δυνατόν νά γίνη σωστή προετοιμασία γιά τήν εἴσοδό μας στήν Ἁγία Τεσσαρακοστή, χωρίς προτροπή γιά τήν ταπείνωσι. Ποιό εἶναι τό ἔργο πού πρέπει νά κάνουμε στήν περίοδο τῆς Νηστείας; Καθαριζόμεθα ἀπό τήν ἁμαρτία μέ τήν μετάνοια καί τήν ταπείνωσι, βιάζουμε τόν ἑαυτό μας στήν ἐπιτέλεσι τῶν καλῶν ἔργων, στήν προστασία τῶν καρπῶν τῆς πνευματικῆς μας ἀσκήσεως καί πολεμοῦμε διαρκῶς μέ τά ἀκάθαρτα πνεύματα. Λοιπόν, ὅλα αὐτά τά κατορθώματα τά φέρει εἰς πέρας μέ πολλή εὐκολία ἡ ταπείνωσις.

Ἀλλά τά ἔργα αὐτά δέν τά κάνουμε μόνο τήν Μεγάλη Τεσσαρακοστή. Ὁλόκληρη ἡ ἐπί γῆς ζωή μας εἶναι μία μάχη μέ τά πνεύματα τῆς πλάνης, ἕνας ἀγῶνας γιά τήν κάθαρσι τῶν παθῶν καί τόν στολισμό μας μέ ἀρετές. Γι᾿ αὐτό πάντοτε, καί ὄχι μόνο τήν περίοδο τῆς Νηστείας, ἔχουμε ἀνάγκη ἀπό τήν ταπείνωσι.

Ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός μᾶς ἔδωσε πολλές σωτήριες διδασκαλίες, τίς ὁποῖες ἐπεσφράγισε ὁ Ἴδιος μέ τό παράδειγμά Του, ὥστε νά τίς ἐπιτελοῦμε σωστά. Μᾶς ἀγάπησε περισσότερο ἀπό ὅ,τι δήποτε ἄλλο πλάσμα στόν κόσμο καί μᾶς ἐδίδαξε ν᾿ἀγαπᾶμε κι ἐμεῖς κατά τόν ἴδιο τρόπο. "Ὑπόδειγμα γάρ δέδωκα ὑμῖν, ἵνα καθώς ἐγώ ἐποίησα ὑμῖν, ἵνα καί ὑμεῖς ποιῆτε"(Ἰωάν.13,15). Κατόπιν μᾶς ἔδωκε παράδειγμα ταπεινώσεως λέγοντας: "Μάθετε ἀπ᾿ἐμοῦ ὅτι πρᾶος εἰμι καί ταπεινός τῇ καρδίᾳ" (Ματ.11,29). Ὁλόκληρη ἡ ζωή τοῦ Κυρίου εἶναι μία ἀδιάκοπη καί ἀπερίγραπτη ταπείνωσις. Γεννήθηκε ταπεινός στήν φάτνη τῶν ζώων, ἔζησε ταπεινός, ἀπέθανε μέ τόν πλέον ἔσχατο τρόπο τοῦ ἐξευτελισμοῦ καί τῆς ταπεινώσεως. Ταπεινώθηκε λαμβάνοντας "δούλου μορφήν", "μέχρι θανάτου, θανάτου δέ σταυροῦ" (Φιλ.2,8). Γι᾿ αὐτό ὁ ἅγιος Ἰσαάκ ὁ Σῦρος ὠνόμασε τήν ταπείνωσι "στολή τῆς θεότητος", τήν ὁποία ὁ Κύριος ἐφόρεσε σ'ὅλη τήν ἐπί γῆς ζωή Του. Ὄχι μόνο ἐφόρεσε ὡς ἔνδυμα αὐτήν, ἀλλά ἦτο καί ὁ Ἴδιος ἡ ἐνσάρκωσις τῆς ταπεινώσεως, ὥστε νά ἠμποροῦμε νά εἰποῦμε ὅτι Αὐτός εἶναι "Ἡ Ταπείνωσις", ὅπως εἶναι καί ἡ "Ἀγάπη".

Ὁ Κύριος προτρέποντας ἐμᾶς νά μάθουμε ἀπ᾿Αὐτόν τήν ταπείνωσι, μᾶς φανερώνει μέ ὁλόκληρη τήν ἐπί γῆς ζωή Του τί εἶναι ταπείνωσις καί μᾶς ἀνοίγει μία ἀλάνθαστη ὁδό, τήν ὁποία πρέπει νά διανύσουμε σ᾿ ὅλη τήν περίοδο τῆς ζωῆς μας. Γι᾿αὐτή τήν ὁδό τῆς ταπεινώσεως ἀκοῦμε τήν εὐχή τῆς ἀπολύσεως τῆς Μεγάλης Πέμπτης: "Χριστός ὁ ἀληθινός Θεός ἡμῶν, ὁ ἐξ ἀμετρήτου ἀγαθότητος δείξας ἡμῖν τήν καλήν ὁδόν τῆς ταπεινώσεως...", διότι ἔπλυνε τούς πόδας τῶν μαθητῶν Του, καί ἐταπεινώθη δι᾿ ἡμᾶς μέχρι Σταυροῦ καί τάφου...". Μᾶς ἄφησε, λοιπόν, τήν ἁγία ταπείνωσι, σάν τήν σπουδαιότερη ὁδό, τήν ὁποία πρέπει νά βαδίσουμε στήν ζωή μας.

Εἶναι πράγματι ἡ μοναδική ὁδός, διότι, ὅπως εἴδαμε, μᾶς καταξιώνει πολλῶν χαρισμάτων. Γι᾿ αὐτήν οἱ ἅγιοι Πατέρες ἔλεγαν: "Χωρίς τήν ταπείνωσι, δέν ὑπάρχει ἐλπίς σωτηρίας", ἤ "ἡ ταπείνωσις εἶναι τό ἀκριβώτερο ἀδαμαντοστόλιστο στεφάνι τοῦ μοναχοῦ". Ἐνῶ ὁ Ἀββᾶς Δωρόθεος ἔλεγε: "Περισσότερο ἀπό ὅ,τι δήποτε ἔχουμε ἀνάγκη τήν ταπείνωσι".

Ἐκτός ἀπό τόν πλοῦτο τῶν χαρισμάτων πού ἀναφέραμε μέχρι τώρα, ἡ ταπείνωσις ἔχει κάτι ἄλλο πολύ ἀνώτερο. Μᾶς τό ἐφανέρωσε ὁ Χριστός, ὅταν εἶπε: "Μάθετε ἀπ᾿ἐμοῦ ὅτι πρᾶος εἰμι καί ταπεινός τῇ καρδίᾳ καί εὑρήσετε ἀνάπαυσι ταῖς ψυχαῖς ὑμῶν". (Ματ. 11,19).

Ἡ ἐπίγεια αὐτή ζωή μας εἶναι γεμάτη ἀπό πόνους καί στεναγμούς. "Ἐν τῷ κόσμῳ θλῖψιν ἕξετε, ἀλλά θαρσεῖτε, ἐγώ νενίκηκα τόν κόσμον..."(Ἰωάν.16,33)., ἐνῶ ὁ Ἀπόστολος προσθέτει: "Διά πολλῶν θλίψεων δεῖ  ἡμᾶς  εἰσελθεῖν εἰς τήν Βασιλείαν τοῦ Θεοῦ". (Πράξ. 14,22). Μόλις μετά τό τέλος αὐτῆς τῆς ζωῆς ἐλπίζουμε νά πᾶμε "ἔνθα οὐκ ἔστι πόνος, οὐ θλῖψις, οὐ στεναγμός", ν᾿ἀπολαύσουμε τήν ἀνάπαυσι καί πολυπόθητη εἰρήνη, πού δέν εὑρίσκεται στήν γῆ. Ὁ Κύριος, ὅμως μᾶς διαβεβαίωσε ὅτι καί ἐδῶ στήν γῆ, ἠμποροῦμε νά ἔχουμε ἀνάπαυσι στίς ψυχές μας καί συγκεκριμένα μέ τήν μετάνοια.

Ἄρα γε δέν εἶναι ἕνα σημεῖο τῶν καιρῶν μας αὐτή ἡ ταραχή, ἡ ἀναστάτωσις, ἡ ἐξουδένωσις, ἡ ἀναζήτησις καί ἡ νευρασθένεια τοῦ ἀνθρώπου;

Οἱ γιατροί συνιστοῦν γιά ὅλους τούς ἀσθενεῖς ἀνάπαυσι καί ἡσυχία. Ἱδρύθηκαν οἴκοι ἀναπαύσεως καί σταθμοί ψυχικῆς γαλήνης γιά τούς νευρασθενεῖς. Ἐπενοήθησαν μέθοδοι τεχνικῆς ἀναπαύσεως, ὥστε νά ἐπαληθεύη ὁ λόγος τοῦ ἀββᾶ Δωροθέου, ὅτι ὁ ἄνθρωπος σήμερα, περισσότερο ἀπό ὅ,τιδήποτε ἄλλο, ἔχει ἀνάγκη ἀναπαύσεως. Λοιπόν δέν τήν βρῆκε ἀκόμη; Μάθετε ἀπό Μένα, μᾶς προτρέπει ὁ Κύριος, ὅτι εἶμαι πρᾶος καί θά εὑρῆτε ἀνάπαυσι στίς ψυχές σας.

 Ἐπειδή ὁ ἄνθρωπος ἐμπιστεύθηκε τόν ἑαυτό του στίς δυνάμεις του, δοξάσθηκε μέ τά κατορθώματά του, ἐλησμόνησε κι ἔχασε τήν ὡραία ὁδό τῆς ταπεινώσεως, ἀπομακρύνθηκε ἀπό τήν πηγή παντός ἀγαθοῦ καί δέν ἔχει πλέον ἀνάπαυσι. Ὅμως, λέγει ὁ Ἱερός Αὐγουστῖνος, ὅτι ἡ ψυχή τοῦ ἀνθρώπου δέν ἠμπορεῖ νά εὕρη πουθενά ἀνάπαυσι, παρά μόνο κοντά στόν Θεό.

Ἀκόμη ἡ ταπείνωσις μᾶς ἐπαναφέρει μιά γιά πάντα στήν φυσική κατάστασι τῆς ὑπάρξεώς μας. Αὐτή δέν εἶναι μία ἀρετή ἀνάμεσα στίς ἄλλες, ἡ ὁποία προστίθεται στήν πνευματική ζωή μας, ἀλλά εἶναι τό θεμελιῶδες γνώρισμα τῆς ζωῆς τοῦ ἀνθρώπου, ὁ ὁποῖος βλέπει τήν παρουσία τοῦ Θεοῦ, ἀναγνωρίζει τήν παντοδυναμία Του καί ἐκπλήσσεται μπροστά στήν μεγαλοπρέπεια τῆς δόξης τοῦ προσώπου Του. Κατόπιν βλέπει τήν δική του σμικρότητα καί μηδαμινότητα καί παραδέχεται ταπεινά ὅτι κάθε τι πού ἔχει, ἀκόμη καί τήν ἴδια τήν ὕπαρξί του, εἶναι ἕνα δῶρο τῆς ἀνεκφράστου ἀγάπης καί εὐσπλαγχνίας τοῦ Θεοῦ, χωρίς τήν βοήθεια τοῦ Ὁποίου δέν ἠμπορεῖ νά κάνη τίποτε.

Ἡ ἀρχή τῆς ψυχικῆς μας ἀναγεννήσεως δέν γίνεται μέ ἄλλο τρόπο παρά μέ τήν εἴσοδό μας στούς κανόνες τῆς ταπεινώσεως. Γι᾿ αὐτό, τήν προετοιμασία γιά τήν ἁγία καί Μεγάλη Τεσσαρκοστή τήν ἀρχίζουμε μέ ταπείνωσι, γιά νά τήν ζήσουμε ἐντονώτερα αὐτή τήν περίοδο καί μαζί της νά συνταξιδεύσουμε καθ᾿ὅλο τό μῆκος τῆς ἐπιγείου ζωῆς μας. Πάντοτε λοιπόν ἄς μή ξεχνᾶμε ὅτι μόνο, ἐάν βαδίσουμε αὐτή τήν ἁγιώτατη ὁδό, θ᾿ ἀποκτήσουμε ἀνάπαυσι στίς ψυχές μας, τόσο στήν παροῦσα, ὅσο καί στήν μέλλουσα ζωή.

 

2.  ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΟΥ ΑΣΩΤΟΥ ΥΙΟΥ

Ἀπό προέρχεται ἡ μεγάλη δύναμις τῆς ταπεινώσεως; Βλέπε τί κάνει ὁ Τελώνης. Κτυπᾶ τά στήθη, μή τολμῶντας ν᾿ἀτενίση στόν οὐρανό καί λέγει: "Ὁ Θεός ἱλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ". Δύο πράγματα κάνει: Μετανοεῖ γιά τίς ἁμαρτίες του καί ζητεῖ τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ. Δύο ἔργα πολύ ἁπλᾶ. Βλέπει ὁ ἄνθρωπος τήν κατάστασι στήν ὁποία εὑρίσκεται καί τρέχει στόν Θεό, ἀπό τόν Ὁποῖον πηγάζει ἕνα πλῆθος δωρεῶν.

Συνήθως ὁ ἄνθρωπος ἀπομακρύνεται ἀπό τόν ἑαυτό του, ἀποφεύγει νά σκέπτεται τήν ψυχή του γιά νά τήν γνωρίση, ὅπως εἶναι ἀληθινά. Φοβᾶται ἀκόμη νά τό κάνη, γιατί προαισθάνεται ὅτι αὐτή ἡ εἰλικρινής ματιά μέσα του εἶναι ἐπικίνδυνη, σάν ἕνας γκρεμός, στόν ὁποῖον, ἄν κυττάξη πολύ, ζαλίζεται καί πέφτει κάτω. Αὐτό τό αἴσθημα δέν εἶναι ψέμμα.

Ὁ ἄνθρωπος πού ἀδιαφορεῖ γιά τήν σωτηρία του, βαδίζει τόν δρόμο του ἀπρόσεκτα μέσα στήν ἁμαρτία καί τά πάθη. Συνηθίζει μ᾿αὐτά, τά αἰσθάνεται σάν ἀναγκαῖα καί φυσιολογικά καί λέγει ὅτι ἔτσι εἶναι πλασμένος, χωρίς  ν᾿ἀντιλαμβάνεται τά θηρία πού τόν κατατρώγουν. Ὅταν, ὅμως συνέλθει καί θελήσει νά λυτρωθῆ ἀπ'αὐτά, δοκιμάζει μία πικρή ἐμπειρία. Ἀπό τότε πού ἡ ἁμαρτία τοῦ φάνηκε γλυκειά, τήν ἔκανε μέ εὐκολία, τώρα ὅμως ἔγινε ἕνα θανατηφόρο θηρίο, πού μέ πολλή δυσκολία νικιέται. Τό πάθος κατοικεῖ στό βάθος τῆς ὑπάρξεως τοῦ ἀνθρώπου, καί θέλει ὅλο καί περισσότερο νά ἐκδηλώνεται. Ὁλόκληρη ἡ συγκρότησις τοῦ ἀνθρώπου, σῶμα καί ψυχή, νοῦς, αἴσθησις καί θέλησις, ὅλα θέλουν ν᾿ἁμαρτάνουν. Ὁ ἴδιος ὁ κόσμος πού τόν περιβάλλει, τοῦ φαίνεται διεφθαρμένος καί τόν προτρέπει στήν ἁμαρτία. Λέγει  ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής: "Ἀφοῦ ὁ διάβολος ἐρημώσει τήν ψυχή τοῦ ἀνθρώπου, ἀπομακρύνεται καί ἀφήνει στήν ψυχή του τό εἴδωλο τῆς ἁμαρτίας". Αὐτό τό εἴδωλο δέν εἶναι τίποτε ἄλλο, παρά οἱ μορφές τῆς ἁμαρτίας στήν  διεφθαρμένη φύσι τοῦ ἀνθρώπου, ἡ ὁποία δέν λειτουργεῖ πλέον σύμφωνα μέ τούς καθορισμένους νόμους τοῦ Δημιουργοῦ, ἀλλά μέ τούς ἀπατηλούς νόμους τῶν παθῶν. Ὅταν ὁ ἄνθρωπος θελήσει νά λυτρωθῆ ἀπό τό πάθος, ἡ ἴδια ἡ φύσις του ἀντιδρᾶ  καί πασχίζει νά τόν ρίξη πάλι στήν ἁμαρτία. Ὁ ἄνθρωπος πολεμᾶ μέ ὅλες τίς δυνάμεις του, ἀλλά ἡ δύναμις μέ τήν ὁποία πρέπει νά ἀντιμετωπίση τό κακό εἶναι διεφθαρμένη καί τόν πιέζει νά πράξη πάλι τήν ἁμαρτία. Γι᾿ αὐτό καί εἶναι σχεδόν πάντοτε νικημένος. Δέν εἴδατε ἀνθρώπους κυριευμένους ἀπό τά πάθη, ὅπως: μεθύσους, καπνιστές, πόρνους, κλπ., οἱ ὁποῖοι θέλουν ν᾿ἀπαλλαγοῦν ἀπό τό πάθος, ἀλλά δυστυχῶς δέν ἠμποροῦν; Δεκάδες φορές ἀποφασίζουν νά κόψουν τό πάθος καί ὅλες σχεδόν τίς φορές ὑποκύπτουν. Τό πάθος, ὅταν παλαιώνει καί ἡ πληγή σταματᾶ, λέγει μία παλαιά παροιμία, μέ δυσκολία θεραπεύονται". Ἐνῶ ὁ ὅσιος Δωρόθεος μᾶς συμβουλεύει τά ἑξῆς: Νά κόβουμε γρήγορα τά πάθη γιά νά μή τά συνηθίσουμε....διότι, ἐάν τά ἀφήσουμε νά μᾶς αἰχμαλωτίσουν, τότε μόνοι μας δέν θά ἠμπορέσουμε πλέον νά τά ξερριζώσουμε, ὅσο κόπο κι ἄν καταβάλλουμε". Διότι στήν ἀρχή εἶναι μικρά καί ἀδύνατα, σάν ἕνα μυρμῆγκι, ἀλλ᾿ὅμως κατόπιν μεγαλώνουν καί δυναμώνουν σάν λέοντες καί δέν ἠμποροῦμε νά τά νικήσουμε. Αὐτή ἡ κατάστασις εἶναι πλέον δουλεία στήν ἁμαρτία, θάνατος τῆς ψυχῆς πρό τοῦ φυσικοῦ θανάτου καί ἀρραβῶνας τῆς αἰωνίου κολάσεως.

Σ'αὐτή τήν κατάστασι τῆς ἀδυναμίας παραιτεῖται πλέον ὁ ἄνθρωπος ἀπό κάθε πνευματική προσπάθεια κατά τῆς ἁμαρτίας καί ἀπελπίζεται λέγοντας: "Δέν ἠμπορῶ πλέον νά σωθῶ. Εἶμαι χαμένος!" Τότε συνηγορεῖ καί ὁ νοητός ἐχθρός ψιθυρίζοντας στ'αὐτί του: "Βλέπεις; Ἁμάρτησες ἀνεπανόρθωτα. Δέν ἠμπορεῖς πλέον νά κάνεις τίποτε. Ὁ Θεός σέ ἐγκατέλειψε". Ὁ ἄνθρωπος εὑρίσκεται πλέον μέ τήν μαύρη σημαία τῆς ἀπελπισίας στίς ἀπόκρημνες ὄχθες τῆς κολάσεως.

Αὐτός εἶναι ὁ γκρεμός πού ἡ ἀξίνα τῆς ἁμαρτίας ὡδήγησε τήν ψυχή τοῦ ἀνθρώπου καί φοβᾶται νά βγῆ ἀπό τόν ἑαυτό του. Ἐάν ὁ ἄνθρωπος δέν ἐλευθερωθῆ ἀπό τήν τυραννική δύναμι τοῦ κακοῦ, ἡ πτῶσις του εἶναι σίγουρη.

Βέβαια μέ τίς ἰδικές του δυνάμεις μόνο, δέν ἠμπορεῖ νά ξεφύγη ἀπό τήν ὑποδούλωσι στήν ὁποία εὑρίσκεται. Τί θά κάνη; Ἄς θυμηθοῦμε τόν Τελώνη. Αὐτός ἀντικρύζει τήν κόλασι τῆς ψυχῆς του. Θορυβεῖται, τρέμει, ἀλλ᾿ ἀμέσως ταπεινώνεται καί γρήγορα κράζει: "Ὁ Θεός ἱλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ". Ἐάν, ὅμως ὁ ἄνθρωπος δέν θέλει νά συναισθανθῆ τήν κατάστασι τῆς πτώσεώς του καί δέν θέλει νά προστρέξη πρός τόν Θεό, τότε τί γίνεται; Αὐτό εἶναι γεγονός πού συμβαίνει συχνά.

Ἡ Δευτέρα Κυριακή τοῦ Τριωδίου θέτει ἐνώπιόν μας τό παράδειγμα τοῦ ἀσώτου υἱοῦ, τοῦ νέου ἐκείνου, ὁ ὁποῖος ἐξώδευσε στήν ἀκολασία ὅλη τήν πατρική κληρονομία πού τοῦ ἀνῆκε καί κατήντησε νά γίνει βοσκός τῶν χοίρων, δηλαδή δοῦλος τῶν ἐλεεινῶν παθῶν. Καί τί τόν ἔκανε νά ἐνθυμηθῆ τόν πατέρα του; Ἡ στέρησις, ἡ πεῖνα, ἡ δυστυχία τῆς ζωῆς. Ἔστω κι ἄν ὁ ἄνθρωπος δέν ταπεινώνεται μέ τήν καλή του θέλησι, ὁ Θεός ὅμως δέν τόν ἐγκαταλείπει τελείως. Τοῦ στέλλει στενοχώριες, δοκιμασίες, ἀσθένειες, πόνους γιά νά τόν ξυπνήση ἀπό τόν ὕπνο τῶν παθῶν. Καί τοῦτο διότι ἡ σωματική κακουχία καί ταπείνωσις ἐπιφέρουν εὐκολώτερα τήν πνευματική ταπείνωσι καί ὁ ἄνθρωπος "ξυπνᾶ καί ἔρχεται στόν ἑαυτό του". Οἱ ἀσκήσεις τῶν ἡσυχαστῶν, ὅπως σκληρές νηστεῖες, ὁλονύκτιες ἀγρυπνίες, σωματικοί κόποι ἔχουν τόν ἴδιο σκοπό, νά ταπεινώσουν τό σῶμα καί ἔτσι εὐκολώτερα νά ταπεινωθῆ ἡ ψυχή. Κι ἄν ἀκόμη ὁ ἄνθρωπος δέν τό κάνει ἀπό καλή θέλησι, ἀρκεῖ ν᾿ἀντιληφθῆ ἔστω καί λίγο τήν κατάστασι τῆς δουλείας καί ἀδυναμίας πού εὑρίσκεται καί ἀμέσως νά προστρέξη στόν Θεό, τόν μόνον δυνάμενον νά τόν σώση.

Αὐτοί οἱ δύο παράγοντες εἶναι στενά συνδεδεμένοι καί ἀπολύτως ἀπαραίτητοι γιά τήν σωτηρία. Ὁ ληστής ἐπί τοῦ σταυροῦ συναισθάνθηκε τίς ἀνομίες του καί μέ ὅλη τήυν ψυχή του ἔκραξε: "Μνήσθητί μου, Κύριε..."! Γι᾿ αὐτό καί ἄκουσε τόν παρήγορο λόγο τοῦ Κυρίου: "Ἀπό σήμερον ἔσῃ μετ᾿ἐμοῦ ἐν τῷ παραδείσῳ".(Λουκ.23,43). Ὁ Ἰούδας, ὅμως, παρότι μεταμελήθηκε γιά τήν προδοσία του, ἀντί νά τρέξη πρός τόν Διδάσκαλο, ἐπῆγε στό ἱερό, ἐπέταξε κάτω τά ἀργύρια, ἐπῆγε μετά ἔξω καί κρεμάσθηκε (Ματ.27,5).

Ἡ παραβολή τοῦ ἀσώτου υἱοῦ αὐτόν τόν σκοπό ἔχει ἀκριβῶς: Νά μᾶς προτρέψη γιά νά προστρέχουμε γρήγορα στόν Πατέρα, ἀφοῦ γνωρίσουμε ποιοί εἴμεθα, γιά νά μή πέσουμε στήν ἀπελπισία. Καί προκειμένου, νά διώχνουμε ἀπό κοντά μας τήν ἀμφιβολία, τόν φόβο, τήν ἐντροπή, βάζει ἐνώπιόν μας τήν τέλεια εἰκόνα τῆς εὐσπλαγχνίας καί θείας ἀγαθότητος. Ὅσεσδήποτε  ἁμαρτίες κι ἄν κάνουμε, ποτέ νά μή ἀμφιβάλλουμε γιά τήν δυνατότητα συγχωρήσεώς μας. Ποτέ δέν ἐξαντλεῖται ἡ φιλανθρωπία τοῦ Θεοῦ, ὁ Ὁποῖος "οὕτως ἠγάπησεν τόν κόσμον, ὥστε τόν Υἱόν Αὐτοῦ τόν μονογενῆ ἔδωκεν..." (Ἰωάν.3,16). Τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ, λέγει ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος εἶναι πῦρ φλέγον. Ὤ, ἐάν εἴχαμε ἐμεῖς τόση φλόγα ἀγάπης γι᾿ αὐτόν, ἄλλη τόση καί περισσότερη πατρική στοργή ἔχει Αὐτός γιά ἐμᾶς!"

Εἶδα κάποτε μιά συγκινητική εἰκόνα αὐτῆς τῆς εὐσπλαγχνίας. Ἕνα σπίτι στήν μέση τῆς πεδιάδος κι ἕνας δρόμος νά περνᾶ ἀπ᾿ἔξω, τοῦ ὁποίου τό μῆκος νά μήν ἔχει τέλος. Ἐπάνω στό μπαλκόνι τοῦ σπιτιοῦ νά στέκεται ἕνας γέροντας ἀσπρομάλλης, στηριζόμενος στό ραβδί του, νά κλίνη ἐλαφρά πρός τά ἐμπρός, μέ τήν παλάμη πάνω ἀπό τά βλέφαρά του, ἀγναντεύοντας στό βάθος τοῦ ὁρίζοντος. Τί θέλει νά μᾶς εἰπῆ αὐτή ἡ εἰκόνα; Μᾶς φέρει ἐνώπιόν μας τήν παραβολή τοῦ ἀσώτου υἱοῦ, ὁ ὁποῖος ἐπιστρέφει στό πατρικό του σπίτι. "Ἔτι δέ αὐτοῦ μακράν ἀπέχοντος, εἶδεν αὐτόν ὁ πατήρ αὐτοῦ καί εὐσπλαγχνίσθη, καί δραμών ἐπέπεσεν ἐπί τόν τράχηλον αὐτοῦ καί κατεφίλησεν αὐτόν". (Λουκ.15,20). Ἀλλά, πῶς ἔμαθε ὁ πατήρ τήν ἐπιστροφή τοῦ υἱοῦ του; Ἐδῶ εἶναι ὅλη ἡ σημασία τῆς ἐπιμόνου προσδοκίας τοῦ γέροντος, ὁ ὁποῖος ἀγνάντευε στόν ὁρίζοντα. Ἦτο τόση ἡ ἀγάπη του γιά τόν υἱό του, ὥστε ποτέ δέν ἠμποροῦσε νά φαντασθῆ, ὅτι θά τόν ἔχανε γιά πάντα. Γι᾿ αὐτό πάντοτε τόν ἐπερίμενε, πάντοτε ἐκύτταζε πρός τόν ὁρίζοντα, ἔχοντας τό χέρι του στό μέτωπό του. Τέτοιο εἶναι τό ἔλεος  τοῦ Θεοῦ! Δέν ἀποκάμνει. Δέν ἐλαττώνεται. Πάντοτε παρακολουθεῖ τόν καθένα ἀπό ἐμᾶς τούς ἁμαρτωλούς. Πάντοτε μᾶς περιμένει. Καί σκέπτεται ὁ Θεός: "Δέν μπορεῖ νά μήν ἔλθη! Ἔκαμα τόσα γι᾿ αὐτόν. Ἔδωσα τήν ἴδια τήν ζωή μου γιά χάριν του. Πρέπει νά ἐπιστρέψη! "

Δέν ὑπάρχει ἁμαρτία, πού νά νικᾶ τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ. Γι᾿ αὐτό, ὅσο φοβερή κι ἄν εἶναι ἡ κατάστασις τῆς ἁμαρτωλότητός μας, δέν πρέπει ποτέ νά ἀπελπιζώμεθα. Ὁ Θεός μᾶς περιμένει γιά νά μᾶς συγχωρήση, νά μᾶς βάλη στήν πατρική Του ἀγκαλιά. Κι ὄχι μόνο νά μᾶς ἀγκαλιάση-πού εἶναι αὐτό σημεῖο συγχωρήσεως-ἀλλά νά μᾶς ἐνδύση μέ τήν πρώτη στολή, μέ τήν στολή τῆς ἁγνότητος. Νά μᾶς φορέση στό δάκτυλο τό δακτυλίδι, πού εἶναι σημάδι ἐλευθερίας ἀπό τήν ἁμαρτία καί υἱοθεσίας. Νά μᾶς δώση σαντάλια γιά τά πόδια, δηλαδή, νά μᾶς ἐνισχύση στήν ὁδό τῆς ἀρετῆς, ὥστε νά μή μᾶς τρυπήσουν τ᾿ἀγκάθια τῆς ἁμαρτίας καί, ἀφοῦ σφάξει τό παχύτερο μοσχάρι, δηλαδή τόν Υἱό Του-τήν Θεία Εὐχαριστία-νά τελέση μεγάλη γιορτή γιά νά χαροῦν οἱ οὐράνιες δυνάμεις καί ὁ Ἴδιος ὁ Οὐράνιος Πατήρ γιά τόν ἁμαρτωλό υἱό Του, ὁ ὁποῖος μετενόησε (Λουκ.15,10).

Στόν ὄρθρο αὐτῆς τῆς Κυριακῆς ψάλλεται καί ὁ 136ος ψαλμός τοῦ Δαβίδ: "Ἐπί τόν ποταμόν Βαβυλῶνος, ἐκεῖ ἐκαθήσαμεν καί ἐκλαύσαμεν, ἐν τῷ μνησθῆναι ἡμᾶς τήν Σιών...ἄσατε ἡμῖν ἐκ τῶν ὠδῶν Σιών. Πῶς ἄσομεν τήν ὠδήν Κυρίου ἐπί γῆς ἀλλοτρίας; 'Ἐάν ἐπιλαθομαί σου Ἰερουσαλήμ, ἐπιλησθείη ἡ δεξιά μου, κολληθείη ἡ γλῶσσα μου τῷ λάρυγγί μου, ἐάν μή σοῦ μνησθῶ...θυγάτηρ Βαβυλῶνος ἡ ταλαίπωρος! Μακάριος ὅς κρατήσει καί ἐδαφιεῖ τά νήπιά σου πρός τήν πέτραν! "

Ὁ ψαλμός αὐτός εἶναι μία συγκινητική εἰκόνα τοῦ ὑποδουλωμένου στήν δουλεία τῆς ἁμαρτίας ἀνθρώπου καί τῆς λυτρώσεώς του. Ὁ δοῦλος τῶν παθῶν ξενητεύθηκε ἀπό τήν χώρα τῆς χαρᾶς-τήν Σιών-καί μετέβη μακριά, ὅπως ὁ ἄσωτος υἱός, στά σκοτάδια καί στήν δουλεία τῆς Βαβυλῶνος. "Ψάλλετε καί ἐδῶ ἐκ τῶν ὠδῶν τῆς Σιών", διατάζει καί ὁ διάβολος. "Νά χαίρεσαι στήν ἁμαρτία, δόξαζε καί μένα, ὅπως δοξάζεις τόν Θεό". Ἀλλά πῶς νά ψάλλουμε τούς ὕμνους τοῦ Κυρίου σέ ξένη πατρίδα; Ἡ ὠδή τοῦ Κυρίου ἀντηχεῖ μόνο γι᾿ αὐτόν καί στόν Οἶκο Του. Μόνον, ὅταν εἴμεθα κοντά Του καί ἐκπληρώνουμε τίς ἐντολές Του. Στήν χώρα τῆς ἁμαρτίας, ὅμως, ὅπου ὑποδουλωθήκαμε, δέν ἠμποροῦμε νά κάνουμε τό θέλημά Του. Εἴμεθα ὑπό τήν ἐξουσία τοῦ τυράννου, ὁ ὁποῖος μᾶς ὑπέταξε. Πῶς λοιπόν, νά χαρῆς, ὅταν πράττεις τήν ἁμαρτία; Ἡ ἀληθινή χαρά μόνο στόν πατρικό οἶκο εὑρίσκεται. Μόνο στήν Σιών ἠμποροῦμε νά ψάλλουμε τήν "ὠδήν Κυρίου".

Ὁ φοβερός ὅρκος τῶν Ἑβραίων: "Νά κοπῆ τό δεξιό μου χέρι καί νά κολληθῆ ἡ γλῶσσα μου στόν λάρυγγά μου", δηλαδή νά παραλύσουν τά χέρια μου καί νά βουβαθῆ τό στόμα μου, ἐάν σέ ξεχάσω Ἰερουσαλήμ, ἐάν θά σέ ξεχάσω, Κύριε...", μᾶς προτρέπει δηλαδή νά μή ἐγκαταλείψουμε ποτέ τόν Κύριο, ὅσο ὀδυνηρή κι ἄν εἶναι ἡ δουλεία καί μετανάστευσις πού μᾶς ὡδήγησε στήν ἁμαρτία. Μόνον ἡ Ἰερουσαλήμ νά εἶναι ἡ πηγή τῆς χαρᾶς μας. Μόνο κοντά στόν Κύριο ν᾿ἀγάλλεται ἡ καρδιάμας.

Μακάριος ὅμως εἶναι αὐτός πού κτυπᾶ ἐπάνω στήν πέτρα τά βρέφη τῆς κόρης Βαβυλῶνος! Διότι ἐάν σκοτώση τά βαβυλωνιακά βρέφη, πρίν μεγαλώσουν, δέν θά σέ αἰχμαλωτίσουν πάλι. Αὐτά, ἐξηγοῦν οἱ Πατέρες, συμβολίζουν τά πάθη, τά ὁποῖα πρέπει νά τά φονεύουμε ἀπό τήν ἀρχή καί νά μή τά ἀφήνουμε νά μεγαλώσουν. Νά τά κτυπᾶμε στήν Πέτρα-τόν Χριστό-μέ τήν ἀκατάπαυστη προσευχή καί ἔτσι δέν θά πᾶμε πάλι στήν βαβυλωνιακή αἰχμαλωσία τῶν ἁμαρτιῶν καί παθῶν.

Πόσο ὁμοιάζει ὁ σημερινός κόσμος μέ τήν παραβολή τοῦ ἀσώτου υἱοῦ! Ἡ ἀνθρωπότητα ξενητεύθηκε ἀπό τόν Θεό, μετέβη στήν ἀλλοτρία γῆ τῆς ἁμαρτίας καί ἐξώδευσε ἐκεῖ ὅλη τήν πατρική της κληρονομία, τά δῶρα τοῦ Θεοῦ, στήν ἀσωτία. Ὁ ἄνθρωπος θέλει νά εἶναι εὐτυχής, ἐλεύθερος ἀπό στενοχώριες καί συμφορές. Νά χαίρεται καί νά ζῆ πολλά χρόνια, ἀλλά μακριά ἀπό τόν πατρικό οἶκο. Κι ἔτσι ἔγινε δοῦλος στά ἀδιάντροπα πάθη, ἀναζητώντας λυσσαλέα τροφή γιά νά ἱκανοποιήση τήν ἀνεξάντλητη πεῖνα του, ὄντας κενός στήν ψυχή καί ντροπιασμένος. Θά ἠμπορέση ἄρα γε νά ἔλθη ξανά στόν ἑαυτό του; Νά ἀντιληφθῆ ὅτι "οἱ μίσθιοι τοῦ Πατρός περισσεύουσιν ἄρτων" καί νά ἀποφασίση τό: "Ἀναστάς πορεύσομαι πρός τόν πατέρα μου"! Αὐτή εἶναι ἡ μοναδική ὁδός πού ὁδηγεῖ στήν πατρική οἰκία.

"Ἀγκάλας πατρικάς διανοῖξαι μοι σπεῦσον· ἀσώτως τόν ἐμόν κατηνάλωσα βίον· εἰς πλοῦτον ἀδαπάνητον, ἀφορῶν τῶν οἰκτιρμῶν Σου Σωτήρ, νῦν πτωχεύουσαν, μή ὑπερίδῃς καρδίαν· σοί γάρ Κύριε, ἐν κατανύξει κραυγάζω· Ἥμαρτον, Πάτερ εἰς τόν οὐρανόν καί ἐνώπιόν Σου". Αὐτή εἶναι ἡ ἁγία ὁδός τῆς ταπεινώσεως, τήν ὁποία μᾶς ὑπέδειξε ὁ Τελώνης καί μᾶς καταξιώνει τόσων χαρισμάτων, ὅπως: Τήν χορήγησι τῆς συγχωρήσεως, τήν ἐπαναφορά μας στήν πρώτη κατάστασι τῆς υἱοθεσίας, τόν πνευματικό ἐξοπλισμό στόν ἀγῶνα μας κατά τοῦ κακοῦ καί τήν δύναμι γιά τήν πορεία στήν ὁδό τῶν ἀρετῶν.

Νά μή ξεχνᾶμε ὅμως μέ κανένα τρόπο αὐτές τίς δύο μορφές τῆς ταπεινώσεως: Τήν συναίσθησι τῆς ἀναξιότητός μας καί ἀδυναμίας μας, πού εἶναι στενά ἑνωμένη μέ τήν πεποίθησι τῆς ἐξαρτήσεώς μας ἀπό τόν Θεό, μέ συνεχῆ ἐνατένισι καί πορεία πρός Αὐτόν. Μόνον ἔτσι ἠμποροῦμε νά ὑψωθοῦμε, κατά τόν λόγο τοῦ Κυρίου, ἐπειδή, μόνον, ὅποιος ταπεινώνεται, ὑπερυψώνεται. "'Εγώ εἰμί ἡ ἄμπελος, ὑμεῖς τά κλήματα, ὁ μένων ἐν ἐμοί κἀγώ ἐν αὐτῷ, οὗτος φέρει καρπόν πολύν...ἐάν μή τις μείνῃ ἐν ἐμοί, ἐβλήθη ἔξω ὡς τό κλῆμα καί ἐξηράνθη...καί εἰς τό πῦρ βάλλουσι καί καίεται" (Ἰωάν.15,5). Ἡ ἁμαρτία μᾶς ἀποκόπτει ἀπό τό κλῆμα τῆς ζωῆς, τό ὁποῖον εἶναι ὁ Χριστός. Ἡ ταπείνωσις μᾶς ἐπανασυνδέει πάλι.

Ἡ Κυριακή τοῦ Τελώνου, ἀφοῦ μᾶς ἐφανέρωσε ὅτι ἡ ταπείνωσις εἶναι μία πηγή οὐρανίων εὐεργεσιῶν, κατόπιν μᾶς ὑπεγράμμισε ἰδιαίτερα τήν πρώτη μορφή της, δηλαδή, τήν συναίσθησι τῶν προσωπικῶν μας ἁμαρτιῶν, τῶν ἀδυναμιῶν καί ἀναξίων ἔργων μας ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ. Ἡ Κυριακή τοῦ Ἀσώτου υἱοῦ μᾶς παρουσίασε μιά ἄλλη πλευρά: τήν ἀνάγκη νά τρέχουμε στόν Θεό, πού εἶναι  Παντοδύναμος καί ὁ Λυτρωτής μας.

Ὁ ἄσωτος υἱός τίποτε μεγάλο δέν ἔκανε παρά μόνο ἐπέστρεψε στό πατρικό του σπίτι καί ἔλαβε τήν συγχώρησι καί τήν πρώτη του θέσι καί ἀξία. Ὁ Πατήρ του τόν περίμενε πάντοτε, ἀλλά δέν ἐπῆγε ὁ ἴδιος νά τόν συναντήση. Δέν ἠμποροῦμε νά συναντηθοῦμε μέ τόν Θεό στήν χώρα τῆς ἀμαρτίας, ἀλλά μόνο μέσα στόν Οἶκο Του, στήν Ἐκκλησία Του. Ἐκεῖ εἶναι ἕτοιμη ἡ καινούργια στολή, ἐκεῖ τό δακτυλίδι,  ἐκεῖ τά καλά ὑποδήματα, ἐκεῖ ὁ μόσχος ὁ σιτευτός. Ἐκεῖ γίνεται ἡ χαρά μέ τίς οὐράνιες ταξιαρχίες καί ἡ πανήγυρις μέ τόν Πατέρα, τόν Υἱό καί τό Ἅγιο Πνεῦμα στούς αἰῶνες τῶν αἰώνων.

"Ὡς ὁ ἄσωτος υἱός ἔσφαλα καί ἐγώ, Οἰκτίρμον! Δέξαι με μετανοοῦντα ὁ Θεός καί ἐλέησόν με!"

Ἀξίωσέ με, Κύριε, νά σέ χαροποιήσω κι ἐγώ μέ τήν ἐπιστροφή μου!

 

3. Η ΚΥΡΙΑΚΗ  ΤΗΣ  ΜΕΛΛΟΥΣΗΣ  ΚΡΙΣΕΩΣ

 

            Τήν παραβολή τοῦ ἀσώτου υἱοῦ θά τήν ἐνθυμούμεθα, ὅσο καιρό θά ὑπάρχη αὐτός ὁ κόσμος, διότι δι᾿αὐτῆς ἐκφράζεται ἡ ἀνεκλάλητη ἀγάπη  καί τό ἔλεος τοῦ  Θεοῦ πρός ἡμᾶς. Γι᾿ αὐτό ἴσως ὁ Σωτήρ ἤθελε νά πεθάνη διά σταυρικοῦ θανάτου, δηλαδή, μέ τά χέρια τεντωμένα, ὅπως ἄλλωστε πάντοτε τόν παρουσιάζει καί ἡ Ἐκκλησία, γιά νά μᾶς φανερώση ὅτι γιά πάντα θά μένη μέ τίς ἀγκάλες ἀνοικτές γιά ν᾿ἀγκαλιάζη ὅλους τούς ἁμαρτωλούς, οἱ ὁποῖοι ἐπιστρέφουν στό πατρικό τους σπίτι.

Ἡ ἀγάπη ὅμως δέν εἶναι μονόπλευρη. Ζητεῖ ἀπάντησι ἀπό τόν ἀγαπῶντα. Καί ἡ φυσικώτερη ἀπάντησις, δέν ἠμπορεῖ νά εἶναι ἄλλη παρά μόνον ἡ ἀγάπη. Ἐάν ἡ Κυριακή τοῦ Ἀσώτου μᾶς ἐπρόβαλλε τήν ἄπειρη ἀγάπη τοῦ Θεοῦ πρός τούς ἀνθρώπους, ἡ τρίτη αὐτή Κυριακή τῆς Μελλούσης Κρίσεως, μᾶς παρακινεῖ νά στοχασθοῦμε τήν ἀπάντησι πού θά δώσουμε ἀπέναντι τῆς θείας Ἀγάπης, ἀπαντησις ἡ ὁποία δικαιώνει ἐξ ἴσου τόν Θεό καί τόν πλησίον.

Ἡ ἀγάπη πρός τόν Θεόν εἶναι ἱερώτατο καθῆκον τοῦ ἀνθρώπου. Δέν ἀγαποῦν ἄραγε τά παιδιά τούς γονεῖς τους; Καί τά ζῶα καί τ᾿ἄγρια θηρία δέν ἀγαποῦν τούς εὐεργέτες τους; Πῶς λοιπόν νά μήν ἀγαπήση ὁ ἄνθρωπος τόν Θεό, τόν Ποιητή καί Χορηγό παντός ἀγαθοῦ; "Ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ εἶναι ἡ φυσικώτερη κίνησις τῆς καρδιᾶς τοῦ ἀνθρώπου. Πρέπει νά σέ ἐξαναγκάσουν, νά σέ πιέσουν, νά σέ βασανίσουν γιά νά μήν ἀγαπᾶς τόν Θεό". (Reguy).

Γι᾿ αὐτό ἀπό τήν Παλαιά Διαθήκη ἀκόμη, ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ ἐκφράζεται στήν ἀρχή τοῦ Δεκαλόγου καί εἶναι ἡ μεγαλύτερη ἐντολή στήν ὁποία περιέχεται ὅλος ὁ Νόμος καί οἱ Προφῆτες. "Ἀγαπήσεις Κύριον τόν Θεόν σου ἐν ὅλῃ καρδίᾳ σου καί ἐν ὅλῃ τῇ ψυχῇ σου καί ἐν ὅλῃ τῇ διανοίᾳ σου" (Ματ.22,37). Ἐνῶ ὁ Σωτήρ Ἰησοῦς Χριστός μᾶς συνιστᾶ ὅτι καμμία ἄλλη ἐντολή δέν εἶναι ἀνώτερη ἀπό τήν ἐντολή τῆς ἀγάπης.

Ἀλλ᾿ ὅμως πῶς ἐναρμονίζεται ἡ ἐλευθερία μέ τήν ἐντολή; Ὁ Θεός ἐδημιούργησε ἐλεύθερη  τήν ὕπαρξι τοῦ ἀνθρώπου. Αὐτή ἡ ἐλευθερία του εἶναι ὁ στέφανος τῆς ἀξιοπρεπείας του καί ὁ Θεός δέν ἐννοεῖ νά καταφρονήση αὐτή τήν ἐλευθερία.

Στό ἅγιο Εὐαγγέλιο διαβάζουμε ὅτι ὁ Σωτήρ δέν διατάζει, ἀλλά προσκαλεῖ: "Εἰ θέλεις εἰσελθεῖν....", "ὅστις θέλει ὀπίσω μου ἐλθεῖν...". Καί πάλι σ᾿ἄλλο μέρος λέγει ὁ Κύριος καθαρά: "Ἐάν ἀγαπᾶτε με, τάς ἐντολάς τάς ἐμᾶς τηρήσατε". (Ἰωάν.14,15), θέλοντας ἔτσι νά μᾶς δείξη ὅτι ὑπάρχουν ἐντολές τῶν ὁποίων ἡ ἐκπλήρωσις εἶναι ἀλάνθαστη ἀπόδειξις τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ.

Τί εἶναι λοιπόν οἱ ἐντολές τοῦ Θεοῦ καί ποῖος ὁ σκοπός τους;

Ἡ ἐκπλήρωσις τῶν ἐντολῶν κρύβει ἕνα βαθύ πνευματικό μυστήριο. Ὁ Θεός ἔδωσε ἐξουσία, δηλαδή δύναμι σ᾿αὐτούς  πού πιστεύουν στό Ὄνομά Του νά γίνωνται υἱοί τοῦ Θεοῦ (Ἰωάν.1,12). Γι᾿ αὐτό οἱ ἅγιοι Πατέρες λέγουν "ὅτι ὁ Θεός εἶναι οὐσία τῶν ἀρετῶν". Κατά τό μέτρο τό ὁποῖο ὁ ἄνθρωπος ἐφαρμόζει τίς ἐντολές, κατά τό ἴδιο μέτρο χορηγεῖται ἡ πνευματική χάρις σ' αὐτόν. Ὁποιοδήποτε ἀγαθό ἔργο πού θά κάνη ὁ ἄνθρωπος, ἄλλο τόσο ἐκδηλώνεται καί ζωογοννεῖται μέσα του ἡ θεία Χάρις, πού ἐν σπέρματι εὑρίσκεται μέσα του. Ἔτσι σταδιακά γίνεται ὅμοιος μέ τόν Θεό, υἱός τοῦ Θεοῦ καί κληρονόμος τῆς αἰωνίου Βασιλείας Του.

Ὁ Θεός δέν πειθαναγκάζει τόν ἄνθρωπο καί, ἀκόμη περισσότερο, δέν τόν διατάζει, γιά νά Τόν ἀγαπήση. Ἀλλά ὁ ἄνθρωπος, ὅταν τηρεῖ τίς ἐντολές Του, δηλαδή, ἀγαπᾶ τόν Θεό, κληρονομεῖ τήν ἐπουράνια βασιλεία Του. Κι ἐπειδή ὁ Θεός, χάριν τοῦ ἀνθρώπου, ἑτοίμασε τήν Βασιλεία Του ἀπό καταβολῆς κόσμου καί ἐπιθυμεῖ ὅλοι νά τήν ἀποκτήσουν, προτρέπει ὡς ἑξῆς: "Γίνεσθε τέλειοι", "γίνεσθε ἅγιοι", "γίνεσθε οἰκτίρμονες".

Ἡ ἐφαρμογή τῶν ἐντολῶν, λοιπόν, δέν εἶναι ὑποχρεωτικό ἔργο ἀπέναντι τοῦ Θεοῦ, ὅπως συμβαίνει μέ τίς ἀνθρώπινες διαταγές, ἀλλά εἶναι καθῆκον ἀπέναντι τοῦ ἰδίου τοῦ ἑαυτοῦ μας, τό ὁποῖο εἶναι τό βασικώτερο θεμέλιο γιά τήν ζωή μας.

Ὑπάρχουν ὅμως ἄνθρωποι, πού μή  μπορώντας νά τό καταλάβουν αὐτό, βλέπουν τίς ἐντολές-τήν ἀγάπη πρός τόν Θεό-"ὡς ἕνα δυσβάστακτο φορτίο, τό ὁποῖο δέν εἶναι γιά τόν ἑαυτό τους, ἀλλά γιά τούς ἄλλους. Ἔτσι καταλήγουν σέ ἐσφαλμένα συμπεράσματα, ὅτι ἠμποροῦν νά κάνουν μία ἁμαρτωλή ζωή, ξένη πρός τόν Θεό καί συγχρόνως νά πιστεύουν ὅτι ἠμποροῦν νά χαίρωνται τίς πνευματικές ἀπολαύσεις, πού προσφέρει αὐτή ἡ ζωή κοντά στόν Χριστό.

"Μήν ἀσχολῆσαι μέ τήν μετάνοια, τόν συμβουλεύει ὁ πονηρός ἐχθρός. Ἔχεις ἀκόμη ἀρκετό καιρό μέχρι τοῦ θανάτου σου. Δέν γνωρίζεις ὅτι ὁ Θεός εἶναι μακρόθυμος καί πολυέλεος;" Καί ὑπακούει ὁ ἄνθρωπος ἐπιπόλαια στούς πονηρούς αὐτούς ψιθυρισμούς, ἀπομακρύνεται διά τῆς ἀμαρτίας ἀπό τόν θεῖο Οἶκο. Κάνει μία τυπική χριστιανική ζωή, παρηγορούμενος μέ τήν ψευδαίσθησι ὅτι ὁ Θεός θά τόν συγχωρήση μέ τό ἄπειρο ἔλεός Του, καθώς ἐσυγχώρησε τόν ἄσωτο υἱό, τήν πόρνη καί τόν ληστή. Διότι μόνο γιά τούς ἁμαρτωλούς καί ὄχι γιά τούς δικαίους ἦλθε στόν κόσμο ὁ Χριστός!

Φοβερή εἶναι αὐτή η ἀπάτη! Ἐάν ἡ ἀπελπισία, πού προέρχεται ἀπό τήν ἀπιστία στήν ἀγαθότητα τοῦ Θεοῦ, εἶναι μεγάλος κίνδυνος γιά τήν σωτηρία, ἡ ἀδιάκριτη ἐμπιστοσύνη στό θεῖον ἔλεος εἶναι περισσότερο ἐπικίνδυνη καί ἐπισφαλής. Μέ τήν ἀπελπισία ὁ ἄνθρωπος ἀποκόπτεται μόνος του ἀπό κάθε ἐλπίδα σωτηρίας καί δικαιώσεώς του. Μέ τήν ἀδιάκριτη ποποίθησι στό θεῖον ἔλεος δέν θέλει νά ἐργασθῆ τό ἀγαθόν καί νά μετανοήση μέ ἐλεύθερη γνώμη καί τήν θέλησί του. Καί οἱ δύο περιπτώσεις εἶναι βαρειές ἁμαρτίες κατά τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καί ὁδηγοῦν στήν αἰώνια κόλασι.

Ἡ Κυριακή τῆς Μελλούσης Κρίσεως σ᾿αὐτόν ἀκριβῶς τόν κίνδυνο μᾶς ἐπιστᾶ τήν προσοχή. Ναί, ὁ Θεός  εἶναι ὑπεράγαθος, πολυεύσπλαγχνος καί φιλάνθρωπος, ἀλλά συγχρόνως εἶναι καί ἀπειροδίκαιος. "Ἐλεήμων καί δίκαιος (εἶναι) ὁ Κύριος, μᾶς λέγει ὁ Ψαλμωδός (Ψαλμ.114,5) καί "τῆς δικαιοσύνης αὐτοῦ οὐκ ἔσται πέρας". Κατά τήν διάρκεια τῆς ἐπιγείου ζωῆς μας, βλέπουμε περισσότερο τό ἀδιάστατο πέλαγος τοῦ ἐλέους Του, ἀλλά, θά ἔλθη ἡ ἡμέρα, ὅπου ὁ Θεός θά φανερωθῆ μέ τό φῶς τῆς δικαιοσύνης Του, τήν ἡμέρα τῆς Μελλούσης Κρίσεως. "Πάντες γάρ παραστησόμεθα τῷ βήματι τοῦ Χριστοῦ", λέγει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος (Ρωμ.14,10).  Τότε ὁ Θεός θά κρίνη τόν κόσμο μέ δικαιοσύνη καί ὅλα τά ἔθνη, χωρίς προσωποληψία.

Ἀλλά τί εἶναι ἡ θεία δικαιοσύνη;

Στά τροπάρια τοῦ ὄρθρου αὐτῆς τῆς Κυριακῆς ἀκοῦμε: "Ὅταν τίθενται θρόνοι καί βίβλοι ἀνοίγωνται καί τά κρυπτά τοῦ σκότους δημοσιεύωνται...Τί ποιήσωμεν τότε οἱ ἐν πολλαῖς ὑπεύθυνοι ἁμαρτίαις; Τίς ὑποστήσεται τήν φοβεράν ἐκείνην ἀπόφασιν...Ὤ ποία ὥρα τότε καί ἡμέρα φοιβερά!..."

Ἀλλά γιά ποιά βιβλία ἐδῶ γίνεται λόγος; Ὑπάρχει κάποιος πού γράφει τό κάθε τι πού κάνει ἐδῶ ὁ ἄνθρωπος;  Ναί, ἀλήθεια, ὑπάρχουν βιβλία καί συγγραφεῖς καί τίποτε δέν παραμένει ἄγραφο. Ἐδῶ πρέπει ν᾿ἀναφέρουμε ἕνα ἔργο πολύ θαυμαστό.

Οἱ ἄνθρωποι τῆς γνώσεως προσπαθώντας μέ κάθε τρόπο ν᾿ἀποκαλύψουν τά μυστήρια τῆς ἀνθρωπίνης ζωῆς, συνεπέραναν ὅτι κάθε τι πού κάνει ὁ ἄνθρωπος, δηλαδή, αὐτό πού λέγει ἤ σκέπτεται, ἀφήνει ἕνα ἴχνος, τό ὁποῖον γράφεται στό βάθος τῆς ὑπάρξεώς μας, σάν σ᾿ἕνα βιβλίο. Ἔτσι λοιπόν ἐμεῖς οἱ ἴδιοι εἴμεθα τό βιβλίο καί ἀκόμη ἐμεῖς οἱ ἴδιοι τό γράφουμε. Μεγάλο μυστήριο κρύβεται ἐδῶ!

Κατά τήν φοβερή κρίσι θ᾿ἀνοιχθῆ αὐτό τό βιβλίο, δηλαδή, ὅσα μυστικά γράφθηκαν μέσα μας καί εἶναι ἄγνωστα στούς ἄλλους, θ᾿ἀποκαλυφθοῦν. Τά καλά καί κακά μας ἔργα θά τά γνωρίση ὅλος ὁ κόσμος. Τότε οἱ πληγές τῶν Μαρτύρων θά λάμψουν σάν μαργαριτάρια, οἱ ἀσκήσεις καί τά ἔργα τῶν δικαίων καί ὁσίων "ἐκλάμψουσιν ὡς ὁ ἥλιος" (Ματ.13,43), καθώς μᾶς ἐπιβεβαιώνει ὁ Ἰησοῦς Χριστός. Ἐνῶ οἱ μορφές τῶν ἁμαρτωλῶν θά εἶναι δύσμορφες καί παραλλαγμένες ἀπό τίς ἁμαρτίες καί τά πάθη πού διέπραξαν στήν ζωή τους. Ποιός θά ἠμπορέση νά ὑπομείνη αὐτή τήν ἀπερίγραπτη ἐντροπή;!

Ἰδού ἡ θεία δικαιοσύνη! "Σέ ἔπλασα, σέ ἐτίμησα καί σέ ἐπροίκισα μέ πλήρη ἐλευθερία, τήν ὁποία οὔτε ἐγώ δέν ἐτόλμησα νά παραβιάσω. Σοῦ ἔδωσα τήν δύναμι νά γίνης ὅμοιος μέ Μένα κατά χάριν. Ἰδού λοιπόν, τώρα ἀπόλαυε αὐτό πού ἐσύ μόνος σου ἐδιάλεξες!"

Κάθετι πού πράττει ὁ ἄνθρωπος μέ τήν ἐλεύθερη θέλησί του, τόν πλησιάζει ἤ τόν ἀπομακρύνει ἀπό τόν Θεό. Ὁ ἄνθρωπος σχεδιάζει μόνος του μ᾿αὐτό τό ὁποῖο ἔγραψε στό βιβλίο τῆς ζωῆς του καί μ᾿αὐτή τήν μορφή θά παρουσιασθῆ στήν Κρίσι. Ὅταν ὁ ἄνθρωπος ἀντικρύσει τήν θεία Εἰκόνα, τήν ὁποία ἔπρεπε νά μιμηθῆ στήν ζωή του καί ἐπιτύχει μέ τίς χορηγούμενες δωρεές τοῦ Θεοῦ καί τήν ἀπαίσια μορφή πού ἔφτιαξε μόνος του στήν ζωή του, θά ἀντιληφθῆ ποιός μισθός τοῦ ἀξίζει. Ὤ, ποιά ὥρα θά ἔλθη τότε! Ἡ κρίσις εἶναι ὁ μισθός τῶν ἔργων πού ἐκάναμε στήν ἀνθρώπινη ζωή μας καί συγχρόνως ἡ αἰώνια ἐπισφράγισις αὐτοῦ τοῦ ἀγῶνος. Ἰδού λοιπόν, ἡ θεία δικαιοσύνη! Ὁ Θεός δέν ἠμπορεῖ νά ἀλλάξη αὐτό πού μᾶς ἀρέσει. Γι᾿ αὐτό λέγει κάποιος ὅτι ἡ κόλασις κατά πρῶτο λόγο εἶναι ὁ μεγάλος πόνος τοῦ Θεοῦ, ὅταν θά βλέπη τά παιδιά Του, γιά τά ὁποῖα θυσιάσθηκε καί τούς ἑτοίμασε τήν Βασιλεία Του ἀπό καταβολῆς κόσμου, νά προτιμοῦν τήν αἰώνια καταδίκη καί τό πῦρ, πού ἑτοιμάσθηκαν γιά τόν διάβολο καί τούς ἀγγέλους του.

Γι᾿ αὐτό ἡ ἀνάμνησις τῆς φοβερᾶς κρίσεως εἶναι συγχρόνως μία γραπτή προτροπή γιά ν᾿ἀποφύγουμε τήν ἀδιαφορία γιά τήν σωτηρία μας. Ἄς μή αὐταπατώμεθα μέ τήν ἐσφαλμένη πεποίθησι ὅτι ὁ Θεός θά μᾶς συγχωρέση, ἐπειδή εἶναι ἀγαθός καί πολυέλεος. Ἡ ἀγαθότης Του δέν μπορεῖ νά γίνη αἰτία ἁμαρτίας. Αὐτός συγχωρεῖ μέ τό ἄπειρο ἔλεός Του, ἀλλά δέν καταφρονεῖ τήν ἀξιοπρέπεια τῆς ἀνθρωπίνης ἐλευθερίας καί τήν συμβολή της γιά τήν σωτηρία. Τήν ἁμαρτία τήν γράφει στό βιβλίο του μόνος του ὁ ἄνθρωπος καί μόνο αὐτός μπορεῖ νά τήν σβήση καί κανείς ἄλλος, οὔτε ἀκόμη ὁ Ἴδιος ὁ Θεός, ἐάν δέν θέλη ὁ ἄνθρωπος. Τό σπουδαιότερο λοιπόν ἔργο στήν ζωή μας εἶναι νά σβήσουμε ἀπό τό βιβλίο τήν ὁποιαδήποτε ἁμαρτία μέ τήν εἰλικρινῆ μετάνοια, τήν ἀποχή τοῦ κακοῦ, τήν καθαρή ἐξομολόγησι, τήν ἐπιτέλεσι τοῦ κανόνος μας μέ προσευχή καί δάκρυα.  Καί γιά κάθε ἁμάρτημά μας νά ἐρωτοῦμε μέ ἀνησυχία καί φόβο: Ἄραγε ἐξαλείφθηκε αὐτή ἀπό τό βιβλίο;  Καί, ἀφοῦ τίς καθαρίσουμε, νά γράψουμε ἐκεῖ τά καλά ἔργα μέ τήν ἐκπλήρωσι τῶν ἐντολῶν τοῦ Θεοῦ, διότι αὐτές μᾶς στολίζουν καί μᾶς προετοιμάζουν γιά τήν αἰωνιότητα. Ὅλα τά καλά ἔργα εἶναι ἀγωνίσματα μεγάλης τιμῆς μέ τά ὁποῖα εὐφραινόμεθα στούς αἰῶνες τῶν αἰώνων. "Ὅσο  μεγαλώνεις τίς πτέρυγές σου, λέγει ὁ ἅγιος Ἐφραίμ ὁ Σῦρος, τόσο εὐκολώτερα θά ἠμπορέσεις νά πετάξης πρός τά οὐράνια. Ὅσο καθαρίσθηκε ὁ νοῦς σου ἐδῶ, τόσο καλλίτερα θά βλέπης ἐκεῖ τήν δόξα τοῦ Θεοῦ. Καί μέ τό μέτρο πού Τόν ἀγάπησες ἐδῶ, μέ τό ἴδιο μέτρο θά εὐφρανθῆς ἀπό τήν ἀγάπη Του".

Ἡ δεύτερη ἐκδήλωσις ἀγάπης μας πρός τόν Θεό γίνεται διά τῆς ἀγάπης μας πρός τόν πλησίον ἀπό τήν ὁποία πάλι ἐξαρτᾶται ἡ θέσις μας στήν μέλλουσα Κρίσι. Εἰκόνα αὐτῆς τῆς ἀγάπης μᾶς ἀποκαλύπτει κατά διαυγέστατο τρόπο ὁ Σωτήρ, ὅταν μᾶς λέγη: "Οὕτω γάρ ἠγάπησεν ὁ Θεός τόν κόσμον, ὥστε τόν υἱόν αὑτοῦ τόν μονογενῆ ἔδωκεν, ἵνα πᾶς οἱ πιστεύων εἰς αὐτόν, μή ἀπόληται, ἀλλ' ἔχῃ ζωήν αἰώνιον"(Ἰωάν.3,16). Αὕτη ἐστιν ἡ ἐντολή ἡ ἐμή, ἵνα ἀγαπᾶτε ἀλλήλους καθώς ἠγάπησα ὑμᾶς" (Ἰωάν.15,12). Καί ἀκόμη: "'Εν τούτῳ γνώσονται πάντες ὅτι ἐμοί μαθηταί ἐστε, ἐάν ἀγάπην ἔχητε ἀλλήλοις" (Ἰωάν.13,35). Καί: "Ἐάν τις εἴπῃ ὅτι ἀγαπῶ τόν Θεόν καί τόν ἀδελφόν αὑτοῦ μισῆ, ψεύστης ἐστιν. Ὁ γάρ μή ἀγαπῶν τόν ἀδελφόν αὑτοῦ, ὅν ἑώρακε, τόν Θεόν, ὅν οὐχ ἑώρακε πῶς δύναται ἀγαπᾶν;"(Α. Ἰωάν.4,20) καί "ὁ ἀγαπῶν τόν Θεόν ἀγαπᾶ καί τόν ἀδελφόν αὑτοῦ"(Α. Ἰωάν.4,21).

Ἡ ἐπιμονή τοῦ Σωτῆρος στήν ἐντολή τῆς ἀγάπης ἔχει ἰδιαίτερη σημασία, ὅταν ἀποκαλυφθοῦν τά πάντα τήν ἡμέρα τῆς μελλούσης Κρίσεως. Τότε ὁλόκληρη ἡ ἀνθρωπότης θά χωρισθῆ στά δύο μέ κριτήριο τήν ἐντολή ἐκπληρώσεως τῆς ἀγάπης πρός τόν πλησίον.

Θ᾿ἀκούσουμε μέ φόβο τήν ἀπόφασι τοῦ Δικαίου Κριτοῦ, ὁ Ὁποῖος θά εἰπῆ στούς ἐκ δεξιῶν Του: "Δεῦτε οἱ εὐλογημένοι τοῦ Πατρός μου κληρονομήσατε τήν ἡτοιμασμένην ὑμῖν βασιλείαν ἀπό καταβολῆς κόσμου. Ἐπείνασα γάρ καί ἐδώκατέ μοι φαγεῖν, ἐδίψησα καί ἐποτίσατέ με, ξένος ἤμην καί συνηγάγετέ με, γυμνός καί περιεβάλετέ με, ἠσθένησα καί ἐπισκέψασθέ με, ἐν φυλακῇ ἤμην καί ἤλθετε πρός με...ἀμήν λέγω ὑμῖν, ἐφ᾿ὅσον ἐποιήσατε ἑνί τούτων τῶν ἀδελφῶν μου τῶν ἐλαχίστων, ἐμοί  έποιήσατε. Τότε ἐρεῖ καί τοῖς ἐξ αὐωνύμων: "Πορεύεσθε ἀπ᾿ἐμοῦ οἱ κατηραμένοι εἰς τό πῦρ τό αἰώνιον, τό ἡτοιμασμένον τῷ διαβόλῳ καί τοῖς '

ἀγγέλοις αὐτοῦ. Ἐπείνασα γάρ καί οὐκ ἐδώκατέ μοι φαγεῖν, ἐδίψησα καί οὐκ ἐποτίσατέ με, ξένος ἤμην καί οὐ συνηγάγετέ με, γυμνός καί οὐ περιεβάλετέ με, ἀσθενής καί ἐν φυλακῇ καί οὐκ ἐπισκέψασθέ με...ἀμήν λέγω ὑμῖν, ἐφ᾿ὅσον οὐκ ἐποιήσατε ἑνί τούτων τῶν ἐλαχίστων, οὐδέ ἐμοί ἐποιήσατε..."(Ματ.25,34-45).

Θά εἶναι μεγάλο λάθος νά ἐννοοῦμε μ᾿αὐτά τά λόγια τοῦ Κυρίου, ὅτι ἡ ἀγάπη πρός τόν  πλησίον ἀναφέρεται μόνο στήν ὑλική ἐλεημοσύνη. Ἡ ἐλεημοσύνη εἶναι τό ὁρατό σημεῖο τῆς ἀγάπης πρός τόν Θεό καί τόν πλησίον καί, ὅποιος τήν ἔχει, ἐκπληρώνει ὁλόκληρη τήν ἀρετή. Μαζί μέ τήν ἐλεημοσύνη ἔχει καί τίς ἄλλες ἀρετές. Καί πάλι σφάλλουμε, ἐάν, βλέποντας πόσο τιμᾶ ὁ Κύριος τήν ἐλεημοσύνη, νομίσουμε ὅτι ὅλα τά ἄλλα ἀγαθά ἔργα, ὅπως: τό μαρτύριο, ἡ προσευχή, οἱ ἀσκητικοί κόποι θά καταφρονηθοῦν. Ὅλα θά δοξασθοῦν καί θά ἀμειφθοῦν, δηλαδή, ὅλα τά ἔργα καί οἱ λογισμοί. Ἀλλά καί ὁ ἔπαινος πού γίνεται στό πιό μικρό ἔργο, κρύβεται μυστικά μέσα σ᾿αὐτό ἡ μεγάλη χορήγησις τῆς θείας Χάριτος καί τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ πρός τόν ἄνθρωπο. Αὐτό μᾶς δείχνει τήν μεγάλη δυνατότητα πού ἔχει ὁ ἄνθρωπος γιά νά σωθῆ, ὥστε νά μήν ὑπάρχη κανείς πού νά λέγη ὅτι δέν ἠμπορεῖ νά σωθῆ. Ἐπίσης πρέπει νά γνωρίζη ὁ ἄνθρωπος ὅτι ἠμπορεῖ νά τελειωθῆ καί μέ τά ἔργα τῆς ἐλεημοσύνης. Ἡ ἀνθρώπινη ζωή εἶναι ἕνα μεγάλο δῶρο τοῦ Θεοῦ. Βέβαια εἶναι σύντομη, ἀλλά μ᾿αὐτή ἠμποροῦμε νά κερδίσουμε τήν αἰώνια ζωή. Ὁ κόπος εἶναι ὀλίγος, ἀλλά αἰώνια ἡ ἀνάπαυσις, λέγουν οἱ ἅγιοι Πατέρες. Κάθε καλό πού κάνουμε τώρα, θά μᾶς ἀκολουθήση μετά τόν θάνατό μας καί θά μᾶς χαρίση τήν αἰωνιότητα.

Γι᾿ αὐτό ἡ ἐνθύμησις τῆς φοβερᾶς Κρίσεως εἶναι πηγή μεγάλης πνευματικῆς δυνάμεως. Μᾶς ἀποβάλλει τήν ἀκηδία καί μᾶς παροτρύνη σ᾿ ὅλα τά καλά ἔργα. Ὁ ἅγιος Μακάριος ὁ Μέγας, λέγεται, ὅτι ἦτο πολύ ἀδύνατος καί ξηρός σάν τό σῦκο.

-Γιατί, πάτερ, τόν ἐρώτησε ἕνας ἀδελφός, εἶσαι πάντοτε ἀδύνατος, καί, ὅταν νηστεύεις καί ὅταν τρώγεις;

--Ἡ τσιμπίδα, τοῦ ἀπήντησε ὁ Ἅγιος, μέ τήν ὁποία τακτοποιοῦμε τά ξύλα στήν φωτιά, εἶναι πάντοτε μαυρισμένη καί καμμένη. Ἔτσι ἀκριβῶς κατατρώγουν τό σῶμα καί οἱ λογισμοί περί τῆς Μελλούσης Κρίσεως.

Ἡ μνημόνευσις τῶν νεκρῶν κατά τό λεγόμενο Ψυχοσάββατο, πρό τῆς Κυριακῆς τῆς μελλούσης Κρίσεως, εἶναι μία εὐκαιρία ἐνάρξεως ἀγαθῶν ἔργων καί ἐκδηλώσεως τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ πρός τούς κοιμηθέντας. Ἐάν οἱ ζῶντες δέν ἠμποροῦν ν᾿ἀντικρύσουν ἐδῶ τήν καλωσύνη καί ἀγάπη πού ἐκδηλώνουν στούς νεκρούς, οἱ φεύγοντες ἀπ᾿ αὐτή τήν ζωή δέν ἠμποροῦν πλέον ν᾿ἀνταμείψουν ἐξ ὁλοκλήρου τούς παραμένοντας ἀκόμη στήν γῆ.

Ἀλλά ἡ μνημόνευσις τῶν νεκρῶν εἶναι ταυτόχρονα καί μία προτροπή γιά στοχασμούς τοῦ θανάτου, τήν ὁποία οἱ ἅγιοι Πατέρες θεωροῦν σάν τήν ὑψηλότερη φιλοσοφία καί τροφό τῆς ταπεινώσεως, τῆς προσευχῆς καί τῆς μετανοίας. Οἱ σκέψεις γύρω ἀπό τίς ματαιότητες τῆς ἀνθρωπίνης ζωῆς, τό ἐφήμερο τοῦ βίου, τήν φθορά τῶν πάντων μᾶς ξυπνοῦν ἀπό τήν ἀναισθησία, μᾶς ὁδηγοῦν στήν διόρθωσι καί τήν μετάνοια. Ὁ ἅγιος Ἰωάννης τῆς Κλίμακος μᾶς προτρέπει λέγοντας: "Νά σκέπτεσαι πάντοτε τά ἔσχατα τῆς ζωῆς σου καί δέν θ᾿ἁμαρτήσης στόν αἰῶνα". Ὅποιος θέλει νά λυτρωθῆ ἀπό τόν αἰώνιο θάνατο, νά ἔχη πάντοτε μπροστά του τήν μνήμη τοῦ θανάτου. Διότι, ὅπως τό ψωμί εἶναι τό ἀναγκαιότερο ἀπ᾿ὅλα τά τρόφιμα, ἔτσι καί ἡ μνήμη τοῦ θανάτου προηγεῖται ἀπ᾿ὅλα τά ἄλλα πνευματικά ἔργα. Ὁ Ἱερός Αὐγουστῖνος λέγει: "Ἄς γίνει ὁ θάνατος στήν ζωή σου ἰατρός", θέλοντας μ᾿αὐτό τόν λόγο του νά τονίση ὅτι ἡ φιλοσοφία τοῦ θανάτου προκαλεῖ τήν θεραπεία ὅλων τῶν παθῶν. "Θρηνῶ καί ὀδύρομαι, ὅταν μνησθῶ τοῦ θανάτου"! "Οἴμοι μέλαινα ψυχή, ἕως πότε τῶν κακῶν οὐκ ἐκκόπτεις; Τί οὐκ ἐνθυμῆ τήν φοβεράν ὥραν τοῦ θανάτου; Τί οὐ τρέμεις ὅλη τό φρικτόν βῆμα τοῦ Σωτῆρος; Ἄρα τί ἀπολογήση;...."

Ἐνθυμήθηκα  τήν ὥρα ἐκείνη τοῦ Κριτοῦ μονολογεῖ ὁ ἅγιος Ἐφραίμ ὁ Σῦρος, καί ἐφοβήθην. Ἐσκέφθην τήν φοβερά ἐκείνη κρίσι καί ἐτρόμαξα. Ἀνελογίσθην τήν εὐφροσύνη τοῦ παραδείσου καί ἐστέναξα. Μέ κατάλαβε τό πένθος καί ἔκλαυσα μέχρι ἐξουδενώσεως τῶν πνευματικῶν μου δυνάμεων..." Ὑποσχέθηκες μέ τό πλῆθος τῶν οἰκτιρμῶν Σου, Φιλάνθρωπε Πανάγαθε Βασιλεῦ, ὅτι δέν θά τοποθετήσης στ᾿ἀριστερά μέ τά ἐρίφια αὐτούς πού ἐπένθησαν. Μή μοῦ εἰπεῖς τότε: "Δέν σέ γνωρίζω! Ἀλλά μέ τό ἄπειρο ἔλεός Σου, χάρισέ μου ἀκατάπαυστα δάκρυα, μαλάκωσε καί ταπείνωσε τήν καρδιά μου καί καθάρισέ την γιά νά γίνη οἶκος τῆς θείας σου χάριτος. Διότι, ἰδού, εἶμαι ἁμαρτωλός καί ἀνάξιος καί δέν θά παύσω νά κτυπῶ τήν θύρα τοῦ ἐλέους Σου" (ἅγιος Ἐφραίμ ὁ Σῦρος).

 

Η ΤΡΙΤΗ ΕΒΔΟΜΑΔΑ

Οἱ τρεῖς Κυριακές τοῦ Τριωδίου μᾶς παρουσίασαν τρία ζεύγη ἔργων, τρεῖς κινδύνους πού παραμονεύουν στήν ὁδό τῆς σωτηρίας μας καί τρεῖς ἀρετές, οἱ ὁποῖες μᾶς λυτρώνουν ἀπ᾿ αὐτά καί χωρίς αὐτές δέν μπορεῖ νά γίνη ἀρχή γιά τό ἔργο τῆς ἐσωτερικῆς μας ἀνακαινίσεως.

Τό πρῶτο ζεῦγος: Ὑπερηφάνεια-ταπείνωσις. Ἡ ὑπερηφάνεια εἶναι ἡ ἀφετηρία καί πηγή ὅλων τῶν κακῶν, ἐνάντια στόν Θεό καί φίλη μέ τόν ἑωσφόρο καί πρόξενο τῆς πτώσεώς του. Ἡ ταπείνωσις εἶναι ἡ θεραπεία τοῦ κακοῦ καί ἡ ἀρχή γιά κάθε ἀρετή. Ἡ ταπείνωσις εἶναι ἑκούσια ἐξουδένωσις τοῦ ἑαυτοῦ μας καί συνανύψωσις με τόν Χριστό. Εἶναι ἡ γνῶσις τοῦ ἑαυτοῦ μας, τήν ὁποία καί οἱ εἰδωλολάτρες ἀκόμη θεωροῦσαν σάν τήν μεγαλύτερη φιλοσοφία. Λέγει ὁ ἅγιος Ἰσαάκ ὁ Σῦρος: "Αὐτός πού συναισθάνθηκε τίς ἁμαρτίες του εἶναι ἀνώτερος ἀπ᾿ἐκεῖνον πού ἀνιστᾶ νεκρούς", καί "εἶναι μεγαλύτερο ἔργο νά βλέπεις τόν ἑαυτό σου, παρά νά βλέπεις ἀγγέλους". Τό πρῶτο ζεῦγος, εἶναι ἕνας ὁδοδείκτης στό σταυροδρόμιο γιά τήν ὁδό τῆς σωτηρίας μέ δύο ἀντίθετες κατευθύνσεις: πρός τόν οὐρανό ἡ μία καί πρός τήν κόλασι ἡ ἄλλη, πρός τήν αἰώνια ζωή καί πρός τήν αἰώνια κόλασι.

Τό δεύτερο ζεῦγος:  Ἀπελπισία-ἐμπιστοσύνη στό θεῖον ἔλεος. Συναίσθησις τῆς προσωπικῆς ἀδυναμίας μας γιά τά διαπραχθέντα κακά μπορεῖ νά μᾶς ὁδηγήση ἐξ αἰτίας μας στήν ἀπελπισία. Ὁ ἄνθρωπος μόνος του δέν ἠμπορεῖ νά νικήση. Ἀλλά ὁ ἄνθρωπος ποτέ δέν εἶναι μόνος του. Ὁ Σωτήρ μᾶς ἐπεβεβαίωσε ὅτι θά εἶναι μαζί μας σ᾿ὅλη τήν ζωή μας, μέχρι συντελείας τῶν αἰώνων (Ματ.28,20). Ἡ ἐμπιστοσύνη σ᾿αὐτή τήν θεία ὑπόσχεσι εἶναι πηγή δυνάμεως, ἐνισχύσεως καί σωτηρίας. "Οἱ πεποιθότες ἐπί Κύριον ἐοίκασιν (ὁμοιάζουν) ὄρει τῷ ἁγίῳ, οἵ οὐδαμῶς σαλεύονται προσβολαῖς τοῦ βελίαρ". (Ἀντίφωνον τοῦ πρώτου ἤχου). Ὅποιος  ἐλπίζει στόν Κύριο, εἶναι φοβερός στούς πονηρούς δαίμονες καί δέν θά φοβηθῆ στήν μέλλουσα Κρίσι, διότι ὁ Θεός δέν θά καταφρονήση ποτέ, ὅσους ἔχουν τήν ἐλπίδα τους σ᾿Αὐτόν.

Τό τρίτο ζεῦγος: Ἀκηδία-πόθος σωτηρίας. Ἡ ἀπερίσκεπτη ἐμπιστοσύνη στό ἔλεος τοῦ Θεοῦ ὁδηγεῖ στήν ἀδιαφορία, ἡ ὁποία εἶναι ἡ βάσις τῶν ἁμαρτιῶν. Ὁ Κύριός μας Ἰησοῦς Χριστός ἐμπιστεύθηκε στούς δούλους Του τά τάλαντα, ὄχι γιά νά ὠφεληθοῦν οἱ ἴδιοι, ἀλλά γιά νά τά ἀξιοποιήσουν καί νά τά πολλαπλασιάσουν. "Ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν βιάζεται καί βιασταί ἁρπάζουσιν αὐτήν" (Ματ. 11,12) .Ὁ ἁγιασμός στήν ζωή μας καί τά ἔργα τῆς ἀγάπης μας πρός τόν πλησίον εἶναι ἀπό τά πλέον ἀπαραίτητα καθήκοντα τοῦ ἀνθρώπου.

Μ᾿αὐτά τά λόγια εἶναι χαρασμένες οἱ πρῶτες γραμμές γιά τήν ἑτοιμασία μας στήν περίοδο αὐτή τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς. Ἡ τρίτη ἑβδομάδα συμπληρώνει ἀκριβῶς αὐτή τήν εἰκόνα.

Τό σῶμα εἶναι ἐπιστρατευμένο σ᾿αὐτή τήν ἑτοιμασία. Ἔτσι, λοιπόν, ἡ ἀποφυγή τοῦ κρέατος εἶναι ξαλάφρωμα καί ἀνακούφισις τοῦ στομάχου τῶν λαϊκῶν ἀδελφῶν μας, ἐνῶ Τετάρτη καί  Παρασκευή τό φαγητό ἄς γίνεται μόνο μία φορά τήν ἡμέρα, γιά νά συνηθίσουμε τρώγοντας μέ ἐγκράτεια στήν νηστεία. Ἐπίσης αὐτές τίς ἡμέρες, στίς ἐκκλησιαστικές ἀκολουθίες, προστίθεται καί ἡ προσευτχή τοῦ ἁγίου Ἐφραίμ τοῦ Σύρου, πού λέγεται μέ μετάνοιες. Αὐτές δέν γίνονται γιά νά δημιουργηθῆ μία ἐξωτερική ἀτμόσφαιρα μετανοίας στήν περίοδο τῆς Νηστείας. Ἡ πνευματική προετοιμασία ἔχει βάθος στήν πραγματοποίησί της. Οἱ κανόνες τοῦ ὄρθρου, τά στιχηρά καί τά στιχηρά τοῦ ἑσπερινοῦ ἐπιμένουν γιά τήν οὐσία τῆς νηστείας καί τῶν ἄλλων πνευματικῶν ἔργων. "Πάντα τόν χρόνον ἡ νηστεία ὠφέλιμος ἐστι τοῖς αἱρουμένοις καί ποιοῦσιν αὐτήν. Οὔτε γάρ ἐπήρεια δαιμόνων, κατατολμᾶ τοῦ νηστεύοντος, ἀλλά καί οἱ φύλακες τῆς ζωῆς ἡμῶν ἄγγελοι, φιλοπονώτερον διαμένουσι τοῖς διά νηστείας ἡμῖν κεκαθαρμένοις" (Στιχηρόν ὄρθρου τῆς Δευτέρας). "Ἀσμένως λαοί τήν νηστείαν ἀσπασώμεθα...ἀφήσωμεν τῆς σαρκός τήν εὐπάθειαν, αὐξήσωμεν τῆς ψυχῆς τά χαρίσματα. Συγκακοπαθήσωμεν ὡς δοῦλοι Χριστοῦ, ἵνα συνδοξασθῶμεν ὡς τέκνα Θεοῦ (Στιχηρό  ὄρθρου τῆς Τρίτης). "Βρωμάτων νηστεύουσα ψυχή μου, καί παθῶν μή καθαρεύουσα, μάτην ἐπαγάλλῃ τῇ ἀτροφίᾳ· εἰ μή γάρ ἀφορμή σοι γένηται πρός διόρθωσιν, ὡς ψευδής μισῆσαι παρά Θεοῦ,καί τοῖς κακίστοις δαίμοσιν ὁμοιοῦσαι, τοῖς μηδέποτε σιτουμένοις·..." (Ιδιόμελο τῶν Αἴνων τῆς Τετάρτης). "Ἔλαμψε τῆς ἐγκρατείας ἡ εὐπρέπεια, τῶν δαιμόνων τήν ἀχλύν φυγαδεύουσα, ἐπεδήμησε τῆς νηστείας ἡ σεμνότης, τῶν ψυχικῶν παθῶν τήν ἰατρείαν φέρουσα..." "(Ιδιόμελο τῶν Αἴνων τῆς Πέμπτης).

Ἡ ἑβδομάδα τελειώνει μέ τήν τιμητική μνημόνευσι τό Σάββατο ὅλων τῶν ὁσίων ἀνδρῶν καί γυναικῶν, οἱ ὁποῖοι διέλαμψαν μέ τήν καθαρότητα τῆς ζωῆς τους, τόν φόβο τοῦ Θεοῦ καί τήν πολλή ἄσκησι. Ἔχοντας κι ἐμεῖς αὐτούς σάν πρότυπα στήν ζωή μας, παίρνουμε δύναμι καί συνεχίζουμε τήν πενυματική μας πάλη κατά τῶν παθῶν καί τῶν δαιμόνων.

Οἱ ἅγιοι Πατέρες καθιέρωσαν αὐτή τήν ἡμέρα τήν μνήμη τους γιά νά παρακινοῦν κι ἐμᾶς μέ τό παράδειγμά τους στήν πρόοδο τῶν ἀρετῶν, στήν γενναιοψυχία, στόν ἐσωτερικό ἀγῶνα ἐναντίον τῶν ἐπιθυμιῶν καί τῶν δαιμόνων. Ἀκόμη μᾶς διδάσκουν ὅτι, ἐάν κι ἐμεῖς κάνουμε μέ ἐπιμέλεια, ὅ,τι ἔκαναν  κι ἐκεῖνοι, τίποτε δέν μᾶς ἐμποδίζει νά τελειωθοῦμε καί ἀξιωθοῦμε τῆς ἰδίας τιμῆς μέ ἐκείνους, ἐφ᾿ὅσον κι αὐτοί ἦσαν τῆς ἰδίας μ᾿ ἐμᾶς φύσεως.

Τό Δοξαστικό τῶν Αἴνων τοῦ ὄρθρου μᾶς δίνει μία εἰκόνα αὐτῆς τῆς ἑορτῆς: "Ὅσιοι Πατέρες, εἰς πᾶσαν τήν γῆν ἐξῆλθεν ὁ φθόγγος τῶν κατορθωμάτων ὑμῶν·...Τῶν δαιμόνων ὠλέσατε τάς φάλαγγας, τῶν ἀγγέλων ἐφθάσατε τά τάγματα· ὧν τόν βίον ἀμέμπτως ἐζηλώσατε. Παρρησίαν ἔχοντες πρός Κύριον εἰρήνην αἰτήσασθε ταῖς ψυχαῖς ἡμῶν".

Ἰδιαίτερα ὅμως τό: "Δόξα..."τοῦ Ἑσπερινοῦ μᾶς προβάλλει τήν θαυμαστή ὁδό, τήν ὁποία ἀκολούθησαν γιά τόν ἁγιασμό τῆς ζωῆς τους: "Τό κατ᾿εἰκόνα τηρήσαντες ἀλώβητον, νοῦν ἡγεμόνα κατά παθῶν ὀλεθρίων, ἀσκητικῶς ἐνστησάμενοι, εἰς τό καθ᾿ ὁμοίωσιν ὡς δυνατόν ἀνεληλύθατε. Ἀνδρικῶς γάρ τήν φύσιν ἐκβιασάμενοι, ἐσπεύσατε τό χεῖρον καθυποτᾶξαι τῷ κρείττονι, καί τήν σάρκα δουλῶσαι τῷ πνεύματι· ὅθεν μοναζόντων ἀνεδείχθητε ἀκρότης...εὐδρομούντων ἀλεῖπται, κανόνες ἀρετῆς ἀκριβέστατοι, καί νῦν...καθαρῶς ἐποπτεύετε τήν Ἁγίαν Τριάδα, ἐντυγχάντοντες ἀμέσως, ὑπέρ τῶν πίστει καί πόθῳ τιμώντων ὑμᾶς".

Δέν ὑπάρχει βαθύτερη καί πληρέστερη θεολογία ἀπ᾿ αὐτή τήν ἀναγέννησι, δηλαδή, τοῦ σαρκικοῦ ἀνθρώπου εἰς πνευματικόν.

Ἡ εἰκόνα καί ὁμοίωσις προϋποθέτει τελεία ἀναχώρησι καί τελικό στόχο, ὅσο εἶναι δυνατόν, τήν οἰκείωσι τῆς πνευματικῆς ζωῆς. Τήν εἰκόνα τήν παίρνουμε ἀφ᾿ ὅτου γεννηθοῦμε καί βαπτισθοῦμε. Τήν ὁμοίωσι τήν ἐπιτυγχάνουμε μέ τήν Χάρι τοῦ Θεοῦ, τήν καλή μας θέλησι καί τά καλά ἔργα πού κάνουμε. Ἡ εἰκόνα εἶναι τό σχέδιο, ἐνῶ ἡ ὁμοίωσις εἶναι ἡ τελειοποίησίς του. Ἡ εἰκόνα εἶναι ὁ σπόρος καί ὁμοίωσις εἶναι ὁ καρπός. Διότι, ἐάν ὁ καρπός εἶναι καλός, πρέπει καί ὁ σπόρος νά εἶναι καλῆς ποιότητος. Ἐμεῖς λαμβάνουμε τούς καλούς σπόρους τοῦ Πνεύματος, οἱ ὁποῖοι μᾶς ὁδηγοῦν στήν τελειότητα, ἀλλά τούς καταστρέφουμε μέ τά κακά μας ἔργα καί δέν ἠμποροῦν πλέον ν᾿ ἀποδώσουν φυσιολογικά. Γι᾿ αὐτό πρέπει νά τούς ἐπαναφέρουμε στήν κατάστασι τῆς πνευματικῆς ἐξυγιάνσεως καί ἀνακαινίσεως. Ὅπως λέγει τό χωρίο: "εἰκόνα φυλάξας ἀδιάφθορον". Ἡ ἀκεραιότης τῆς εἰκόνος εἶναι θεμελιώδης προϋπόθεσις γιά νά φθάσουμε στήν ὁμοίωσι. Γι᾿ αὐτό λοιπόν, πρέπει νά φυλάξουμε τήν εἰκόνα ἀμώμητη ἤ, ἐάν τήν ἐμολύναμε, πρέπει νά τήν θεραπεύσουμε. Μόνον ἔτσι ἡ πρόοδος στά πνευματικά εἶναι ὁμαλή καί ὁδηγεῖ στήν ὁμοίωσι. Ἡ ἀτραυμάτιστη κατάστασις τῆς εἰκόνος προϋποθέτει νοῦ φωτεινό πού νά γνωρίζη τό θέλημα τοῦ Θεοῦ καί μ᾿ ἐλεύθερη θέλησι καί ἀπόφασι νά ἐφαρμόζη τίς ἐντολές του. Ἡ ἁμαρτία καί τά πάθη ὅμως παραμορφώνουν τήν εἰκόνα τοῦ ἀνθρώπου, σκοτίζουν τόν νοῦ, ἐξασθενίζουν τήν θέλησι καί ἀπομακρύνουν τόν ἄνθρωπο ἀπό τήν φυσιολογική ὁδό. Τό πῶς διατηρεῖται ἡ εἰκόνα ἀβλαβής, μᾶς τό λέγει τό ἑξῆς τροπάριο: "Θέμενος νοῦν ἡγεμόνα κατά παθῶν ὀλεθρίων τῆς ψυχῆς", διότι ὁ νοῦς τά ἐπαναφέρει στόν σκοπό τῆς πνευματικῆς τάξεως, τῆς κυριαρχίας, τῆς κυβερνήσεως ὑπό τῶν ἄλλων δυνάμεων τῆς ψυχῆς. Μ᾿ αὐτό τόν τρόπο ἡ εἰκόνα ἀναζωογονεῖται καί ἐπανέρχεται στήν φυσική της κατάστασι, ὁπότε καί μπορεῖ, ὅσο εἶναι δυνατόν στόν ἄνθρωπο, ν᾿ ἀρχίση ν᾿ ἀνεβαίνη τήν ὁδό τῆς ὁμοιώσεώς του μέ τόν Θεό, κατά χάριν.

Αὐτή ἡ ἀνάβασις γίνεται "τῇ ἀνδρειοφρόνῳ βίᾳ τῆς φύσεως" καί "τῇ δουλείᾳ τοῦ σώματος τῷ πνεύματι", δηλαδή νά ὑποτάσσωμεν τά ἔργα τῆς κακίας στά ἀγαθά ἔργα.

"Ἡ ὁμοίωσις τῷ Ὑψίστῳ Θεῷ" ἐπιτυγχάνεται μέ τήν ἐξ ὁλοκλήρου συμμετοχή τοῦ ἀνθρώπου, δηλαδή μέ τό σῶμα καί τήν ψυχή του. Ὁπότε λοιπόν, καί τό σῶμα πρέπει νά πνευματοποιηθῆ, νά ἐκλεπτυνθῆ γιά νά κατακτηθῆ ἀπό τό πνεῦμα καί νά γίνη ὄργανο τοῦ Πνεύματος. Οἱ διάφορες ἀσκήσεις τῶν Πατέρων, ὅπως νηστεία, ἀγρυπνία, τά ἀστείρευτα δάκρυα, ἡ ὑπομονή στίς στερήσεις, στίς θλίψεις, στούς παντοειδεῖς κόπους καί σέ κάθε ἀδιάκοπη βία τῆς φύσεως ἀκριβῶς αὐτό ἐπιδιώκουν: τήν ὑποταγή τοῦ σώματος, τήν ἐξουδένωσι τῶν σωματικῶν ἐπιθυμιῶν, δηλ. τόν θάνατο τοῦ θανάτου τοῦ ἀνθρώπου.

Αὐτός εἶναι ὁ ζωοποιός θάνατος, ὁ ὁποῖος ἐνισχύει τήν φύσι, ἰσορροπεῖ τήν ἐσωτερική ζωή καί ἐπί πλέον μᾶς ἀξιώνει τῆς ἐξομοιώσεώς μας μέ τόν Θεό.

Γιατί φονεύεις ἔτσι τό σῶμα σου; ἐρώτησε κάποιος ἀδελφός ἕνα μεγάλο ἀσκητή.

-Γιά νά μή μέ φονεύση ἐμένα, τοῦ ἀπήντησε ὁ Γέροντας. Μέ τέτοιους ἀγῶνες οἱ Πατέρες ἀναδείχθηκαν "παράδειγμα ἀρετῆς" καί φωτεινοί διδάσκαλοι γιά ὅσους βαδίζουν τόν σωστό δρόμο καί ἀξιώθηκαν ν᾿ ἀποκτήσουν τίς αἰώνιες σκηνές καί ν᾿ ἀτενίζουν παντοτεινά τήν Ἁγία Τριάδα.

Ἡ μνήμη τῶν ὁσίων Πατέρων μᾶς προσελκύει τήν προσοχή σ᾿ αὐτό τό διπλό ἔργο τῆς ἀναγεννήσεως τοῦ ἀνθρώπου: τό πνευματικό καί τό σωματικό. Δίπλα στίς πνευματικές ἀρετές πρέπει νά προσθέσουμε καί τίς σωματικές, ἤ νά εἰπῶ καλλίτερα, αὐτές πρέπει νά πηγαίνουν μαζί, διότι ἑνωμένες καί οἱ δύο ἐργάζονται γιά τήν πνευματική πρόοδο τοῦ ἀνθρώπου.

Ἡ ἰατρική γνῶσις ἰσχυρίζεται τήν πλήρη ἀναγκαιότητα καί ὠφέλεια τῆς σωματικῆς ἐγκρατείας ἀπ᾿ ὅλα τά κακά. Κανείς δέν ἀρρώστησε ἐξ αἰτίας τῆς νηστείας, ἐνῶ ἡ ἀκράτεια καί γαστριμαργία ὁδηγοῦν σέ μιά ἀτελείωτη σειρά ἀσθενειῶν. Ἡ ὑπερβολική κατανάλωσι τροφῶν μαζί μέ τήν καθεστική ζωή, βλάπτουν πολύ τήν ζωτικότητα τοῦ ἀνθρώπου στήν ἐποχή μας. Ἐνῶ ἡ νηστεία ὁδηγεῖ στήν σωματική ὑγεία καί καθαρίζει τόν νοῦ.

Μέ ὅσα μέχρι τώρα ἐγράψαμε, φθάσαμε στό τέλος γιά τήν προετοιμασία τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς.

Μιά ὁλόκληρη πνευματική πανοπλία μᾶς προσφέρθηκε πρόθυμα γιά τόν ἐξοπλισμό τῆς ψυχῆς καί τοῦ σώματος. Σ᾿ αὐτή τήν ἑβδομάδα ἐκάναμε καί μερικές ἀσκήσεις μέ αὐτήν. Κατόπιν εἴδαμε τήν ἀκτινοβολοῦσα χορεία τῶν ἀθλητῶν, οἱ ὁποῖοι ἐφόρεσαν αὐτή τήν πανοπλία, ἐπολέμησαν καί στεφανώθηκαν μ᾿ αὐτήν. Ἡ ἀκολουθία τοῦ ὄρθρου τοῦ Σαββάτου μᾶς ὑπενθυμίζει μέ τήν σειρά ὅλους τούς ἀγγελιαφόρους αὐτῆς τῆς δοξασμένης στρατιᾶς, τούς ἐπιγείους ἀγγέλους καί οὐρανίους ἀνθρώπους, οἱ ὁποῖοι φανερώθηκαν πρίν ἀπό ἐμᾶς γιά νά μᾶς ἐνδυναμώσουν στόν καλόν ἀγῶνα τῆς πνευματικῆς ἀσκήσεως καί νά μᾶς διδάξουν τήν τέχνη τοῦ πολέμου, διότι "ἐκεῖνος πού νόμιμα θ᾿ ἀγωνισθῆ, νόμιμα καί θά στεφανωθῆ".

 

Η ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΗΣ ΕΚΔΙΩΞΕΩΣ ΤΩΝ ΠΡΩΤΟΠΛΑΣΤΩΝ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟ

Εὑρισκόμεθα στό κατώφλιο τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς. Ἡ Κυριακή τῆς ἐκδιώξεως τῶν Πρωτοπλάστων ἀπό τόν παράδεσιο, σάν τελευταῖος σταθμός τῶν πνευματικῶν παλαισμάτων, μᾶς ἐπαναφέρει πίσω στήν ἀρχή τῆς ἁμαρτωλῆς μας ζωῆς ἐπί τῆς γῆς. Διωχθήκαμε ἀπό τόν παράδεισο τῆς εὐφροσύνης ἐξ αἰτίας τῆς παρακοῆς, τῆς ὑπερηφανείας καί τῆς ἀκρατείας. Ἡ ζωή μέ τούς ἱδρῶτες, τά βάσανα, τίς θλίψεις, τά δάκρυα εἶναι ὁ μισθός τοῦ ἀνθρώπου, μετά τήν πτῶσι τῶν Πρωτοπλάστων.

Ἡ κατάστασις τοῦ διωχθέντος Ἀδάμ, πού εἶναι καί κατάστασις δική μας, ἀντικατοπτρίζεται στό γεμᾶτο ἀπό ταπέινωσι τροπάριο αὐτῆς τῆς Κυριακῆς: "Ἐκάθισεν Ἀδάμ ἀπέναντι τοῦ Παραδείσου, καί τήν ἰδίαν γύμνωσιν θρηνῶν ὠδύρετο...Οἴμοι, τί πέπονθα ὁ τάλας ἐγώ! Μίαν ἐντολήν παρέβην...καί τῶν ἀγαθῶν παντοίων ἐστέρημαι. Παράδεισε ἁγιώτατε...ἱκέτευε τῷ σέ ποιήσαντι, κἀμέ πλάσαντι, ὅπως τῶν σῶν ἀνθέων πλησθήσομαι" (Ἑσπερινός).

"Ὁ Ἀδάμ ἐν θρήνῳ κέκραγεν ὅτι ὄφις καί γυνή, θεϊκῆς παρρησίας μέ ἔξωσαν καί Παραδείσου τῆς τρυφῆς ξύλου βρῶσις ἠλλοτρίωσεν. Οἴμοι...ὁ ποτέ βασιλεύς τῶν ἐπιγείων πάντων κτισμάτων Θεοῦ, νῦν αἰχμάλωτος ὤφθην, ὑπό μιᾶς ἀθέσμου συμβουλῆς καί ὁ ποτέ δόξαν ἀθανασίας ἠμφιεσμένος, τῆς νεκρώσεως τήν δοράν, ὡς θνητός ἐλεεινῶς περιφέρω. Οἴμοι! τίνα τῶν θρήνων συνεργάτην ποιήσομαι; Ἀλλά σύ Φιλάνθρωπε, ὁ ἐκ γῆς δημιουργήσας με, εὐσπλαγχνίαν φορέσας, τῆς δουλείας τοῦ ἐχθροῦ, ἀνακάλεσαι καί σῶσον με".

Γι᾿ αὐτό ἡ ἄσκησις, ἡ λύπη καί τό πένθος στήν περίοδο τῆς Νηστείας εἶναι καί μία λύπη γιά τόν χαμένο παράδεισο, τόν ὁποῖον μέ πολύ κόπο πρέπει νά τόν ἀποκτήσουμε πάλι (Πράξ.14,22).

Τό Εὐαγγέλιο τῆς Κυριακῆς στήν Θεία Λειτουργία, μᾶς ὑπενθυμίζει πάλι τά ἑξῆς δύο μεγάλα ἔργα: Τήν ταπείνωσι καί τήν ἀγάπη, οἱ ὁποῖες εἶναι τό θεμέλιο γιά ὅλες τίς ἀρετές.

Ἡ νηστεία μέ τήν προσευχή καί ὅλες οἱ ἀσκήσεις πού συνοδεύονται μ᾿ αὐτήν, ἐάν δέν ἔχουμε μεγάλη προσοχή, ἴσως νά γίνωνται, κατά τό θέλημα τοῦ πονηροῦ. Γι᾿ αὐτό μᾶς διδάσκει ὁ Σωτήρ: "Ὅταν νηστεύητε, μή γίνεσθε ὥσπερ οἱ ὑποκριταί σκυθρωποί...ὅπως φανῶσι τοῖς ἀνθρώποις νηστεύοντες...σύ δέ νηστεύων ἄλειψαί σου τήν κεφαλήν καί τό πρόσωπόν σου νίψαι, ὅπως μή φανῇς τοῖς ἀνθρώποις νηστεύων..." (Ματ.6, 16-18).

Νά μή ξεχνᾶμε τό μάθημα πού ἐπήραμε ἀπό τήν παραβολή τοῦ Τελώνου καί Φαρισαίου, ὅταν νηστεύουμε. Νά ἐπιτελοῦμε μέ ἀγάπη τίς ἀσκήσεις τῆς νηστείας, ἀλλά καί νά τίς καλύπτουμε γιά νά παραμένη μέσα μας ἡ ταπείνωσις. Τόν φυσικό μαρασμό τοῦ σώματος νά τόν στολίζουμε μέ τήν εὐθυμία τῆς καρδιᾶς καί τοῦ προσώπου μας, σκεπτόμενοι πάντοτε τήν μεγάλη ὠφέλεια πού προέρχεται ἀπό τήν  νηστεία. Ἡ ἄλειψις τῆς κεφαλῆς καί ἡ πλύσις τοῦ προσώπου δέν πρέπει νά ἐννοοῦνται κατά γράμμα, ἀλλά μέ πνευματική ἔννοια. Ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής μᾶς ἐξηγεῖ ὅτι πρόσωπο εἶναι ἡ μορφή ὁλοκλήρου τῆς ζωῆς μας καί κεφαλή εἶναι τό σύμβολο τοῦ νοῦ μας. Ὁπότε λοιπόν, πλύσις τοῦ προσώπου σημαίνει νά καθαρίσουμε τήν ζωή μας ἀπ᾿ ὅλες τίς μορφές τῆς ἁμαρτίας, ἐνῶ ἄλειψις τῆς κεφαλῆς σημαίνει νά φωτισθῆ ὁ νοῦς μέ τό φῶς τῆς θείας γνώσεως.

Οἱ κοσμικές φροντίδες συνήθως ἀπορροφοῦν σχεδόν ὅλο τόν χρόνο τῆς ζωῆς τοῦ ἀνθρώπου καί δέν ἀπομένει πλέον καιρός γιά τήν πνευματική του ἀνάπαυσι. Ἀλλά οἱ φροντίδες πρέπει νά εἶναι ἀνάλογες μέ τό ἀντίστοιχο ἔργο τους. Γι᾿ αὐτό μᾶς προτρέπει πάλι ὁ Σωτήρ: "Μή θησαυρίζετε ὑμῖν θησαυρούς ἐπί τῆς γῆς, ὅπου σής καί βρῶσις ἀφανίζει...θησαυρίζετε δέ ὑμῖν θησαυρούς ἐν οὐρανῷ...ὅπου γάρ ἐστιν ὁ θησαυρός ὑμῶν, ἐκεῖ ἔσται καί ἡ καρδία ὑμῶν" (Ματ.6,19-21). Τά ἐπίγεια ἀγαθά πού εὑρίσκονται παντοῦ σ᾿ὅλο τόν κόσμο, δέν ἀξίζουν τίποτε μπροστά στόν ἀνεκτίμητο θησαυρό τῆς ψυχῆς καί μάταια φροντίζουμε τόσο πολύ γι᾿αὐτά. Βέβαια δέν ἠμποροῦμε ν᾿ ἀδιαφορήσουμε τελείως γιά τίς σωματικές φροντίδες, ἀλλά ἡ ἐπιμέλεια γιά τήν ψυχή πρέπει νά κατέχει πρωτεύουσα θέσι. Συνεπῶς ὁ χρόνος τῆς Νηστείας, σάν περίοδος γιά τήν ψυχική μας σωτηρία, δέν πρέπει νά σπαταλᾶται μέ ὑπερβολικές κοσμικές μέριμνες.

Μέ ἐμφανέστερο τρόπο μᾶς ὁδηγεῖ τό Ἱερό Εὐαγγέλιο τήν προσοχή πιό ψηλά σ᾿ ἕνα ἄλλο σκέλος τῆς ἀγάπης πρός τόν πλησίον, πού εἶναι ἡ πνευματική ἐλεημοσύνη καί μάλιστα ἡ συγχώρησις τῶν συνανθρώπων μας, πού εἶναι ἕνα μεγάλο καί εὐάρεστο ἔργο μπροστά στόν Θεό. Γι᾿ αὐτό λοιπόν τόσο πολύ ἐπιμένει ὁ Χριστός γιά τήν συγχώρησι τῶν πλησίον μας, ὥστε χωρίς αὐτήν οὔτε Αὐτός δέν θά συγχωρήση τά ἁμαρτήματά μας. "Ἐάν γάρ ἀφῆτε τοῖς ἀνθρώποις τά παραπτώματα αὐτῶν, ἀφήσει καί ὑμῖν ὁ πατήρ ὑμῶν ὁ οὐράνιος, ἐάν δέ μή ἀφῆτε τοῖς ἀνθρώποις τά παραπτώματα αὐτῶν, οὐδέ ὁ πατήρ ὑμῶν ἀφήσει τά παραπτώματα ὑμῶν". (Ματ.6,14-15).

Ἔτσι λοιπόν κάθε ἁμαρτία εἶναι ἐνάντια πρός τόν Θεό καί μόνο ἀπ᾿ Αὐτόν ἠμποροῦμε νά λάβουμε τήν συγχώρησι. Τό ἴδιο καί κάθε ἁμαρτία πού κάνουμε ἐναντίον τοῦ συνανθρώπου μας, δέν μᾶς τήν συγχωρεῖ ὁ Θεός, χωρίς τήν συγκατάθεσι τοῦ παθόντος. Γι᾿ αὐτό, ὅταν ζητᾶμε συγχώρησι ἀπό κάποιον, πού ἐλυπήσαμε, αὐτός μᾶς ἀπαντᾶ: "Ὁ Θεός νά σέ συγχωρήση". Δηλαδή, ἰδού ἐγώ σέ συγχώρησα, τώρα πλέον ἠμπορεῖ καί ὁ Θεός νά σέ συγχωρήση". Μόνο ἔτσι μᾶς συγχωρεῖ ἀληθινά ὁ Θεός. Καί τοῦτο διότι, γιά τήν ψυχική μας ἀναγέννησι, πρῶτα ἀπ᾿ ὅλα ἔχουμε ἀνάγκη ἀπό τήν συγχώρησι τῶν ἁμαρτιῶν μας ὑπό τοῦ Θεοῦ καί κατόπιν ἀκολουθοῦν οἱ ἀγῶνες τῆς νηστείας. Ὁ Θεός, λόγῳ τῆς μεγάλης φιλανθρωπίας Του, ζητεῖ καί ἀπό ἐμᾶς κάτι ὡς ἀντάλλαγμα γιά τήν συγχώρησι τῶν ἁμαρτιῶν μας, τό ὁποῖον ἔχουμε ἀνάγκη. Εἶναι ὡσαν νά μᾶς λέγει: "Θέλεις νά συγχωρηθοῦν οἱ πολλές σου ἁμαρτίες; Ἐγώ σοῦ τίς συγχωρῶ, ἀλλά ὑπό τόν ὅρο νά συγχωρήσης κι ἐσύ τά πταίσματα τοῦ ἀδελφοῦ σου, τοῦ κάθε πλησίον σου". Ἀλλά κι ἐμεῖς, ὅταν λέγουμε κάθε ἡμέρα τήν  Κυριακή προσευχή, ἀναλαμβάνουμε αὐτή τήν ὑποχρέωσι ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ νά κάνουμε αὐτό τό ἔργο: "Καί ἄφες ἡμῖν τά ὀφειλήματα ἡμῶν, ὡς καί ἡμεῖς ἀφίεμεν τοῖς ὀφειλέταις ἡμῶν". Χωρίς αὐτήν τήν πρός τόν πλησίον συγχώρησιν, οὔτε καί ἡμᾶς συγχωρεῖ ὁ Θεός. Ὄχι μόνο δέν μᾶς συγχωρεῖ, ἀλλά οὔτε καί τ᾿ἄλλα καλά ἔργα, πού ἴσως κάνουμε, τά δέχεται. Μᾶς τό λέγει καθαρά πάλι ὁ Σωτήρ: "Ἐάν οὖν προσφέρεις τό δῶρο σου ἐπί τό θυσιαστήριον κἀκεῖ μνησθῆς ὅτι ὁ ἀδελφός σου ἔχει κατά σοῦ, ἄφες ἐκεῖ τό δῶρο σου ἔμπροσθεν τοῦ θυσιαστηρίου καί ὕπαγε πρῶτον διαλλάγηθι τῷ ἀδελφῷ σου, καί τότε ἐλθών πρόσφερε τό δῶρον σου".

Οἱ κόποι γιά τήν ἀρετή, ἡ νηστεία καί οἱ ἄλλες ἀσκήσεις εἶναι βέβαια ἀναγκαῖες γιά τήν σωτηρία μας καί ὁ Χριστός  τίς δέχεται ὄχι μόνο σάν ἕνα ὀφειλόμενο ἔργο, ἀλλά καί σάν ἕνα δῶρο. Γι᾿ αὐτό οἱ ἅγιοι Πατέρες ὀνομάζουν ἀκόμη τήν νηστεία Δεκάτη, μία Δεκάτη τῶν καλῶν ἔργων τά ὁποῖα προσφέρουμε στόν Θεό, καθ᾿ὅλο τό διάστημα τοῦ ἔτους. Ἀλλά τό δῶρο αὐτό γιά νά γίνει εὐπρόσδεκτο, πρέπει νά ἐκπληρώνη τούς ὅρους τῆς εὐαγγελικῆς χάριτος, δηλαδή, νά ἔχουμε συμφιλιωθῆ μέ τούς συνανθρώπους μας. Ἀπ᾿ αὐτή τήν ἀνάγκη προῆλθε καί ἡ ὡραία τάξις τῆς ὁμαδικῆς συγχωρήσεως, ἡ ὁποία γίνεται αὐτή τήν Κυριακή, πρό τῆς μεγάλης Νηστείας καί γι᾿ αὐτό ὀνομάζεται καί Κυριακή τῆς συγχωρήσεως. Στό τέλος τοῦ Ἑσπερινοῦ, ὅλοι οἱ πατέρες καί ἀδελφοί, καθώς καί οἱ χριστιανοί μεταξύ τους, ζητοῦν συγχώρησι ὁ ἕνας ἀπό τόν ἄλλον: "Συγχώρεσέ με, ἀδελφέ μου". "Ὁ Θεός νά σέ συγχωρήση, ἀδελφέ".

Ἔτσι πρέπει νά κάνουν ὅλοι οἱ Χριστιανοί, συγχωρούμενοι μεταξύ τους μέσα στήν οἰκογένεια  καί κατόπιν μέ τούς γείτονές τους καί προπαντός μ᾿ ἐκείνους πού ἔχουν κάποια κακία καί ἐχθρότητα. Ἔτσι ἀποβάλλοντας ὅλη τήν κακία ἀπό τήν καρδιά μας, ἠμποροῦμε νά προσφέρουμε μέ εἰρήνη καί ἀγαθή ἐλπίδα στόν Θεό τά δῶρα τῶν ἀγώνων τῆς νηστείας καί τῶν ἄλλων ἔργων.

Ἡ συγχώρησις τοῦ πλησίον ὅμως προσφέρει κι ἕνα ἄλλο  ἀκόμη δῶρο. Ἐπειδή ἡ ζωή μας εἶναι μία ἀτελείωτη σειρά ἁπό ἁμαρτίες, τότε καί ἡ μετάνοια καί κάθε καλό ἔργο δέν θά πρέπει νά ἔχουν τέλος, γιά νά ἠμποροῦμε ἔτσι μ᾿ αὐτά νά λαμβάνουμε τήν πλήρη συγχώρησι. Ὁ Θεός, λόγῳ τοῦ ἀπείρου πελάγους τῆς εὐσπλαγχνίας Του, μᾶς ἐχάραξε τήν πιό εὔκολο καί βολική γιά τήν σωτηρία μας ὁδό: Τήν συγχώρησι τοῦ ἀδελφοῦ μας. Τό παράδειγμα τοῦ ὀκνηροῦ μοναχοῦ που ἀναφέρει τό Γεροντικό, εἶναι πολύ εὔγλωττο σ᾿ αὐτή τήν περίπτωσι. Κάποτε κοντά σ᾿ ἕνα Γέροντα ζοῦσε ἕνας τεμπέλης στά καθήκοντά του μοναχός. Ὅταν ἦλθε ἡ ὥρα τοῦ θανάτου του, στάθηκαν κοντά του οἱ ἄλλοι μοναχοί. Τότε ὁ Γέροντας θέλοντας νά ὠφελήση τούς ἀδελφούς, ὅταν εἶδε τόν ἀδελφό νά τελειώνη τήν ζωή του εὔθυμος καί χαρωπός, τόν ἐρώτησε:

-Ἀδελφέ, ἐμεῖς ἐδῶ ὅλοι γνωρίζουμε ὅτι δέν ἤσουν πολύ ἐπιμελής στά μοναχικά σου καθήκοντα καί πῶς τώρα φεύγεις ἀπό τήν ζωή τόσο χαρούμενος; Καί ὁ ἀδελφός τοῦ ἀπήντησε:

-Γνώριζε, πάτερ, ὅτι, ἀφ᾿ ὅτου ἔγινα μοναχός, δέν θυμᾶμαι νά κατέκρινα ἤ νά ἐσκέφθηκα κάτι ἐναντίον κάποιου, ἀλλά καί ἄν συνέβη κάποιος μικρός παροξυσμός μέ κάποιον, τήν ἴδια στιγμή συμφιλιώθηκα μαζί του. Ὁπότε λοιπόν, θά εἰπῶ στόν Θεό: "Δέσποτα, ἐσύ τί εἶπες; Δέν εἶπες: "Μή κρίνετε, ἵνα μή κριθῆτε"καί "ἐάν γάρ ἀφῆτε τοῖς ἀνθρώποις τά παραπτώματα αὐτῶν, ἀφήσει καί ὑμῖν ὁ πατήρ ὑμῶν ὁ οὐράνιος". Τότε ὁ Γέροντας τοῦ εἶπε:

-Εἰρήνη σέ σένα, παιδί μου, διότι χωρίς κόπους ἐσώθηκες!

Ἰδού πόσα δῶρα προέρχονται ἀπό τήν συγχώρησι τῆς ἁμαρτίας τῶν συνανθρώπων μας:

-Μᾶς παρέχεται ἀπό τόν Θεό ἡ συγχώρησις τῶν ἁμαρτιῶν μας.

-Δέχεται ὁ Θεός μέ καλωσύνη ὅ,τι καλά ἔργα ἐκάναμε στήν ζωή μας.

-Κερδίζουμε μέ εὐκολία τήν σωτηρία μας.

Καί πολύ σωστά, διότι ἡ συγχώρησις χαρίζει εἰρήνη στούς ἀνθρώπους, παραμερίζει τήν διχόνοια, γιά τήν ὁποία ἔπρεπε νά ἐνσαρκωθῆ ὀ ἴδιος ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ.

Μέ ὅσα μέχρι τώρα εἴπαμε, εἴμεθα ἕτοιμοι γιά τούς ἀγῶνες τῆς Ἁγίας τεσσαρακοστῆς. Ὁ καιρός τῆς προετοιμασίας ἦτο μακρύς κι ἔτσι μᾶς προσέφερε μέ ἄνεσι ὅλα τά ἀναγκαῖα γι᾿ αὐτό τό ταξίδι τῶν ἀρετῶν. Λοιπόν εἴμεθα:

-Ντυμένοι μέ τόν μανδύα τῆς ταπεινώσεως,

-ἔχουμε τήν ράβδο τῆς καλῆς ἐλπίδος,

-μέ τά μάτια μας ὀρθάνοικτα στήν ὥρα τῆς Κρίσεως,

-μέ τήν σκέψι μας στήν ὥρα τοῦ θανάτου,

-ἐνδυναμωμένοι μέ τό παράδειγμα μεγάλων ἀγωνιστῶν τοῦ Πνεύματος,

-μέ τήν  ἐλπίδα στήν ἀπόλαυσι τῶν αἰωνίων ἀγαθῶν,

-συγχωρημένοι καί συμφιλιωμένοι μέ τόν πλησίον μας.

"Ἔφθασε καιρός, ἡ τῶν πνευματικῶν ἀγώνων ἀρχή, ἡ νίκη κατά τῶν δαιμόνων, ἡ πάνοπλος ἐγκράτεια, ἡ τῶν ἀγγέλων εὐπρέπεια, ἡ πρός Θεόν παρρησία..."

"Τό στάδιον τῶν ἀρετῶν ἠνέωκται, οἱ βουλόμενοι ἀθλῆσαι εἰσέλθετε, ἀναζωσάμενοι τόν καλόν τῆς νηστείας ἀγῶνα. Οἱ γάρ νομίμως ἀθλοῦντες, δικαίως στεφανοῦνται καί ἀναλαβόντες τήν πανοπλίαν τοῦ Σταυροῦ, τῷ ἐχθρῷ ἀντιμαχησώμεθα, ὡς τεῖχος ἄρρηκτον κατέχοντες τήν πίστιν, καί ὡς θώρακα τήν προσευχήν, καί περικεφαλαίαν τήν ἐλεημοσύνην, ἀντί μαχαίρας τήν νηστείαν, ἥτις ἐκτέμνει ἀπό καρδίας πᾶσαν κακίαν...".

"Ἔλαμψεν ἡ χάρις σου, Κύριε, ἔλαμψεν ὁ φωτισμός τῶν ψυχῶν ἡμῶν. Ἰδού καιρός εὐπρόσδεκτος, ἰδού καιρός μετανοίας. Ἀποθώμεθα τά ἔργα τοῦ σκότους, καί ἐνδυσώμεθα τά ὅπλα τοῦ φωτός, ὅπως διαπλεύσαντες τό τῆς νηστείας μέγα πέλαγος εἰς τήν τριήμερον Ἀνάστασιν καταντήσωμεν, τοῦ Κυρίου καί Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, τοῦ σώζοντος τάς ψυχάς ἡμῶν".

 

 

Η ΠΡΟΣΕΥΧΗ ΤΟΥ ΟΣΙΟΥ ΕΦΡΑΙΜ ΤΟΥ ΣΥΡΟΥ

΄Κυριε καί Δεσποτα...

 

Ἡ προσευχή αὐτή τοῦ ἁγίου Ἐφραίμ τοῦ Σύρου, πού λέγεται συνήθως στήν περίοδο τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς, εἶναι μία ἁπλή, σύντομη, ἀλλά γεμάτη ἀπό δύναμι καί πλοῦτο πνευματικό προσευχή, τήν ὁποία ἠμποροῦσε νά γράψη μόνο ὁ μεγάλος πατήρ Ἐφραίμ ὁ Σῦρος, "ἡ κιθάρα τοῦ Πνεύματος".

Τό τυπικό προβλέπει νά ἀπαγγέλεται μέ τά μάτια τοῦ σώματος καί τά χέρια κατεβασμένα πρός τήν γῆ, ἐνῶ τά νοερά μάτια ἀνεβασμένα στόν οὐρανό. Νά συνοδεύεται μέ ταπείνωσι, δάκρυα, φόβο Θεοῦ, μετάνοιες προσκυνητές καί έδαφιαίες. Ὅταν προφέρεται μέ μία τέτοια αἴσθησι καί νοερά συμμετοχή, μεταποιεῖ καί ἀνακαινίζει ὁλόκληρη τήν πνευματική ζωή τῆς ψυχῆς. Ἐάν ἐπιμείνουμε λίγο ἐπάνω στό περιεχόμενό της, θά ἀποκαλύψουμε ἕνα θαυμαστό πλοῦτο μετανοίας, ὥστε νά δικαιώνουμε τήν ὀνομασία της ὡς προσευχῆς τῆς μετανοίας.

Ἡ προσευχή αὐτή λέγεται σ᾿ ὅλες τίς ἐκκλησιαστικές ἀκολουθίες τοῦ ἡμερονυκτίου: στόν ἑσπερινό, ἀπόδειπνο, μεσονυκτικό, ὄρθρο, ὧρες καί τυπικά· συνολικά ἐννέα φορές καί ὀκτώ ὅταν τελεῖται ἡ Θεία Λειτουργία τῶν Προηγιασμένων. Ὁ ἀριθμός ὀκτώ καί ἐννέα μᾶς ὑπενθυμίζει τόν μέλλοντα αῖῶνα, πού συμβολίζεται μέ τόν ἀριθμό ὀκτώ καί τό ἐννέα τά ἀγγελικά τάγματα. Εἶναι ὡσάν νά μᾶς λέγη ὅτι μόνη ἡ μετάνοια μπορεῖ νά μᾶς ἀξιώση τῆς μακαρἰας ζωῆς καί κοινωνίας μέ τούς ἀγγέλους.

Ἡ προσευχή χωρίζεται σέ τρία διαφορετικά μέρη. Στό πρῶτο μέρος προσευχόμεθα στόν Θεό: "Κύριε καί Δέσποτα τῆς ζωῆς μου! Πνευμα ἀργίας, περιεργείας, φιλαρχίας καί ἀργολογίας μή μοι δός". Στό δεύτερο μέρος: "Πνεῦμα δέ σωφροσύνης, ταπεινοφροσύνης, ὑπομονῆς καί ἀγάπης, χάρισαί μοι τῷ σῷ δούλῳ". Καί τό τρίτο μέρος "Ναί Κύριε βασιλεῦ, δώρησαί μοι τοῦ ὁρᾶν τά ἐμά πταίσματα καί μή κατακρίνειν τόν ἀδελφόν μου, ὅτι εὐλογητός εἶ εἰς τούς αἰῶνας τῶν αἰώνων, Ἀμήν!".

Ἀπό τό ἕνα μέρος προσευχόμεθα νά μᾶς φυλάξη ὁ Θεός ἀπό τά τέσσερα πνεύματα τῆς κακίας, τά τέσσερα πάθη, ἐνῶ ἀπό τό ἄλλο μέρος ζητᾶμε νά μᾶς χαρίση τά τέσσερα ἀγαθά πνεύματα, τίς τέσσερεις ἀρετές.

Ἐδῶ παρατηροῦμε ὅτι ὁ ἅγιος Ἐφραίμ ἐκθέτοντας δύο προτάσεις μέ πάθη καί ἀρετές, τά ὀνομάζει ὅλα ἐξ ἴσου "πνεύματα: πνεῦμα ἀργίας, σωφροσύνης... Πῶς νά ἐννοήσουμε ἄραγε τήν λέξι ἐδῶ "πνεῦμα";

Ὅσον ἀφορᾶ τά κακά πνεύματα τό πρᾶγμα εἶναι ἁπλό. Ἡ κάθε πηγή κακίας εἶναι τό πνεῦμα τῆς πλάνης, ὁ διάβολος, ὁ ὁποῖος, "ὡς λέων ὠρυόμενος περιπατεῖ ζητῶν τίνα καταπίη" (Α' Πέτρ. 5,), καί ὁπότε τήν πάλη μας πρέπει νά τήν στρέψουμε "πρός τά πνευματικά τῆς πονηρίας ἐν τοῖς ἐπουρανίοις". (Ἐφεσ. 6, 12).

Τά πάθη πού ὑποδουλώνουν τόν ἄνθρωπο δέν εἶναι τίποτε ἄλλο, παρά τό σημεῖο τῆς ἧττας τοῦ ἀνθρώπου στόν ἀγώνα του πού εἶχε μέ τίς δυνάμεις τοῦ ἐχθροῦ. Γι᾿ αὐτό οἱ Ἅγιοι Πατέρες συνηθίζουν νά λέγουν "Πνεῦμα" ὄχι μόνον τό πνεῦμα τῆς κακίας, τόν διάβολο, ἀλλά καί τό ἔργο του, λέγοντας ἐξ ἴσου πνεῦμα της ἀργίας τόν δαίμονα τῆς ἀργίας, τό πνεῦμα τῆς γαστριμαργίας, δηλ. τόν δαίμονα τῆς γαστριμαργίας κ.λ.π. Αὐτός ὁ τρόπος ἐκφράσεως τῶν Πατέρων εἶναι πολύ περιεκτικός καί μᾶς βοηθεῖ νά καταλάβουμε πληρέστερα πώς ἐκδηλώνονται τά ἔργα. Ἕνα πάθος εἶναι βαρύτερο ἀπό μία ἀσθένεια τῆς ψυχῆς, εἶναι ἡ πτῶσις στήν αἰχμαλωσία μιᾶς σατανικῆς ἐξουσίας, ἡ ὁποία κυριαρχεῖ ἐπάνω μας βίαια, μᾶς πολιορκεῖ ἀνελέητα, ἕως ὅτου μᾶς ὁδηγήσει στόν αἰώνιο θάνατο τῆς ψυχῆς, διότι πίσω ἀπό κάθε πάθος κρύβεται ἡ ἐχθρική δύναμις τοῦ ἐχθρου μας διαβόλου.

Ἀλλά γιατί στό πρῶτο μέρος τῆς προσευχῆς αὐτῆς παρακαλοῦμε τὀν Θεό νά ἀπομακρύνη τά τέσσερα πνεύματα τῆς κακίας; Ἄραγε ὁ Θεός εἶναι πού μᾶς δίνει τήν ἀκηδία, ὀργή καί τά ἄλλα πάθη; Φυσικά ὄχι. Τά πάθη περιέχουν δαιμονική ἐξουσία καί κανείς δέν θά ἠμπορέση νά λυτρωθῆ ἀπ᾿ αὐτά, ἐάν ὁ Θεός δέν τά κατευνάση, ἀφοῦ ὑποσχέθηκε ὅτι δέν θά ἐπιτρέψη νά πολεμηθῆ ὁ ἄνθρωπος περισσότερο ἀπό τίς δυνάμεις του. Γι᾿αυτό, ὅταν λέγωμεν: "Πνεῦμα ἀργίας, περιεργείας... μή μοι δός", παρακαλοῦμε τόν Θεό νά μή μᾶς ἀφήση στήν δουλεία τοῦ πάθους τῆς ἀκηδίας, νά μή ἀφήση τόν δαίμονα αὐτόν νά μᾶς έξουσιάζη.

Ἐάν μέ τά πνεύματα τῶν παθῶν ἐννοοῦμε τούς δαίμονες, τότε μέ τά πνεύματα τῶν ἀρετῶν, τῆς σωφροσύνης, ταπεινώσεως κ.λ.π. πρέπει νά ἐννοοῦμε τά ἀγαθά πνεύματα, τούς ἀγγέλους. Εἶναι ἀλήθεια ὅτι οἱ ἄγγελοι μᾶς βοηθοῦν ἀδιάκοπα στήν ἐπιτέλεσι τοῦ ἀγαθοῦ, ἐάν ἐμεῖς δέν ἀπομακρυνώμεθα ἀπ᾿ αὐτούς μέ τίς ἁμαρτίες μας, ὅπως ἀκοῦμε στόν ὄρθρο τῆς Δευτέρας τοῦ Τυροφάγου: "Οἱ φύλακες τῆς ζωῆς ἡμῶν ἄγγελοι, φιλοπονώτερον παραμένουσι τοῖς διά νηστείας ἡμῖν κεκαθαρμένοις". Ἐπίσης oἱ Ἅγιοι Πατέρες, ὅταν ὁμιλοῦν γιά τίς ἀρετές, ποτέ δέν ὁμιλοῦν ὅπως στήν περίπτωσι τῶν παθῶν, δηλαδή δέν λέγουν "ὁ ἄγγελος τῆς σωφροσύνης", "ὁ ἄγγελος τῆς ταπεινώσεως", κ.λ.π. ὅπως συμβαίνη μέ τήν ἄλλη κατηγορία τῶν παθῶν, πού λέγομεν, "ὁ δαίμων τῆς ὑπερηφάνειας", ὁ δαίμων τῆς ἀκηδίας ἤ γαστριμαργίας κ.λ.π. Ὁπότε λοιπόν αὐτά τά τέσσερα πνεύματα δέν εἶναι ἄγγελοι, ἀλλά κάτι ἄλλο.

Γνωρίζουμε ὅτι στό Ἅγιο Βάπτισμα ὁ ἄνθρωπος ἀρνεῖται τόν σατανᾶ καί ἐνδύεται τόν Χριστό, γίνεται κατοικητήριο τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καί λαμβάνει δύναμι γιά νά γίνη υἱός τοῦ Θεοῦ κατά χάριν. Ἔχει μέσα του ὅλα τά σπέρματα τῶν ἀρετῶν, "τάς δωρεάς τοῦ Βαπτίσματος καί τοῦ Χρίσματος" καί στόν ἄνθρωπο δέν ἀπομένει τίποτε ἄλλο παρά νά ἐργασθῆ γιά τήν ἐκπλήρωσι τῶν θείων ἐντολῶν καί νά γίνη ὁ ἀνακαινισμένος ἐκ τοῦ ἁγίου Βαπτίσματος ἄνθρωπος. Γι᾿ αὐτό οἱ Ἅγιοι Πατέρες λέγουν γιά τήν πνευματική ζωή ὅτι εἶναι μία ἀξιοποίησις αὐτῶν τῶν δυνάμεων, μία δραστηριοποίησις τῶν δωρεῶν τοῦ Ἁγίου Βαπτίσματος καί Χρίσματος. Οἱ ἀρετές λοιπόν, ἐπειδή εἶναι ἔργο τοῦ Ἁγίου Πνεύματος πού δίδονται στόν ἄνθρωπο ὀνομάζονται καί αὐτές "πνεύματα", ὅπως καί ἡ Πηγή ἀπό τήν ὁποία προέρχονται. Ἔτσι ὀνομάζει καί ὁ Προφήτης Ἡσαΐας τίς δωρεές τοῦ Θείου Πνεύματος λέγοντας: "Πνεῦμα σοφίας, πνεῦμα συνέσεως, πνεῦμα βουλῆς..." (Ἡσάίου 11,2-3).

Λοιπόν αὐτά τά τέσσερα ἀγαθά πνεύματα, δηλαδή τό πνεῦμα τῆς σωφροσύνης, ταπεινοφροσύνης, ὑπομονῆς καί ἀγάπης δέν εἶναι ἄγγελοι, ἀλλά δωρεές τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καί προσευχόμεθα στόν Θεό γιά νά μή παραμείνουν ἀνενέργητες.

Μία ἁπλῆ ματιά ἐπάνω σ᾿αὐτές τίς δύο προτάσεις πού ἀναφέρονται στά πνεύματα, μᾶς βοηθεῖ νά καταλάβουμε ἕνα πρᾶγμα πολύ σημαντικό γιά τήν πνευματική μας ζωή. Τά πνεύματα τῆς κακίας εὑρίσκονται ἔξω ἀπό ἐμᾶς, συνεπῶς καί τό κακό εἶναι ἐξωτερικό· τά πνεύματα τῶν ἀρετῶν, οἱ δωρεές τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ἡ πηγή κάθε ἀγαθοῦ εἶναι μέσα στό ἐσωτερικό τῆς ψυχῆς μας. Πρός τό κακό μᾶς προτρέπουν ἐξωτερικές δυνάμεις, ἐνώ πρός τό ἀγαθό ἡ θεία δύναμις καί οἱ προσωπικές μας δυνάμεις πού εὑρίσκονται μέσα μας. Συνεπῶς λοιπόν, εἶναι εὐκολώτερο νά κάνουμε τό ἀγαθό παρά τό κακό. Ἀπό ἐδῶ προέρχεται καί ἡ μεγάλη εὐθύνη τήν ὁποία ἔχει ὁ ἄνθρωπος ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ γιά τήν ἐπιτέλεσι τοῦ ἀγαθοῦ καί τήν σκληρά τιμωρία, ὅταν ἐπιτελῆ τό κακό.

Σκόπιμα ἔθεσε ὁ ἅγιος Ἐφραίμ πρῶτα-πρῶτα τά πνεύματα τῆς κακίας καί κατόπιν τά πνεύματα τῶν ἀρετῶν. Δέν ἠμποροῦμε νά ἐργασθοῦμε τήν ἀρετή, ἐάν δέν καθαρισθοῦμε πρῶτα από τά πάθη. Ὅταν ὁμιλοῦν γιά πάθη οἱ Ἅγιοι Πατέρες, Ἐφραίμ ὁ Σῦρος, Ἰωάννης τῆς Κλίμακος, Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός καί ἄλλοι, ἐννοοῦν ἕνα μεγάλο ἀριθμό αὐτῶν.Ἐπικεφαλῆς ὅλων αὐτῶν εἶναι ἡ παράλογη ἀγάπη τοῦ ἑαυτοῦ μας, ἡ λεγόμενη φιλαυτία, ἐνῶ ἡ ἄγνοια, ἡ λήθη καί ἡ ἀδιαφορία εἶναι οἱ βάσεις ὅλων τῶν παθῶν. Ἀπ᾿αὐτά πηγάζουν τά ἑπτά θανάσιμα πάθη ἀπό τά ὁποῖα πάλι ξεκινοῦν τά βαλτώδη νερά καί δηλητήρια ὅλων τῶν ἄλλων παθῶν. Εἶναι φυσικό λοιπόν νά ἐρωτήσουμε, γιατί ἀπ᾿ αὐτό τό μεγάλο πλῆθος τῶν παθῶν ὁ Ἅγιος ἐξέλεξε μόνο τέσσερα πάθη καί γιατί αὐτά καί ὄχι ἄλλα;  Μήπως καί αὐτά δέν ἀνήκουν ἀνάμεσα στά πλέον θανάσιμα; Τήν ἀπάντησι σ᾿ αὐτή τήν ἀπορία θά τήν λάβουμε, ἀφοῦ σταματήσουμε γιά λίγο σέ καθένα ἀπ᾿ αὐτά τά τέσσερα τῆς κακίας πνεύματα.

 

1. Τό πνεῦμα τῆς ἀργίας.

 

Ὁ ἄνθρωπος δημιουργημένος ἀπό τόν Θεό κατ᾿ εἰκόνα καί ὁμοίωσιν Αὐτοῦ, προωρίσθηκε ἀπό τήν ἀρχή τῆς ὑπάρξεως του νά ἐργάζεται στόν παράδεισο τῆς τρυφῆς (Γεν. 2, 15). Μετά τήν ἐκδίωξί του ἀπό τόν παράδεισο, ἡ ἐργασία του στράφηκε κυρίως στην ἀπόκτησι τῶν ἀναγκαίων τῆς ζωῆς του:  διά τήν τροφή, ἐνδυμασία, κατοικία. Χωρίς αὐτά δέν θά ἠμποροῦσε νά ζήση. Ἀπό ἀνάγκη ἔπρεπε νά ἐργασθῆ, δέν ἠμποροῦσε νά ζήση μέ τεμπελιά. Ὅ ἅγιος Ἐφραίμ ὅμως ἐδῶ, παρακαλεῖ τόν Θεό νά λυτρωθῆ ὄχι ἀπ᾿ αὐτή τήν ἀργία, ἀλλά ἀπό τήν ἀδιαφορία τῆς μή ἐκτελέσεως τῶν ἐντολῶν τοῦ Θεοῦ.Ἡ ἐργασία αὐτῶν, ὡς προϋπόθεσις τῆς πνευματικῆς προόδου τοῦ ἀνθρώπου, πού πηγάζει ἀπό τό Βάπτισμα, ἀποσκοπεῖ στήν ὁμοίωσι μέ τόν Θεό.

Μέ τό παράδειγμα τῶν ταλάντων ὁ Σωτήρ μᾶς διδάσκει ὅτι οἱ δυνάμεις τοῦ Ἁγίου Πνεύματος πού κατασκηνώνουν στόν ἄνθρωπο εἶναι πολύ μεγάλες καί μποροῦν νά τόν ὁδηγήσουν στήν ὑψηλότερη ἀνθρωπίνως βαθμίδα πνευματικῆς τελειώσεως. Καί ἐάν δέν φτάνουν ὅλοι στά ἴδια μέτρα ἤ δέν προοδεύουν καθόλου, αὐτό ὀφείλεται στήν ὀκνηρία τοῦ ἀνθρώπου. Ἡ ἀργία λοιπόν, εἶναι ἡ ἄμεσος ἐχθρική προϋπόθεσις γιά τήν πνευματική πρόοδο τοῦ ἀνθρώπου ἡ ὁποία τόν ἀγγιστρώνει στά φθαρτά καί ἀτελῆ αὐτοῦ τοῦ βίου. Ὁ Σολομών, ὅταν εἶχε κάποιον τεμπέλη κοντά του, τόν ἔστελνε νά πάρη παράδειγμα ἀπό τήν ἐργατικότητα τοῦ μυρμηγκιοῦ (Παρ. 6, 6), ἐνῶ ὁ Ἀπόστολος Παῦλος διατάζει ὅπως "εἴ τις οὐ θέλει ἐργάζεται μηδέ ἐσθιέτω" (Β' Θεσ. 3, 10). Γι᾿αὐτό καί ὁ ἅγιος Ἐφραίμ θέτει τήν ἀργία μπροστά ἀπό τά ἄλλα τέσσερα πνεύματα τῆς κακίας, ὡς ἕνα πάθος, τό ὁποῖο εἶναι ἐμπόδιο γιά ὅλα τά καλά ἔργα καί ἀντίθετο στόν ὕψιστο προορισμό τοῦ ἀνθρωπου.

 

2. Τό πνεῦμα τῆς περιεργείας.

Οἱ Ἅγιοι Πατέρες λέγουν ὅτι πνεῦμα περιεργείας εἶναι τό σημεῖο τῆς ἐμπαθοῦς προσκολλήσεως στά ὑλικά πράγματα, εἶναι ἡ κόλλα πού μᾶς ἑνώνει μέ τά ἐπίγεια καί μάταια. Αὐτό ἀκολουθεῖ τό πνεῦμα τῆς ἀργίας καί εἶναι μεταξύ των σφικτά συνδεδεμένα. Πράγματι, ὅταν ὁ ἄνθρωπος δέν φροντίζει γιά τά πνευματικά ἔργα, ζητᾶ ὁ ἴδιος μία ψεύτικη ἀπασχόλησι, ἐργαζόμενος μέ ὅλα τά ἐξωτερικά πράγματα καί σκεπτόμενος μόνο τό παρόν καί τό μέλλον τοῦ βίου του, προκειμένου νά ἐπιτύχη τά εὐχάριστα καί λυτρωθῆ ἀπό τά θλιβερά τῆς ζωῆς γεγονότα. Αὐτή ἡ ἀναζήτησις τῶν ἡδέων τοῦ βίου καί ἡ ἀποφυγή τῶν λυπηρῶν εἶναι, κατά τόν ἅγιο Μάξιμο τόν Ὁμολογητή, ἡ παντοτεινή φροντίς τοῦ ἐμπαθοῦς ἀνθρώπου. Τόν πλούσιο τοῦ Εὐαγγελίου, ὁ ὁποῖος ἐφρόντιζε πῶς νά ἀξασφαλίση τούς καρπούς τῶν κτημάτων του γιά πολλά χρόνια, ὁ Σωτήρ τόν ὠνόμασε ἄφρονα (Λουκ. 12, 20). "Προσέχετε δε ἑαυτοῖς, μᾶς λέγει ὁ Σωτήρ, μήποτε βαρυνθῶσιν ὑμῶν αἱ καρδίαι ἐν κραιπάλη καί μέθη καί μερίμναις βιοτικαῖς" (Λουκ. 21, 34).

Ὅταν ἀσχολούμεθα μέ τά ἐξωτερικά καί πρόσκαιρα, αὐτή ἡ ἐμπαθής προσκόλλησις εἶναι ἐναντία στήν πνευματική ζωή καί μᾶς ἀπομακρύνει ἀπό τόν Θεό. Ὁ Θεός εἶναι ἡ μοναδική τελειότης καί ὁ ἄνθρωπος δέν ἠμπορεῖ νά συναντήση Αὐτόν παρά μόνο ὅταν ἐπιστρέψη στόν ἑαυτό του καί διά μετανοίας καί προσευχῆς ἑνωθῆ μαζί Του στόν ἐσώτερο οἶκο τῆς ψυχῆς του, διότι ἡ "βασιλεία τῶν οὐρανῶν ἐντός ἡμῶν ἐστί" (Λουκ. 17, 21). Ἐνῶ ὁ συνεχής περισπασμός μέ τά ἐπίγεια μᾶς βοηθεῖ νά συναντούμεθα μέ τά πάθη καί τόν διάβολο, ὁ ὁποῖος καταλύει τά πάντα καί λέγεται "λεγεών" τό ὄνομά του.

Οἱ πνευματικοί Πατέρες πάντοτε μᾶς παρακινοῦν νά ἀποκτήσουμε ἀπροσπάθεια γιά ὅλα καί ἡ μόνη φροντίς πού θά πρέπει νά δεσπόζη καί νά μᾶς κατευθύνη νά εἶναι ὁ φόβος τῆς ἀπολογίας μας κατά τήν μέλλουσα κρίσι καί ὁ πόθος για τήν σωτηρία μας.

Ἐάν ἡ ἀργία κάνη ἀνενέργητη τήν χάρι στόν ἄνθρωπο, ἡ περιέργεια καί ἡ φροντίς γιά τά ὑλικά κάνει τόν ἄνθρωπο ἄχρηστο γι᾿αὐτό τό πνευματικό ἔργο, εφ᾿ὅσον τόν ὁδηγεῖ στην ἀντίθετη ἀπό τήν σωτηρία ὁδό.

 

3. Τό πνεῦμα τῆς φιλαρχίας

Ἡ ἐξουσία δέν εἶναι τίποτε ἄλλο παρά ἡ δοσμένη ἀπό τόν Θεό ἐντολή ὅπως, κατά τόν Ἀπόστολο Παῦλο, "πᾶσα ψυχή ἐξουσίαις ὑπερεχούσαις ὑποτασσέσθω"(Ρωμ.13,1). Εἶναι ὅμως καί ἕνα ἀπό τά πνεύματα της κακίας, ὅπως ἕνα βλοσυρό βλέμμα κατά τοῦ πλησίον, μία αὐθαιρεσία ἐναντίον του, τήν ὁποία χρησιμοποιεῖ ὡς μέσον προσωπικῆς του αἰσχροκερδείας. Ὁ Σωτήρ μᾶς ἀποκαλύπτει ὅτι αὐτό τό πνεῦμα εἶναι εἰδωλολατρικό καί τελείως ξένο πρός τό πνεῦμα τοῦ Εὐαγγελίου, διδάσκοντας τά ἑξῆς στούς μαθητάς Του: "Καί ὅς ἐάν θέλη ἐν ὑμῖν μέγας γενέσθαι, ἔσται ὑμῶν διάκονος καί ὅς ἐάν θέλη ἐν ὑμῖν εἶναι πρῶτος, ἔσται ὑμῶν δοῦλος· ὥσπερ ὁ Υἱός τοῦ ἀνθρώπου οὐκ ἦλθε διακονηθῆναι, ἀλλά διακονῆσαι καί δοῦναι τήν ψυχήν αὐτοῦ λύτρον ἀντί πολλῶν" (Ματθ. 20, 27 - 28). Αὐτό τό ἔδειξε μέ τό ἔργο, ὅταν ἔπλυνε τά πόδια τῶν μαθητῶν Του καί θυσίασε τήν ζωή Του γιά τήν σωτηρία μας. Ἀπό ἐδῶ καταλαβαίνουμε ὅτι ἡ ἀληθινή ἐξουσία δέν εἶναι γιά ἰδιοτελεῖς σκοπούς, ἀλλά γιά τήν διακονία τῶν ἄλλων, γιά τήν βοήθεια τοῦ πλησίον μέ ἀγάπη, μέχρι προσφορᾶς καί τῆς ζωῆς μας ἀκόμη γιά τήν σωτηρία του.

Ὁ ἄνθρωπος ἔχει μία μεγάλη ἀξία, διότι εἶναι κατ᾿εἰκόνα Θεοῦ καί ἀξίζει ὅσο αὐτή ἡ εἰκόνα πού τόν περιβάλει. Εἶναι ἐξαγορασμένος μέ τό ἀνεκτίμητο Αἷμα τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ καί ἀξίζει ὅσο ἡ τιμή αὐτοῡ τοῦ Αἵματος. Γι᾿ αὐτό ἡ διακονία τοῦ ἀνθρώπου εἶναι ὑψίστης ἀξίας καί τιμῆς, διότι γίνεται ὡς διακονία σ᾿ αὐτό τό Πρόσωπο τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ. "Εφ᾿ὅσον ἐποιήσατε ἑνί τούτων τῶν ἀδελφῶν μου τῶν ἐλαχίστων, ἐμοί ἐποιήσατε" (Ματθ. 25, 40), θά μᾶς εἰπῆ ὁ Κύριος στήν φοβερά κρίσι. Ἡ ὑπηρεσία τοῦ πλησίον εἶναι εὐαγγελική ἀρετή, ἀνεκτίμητο ἔργο καί τελεία ὁδός γιά τήν σωτηρία. Ἐνῶ τό πνεῦμα τῆς φιλαρχίας ἐξευτελίζει τόν ἄνθρωπο καί τὀν καταβιβάζει στήν τάξι τῶν ἐπιγείων πραγμάτων καί τόν ἀποστερεῖ τῶν ἀγαθῶν, πού πηγάζουν ἀπό τίς ἀρετές. Αὐτό τό πνεῦμα εἶναι στενά ἑνωμένο μέ τό πνεῦμα τῆς ἀκράτου βιοτικῆς μερίμνης. Πράγματι, ὅταν κάθε φροντίς τοῦ ἀνθρώπου κατευθύνεται μόνο γιά ὑλικά, εἶναι φυσικό νά μεταβληθῆ ὁ ἄνθρωπος σέ ὄργανο αὐτοῦ τοῦ ἀντικειμένου πού ἐργάζεται καί τό ὁποῖο δέν ἀξίζει τίποτε, παρά μόνο μία μικρή ἀνθρώπινη ὠφέλεια πού τοῦ προσφέρει.

 

4. Τό πνεῦμα τῆς ἀργολογίας

Ὁ ἅγιος Ἰωάννης τῆς Κλίμακος λέγει ὅτι αὐτό τὀ πνεῦμα εἶναι ὁ θρόνος τῆς κενοδοξίας, σημεῖο ἀγνωσίας, καρπός πολυφαγίας καί ἀκαθαρσίας, ἀπώλεια ταπεινώσεως καί σκότος προσευχῆς. Εἶναι ἡ σπατάλη τοῦ τιμιωτέρου δώρου πού ἔδωσε ὁ Θεός στόν ἄνθρωπο, τό δῶρο τῆς ὁμιλίας πού φθείρεται ἐξ αἰτίας τῆς ἁμαρτωλῆς του χρήσεως καί διαγωγῆς. Ὁ ἀνθρώπινος λόγος ἔχει μία μεγάλη καί μυστική δύναμι, διότι προσφέρει μέ αὐτόν ὁ ἄνθρωπος κάτι ἀπό τήν ὕπαρξί του, τό ὁποῖον καί ἀναγγέλει. Ἐάν ὁ Λόγος τοῦ Θεοῦ εἶναι ὁ ἴδιος ὁ Θεός, τότε καί λόγος τοῦ ἀνθρώπου εἶναι ὁ ἴδιος ὁ ἄνθρωπος. Οἱ Ἅγιοι Πατέρες λέγουν ὅτι, "ἐάν θέλης νά γνωρίσης τί ὑπάρχει στήν καρδιά τοῦ ἀνθρώπου, πρόσεχε σ᾿ αὐτά πού λέγουν τά χείλη του". Ἡ πολυλογία καί ἀστειότης φανερώνουν τήν ἐσωτερική ἀσυδοσία τοῦ ἀνθρώπου, ἡ ὁποία ὁδηγεῖ στήν φθορά καί ψυχική βλάβη καί ἄλλους ἀνθρώπους. Ὅταν ὁ λόγος στερεῖται πνευματικῆς χάριτος καί δυνάμεως, εἶναι ἀνούσιος καί ἐπιβλαβής. Γι᾿ αὐτό ὁ Σωτήρ μᾶς λέγει: "Πᾶν ρῆμα ἀργόν, ὅ ἐάν λαλήσωσι οἱ ἄνθρωποι, ἀποδώσουσι περί αὐτοῦ λόγον ἐν ἡμέρα κρίσεως" (Ματθ. 12, 36). Οἱ Ἅγιοι Πατέρες φοβούμενοι τίς μεγάλες συνομιλίες καί συναντήσεις, ἀγάπησαν καί ἐπαίνεσαν περισσότερο τήν σιωπή παρά τήν πολυλογία. Ὁσάκις ὡμιλοῦσα, ἔλεγε ὁ ἀββᾶς Ἀρσένιος, συχνά μετανοοῦσα, ἐνῶ, ὅταν σιωποῦσα, οὐδέποτε μετανοοῦσα". Ὁ ὅσιος Ἀγάθων ἐπί τρία χρόνια ἔφερε στό στόμα του μία μικρή πέτρα γιά νά ἐπιβάλη στόν ἑαυτόν του τήν σιωπή, ἐνῶ ὁ ἅγιος Ἰσαάκ ὁ Σῦρος λέγει ὅτι ἡ σιωπή εἶναι ἡ φωνή τοῦ μέλλοντος αἰῶνος. Ἀκόμη καί ἡ συζήτησις γιά τά πνευματικά εἶναι παγίς πολυλογίας, ὅταν ὑπερβαίνει τό κανονικό μέτρο. Λέγει ἐπίσης καί ἡ σοφία τοῦ λαοῦ: "Ὁ λόγος εἶναι ἄργυρος, ἐνῶ ἡ σιωπή χρυσός".

Ἐάν προσέξουμε τώρα σ᾿ αὐτά τά τέσσερα πνεύματα τῆς κακίας, παρατηροῦμε δύο πράγματα μεγάλης σημασίας. Κατ᾿ ἀρχήν βλέπουμε ὅτι αὐτά συνδέονται μεταξύ τους καί σχηματίζουν ἕνα εἶδος βουνοπλαγιᾶς, ὅπου ὁ ἄνθρωπος γλυστρᾶ καί παρασύρεται σ᾿ αὐτά. Ἀπό τήν ἀργία καί ἀδιαφορία γιά τήν σωτηρία του παραδίδεται στήν πλεονεξία καί ἐπιμέλεια τῶν ὑλικῶν πραγμάτων. Κατόπιν αἰχμαλωτίζεται ἀπό τό πνεῦμα τῆς φιλαρχίας, ἀδιαφορώντας γιά τόν πλησίον του, τόν ὁποῖον κατεβάζει στήν τάξι τῶν πραγμάτων (RES). Μετά ἀπό ἐδῶ φθάνει στήν ἔλλειψι ἐλέγχου τοῦ ἰδίου τοῦ ἑαυτοῦ του, πού τόν παρουσιάζει στούς ἄλλους μέ τίς ἀργολογίες του καί ἔτσι ἐξευτελίζεται. Αὐτός ὁ δεσμός τῶν τεσσάρων κακῶν πνευμάτων εἶναι πολύ ὀργανικός, καθώς θα ἰδοῦμε εὐθύς ἀμέσως.

Οἱ Ἅγιοι Πατέρες μᾶς φανερώνουν ὅτι μία βασική προϋπόθεσις γιά τήν πνευματική πρόοδο τοῦ ἀνθρώπου εἶναι νά φυλάξουμε τήν συνείδησί μας καθαρή ἐνώπιον τεσσάρων μαρτύρων: Ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ, ὁ ὁποῖος μᾶς διατάζει πάντοτε νά ἐκπληρώνουμε τίς ἐντολές Του, ἐνώπιον τοῦ πλησίον μας φυλαγόμενοι ἀπό κάθε ἔργο πού ἀντίκειται στήν πρός αὐτόν ἀγάπη, ἐνώπιον τοῦ ἑαυτοῦ μας χρησιμοποιώντας γιά ἀγαθούς σκοπούς τά χαριζόμενα δῶρα τοῦ Θεοῦ καί ἐνώπιον τῶν ἔργων, τά ὁποῖα ὀφείλουμε νά ἐκμεταλλευώμεθα μόνο γιά τόν κατάλληλο σκοπό πού δημιουργήθηκαν, δηλ. νά μᾶς εξυπηρετοῦν στίς διάφορες ἀνάγκες μας.

Πρέπει λοιπόν, νά καταλάβουμε ὅτι αὐτά τά τέσσερα πάθη μᾶς πληγώνουν τήν συνείδησι ἐξ αἰτίας τῶν τεσσάρων προμνημονευθέντων παραγόντων. Ἡ ἀργία μᾶς πληγώνει τήν συνείδησι ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ, διότι ἀντιστέκεται στό ἔργο τῆς Χάριτος, πού κατοικεῖ μέσα μας καί ἐξ αἰτίας μας παραμένει ἀνενέργητη. Ἡ περιέργεια καί βιοτική μέριμνα πληγώνει τήν συνείδησι μας ἐνώπιον τῶν ἔργων, τά ὁποῖα τελικά χρησιμοποιοῦμε γιά τήν ἀπώλεια καί ὄχι γιά τήν σωτηρία τῆς ψυχῆς μας. Ἡ φιλαρχία, ἡ ὁποία σκοτίζει τόν ἄνθρωπο, πληγώνει τήν συνείδησι μας ἐνώπιον τοῦ πλησίον μας, ἐνῶ ἡ ἀργολογία μᾶς τραυματίζει τήν συνείδησι ἐνώπιον τοῦ ἑαυτοῦ μας, μέ τήν παράλογη χρῆσι τοῦ θείου δώρου τῆς ὁμιλίας. Ἔτσι λοιπόν, τά τέσσερα αὐτά πάθη παρουσιάζουν μία κατάστασι γενικῆς ἐξασθενίσεως τῆς ψυχῆς, μία ἀνάρμοστη συμπεριφορά τοῦ ἀνθρώπου ἐνώπιον κάθε παράγοντος πού τόν πλησιάζει δηλ. ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ, τοῦ συνανθρώπου, τῶν ὑλικῶν ἔργων καί τοῦ ἑαυτοῦ μας.

Ὁ ἄνθρωπος πού ἀδιαφορεῖ γιά τήν σωτηρία του, εἶναι πολυάσχολος στά βιοτικά, καταπιεστής πρός τόν πλησίον του καί ἐλευθερόστομος. Παρέχει τήν εἰκόνα τῆς πλήρους φαυλότητας τῆς ψυχῆς καί τήν ἄχαρι μορφή τοῦ ἁμαρτωλοῦ ἀνθρώπου. Ἡ σωτηρία εἶναι προσωπικό ἔργο γιά τόν καθένα μας· παρ᾿ ὅλα αὐτά ὅμως ὁ ἄνθρωπος δέν ἠμπορεῖ νά τήν κατορθώση μόνος του, παρά μόνο σε στενή συνεργασία μέ τόν Θεό καί τά λοιπά δημιουργήματα, τόν συνάνθρωπο καί τα κτίσματα. Ἡ σωτηρία ἤ καταδίκη μας ἐξαρτᾶται ἀπό τόν τρόπο συμπεριφορᾶς μας πρός τούς ἄλλους. Τά τέσσερα αὐτά πάθη, ὅταν στιγματίζουν τήν ἐξωτερική συμπεριφορά τοῦ ἀνθρώπου ἐνώπιον τοῦ κόσμου, ἀποκλείουν καί ὁποιαδήποτε δυνατότητα σωτηρίας. Δέν εἶναι δύσκολο νά καταλάβουμε, λοιπόν γιατί ὁ ἅγιος Ἐφραίμ ὁ Σῦρος ἐμνημόνευσε καί ἀπηγόρευσε αὐτά ἀκριβῶς τα τέσσερα πνεύματα.

Ἐνῶ σ᾿ αὐτούς πού εἶναι ὑγιεῖς στήν πνευματική τους κατάστασι, βλέπουμε ὁ ἅγιος Ἐφραίμ νά ἀναφέρη τό δεύτερο σκέλος τῆς προσευχῆς του, στό ὁποῖο ζητᾶμε ἀπό τόν Θεό νά μᾶς χαρίση: πνεῦμα σωφροσύνης, ταπεινοφροσύνης, ὑπομονῆς καί ἀγάπης, ἐπάνω στίς ὁποῖες θά ἀσχοληθοῦμε στήν συνέχεια.

1. Τό πνεῦμα τῆς σωφροσύνης

Μέ τήν λέξι σωφροσύνη δέν θά πρέπει νά ἐννοήσουμε μία ἁπλῆ σωματική καθαρότητα ἀπό τά ἀχαλίνωτα πάθη. Ἡ καθαρότης εἶναι ὁ πρῶτος βαθμός τῆς ἀπαθείας, εἶναι ἡ κατάστασις τῆς ἐξαγνισμένης ἀπό τά πάθη ψυχῆς, πού εἶναι προετοιμασμένο ἔδαφος γιά τήν ἀπόκτησι τῶν ἀρετῶν. "Πῶς ἄσομεν τήν ὠδήν Κυρίου ἐπί γῆς ἀλλοτρίας", ἔλεγαν οἱ Ἑβραῖοι στήν Βαβυλῶνα ὡς αἰχμάλωτοι, τό ὁποῖο, ἐξηγώντας οἱ Πατέρες, μας διδάσκουν ὅτι δέν ἠμποροῦμε νά ἀποκτήσουμε καμμία ἀρετή, ἐν ὅσῳ εὑρισκόμεθα στήν αἰχμαλωσία τῶν παθῶν. Γι᾿  αὐτό καί ὁ ἅγιος Ἐφραίμ τοποθετεῖ τήν σωφροσύνη ἐπί κεφαλῆς ὅλων τῶν ἄλλων ἀρετῶν, διότι αὐτή ἀποτελεῖ τήν ἀφετηρία τῆς ἐνάρετου καί ἁγίας ζωῆς.

 

2. Τό πνεῦμα τῆς ταπεινοφροσύνης

Αὐτός εἶναι ὁ πρῶτος βλαστός πού φυτρώνει στό ἔδαφος τῆς σωφροσύνης. Εἶναι ἕνα πνευματικό οἰκοδόμημα τῆς ἀνθρωπίνης ὑπάρξεώς μας ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ. Ἀπό τό ἕνα μέρος τά ἔργα μας εἶναι ἀδύνατα καί μηδαμινά "ὡς χόρτος καί ὡς ἄνθος χόρτου" (Ψαλμ. 102) καί "ἡ ὑπόστασίς μου ὡσεί οὐδέν ἐνώπιόν σου" (ψαλμ. 38, 6), ἀπό τό ἄλλο μέρος δέ, τά πάντα, ἀκόμη καί αὐτη ἡ ὕπαρξίς μας, ἔχουν προσφερθῆ ὡς δῶρα στόν Θεό. "Τί ἔχεις ὅ οὐκ ἔλαβες;" μᾶς ἐρωτᾶ ὁ Ἀπόστολος Παῦλος (Α' Κορ. 4, 7), γιά νά καταλήξη ὅτι, "Χάριτι δέ Θεοῦ εἰμί ὅ εἰμί" (Α' Κορ. 15, 10). Γι᾿ αὐτό οἱ Ἅγιοι Πατέρες ἔλεγαν ὅτι ἡ ταπείνωσις σημαίνει νά θεωρῆ ὁ ἄνθρωπος κατώτερο τόν ἑαυτό του ἀπό τούς ἄλλους ἀνθρώπους, ἀκόμη καί ἀπό τά ζῶα καί νά ἀποδίδη ὅλα τά ἀγαθά ἔργα στήν χάρι τοῦ Θεοῦ καί ὄχι στίς δυνάμεις του, ὅσο μεγάλες καί νά φαίνωνται.

 

3. Τό πνεῦμα τῆς ὑπομονῆς

Εἶναι ὁ δεύτερος βλαστός πού ἀναθάλλει ἀπό τόν ἀγρό τῆς κα-θαρότητος. Ἐάν ὁ ἄνθρωπος ταπεινωθῆ καί συναισθανθῆ τίς ἁμαρτίες του, τότε ἀντιλαμβάνεται ὅτι εἶναι ἄξιος μυρίων παιδεύσεων ἐκ μέρους τοῦ Θεοῦ. Καί ὄχι μόνο ἐπιγείων, ἀλλά καί αἰωνίων βασάνων εἶναι ἄξιος, ἐπειδή κατεπάτησε τίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ, ὡς ἕνας ὀκνηρός δοῦλος. Ἔτσι μέ τήν ταπείνωσι ὑπομένει ὅλες τίς δοκιμασίες, τίς συμφορές καί στενοχώριες τῆς ζωῆς μέ χαρά, διότι ἔχει πιστεύσει βαθειά τόν λόγο τοῦ Κυρίου πού λέγει: "ἐν τῷ κόσμῳ θλῖψιν ἕξετε ἀλλά θαρσεῖτε" (Ἰωάν. 16. 33), καί "ὅτι διά πολλῶν θλίψεων δεῖ ἡμᾶς εἰσελθεῖν εἰς τήν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ" (Πράξ. 14, 22), καί ὅτι μόνο "ὁ ὑπομείνας εἰς τέλος οὗτος σωθήσεται" (Ματθ. 24, 13). Οἱ Ἅγιοι Πατέρες, ὅταν μᾶς προτρέπουν μέ τά ἀποστολικά λόγια ὅτι "οὐκ εἰσιν ἄξια τά παθήματα τοῦ νῦν καιροῦ πρός τήν μέλλουσαν δόξαν ἀποκαλυφῆναι, ἥν ἡτοίμασεν ὁ Κύριος τοῖς ἀγαπῶσιν Αὐτόν", μᾶς ἐνθαρρύνουν μέ τήν ὑπόσχεσι ὅτι "ὀλίγος εἶναι ὁ κόπος καί αἰώνια ἡ ἀνάπαυσις" (Ἀββᾶς Μωϋσῆς). Ἡ ὑπομονή καθαρίζει, μεταμορφώνει καί ἀνακαινίζει τήν ψυχή, καθώς λέγει κάποιος ἀββᾶς τοῦ Γεροντικοῦ: "Τό κερί, ἐάν δέν τό πλησιάσουμε στήν φωτιά γιά νά μαλακώση, δέν ἠμποροῦμε νά χαράξουμε τήν σφραγίδα πού θέλουμε νά κάνουμε· ἔτσι ἀκριβῶς γίνεται καί μέ τόν ἄνθρωπο. Ἐάν δέν λειώση ἀπό τήν δυνατή φλόγα τῶν πειρασμῶν, κόπων, ἀσθενειῶν, συμφορῶν καί πειρασμῶν, δέν ἠμπορεῖ νά χαραχθῆ μέσα του ἡ σφραγίς τῆς Χάριτος τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.

 

4. Τό πνεῦμα τῆς ἀγάπης

Ἡ ἀγάπη εἶναι τό κορύφωμα καί στεφάνωμα ὅλων τῶν ἀρετῶν. Ὅποιος στολίσθηκε μέ τήν ἁγνεία, ταπείνωσι καί ὑπομονή, αὐτός γίνεται φιλόθεος καί φιλάνθρωπος· ἔφθασε στήν ἀγάπη, ἡ ὁποία εἶναι τό πλήρωμα ὅλων τῶν ἀρετῶν, δέν πίπτει οὐδέποτε καί εἶναι ἡ πηγή κάθε ἀγαθοῦ. Σ᾿ ὅποιον ἄνθρωπο κατασκηνώσει ἡ ἀγάπη, ζῆ μέσα του ὁ Ἴδιος ὁ Θεός, ὁ Ὁποῖος εἶναι Ἀγάπη (Α' Ἰωάν. 4, 8). Γι᾿ αὐτό ὁ ἅγιος Ἐφραίμ ὁ Σῦρος, τήν τοποθετεῖ στήν κορυφή τῶν ἄλλων ἀρετῶν, ὅπως καί ὁ ὅσιος Ἰωάννης τῆς Κλίμακος τήν ἔχει στήν τελευταία βαθμίδα τῆς Κλίμακος τοῦ παραδείσου, διότι ὄντως εἶναι ἡ μεγαλύτερη ἀπό ὅλες τίς ἄλλες, τίς περιέχει ὅλες καί εἶναι ἀναφαίρετο κτῆμα σ᾿ αὐτόν πού τήν ἔχει.

Ἐάν τά τέσσερα πάθη σχηματίζουν μία κλιμακωτή σειρά πού ἀρχίζει ἀπό τήν ἀργία καί συνεχίζεται πρός τά κάτω, οἱ τέσσερες ἀρετές εἶναι οἱ βαθμίδες ἀναβάσεως πού ἀρχίζουν μέ τήν σωφροσύνη καί καταλήγουν στόν Θεό. Συγχρόνως αὐτές εἶναι ἀντίθετες πρός τά τέσσερα κακά πνεύματα καί μᾶς δείχνουν πῶς ἠμποροῦμε νά θεραπεύσουμε τήν ἀρρωστημένη ἀπ᾿ αὐτά ψυχή μας.

Ἡ σωφροσύνη θεραπεύει τήν ψυχή πού ἀσθενεῖ ἀπό τήν ἀργο-λογία, ἡ ταπείνωσις ἐξυγιαίνει τίς σχέσεις μέ τόν πλησίον, ἡ ὑπομονή μᾶς λυτρώνει ἀπό τήν ἐμπαθῆ προσκόλλησι στά ὑλικά ἀγαθά, ἐνῶ ἡ ἀγάπη ἰατρεύει τήν ψυχή, πού ἀναισθητεῖ γιά τήν σωτηρία της, μέ τήν συναίσθησι τοῦ ἑαυτοῦ μας καί τήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ. Διότι στόν καθαρό ὅλα εἶναι καθαρά, συνεπῶς καί ἡ γλῶσσα του· στόν ταπεινό ὁ κάθε συνάνθρωπός του εἶναι ἀνώτερος ἀπό τὀν ἑαυτό του· στόν ὑπομονητικό ἡ κάθε ἐλπίδα του δέν στηρίζεται στά ἔργα του ἤ στά ἀγαθά του, ἐνῶ στόν φιλόθεο δέν ὑπάρχει ἄλλος πόθος παρά πῶς θά ἠμπορέση συνεχῶς νά ἐφαρμόζη τίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ.

 Ἔτσι λοιπόν, ὁ ἐγκρατής στήν γλῶσσα του ἄνθρωπος, ὁ ταπεινός, ὑπομονητικός καί φιλόθεος μᾶς παρουσιάζει τήν ἐξαγνισμένη ἀπό τά πάθη εἰκόνα τοῦ πνευματικοῦ ἀνθρώπου.

Ἐάν ἰδοῦμε τήν προσευχή τοῦ ἁγίου Ἐφραίμ ὑπό τό φῶς καί ἄλλων πνευματικῶν διδασκάλων, ὅπως τοῦ ἁγίου Μαξίμου τοῦ Ὁμολογητοῦ, θά βροῦμε μιά κοινή ψυχολογική-πνευματική βάσι καί κάτι περισσότερο ἀπ᾿ αὐτό. Ἡ ἁμαρτία ἀλλοιώνει τό ἐπιθυμητικό καί θυμικό μέρος τῆς ψυχῆς, οἱ ὁποῖες δυνάμεις, ἀντί νά ὑπακούουν στόν νοῦ, τίθενται στήν ὑπηρεσία τῶν αἰσθήσεων. Ἡ ἐπιθυμία ἀντί νά εἶναι φλογερός πόθος ἀγάπης γιά τόν Θεό, μεταβάλλεται σέ ἐπιθυμία ἐρωτική τοῦ σώματος, τῆς φιλοκτημοσύνης καί τῆς φιλοδοξίας· ἐνῶ ὁ θυμός, ἀντί νά εἶναι ὅπλο κατά τῆς ἐπιθυμίας, μετατρέπεται σέ ὀργή καί μανία κατά τοῦ πλησίον.

Τά τέσσερα πάθη τῆς προσευχῆς τοῦ ἁγίου Ἐφραίμ δείχνουν αὐτήν ἀκριβῶς τήν ἀλλοίωσι της ἐπιθυμίας καί τοῦ θυμοῦ καί τήν διάθεσι αὐτῶν στήν ὑπηρεσία τῶν αἰσθήσεων. Ἡ περιέργεια καί ἡ πλεονεξία εἶναι τό σημεῖο τῆς ἐμπαθοῦς προσκολλήσεως στά ὑλικά ἀγαθά, ἡ φιλαρχία δείχνει τήν νόσο τῆς ὑπερηφανείας, ἡ ἀργολογία εἶναι τό σημεῖο τῆς ψυχικῆς ἀκαθαρσίας, ἐνῶ ἡ ἀργία καί φιλαυτία εἶναι τό θεμέλιο πού στηρίζει ὅλα τά ἄλλα.

Ἡ ἀπαλλαγή ἀπ᾿ ὅλα αὐτά πρέπει νά ἀκολουθῆ τήν ἀντίθετη πορεία: Ἔξοδος τῆς ὀργῆς καί ἐπιθυμίας ἀπό τήν ζωή τῶν αἰσθήσεων καί ἐπιστροφή αὐτῶν στήν ὑπηρεσία τοῦ νοῦ. Ἡ σωφροσύνη θεραπεύει τήν σαρκική ἐπιθυμία, ἡ ταπείνωσις λυτρώνει ἀπό τήν ὑπερηφάνεια, ἡ ὑπομονή διώχνει τόν δαίμονα τῆς πλεονεξίας, ἐνῶ ἡ ἀγάπη ἐπαναφέρει τόν θυμό στήν φυσική του κατάστασι.

Ἄλλη μία φορά ἀκόμη καταλαβαίνουμε πόσο βαθειά καί θεμελιώδης εἶναι ἡ πνευματική διδασκαλία τοῦ ἁγίου Ἐφραίμ πού ἐκτίθεται στίς δύο προτάσεις περί κακῶν καί ἀγαθῶν πνευμάτων τῆς προσευχῆς του. Αὐτές μᾶς τοποθετοῦν ἐνώπιον δύο εἰκόνων: ἡ μία εἶναι τοῦ διεφθαρμένου ἀπό τήν ἁμαρτία ἀνθρώπου καί ἡ ἄλλη τοῦ ἀναγεννημένου μέ τήν μετάνοια καί τίς ἀρετές ἀνθρώπου. Ἡ πρώτη εἶναι ἁμαρτωλή κατάστασις στήν ὁποία εὑρισκόμεθα καί παρακαλοῦμε τόν Θεό νά μᾶς ἐλευθερώση καί ἡ δεύτερη εἶναι ἡ πνευματική κατάστασις, τήν ὁποία ἐπιδιώκουμε διά τῆς προσευχῆς νά μᾶς χαρίση ὁ Θεός.

Τό τρίτο μέρος τῆς προσευχῆς τοῦ ἁγίου Ἐφραίμ εἶναι: "Ναί, Κύριε Βασιλεῦ, χάρισαί μοι τοῦ ὁρᾶν τά ἐμά πταίσματα καί μά κατακρίνειν τόν ἀδελφόν μου...". Αὐτή ἀποτελεῖ μία ἀνακεφαλαίωσι τῶν αἰτημάτων τοῦ δευτέρου μέρους τῆς προσευχῆς. Πράγματι ἡ συναίσθησις τῶν προσωπικῶν μας παραπτωμάτων ἀποτελεῖ ἕνα σημεῖο ταπεινώσεως, διότι ὁ ταπεινός δέν φροντίζει γιά τίποτε ἄλλο περισσότερο παρά μόνο γιά τίς ἁμαρτίες του καί ὅποιος ἐνδιαφέρεται γιά τήν σωτηρία του, ἔχει ἀρκετό ἔργο νά κάνη στόν ἀγρό τῆς ψυχῆς του. Εἶναι μία τρέλλα, λέγουν οἱ Ἅγιοι Πατέρες μας, νά ἀφήνη κάποιος τόν ἰδικό του νεκρό καί νά πηγαίνη νά κλαύση ἄλλον". Ἔτσι λοιπόν, τά ἀκατάκριτον πρός τόν πλησίον εἶναι ἕνα σημεῖον ἀγάπης, ἡ ὁποία "μακροθυμεῖ, χρηστεύεται, οὐκ ἀσχημονεῖ, οῦ λογίζεται τό κακόν..." (Α' Κορ. 13, 4).

Εἶναι ἀλήθεια, ὅτι ποτέ δέν ἠμποροῦμε νά γνωρίσουμε τίς πραγματικές αἰτίες τῶν ἁμαρτημάτων μας. Εἶναι ἄραγε από σωματική ἀδυναμία, ἀπό πόλεμο τοῦ διαβόλου, εἶναι δοκιμασία καί παραχώρησις ἐκ Θεοῦ καί ἐπί πλέον δέν ἠμποροῦμε τίποτε νά γνωρίζουμε γιά τήν μετάνοια τοῦ κάθε ἀνθρώπου. Οἱ Ἅγιοι Πατέρες μᾶς συμβουλεύουν νά φυλαγώμεθα ἀπό τήν κατάκρισι τῶν ἄλλων καί νά τά ἀφήνουμε ὅλα στήν κρίσι τοῦ Θεοῦ, ὁ Ὁποῖος γνωρίζει τά ἀπόκρυφα.

Οἱ δύο μεγάλες ἀρετές πού συμπληρώνουν καί ὁλοκληρώνουν ἡ μία τήν ἄλλη, τίς ὁποῖες ὁ ἅγιος Ἰωάννης τῆς Κλίμακος τίς ὀνομάζει ἁγιασμένη δυάδα εἶναι ἡ ἀγάπη καί ἡ ταπείνωσις. Ἡ πρώτη ὑψώνει καί ἡ ἄλλη συγκρατεῖ, ὅσους ὑψώθηκαν καί δέν τούς ἀφήνει νά πέσουν (Λόγος 25, 36). Μέ αὐτές τίς ἀρετές ὁ ἄνθρωπος φθάνει στήν ὁμοίωσι μέ τόν Χριστό, ὁ Ὁποιος μᾶς ἀγάπησε μέ μία ἄπειρη ἀγάπη καί ταπεινώθηκε γιά χάρι μας μέχρι θανάτου.

Μετά τήν ἀπαγγελία τῆς προσευχῆς μέ τίς τρεῖς μετάνοιες, ἀκολουθοῦν δώδεκα προσκυνητές. Σέ κάθε μία ἀπ᾿ αὐτές λέγομε μυστικά τοὐς ἑπόμενους τέσσερεις στίχους, πού ἐπαναλαμβάνονται ἀνά τρεῖς φορές

1. : Ὁ Θεός ἱλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ.

2. Ὁ Θεός καθάρισόν με τόν ἁμαρτωλόν.

3. Ὁ Θεός, ὁ πλάσας με σῶσον με, καί

4. Κύριε συγχώρησόν μοι, ἡμάρτηκα ἀμμέτρως.

Ὁ πρῶτος στίχος δέν εἶναι τίποτε ἄλλο παρά ἡ προσευχή τοῦ Τελώνου, ὁ ὁποῖος ἀφοῦ στάθηκε λίγο μακριά, κτυποῦσε τά στήθη του καί ἔλεγε: "Ὁ Θεός ἱλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ" (Λουκ. 18, 13). Εἶναι μία ἱκεσία γεμάτη ἀπό μετάνοια, ἡ ὁποία ἐξύψωσε τόν ταπεινό Τελώνη σέ ἀσύγκριτο βαθμό ὑψηλότερα ἀπό τόν ὑπερήφανο Φαρισαῖο. Τόν ἐξύψωσε διότι συναισθάνθηκε τά ἁμαρτήματά του, ταπεινώθηκε καί δέν τόλμησε νά ζητήση τίποτε ἄλλο, παρά μόνο τό ἔλεός Του. Ἔτσι, κατά τον λόγο τοῦ Κυρίου, αὐτός πού ταπεινώθηκε, ὑπερυψώθηκε.

Στόν δεύτερο στίχο διακρίνουμε καθαρά τήν προσευχή τοῦ λεπροῦ ὁ ὁποῖος βλέποντας τόν Ἰησοῦ, ἔπεσε μπροστά του κάτω στό ἔδαφος καί Τόν παρεκάλεσε, λέγοντας: "Κύριε, εἰ θέλεις δύνασαί με καθαρίσαι" (Λουκ. 5, 12). Ἁμαρτία δέν εἶναι μόνο μία παράβασις τῆς θείας ἐντολῆς, ἀλλά καί ἕνας μικρός ψυχικός μολυσμός, γι᾿ αὐτό καί ὁ διάβολος, ὁ ἀρχηγός καί τό ὄργανο τῆς ἁμαρτίας ὀνομάζεται ἀκάθαρτος. Ἡ ἁμαρτία λοιπόν, εἶναι μία λέπρα πού καταδυναστεύει κυριολεκτικά τόν ἄνθρωπο. Σέ ποιόν νά προστρέξη, ἐάν ὄχι στόν Ἰατρό καί θεράποντα κάθε ἀσθενείας; "Κύριε, μόνο ἐσύ, ἐάν θέλης, ἠμπορεῖς να καθαρίσης ἐμένα τόν ἁμαρτωλό!". Καί ὁ Ἰησοῦς ἀπαντᾶ: "Ναί, θέλω νά καθαρισθῆς" (Λουκ. 5, 13).

Ὁ τρίτος στίχος μᾶς ὑπενθυμίζει τήν προσευχή τοῦ ψαλμωδοῦ: "Αἱ χεῖρες σου ἐποίησάν με καί ἔπλασάν με..." (Ψαλμ. 118, 73). Εἶναι ἀλήθεια, ἀναγνωρίζω ὅτι εἶμαι ἁμαρτωλός, γεμᾶτος ἀπό τήν λέπρα τῆς ἁμαρτίας, ἀλλά δέν ἐσήκωσα τά χέρια μου σέ ξένους Θεούς, δέν ξεχνῶ ὅτι εἶμαι πλάσμα τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ καί προστρέχω σ᾿ Αὐτόν, πού μέ ἐδημιούργησε καί ἠμπορεῖ νά μέ σώση: "Σύ γάρ εἶ Θεός ἡμῶν καί ἡμεῖς λαός σου, πάντες ἔργα χειρῶν Σου καί τό ὄνομά σου ἐπικεκλήμεθα". Ἐκτός ἀπό Σένα δέν γνωρίζω ἄλλον, εἶμαι ἰδικός σου, σῶσον με, Ἐσύ πού μ᾿ἔπλασες, Θεέ μου σῶσον με!

Ὁ τέταρτος καί τελευταῖος στίχος πηγαίνει ἀκόμη μακρύτερα: Ὄχι μόνο ἁμάρτησα, ἀλλά οἱ ἁμαρτίες μου εἶναι πλῆθος ἀμέτρητο. "Οὐδείς ἐκ τῶν ζώντων δίκαιος ἐνώπιόν Σου" (ψαλμ. 142), λέγει ὁ ψαλμωδός, ἐνῶ οἱ Πατέρες λέγουν ὅτι, ἐάν καί μία μόνο ὥρα νά ζήση ὁ ἄνθρωπος ἐπί τῆς γῆς, πάλι θά ἁμαρτήση. Ὁλόκληρη ἡ ζωή μας εἶναι μία ἀδιάκοπη ἁλυσίδα ἁμαρτιῶν καί παραβάσεων τῶν θείων ἐντολῶν. Γι᾿ αὐτό ὁ Σωτήρ μεταξύ τῶν πλέον ἀναγκαίων πνευματικῶν μας αἰτημάτων, μᾶς διδάσκει τήν ἐκζήτησι τῆς συγχωρήσεως τῶν ἁμαρτιῶν μας. "Καί ἄφες ἡμῖν τά ὀφειλήματα ἡμῶν". Ὅπως ἔχουμε ἀνάγκη ἀπό τὀν ἐπιούσιο ἄρτο, τόν ὁποῖο ζητᾶμε, ἔτσι ἔχουμε ἀνάγκη ἀπ᾿ αὐτή τήν ἄφεσι τῶν ἁμαρτιῶν μας. Νά ζητᾶμε συγχώρησι, ἀφοῦ συγχωροῦμε καί ἐμεῖς τόν πλησίον μας καί ἔχουμε τήν μετάνοια τοῦ ἀσώτου υἱοῦ "Ἡμαρτον, Κύριε, εἰς τόν οὐρανόν καί ἐνώπιόν Σου" (Λουκ. 15, 21). Ἐπίσης νά λέγωμεν μέ συντριβή καρδίας: Ἀμέτρητες φορές ἁμάρτησα καί λυποῦμαι, Κύριε, διότι σέ παρώργισα· μετανοῶ καί Σέ παρακαλῶ συγχώρεσε με".

Παρατηροῦμε ὅτι αὐτοί οἱ τέσσαρες στίχοι προκαλοῦν δύο αἰσθήματα: Τό πρῶτο εἶναι ἡ ἐνοχή τῆς συνειδήσεως γιά τίς γενόμενες ἁμαρτίες: δηλ. εἶμαι ἁμαρτωλός, πληγωμένος ἀπό τά πάθη μου, ἀναρίθμητες φορές ἔσφαλα· ἐνῶ τό δεύτερο εἶναι ἡ ἐμπιστοσύνη στό ἔλεος καί τήν φιλανθρωπία τοῦ Θεοῦ: ἐλέησόν με, καθάρισόν με, συγχώρησόν με! Εἶναι δύο ψυχικές καταστάσεις: Φόβος καί ἐλπίς, γιά  τίς ὁποῖες λέγουν οἱ Ἅγιοι Πατέρες, ὅτι πρέπει πάντοτε νά συνοδεύουν τόν ἄνθρωπο στήν ὁδό τῆς σωτηρίας. Αὐτά τά συναισθήματα τοῦ φόβου καί τῆς ἐλπίδος ἀνώρθωσαν ψυχικά τόν Τελώνη, ἐπανέφεραν τόν ἄσωτο υἱό στό πατρικό σπίτι, ἄνοιξαν τίς πύλες τοῦ παραδείσου στόν ληστή. Οἱ στίχοι αὐτοί ἐπαναλαμβάνονται ἀπό τρεῖς φορές ὁ καθένας, ἀπό τρεῖς φορές διότι τούς ἀπευθύνουμε στόν Τριαδικό Θεό. Στόν Πατέρα, ὁ Ὁποῖος μᾶς ἔπλασε, στόν Υἱό, ὁ Ὁποῖος μᾶς ἐχάρισε τήν συγχώρησι διά τοῦ ἑκουσίου σταυρικοῦ Του θανάτου καί στό Ἅγιο Πνεῦμα, τό Ὁποῖο μᾶς καθαρίζει ἀπό παντός μολυσμοῦ. Λέγονται καί ἀπό τρεῖς φορές καί ὡς σημεῖο σταθερότητος καί ἀποφασιστικῆς συναρμονίσεως τῶν τριῶν πνευματικῶν δυνάμεων, δηλαδή τοῦ θυμικοῦ, τοῦ ἐπιθυμητικοῦ καί τοῦ λογιστικοῦ πρός τήν ὁδό τῆς σωτηρίας.

Αὐτοί οἱ στίχοι λέγονται μυστικά, καθένας τούς λέγει γιά τόν ἑαυτό του, ἐπειδή καί ἡ μετάνοια καί διόρθωσις εἶναι ἔργα προσωπικά, τά ὁποῖα γίνονται μυστικά στήν καρδιά τοῦ καθενός.

Μετά ἀπό τίς δώδεκα προσκυνητές μετάνοιες ὁ ἱερεύς ὡς ἐπισφράγισμα ἀπαγγέλλει ἀκόμη μία φορά τήν προσευχή τοῦ τρίτου μέρους καί τήν κλείνει μέ μία ἐδαφιαία μετάνοια.

Ρίχνοντας τώρα μία ματιά σ᾿ ὅλο τό τυπικό αὐτῆς τῆς προσευχῆς τοῦ ἁγίου Ἐφραίμ, τί παρατηροῦμε; Κατ᾿ ἀρχήν βλέπουμε στήν μορφή τοῦ ἐμπαθοῦς ἀνθρώπου αὐτά τά τέσσερα πάθη καί παρακαλοῦμε τόν Θεό νά μᾶς ἐλευθερώση ἀπ᾿ αὐτά· βλέπουμε κατόπιν τήν εἰκόνα τοῦ ἀναγεννημένου ἀνθρώπου μέ τίς τέσσερεις ἀρετές καί ζητᾶμε νά μᾶς τίς χαρίση γιά νά προοδεύσουμε σ᾿ αὐτή τήν ὁδό. Μετά ἀπ᾿ αὐτά ἐπιμένουμε στήν μυστική προσευχή ταπεινούμενοι γιά τίς ἀδυναμίες καί ἁμαρτίες μας καί ἔχοντας μεγάλη ἐλπίδα στήν δύναμι καί βοήθεια τοῦ Θεοῦ. Ὅλα αὐτά τά συναισθήματα τά συνοδεύουμε μέ μετάνοια καί προσκυνητές μετάνοιες. Τί σημαίνει ἄραγε ὅλη αὐτή ἡ λειτουργία τῆς προσευχῆς;

Ἡ σωματική μετάνοια, ἡ κλίσις τῆς κεφαλῆς μέχρι τοῦ ἐδάφους, εἶναι τό ὁρατό σημεῖο τῆς μετανοίας. Μέ τήν συμμετοχή τοῦ σώματος ὁμολογοῦμε τήν πτῶσι μας στήν ἁμαρτία, στήν κατάστασι πού εὑρισκόμεθα, ἐνῶ μέ τήν ἔγερσι ἀπό τό ἔδαφος, ἐκδηλώνουμε τόν πόθο μας γιά τήν λύτρωσι ἀπό τήν ἁμαρτία καί τήν ψυχική μας μεταμόρφωσι. Ἀλλά καί ἡ λέξις "μετάνοια" μέ τήν ἀρχική της ἔννοια αὐτό σημαίνει: τήν μεταλλαγή, τήν ἀλλοίωσι καί ἀναγέννησι τοῦ νοῦ. Τό ἔργο τῆς μεταβολῆς τοῦ παλαιοῦ ἀνθρώπου σέ νέο καί πνευματικό τελειοῦται μέ τήν μετάνοια.

Ἰδού ποιό θαυμαστό ἔργο περιέχεται σ᾿ αὐτή τήν πρακτική ἐξάσκησι τῆς προσευχῆς τοῦ Ἁγίου, πού συνοδεύεται καί μέ μετάνοιες. Αὐτό πού λέγουμε μέ τό στόμα στήν προσευχή, τό φανερώνουμε συγχρόνως καί μέ τό σῶμα. Ἀναγνωρίζουμε τήν ἁμαρτωλότητά μας στήν ὁποία εὑρισκόμεθα καί πίπτομεν μέ ταπείνωσι στήν γῆ, ἀλλά σηκωνόμεθα ἀμέσως δείχνοντας ἔτσι τήν σταθερά ἐπιθυμία τῆς ψυχικῆς μας ἀναπλάσεως.

Αὐτό ἐδῶ εἶναι περισσότερο ἀπό προσευχή, εἶναι τό ἴδιο τό ἔργο τῆς μετανοίας, τό ὁποῖον μεταμορφώνει καί ἀνακαινίζει ὁλοκληρωτικά τόν ἄνθρωπο. Εἶναι μία πραγματική ἐσωτερική ἀλλαγή, ἡ ὁποία μᾶς μεταφέρει τόν νοῦ στήν εὐχαριστιακή μεταβολή τῶν Θείων Δώρων ἐπί τῆς Ἁγίας Τραπέζης, μία Εὐχαριστία τῆς μετανοίας τοῦ ἀνθρώπου. Διότι, ὅπως στήν Θεία Λειτουργία μέ τήν ἐπίκλησι τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ὑπό τοῦ ἱερέως, ὁ ἄρτος καί ὁ οἶνος μεταβάλλονται σέ Σῶμα καί Αἷμα Χριστοῦ, ἔτσι ἀκριβῶς καί ἐδῶ, μέ τήν προσευχή τοῦ ἱερέως πού ζητᾶ τίς δωρεές τοῦ θείου Πνεύματος-τά τέσσερα πνεύματα τῆς προσευχῆς-καί ὁ ἐμπαθής γίνεται ἄνθρωπος θεωμένος καί θεοειδής. Ἐδῶ ἡ προσευχή τοῦ ἁγίου Ἐφραίμ εἶναι ἡ ἐπίκλησις αὐτῆς τῆς λειτουργίας τῆς μετανοίας. Καί καθώς ἡ εὐχαριστιακή ἐπίκλησις εἶναι ἡ προσευχή τήν ὁποία ὁ Θεός ἐκπληρώνει ἀμέσως, ματαβάλλοντας τά προσφερόμενα δῶρα, ἔτσι ἀκριβῶς καί ἡ ἐπίκλησις τῆς μετανοίας, ἡ ἱκεσία πρός τόν Θεό μέ ταπείνωσι, συντριβή καί πίστι, εἰσακούεται καί ἐκπληρώνεται ἀμέσως. Αὐτό μᾶς τό πιστοποιεῖ τό Ἱερό Εὐαγγέλιο. Ὁ Τελώνης ἐστέναξε λέγοντας: "Ὁ Θεός ἱλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ" καί ἀμέσως δικαιώθηκε, ἡ ληστής ἐπί τοῦ σταυροῦ ἔκραξε: "Μνήσθητί μου, Κύριε", καί ἀμέσως ἄκουσε τό: "Σήμερον ἔση μετ᾿ἐμοῦ ἐν τῷ παραδείσῳ"!

Ἰδού λοιπόν, ὅτι οἱ ἀγῶνες τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς εἶναι λειτουργία τῆς μετανοίας, στήν ὁποία προσφέρουμε ὡς θυσία τήν ἴδια τήν ὕπαρξί μας. Ὁ Θεός δέχεται αὐτή τήν θυσία τῆς ὑπάρξεώς μας, τήν ὁποία θεραπεύει καί πνευματοποιεῖ.

Ἡ ἀναγέννησις τοῦ ἀνθρώπου, ἡ ὀντολογική του μεταμόρφωσις δέν γίνεται σέ τέλειο βαθμό ἀπότομα, ἀλλά σταδιακά καί ἡ λειτουργία τῆς μετανοίας ἐπαναλαμβάνεται πολλές φορές τήν ἡμέρα, ἐκ τῶν ὁποίων ἡ κάθε μία εἶναι καί ἕνα βῆμα πρός τήν πληρότητα τῆς θείας Χάριτος, ἕνα ἀκόμη σκαλί πρός τήν τελειότητα.

Ἐάν ἡ εὐχαριστιακή Λειτουργία εἶναι ἔκφρασις τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ πρός τούς ἀνθρώπους, ἡ λειτουργία τῆς μετανοίας εἶναι ἡ ἀπάντησις τοῦ ἀνθρώπου σ᾿ αὐτή τήν ἀγάπη, πού μέ πλήρη ἐμπιστοσύνη καί ταπείνωσι ἀντιπροσφέρει συνολικά τά δῶρα του στά χέρια τοῦ Θεοῦ. Δέν εἶναι ἐδῶ μία ἁπλῆ ὁμοιότης. Τήν ὕπαρξι καί ἐκτέλεσι τῆς λειτουργίας τῆς μετανοίας τήν μαρτυρεῖ ἥ ἴδια ἡ λειτουργική παράδοσις τῆς Ἐκκλησίας.

Εἶναι γνωστό, ὅτι, κατά τήν τάξι τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, στό ἴδιο Ἱερό Βῆμα δέν γίνονται δύο Λειτουργίες τήν ἴδια ἡμέρα. Ἔτσι βλέπουμε ὅτι ὅλες τίς ἡμέρες τῆς Ἁγίας Τεσσαρακοστῆς, ὅταν τελεῖται ἡ λειτουργία τῆς μετανοίας, δέν τελεῖται ἡ Εὐχαριστιακή Λειτουργία τῶν Τιμίων Δώρων. Ἡ Λειτουργία τῶν Προηγιασμένων  Δώρων, ὡς γνωστόν, δέν εἶναι πλήρης Λειτουργία, ἀλλά μία ἱερά τάξις γιά τήν συχνότερη συμμετοχή στήν Θεία Κοινωνία μέ προηγιασμένο Ἄρτο.

Ἡ κατακλείς τῆς προσευχῆς τοῦ ἁγίου Ἐφραίμ μέ τίς ὕψιστες ἔννοιες γιά τήν πνευματική τελειότητα, τήν ταπείνωσι καί ἀγάπη κάτι ἀκόμη ἔχει νά μᾶς εἰπῆ: Ὅτι ὁ ἄνθρωπος, ἄν καί καθαρίσθηκε ἀπό τήν ἁμαρτία καί ἀναγεννήθηκε μέ τήν μετάνοια, δέν παραμένει, ἔκτοτε ἀμέριμνος, ἀλλά ἀγωνίζεται νά προοδεύση ἀπό δυνάμεως εἰς δύναμιν, μέχρις ὅτου νά φθάση στά μέτρα τοῦ τελείου ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ ἀνθρώπου. Ἡ μετάνοια μᾶς ἀνοίγει τήν ἀτελεύτητη ὁδό τῆς θεώσεως.

 

Η ΠΡΩΤΗ ΕΒΔΟΜΑΔΑ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΤΕΣΣΑΡΑΚΟΣΤΗΣ

Στήν περίοδο τοῦ πνευματικοῦ πολέμου, λέγει ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ ὁμολογητής, ὁ ἀγωνιστής πρέπει νά σταματᾶ τίς πηγές τῶν ὑδάτων, πού εὑρίσκονται ἔξω ἀπό τό φρούριο καί νά μή ἀσχολῆται μέ τίποτε ἄλλο, παρά μέ τήν προσευχή καί τούς κόπους τῆς ἀσκήσεως.

Τά νερά πού ἔρχονται ἔξω ἀπό τό φρούριο εἶναι οἱ σκέψεις πού στέλλονται σέ κάθε αἴσθησι ἀπό τόν αἰσθητό κόσμο. Αὐτές διαπερνοῦν στήν ψυχή, ὅπως ἕνας ποταμός διασχίζει μία πολιτεία. Ἐπειδή ὁ διάβολος μεταχειρίζεται αὐτές τίς σκέψεις γιά ν᾿ ἀνοίξη πόλεμο μαζί μας, σ᾿ αὐτές τίς στιγμές τοῦ πνευματικοῦ πολέμου, πρέπει ν᾿ ἀποφεύγουμε τίς σχέσεις μας μέ κάθε τι τό ἐξωτερικό καί ν᾿ ἀσχολούμεθα μόνο μέ τήν προσευχή καί τίς σωματικές ἀσκήσεις.

Ἡ προσευχή κατευθύνει τόν νοῦ πρός τόν Θεό, ἐνῶ οἱ σωματικές ἀσκήσεις ἀνάπτουν τόν πόθο καί τήν ἀγάπη γιά τά πνευματικά. Ἔτσι λοιπόν, ὅλες οἱ δυνάμεις τῆς ψυχῆς εἶναι συγκεντρωμένες σ᾿ ἕνα τόπο καί κατευθύνονται σέ μία κατεύθυνσι πρός τόν Θεό καί ὁ ἄνθρωπος ἀποκτᾶ μεγάλη δύναμι κατά τοῦ ἐχθροῦ, γιά τόν ὁποῖον ὁ Ἴδιος ὁ Σωτήρ λέγει ὅτι δέν νικᾶται παρά μόνο μέ προσευχή καί νηστεία. (Μάρκ. 9,29).

Ἡ πνευματική ἄσκησις τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς καί ἰδιαίτερα τῆς πρώτης ἑβδομάδος, διαξάγεται ἐν ὄψει αὐτοῦ τοῦ ἀοράτου πολέμου. Μετά ἀπό μία κατάλληλη καί ἐπιμελημένη φροντίδα κατά τίς τρεῖς προηγούμενες ἑβδομάδες, ἀρχίζει ἡ καθορισμένη νηστεία σάν μιά ἀληθινή ἐπίθεσις καί πολιορκία κατά τοῦ ἐχθροῦ, πού εἶναι, κατά τόν ἅγιο Μάξιμο διμέτωπος, δηλαδή μέ τήν προσευχή καί τήν σωματική ἄσκησι.

Οἱ σωματικές ἀσκήσεις.  Ἡ νηστεία εἶναι πλήρης, διότι τράπεζα φαγητοῦ γίνεται τήν Τετάρτη, ἐνῶ δεύτερη τράπεζα τήν Παρασκευή, μέ τήν προτροπή, ὅποιος ἠμπορεῖ νά κρατήση καί τήν ἡμέρα τῆς Τετάρτης. Οἱ ἐκκλησιαστικές ἀκολουθίες συνοδεύονται μέ πολλές μετάνοιες, μικρές καί μεγάλες, οἱ ὁποῖες πρέπει ν᾿ αὐξηθοῦν καί στόν προσωπικό ἀγῶνα τοῦ καθενός στό κελλί. Οἱ Ἀκολουθίες εἶναι ἐκτενέστερες, καθώς καί οἱ ἀγρυπνίες. Οἱ σωματικές μέριμνες μετριάζονται καί ὅλος ὁ χρόνος πρέπει νά δαπανηθῆ στό πνευματικό πρόγραμμα τοῦ κοινοβίου, δηλαδή, στήν προσευχή, τήν σιωπή καί τούς πνευματικούς στοχασμούς.

Μέ τήν νηστεία, ἡ ὄρεξις, ἐπειδή προσφέρονται ὀλιγώτερες τροφές, ἀτονεῖ καί κατευθύνεται πρός τήν φυσική ὁδό τοῦ θείου ἔρωτος τοῦ Θεοῦ. Ὁ ἐρεθισμός πού εἶναι δικηγόρος τῆς ὀρέξεως, μή ἔχοντας πλέον δυνατότητα νά συνηγορήση, ἐπανέρχεται στόν φυσικό σκοπό τῆς ἐνισχύσεως τοῦ πόθου γιά τόν Θεό. Μέ ὅλα αὐτά μετριάζεται ἡ ζωή τῶν αἰσθήσεων καί τίθεται ὑπό τήν ἐξουσία τοῦ νοῦ, ὁ ὁποῖος γίνεται ἔτσι ἡγεμών ἐπί τῶν παθῶν πού φθείρουν τήν ψυχή. Τό ἀποτέλεσμα εἶναι ἄμεσο: Μέ τήν ἀποδυνάμωσι τοῦ σώματος καί τήν ἐλάφρωσί του ἀπό τό ὑλικό βάρος, ἡ ὄρεξις κατευνάζεται καί ὁ νοῦς καθαρίζεται. Οἱ δαιμονικές ἐνοχλήσεις ἀτονοῦν, ἐνῶ οἰ ἄγγελοι παρίστανται δίπλα στούς ἀγωνιστές τῆς νηστείας.

Ἡ προσευχή, εἶναι τό ἄλλο ὅπλο-μέτωπο τοῦ πολέμου. Εἶναι τροφή καί ἐνίσχυσις τῆς ψυχῆς. Πολλαπλασιάζεται μέ ὅλες τίς ἀκολουθίες καί ἰδιαίτερα μέ τήν προσευχή τοῦ ἁγίου Ἐφραίμ: "Κύριε καί Δεσποτα τῆς ζωῆς μου...", ἡ ὁποία τίθεται σάν μία πνευματική σφραγίδα στήν προσευχή αὐτῆς τῆς περιόδου. Αὐτή ἡ προσευχή τοῦ Ὁσίου εἶναι ἐπίκλησις λειτουργίας τῆς μετανοίας σ᾿ αὐτόν τόν καιρό τῆς νηστείας, ἡ ὁποία κατεργάζεται τήν μεταβολή τοῦ σωματικοῦ ἀνθρώπου σέ πνευματικόν.

Ἡ ἀνάγνωσις τοῦ ψαλτηρίου ἐπί δύο φορές, κατά τήν διάρκεια αὐτῆς τῆς ἑβδομάδος εἶναι μεγάλος θησαυρός, διότι, κατά τόν Μέγα Βασίλειο, ὁ ψαλμός εἶναι καταπέλτης τῶν δαιμόνων, χορηγός τῆς ἀγγελικῆς βοηθείας, ὅπλο κατά τήν ὥρα τῆς νυκτός, γαλήνη στίς ἡμέρες τοῦ κόπου, ἔργο ἀγγελικό, οὐράνια ζωή, εὐωδία πνευματική.

Στούς κανόνες τοῦ ὄρθρου προστίθενται οἱ Ὠδές τοῦ Μωϋσέως, οἱ Ὀκτώ ὠδές τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης καί ἡ Ὠδή τῆς Θεοτόκου. Εἶναι ἡ νικητήρια ὠδή τοῦ Ἑβραϊκοῦ λαοῦ, ὅταν ἐπέρασε διά μέσου τῆς Ἐρυθρᾶς Θαλάσσης καί λυτρώθηκε ἀπό τήν δουλεία τῆς Αἰγύπτου. Μετά εἶναι ἡ Ὠδή τῶν τριῶν Παίδων, οἱ ὁποῖοι ἔμειναν ἀβλαβεῖς μέσα στήν κάμινο τῆς Βαβυλῶνος. Ὅλες αὐτές οἱ Ὠδές μᾶς γεμίζουν μέ ἐλπίδα ὅτι ἔτσι θά λυτρωθοῦμε κι ἐμεῖς ἀπό τήν δουλεία τοῦ πονηροῦ ἄρχοντος καί ἀπό τήν κάμινο τῶν παθῶν, ἔχοντας τόν Κύριο "βοηθόν καί σκεπαστήν" γιά τήν σωτηρία μας. Οἱ προσευχές τῶν Προφητῶν Ἀββακούμ, Ἡσαΐου καί Ἰωνᾶ μᾶς ἀναγγέλλουν τήν δόξα τοῦ Μεσσίου, ὁ Ὁποῖος θά ἐκλάμψῃ ὡς ὁ ἥλιος, σώζει καί ἀνιστᾶ τήν ψυχήν ἐξ ἄδου κατωτάτου, ἐνῶ ἡ Ὠδή τῆς Θεοτόκου μᾶς φανερώνει πόσο μεγάλες εἶναι οἱ δωρεές, τίς ὁποῖες χορηγεῖ ὁ Κύριος στούς ταπεινούς δούλους Του.

Λειτουργία πλήρης αὐτές τίς ἡμέρες δέν τελεῖται, ἀλλά μόνον ἡ ἀκολουθία τῶν Προηγιασμένων Δώρων, κάθε Τετάρτη καί Παρασκευή, γιά νά ἠμποροῦμε νά κοινωνοῦμε τά Ἅγια Μυστήρια τοῦ Χριστοῦ, πού ἁγιάσθηκαν τήν προηγούμενη Κυριακή. Κατόπιν ἀκολουθεῖ ἡ κατάλυσις καί στήν σωματική τροφή.

Ἀφοῦ καταλάβουμε μέ τόν νοῦ καί τήν καρδιά μας ὅτι "Φῶς Χριστοῦ φαίνει πᾶσι", φωτίζει ὅλους μας, ζητᾶμε μετά ἐπίμονα: "Κατευθυνθήτω ἡ προσευχή μου, ὡς θυμίαμα ἐνώπιόν Σου...". Μετά γίνεται ἡ μεγάλη Εἴσοδος καί συνακολουθοῦν οἱ ἀόρατες οὐράνιες Δυνάμεις πού συλλειτουργοῦν μαζί μας μέ τόν Ἴδιο τόν Βασιλέα στήν τέλεια καί μυστική Θυσία καί κυκλώνουν τό Θυσιαστήριο.

Ἡ ἔξοδος τῶν Τιμίων Δώρων γίνεται μέ ἄκρα σιωπή, ἐνῶ οἱ Πιστοί μέ φόβο καί εὐλάβεια στέκονται μέ τήν κεφαλή τους καταγῆς, τήν ὥρα πού περνᾶ ἀπό μπροστά τους ὁ Χριστός. Εἶναι ὁ Ἴδιος ὁ Ἀρχηγός τοῦ πνευματικοῦ μας πολέμου, περικυκλωμένος ἀπό τίς οὐράνιες Δυνάμεις, ὁ Ὁποῖος περνᾶ γιά νά ἰδῆ τούς στρατιῶτες Του, πού μάχονται, νά τούς ἐνισχύση, νά τούς ἐνδυναμώση καί νά τούς ἐξασφαλίση τήν νίκη, ὅσο καιρό ὁ πόλεμος θά εἶναι ὑπό τάς διαταγάς Του.

Τό βράδυ γίνεται ἡ ἀκολουθία τοῦ Μεγάλου Ἀποδείπνου, στήν ὁποία τίς πρῶτες τέσσερεις ἡμέρες προστίθεται ὁ Μέγας Κανών τοῦ ἁγίου Ἀνδρέου Κρήτης.

Τό Μέγα Ἀπόδειπνο εἶναι σάν ἕνα στεφάνι τοῦ ἀοράτου πολέμου γι᾿ αὐτή τήν ἡμέρα. Ἡ μάχη εἶναι στό κορύφωμά της, ἐνῶ οἱ στρατιῶτες εἶναι πλήρεις δυνάμεως καί ἐλπίδος, διότι ὁ Ἴδιος ὁ Θεός πολεμᾶ μαζί τους. Γι᾿ αὐτό καί ψάλλουν: "Μεθ᾿ ἡμῶν γνῶτε ἔθνη καί ἡττᾶσθε, ὅτι μεθ᾿ ἡμῶν ὁ Θεός. Ἐπακούσατε ἕως ἐσχάτου τῆς γῆς. Ἰσχυκότες ἡττᾶσθε, ἐάν γάρ πάλιν ἰσχύσητε καί πάλιν ἡττηθήσεσθε, ὅτι μεθ᾿ἡμῶν ὁ Θεός. Θεός ἰσχυρός, ἐξουσιαστής, Ἄρχων εἰρήνης, μεγάλης βουλῆς Ἄγγελος, Πατήρ τοῦ Μέλλοντος αἰῶνος, ὅτι μεθ᾿ἡμῶν ὁ Θεός".

Σ᾿ αὐτά προστίθεται ἡ προσευχή καί ὑποχρέωσίς μας ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ: "Κύριε, τῶν δυνάμεων, μεθ᾿ ἡμῶν γενοῦ, ἄλλον γάρ ἐκτός σου βοηθόν, ἐν θλίψεσιν οὐκ ἔχομεν. Κύριε τῶν Δυνάμεων, ἐλέησον ἡμᾶς".

Ὁ Κανών τῆς μετανοίας τοῦ ἁγίου Ἀνδρέου Κρήτης εἶναι μεγάλος, ὄχι μόνο διότι ἔχει πολλά τροπάρια (271 στόν ἀριθμό) ἀπ ᾿ ὅλη τήν Ἁγία Γραφή, ἀλλά προπαντός γιά τήν πνευματική δύναμι τήν ὁποία ἔχουν τά τροπάρια. Σάν μιά σειρά τοιχογραφιῶν ἀρχίζει ὁ θεῖος συγγραφεύς ἀπό τόν Ἀδάμ καί φθάνει στήν Ἀνάληψι τοῦ Κυρίου. Μέ πλῆθος παραδειγμάτων μετανοίας καί ἀσκήσεως μᾶς προτρέπει νά τήν ἀκολουθήσουμε, κατά τήν δύναμί μας, καθώς καί τά παραδείγματα αὐτῶν πού ἔπεσαν καί κατόπιν μετενόησαν γιά νά μᾶς διδάξουν νά φυλαγώμεθα ἀπό τούς τραυματισμούς, νά τρέχουμε στόν Θεό μέ δάκρυα μετανοίας καί σωστικά ἔργα.

Καί εἶναι τόσο κατάλληλος ὁ Κανών ὥστε μπορεῖ καί τήν πλέον σκληρή καρδιά νά ὁδηγήση στήν ταπείνωσι καί διόρθωσι.

Ὁλόκληρο τό ἔργο τῆς προσευχῆς αὐτῆς τῆς περιόδου εἶναι μία ἰσχυρά δύναμις πού ἐκφράζεται μέ τήν αἴσθησι τῆς παρουσίας τοῦ Θεοῦ καί τῆς μεγάλης ἐμπιστοσύνης στήν θεία Του προστασία. Ἀπό τίς πρῶτες κιόλας ἡμέρες ὁ ἀγωνιστής αἰσθάνεται τήν πνοή τῆς νίκης ἐπί τῆς ἁμαρτίας, τήν ἀγγελία τῆς χαρᾶς τὴς Ἀναστάσεως. Στούς Κανόνες καί στά Στιχηρά τοῦ ὄρθρου ἀναγράφονται διαδοχικά οἱ παρακάτω προτροπές: "Νηστείαν οὐκ ἀποχήν βρωμάτων μόνον τελέσωμεν, ἀλλά παντός ὑλικοῦ πάθους ἀλλοτρίωσιν ἵνα...ἄξιοι γενώμεθα τῆς Ἀμνοῦ μεταλήψεως...καί πνευματικῶς ἑορτάσωμεν τήν ἐκ νεκρῶν τοῦ Σωτῆρος Ἀνάστασιν....".

Γι᾿ αὐτό στό τέλος αὐτῆς τῆς ἑβδομάδος, τῆς αὐστηρᾶς νηστείας καί σκληρᾶς ἀσκήσεως, αἰσθάνεσαι ἀναζωγονημένος, καθαρός στόν νοῦ, ἀλλοιωμένος καί ἀνανεωμένος στήν ψυχή καί στό σῶμα, διότι ὁ ἄνθρωπος δέν τρέφεται μόνο μέ ψωμί, κατά τόν λόγο τοῦ Κυρίου (Ματ.4,4).

Ἀλλ᾿ ἐπειδή ὁ νοῦς δέν ἠμπορεῖ νά μείνη πολύ καιρό σ᾿ αὐτή τήν ἴδια πνευματική κατάστασι, ἡ τάξις τῆς προσευχῆς διανθίζεται μέ ἀναγνώσεις ἀπό τίς Ἅγιες Γραφές: τούς Προφῆτες, τήν Γένεσι, τήν Σοφία Σολομῶντος, καθώς κι ἀπό τούς λόγους τῶν μεγάλων ἀγωνιστῶν καί πνευματικῶν διδασκάλων Ἐφραίμ τοῦ Σύρου, Ἰωάννου τῆς Κλίμακος καί Θεοδώρου τοῦ Στουδίτου.

Ὁ ἅγιος Ἐφραίμ ὁ Σῦρος, "ἡ κιθάρα τοῦ Θείου Πνεύματος", μᾶς μακαρίζει γιά τήν τόλμη μέ τήν ὁποία θέλουμε νά πολεμήσουμε καί γιά τόν παράδεισο πού περιμένει, ὅσους καλῶς ἀγωνισθοῦν. Μακαρίζει ὅλους τούς ἐραστές τῶν ἀρετῶν γιά νά μᾶς παρακινήση νά τίς ἀκολουθήσουμε καί ὀνειδίζει τούς ἀδιαφόρους καί ὀκνηρούς, γιά νά μᾶς προκαλέση τήν ταπείνωσι, τόν ζῆλο καί τά δάκρυα.

Ὁ ἄγιος Ἰωάννης τῆς Κλίμακος, ὡς πολύπειρος στόν ἀόρατο κατά τῶν ἐχθρῶν πόλεμο, μᾶς παρουσιάζει σάν σ᾿ ἕνα καθρέπτη τούς τρόπους τῆς ἀσκήσεως, τά δαιμονικά τεχνάσματα, τήν ἀλληλοδιαδοχή τῶν ἀρετῶν καί τῶν παθῶν, ὅπως ἄλλωστε τά γνωρίζουμε καί ἀπό τόν ἑαυτό μας καί μέ πολλή ἐμπειρική τέχνη μᾶς κατευθύνει καί μᾶς ἀνεβάζει στήν κλίμακα τῆς τελειότητος, ἀπό τά ἐπίγεια στά οὐράνια.

Ἔτσι ὁ μεγάλος διδάσκαλος τῆς κοινοβιακῆς ζωῆς μέ τό ἔλαιον τῶν λόγων του, μᾶς συμβουλεύει ἰδιαίτερα στόν σωτήριο ἀγῶνα, τί πρέπει νά κάνουμε στήν μοναχική μας ζωή. Ὁ ἀγωνιστής μέ τήν τροφή τῶν πνευματικῶν αὐτῶν συμβουλῶν ἐξυψώνεται καί μέ πολύ πόθο προσηλώνεται στήν προσευχή, ἐνῶ ἡ καθαρότης διά τῆς προσευχῆς γίνεται βαθύτερη καί πληροῦται ὁ νοῦς μέ τόν θεῖο φωτισμό.

Ἡ λέξις  νηστεία δέν περιορίζεται μόνο στήν ἀναχαίτισι μερικῶν τροφῶν, ἀλλά δηλώνει τό ὁλοκληρωμένο ἔργο τῆς ἀναγεννήσεως τοῦ ἀνθρώπου, στό σῶμα καί στήν ψυχή. Γι᾿ αὐτό τό στιχηρό τοῦ ἑσπερινοῦ τῆς Δευτέρας λέγει: "Νηστεύσωμεν νηστείαν δεκτήν εὐάρεστον τῷ Κυρίῳ. Ἀληθής νηστεία, ἡ τῶν κακῶν ἀλλοτρίωσις, ἐγκράτεια γλώσσης, θυμοῦ ἀποχή, ἐπιθυμιῶν χωρισμός, καταλαλιᾶς, ψεύδους καί ἐπιορκίας. Ἡ τούτων ἔνδεια νηστεία ἐστιν, ἀληθής καί εὐπρόσδεκτος".

Ἐνῶ ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος μᾶς ἐρωτᾶ: "" Νηστεύεις; Δεῖξε μου αὐτό τό ἔργο. Πῶς; Ἐάν βλέπης ἕνα πτωχό, ἐλέησέ τον. Ἕνας φίλος σου ἔχει καλό ὄνομα, ἐσύ μή τόν ζηλεύεις. Ὄχι μόνο τό στόμα καί τό στομάχι νά νηστεύουν, ἀλλά καί τά μάτια καί τά αὐτιά, καί τά πόδια καί τά χέρια μας νά νηστεύουν παραμένοντας καθαρά ἀπό τήν ἁρπαγή καί τήν γαστριμαργία. Τά πόδια μας ἄς μή τρέχουν στά ἄσεμνα θεάματα, τά μάτια μας ἄς μή βλέπουν μέ πονηρία τίς ξένες καί μάταιες ἀπολαύσεις, τό στόμα νά νηστεύη ἀπό τά ἀδιάντροπα λόγια...".

Τό Σάββατο, στό τέλος δηλαδή τῆς ἑβδομάδος γίνεται μνημόνευσις τοῦ θαύματος τοῦ ἁγίου μεγαλομάρτυρος Θεοδώρου τοῦ Τήρωνος, ὁ ὁποῖος ἐλύτρωσε τούς νηστεύοντας Χριστιανούς ἀπό τό μίασμα τῶν εἰδωλοθύτων, πού ἐξέθεσε στήν ἀγορά ὁ χριστιανομάχος αὐτοκράτορας Ἰουλιανός ὁ Παραβάτης. Τό θαῦμα εἶναι συγχρόνως καί ἕνας τρόπος λήξεως τῆς ἑβδομαδιαίας ἀσκήσεως, πού μᾶς δείχνει ὅτι μέ τήν νηστεία καί προσευχή ματαιώνονται ὅλες οἱ μηχανορραφίες τῶν ὁρατῶν καί ἀοράτων ἐχθρῶν, διότι "εἰ ὁ Θεός μεθ᾿ ἡμῶν, οὐδείς καθ᾿ ἡμῶν".

 

ΟΙ ΚΥΡΙΑΚΕΣ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΤΕΣΣΑΡΑΚΟΣΤΗΣ

Μετά τήν ἑβδομάδα τῶν πνευματικῶν ἀγωνισμάτων καί νικῶν, οἱ ἀσκήσεις κἄπως μετριάζονται. Ἡ σωματική τροφή προσφέρεται μία φορά τήν ἡμέρα, ἐνῶ τό Σάββατο καί τήν Κυριακή ἀπό δύο φορές καί μέ λάδι. Οἱ ἐκκλησιαστικές ἀκολουθίες συνεχίζονται ἀπαράλλακτα, ἐκτός τῆς Λειτουργίας τῶν Προηγιασμένων Δώρων, ἡ ὁποία τελεῖται ἀπό τώρα δύο φορές τήν ἑβδομάδα, δηλαδή, Τετάρτη καί Παρασκευή. Ἐπί πλέον κάθε Κυριακή ἔχει μία ἰδιαίτερη ἑορτή, ἡ ὁποία εἶναι συγχρόνως ἕνας σταθμός ἐλέγχου τῶν ἀποτελεσμάτων πού ἔχουμε ἀπό τόν πνευματικό ἀγῶνα μέχρι ἐδῶ κι ἕνας ὁδηγός γιά τά ἑπόμενα.

 

1. ΚΥΡΙΑΚΗ  ΤΗΣ  ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ

Ἡ πρώτη Κυριακή τῆς Μεγάλης Νηστείας εἶναι ἡ Κυριακή τῆς Ὀρθοδοξίας, δηλαδή ἡ ἑορτή τῆς νίκης τῆς ἀληθινῆς πίστεώς μας ἐναντίον ὅλων τῶν αἱρέσεων καί πλανῶν, οἱ ὁποῖες ἐφώρμησαν στήν περίοδο τῶν ὀκτώ αἰώνων καί προπαντός ἡ ἑορτή τῆς ἀναστηλώσεως τῆς τιμῆς τῶν ἁγίων Εἰκόνων, ἡ ὁποία ἔγινε μέ τήν τελευταία Οἰκουμενική Σύνοδο, μετά ἀπό πολλά  χρόνια αἱματηρῶν ἀγώνων ἐναντίον τῶν εἰκονομάχων.

Ἡ νίκη τῆς Ὀρθοδοξίας εἶναι ἡ ἐκπλήρωσις τῆς ὑποσχέσεως τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ, ὅτι οὔτε οἱ πῦλες τοῦ ἄδου δέν θά ἠμπορέσουν νά κλονίσουν τήν Ἁγία Ἐκκλησία. Ὁλόκληρη ἡ εἰδωλολατρική μανία καί ἀδικία ξεσηκώθηκε κατά τῆς Ἐκκλησίας στήν διάρκεια τῆς ἱστορίας της, ἀλλά συνετρίβη καί διασκορπίσθηκε, ὅπως τά κύματα τῆς θαλάσσης ἀπό τήν ἀσάλευτη Πέτρα, πού εἶναι ὁ Χριστός.

Γιά τόν χριστιανικό κόσμο, ὁ ὁποῖος ἀσκεῖται πνευματικά στήν περίοδο τῆς νηστείας, ἡ νίκη τῆς Ὀρθοδοξίας εἶναι μία ἐνθαρρυντική δύναμις, ὅτι ποτέ δέν θά ἐξασθενήση, ἀλλά θά πολεμᾶ μέ περισσότερη τόλμη, ἐπειδή γνωρίζει ὅτι ὁ Θεός εἶναι μαζί μας καί οὐδείς ἐναντίον μας.

Ἡ ἑορτή γίνεται ἀκόμη λαμπρότερη γιά τήν μεγάλη σημασία πού ἔχει ἡ τιμή τῶν ἁγίων Εἰκόνων στήν χριστιανική μας ζωή.

Ὅπως θεολογοῦν οἱ μεγάλοι Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας, ὁ Θεός ἔλαβε ἀνθρώπινο σῶμα γιά νά κάνη τόν ἄνθρωπο θεό, κατά χάριν. "Διά τοῦτο γάρ ὁ ὑψηλός Θεός, ἐπί γῆς ἐφάνη ταπεινός ἄνθρωπος βουλόμενος ἑλκῦσαι πρός τό ὕψος...", παρέχοντας τήν δύναμι, ὅσοι πιστεύσουν στό Ὄνομά Του, νά γίνουν υἱοί Θεοῦ (Ἰωάν.1,12). Ἀφοῦ ἔγινε ὁρατός καί ψηλαφητός ὁ Σωτήρ, μπορεῖ καί νά ἀπεικονισθῆ στήν εἰκόνα, ὡσαν ἕνας ἄνθρωπος. Ἀλλά τό σῶμα τοῦ Κυρίου, δέν ἦτο ὅμοιο μέ τό σῶμα τοῦ ἁμαρτωλοῦ ἀνθρώπου. Ἦτο σῶμα ἅγιο, θεωμένο καί ἄφθαρτο, ὅπως θά εἶναι τά σώματα μετά τήν κοινή ἀνάστασι. Ὁ Χριστός, λοιπόν, ἔγινε ἡ ἀπαρχή τῆς ἀναστάσεώς μας...Ἐπίσης οἱ Ἅγιοι μέ τήν δύναμι τῆς πίστεώς τους, μέ τήν ἐφαρμογή ὅλων τῶν ἐντολῶν τοῦ Θεοῦ, μέ τήν ἄσκησι καί τήν ὑπομονή, ἀπ᾿ αὐτήν ἀκόμη τήν ζωή, ὅσο εἶναι δυνατόν, ὡμοιώθησαν μέ τόν Χριστόν καί μᾶς ἄφησαν γιά παράδειγμα τήν λαμπρά εἰκόνα τοῦ θεωμένου ἀνθρώπου. Ἡ ζωγραφισμένη εἰκόνα, αὐτό ἀκριβῶς τό πρᾶγμα παρουσιάζει ἐνώπιόν μας. Ὄχι τήν μορφή τοῦ πεπτωκότος ἁμαρτωλοῦ καί νεκροῦ ἀνθρώπου, ἀλλά τήν δοξασμένη καί αἰώνια μορφή του, ὄχι τό ἀνθρώπινο σῶμα, ἀλλά τό μεταμορφωμένο, τό νέο καί ἀναστημένο.

Αὐτή εἶναι ἡ ἀπεικόνισις τοῦ πνευματικοῦ ἀνθρώπου, ἡ ὁρατή μέ τούς σωματικούς  ὀφθαλμούς ἁγιότης. Καί, ἐπειδή οἱ Ἅγιοι στήν ἐπίγεια ζωή τους, ἦσαν πλήρεις Πνεύματος Ἁγίου, ἡ Χάρις ἀναπαύεται καί στίς εἰκόνες αὐτῶν, ὅπως ἀναπαύεται καί στ᾿ ἅγια Λείψανά τους. Ἔτσι, λοιπόν, ἡ εἰκόνα εἶναι ἡ ζωντανή  παρουσία τοῦ Θεοῦ, ὁ Ὁποῖος εἶναι "θαυμαστός ἐν τοῖς ἁγίοις αὐτοῦ", κατά τήν ὑπόσχεσί του, ὅτι θά εἶναι μαζί μας ὅλες τίς ἡμέρες, πρᾶγμα τό ὁποῖο αἰσθανόμεθα μέ τήν ἀκρόασι τῶν λόγων του, τόν γευόμεθα στήν θεία Εὐχαριστία καί τόν λατρεύουμε στίς Εἰκόνες.

Στούς Χαιρετισμούς τῆς Θεομήτορος ἀκούομεν: "Χαῖρε λαμπάς τοῦ ἀδύτου φέγγους. Χαῖρε, ἀκτίς μυστικῆς ἡμέρας". Σάν μία ἀκτίνα φωτός ἀπό τόν ἄλλο κόσμο, ἡ εἰκόνα εἶναι ἡ φανέρωσις στόν κόσμο τοῦ μέλλοντος αἰῶνος, μέ τήν ὁποία βλέπουμε τόν Θεό μέ τούς σωματικούς μας ὀφθαλμούς. Γι᾿ αὐτό, ὅταν ἀντικρύζουμε τήν εἰκόνα, οἱ ὀφθαλμοί μας δέν σταματοῦν στήν ὕλη, μέ τήν ὁποία εἶναι κατασκευασμένη-τό ξύλο καί τά χρώματα-ἀλλά ὁ νοῦς περνᾶ πέραν ἀπ᾿ αὐτά καί ὑψώνεται στήν γνῶσι τῶν ἀοράτων μυστηρίων, ἐνῶ ἡ τιμή πού προσφέρεται στήν εἰκόνα, ἀποδίδεται στό εἰκονιζόμενο πρόσωπο καί ἀπ᾿ ἐκεῖ στόν Θεό, τήν Πηγή τῆς ἁγιότητος.

Μ᾿ αὐτή τήν ἔννοια, ἡ εἰκόνα ἔχει μεγάλη σημασία γιά τήν σωτηρία μας. Αὐτή εἶναι ἕνα πρότυπο γιά ἐμᾶς, μᾶς δείχνει πῶς πρέπει νά εἴμεθα, τήν ἁγιότητα τήν ὁποία πρέπει νά πραγματοποιήσουμε στήν ζωή μας μέ τήν βοήθεια τῆς Χάριτος τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Καί εἶναι ὄχι μόνο πρότυπο, ἀλλά καί ἕνας πνευματικός διδάσκαλος στήν χριστιανική ζωή μας. Διότι οἱ Ἅγιοι πού εἶναι στίς εἰκόνες μέ ὅλες τίς σωματικές αἰσθήσεις, κουφές καί μουγγές ἐνώπιον τοῦ ἐξωτερικοῦ κόσμου, εἶναι ἐνσάρκωσις τῆς προσευχῆς καί ἡ ἴδια ἡ εἰκόνα εἶναι προσευχή. Κατόπιν, ἡ Χάρις πού κατοικεῖ στήν εἰκόνα δέν εἶναι ἀνενέργητη. Μεταδίδεται στούς Πιστούς πού τήν προσκυνοῦν, ἁγιάζει τά μάτια πού τήν βλέπουν, θεραπεύει τίς ψυχικές καί σωματικές ἀδυναμίες καί εἶναι μία δυνατή σκέπη ἐναντίον τῶν μαινομένων ἐχθρῶν.

Στήν πρώτη ἑβδομάδα τῆς νηστείας πολεμήσαμε κι ἐμεῖς μέ τίς ἐχθρικές δυνάμεις, καθαρισθήκαμε σωματικά καί ψυχικά μέ τήν μετάνοια, τούς ἀσκητικούς κόπους, τήν προσευχή, τά δάκρυα καί μέ τήν μετάληψι τῶν Θείων Μυστηρίων, γιά ν᾿ἀνακαινίσουμε κι ἐμεῖς στόν ἑαυτό μας τήν εἰκόνα τοῦ πνευματικοῦ ἀνθρώπου. Σέ τί μέτρα κατωρθώσαμε νά κάνουμε αὐτό τό ἔργο;

Ἡ ἑορτή τῶν ἁγίων Εἰκόνων θέτει ἐνώπιόν μας τά τετελειωμένα πρότυπα τῶν Ἁγίων γιά νά ἠμποροῦμε νά κάνουμε σύγκρισι βλέποντας τί εἴμεθα καί τί πρέπει νά εἴμεθα. Ὅταν ἀντικρύσουμε αὐτή τήν διαφορά μας μέ τά πρότυπα τῶν ἀρετῶν, πρέπει ἀναχωρῶντας ν᾿ ἀποβλέπουμε σ᾿ αὐτά μέ ταπείνωσι, ν᾿ αὐξήσουμε μέ πόθο τούς κόπους καί νά καθαρισθοῦμε ἐσωτερικά κυρίως στήν νηστεία, πού ἀκολουθοῦμε τώρα καί μέχρι τοῦ τέλους τῆς ζωῆς μας. Ἀκόμη νά δώσουμε αἷμα καί νά λάβουμε πνεῦμα, καθώς λέγουν οἱ Πατέρες, γιά ν᾿ ἀξιωθοῦμε τῆς μακαρίας ζωῆς τῶν Ἁγίων.

Γιά τόν σκοπό αὐτόν, ἔχουμε βοηθούς: Τήν Θεία Χάρι, τίς προσευχές τῶν Ἁγίων καί τίς ἅγιες αὐτῶν Εἰκόνες. Ὅταν τιμοῦμε καί ἀσπαζόμεθα μέ εὐλάβεια αὐτές, κοινωνοῦμε καί ἐμεῖς τῆς Χάριτος τοῦ εἰκονιζομένου ἁγίου, παίρνουμε δύναμι  καί ἐνίσχυσι στόν ἀγῶνα, τόν ὁποῖον πρέπει νά διεξάγουμε νικηφόρως.

Τό ἐνδιαφέρον  πού δείχνει σήμερα πολύς κόσμος γιά τίς παλαιές εἰκόνες, ἔχει μιά βαθειά ἔννοια. Ὁ ἄνθρωπος ἔχει ἀνάγκη ἀπό παραδείγματα ζωῆς, ἁγιότητος κι αὐτά εἶναι πολύ σπάνια. Ἀπό τήν ἄλλη πλευρά οἱ ἁγιογράφοι ἔχασαν τήν τέχνη ἀπεικονίσεως τῶν ἀληθινῶν εἰκόνων καί ζωγραφίζουν ἄνθρωποι ἐπίγειοι καί ὄχι οὐράνιοι, πλήρεις θείας Χάριτος καί καθ᾿ ὁμοίωσιν Θεοῦ. Αὐτές οἱ εἰκόνες πού μιλᾶμε τώρα δέν ἱκανοποιοῦν τήν δίψα τῆς ψυχῆς, Ὅπως τό ζωγραφιστό νερό δέν κατευνάζει ποτέ τήν σωματική δίψα. Ἔτσι, νομίζω, ἐξηγεῖται ἡ ἀναζήτησις γιά τίς παλαιές εἰκόνες, οἱ ὁποῖες εἶναι καρπός εὐλαβείας καί πίστεως αὐτῶν πού τίς ἐζωγράφισαν, πού ἁγιάσθηκαν καί ἐθεώθησαν μέ τήν βοήθειά τῆς Χάριτός τους.

 

ΔΕΥΤΕΡΑ  ΕΒΔΟΜΑΔΑ  ΚΑΙ  ΚΥΡΙΑΚΗ

Μετά τόν σταθμό πού ἐκάναμε γιά τήν Κυριακή τῆς Ὀρθοδοξίας, ἀκολουθεῖ ἡ δεύτερη Κυριακή καί ἑβδομάδα μέ τήν συνηθισμένη τάξι.  Ὁμοίως καί τώρα οἱ ἱερές Ἀκολουθίες, οἱ Ψαλμωδίες καί οἱ ἀναγνώσεις ὄρθρου καί ἑσπερινοῦ μᾶς ἀνδρειώνουν στούς πνευματικούς μας ἀγῶνες. Τό τέλος κάθε ἑβδομάδος συνδέεται μ᾿ ἕνα ἰδιαίτερο γεγονός. Στήν ἑβδομάδα αὐτή τίθεται ἐνώπιόν μας παράδειγμα ἀπό τήν Παλαιά Διαθήκη.

"Νηστεία τόν Μωϋσέα, θεόπτην ἀπειργάσατο, Ἠλίαν πάλαι φλογερόν ἡνίοχον...". "Ἀδελφοί ἐργασάμενοι ὡς ὁ Ἠλίας ὁ θεσβίτης, τάς τέσσαρας μεγάλας ἀρετάς..", δηλαδή τήν προσευχή, τήν ἐλεημοσύνη, τήν ταπείνωσι καί τήν νηστεία. Οἱ τρεῖς πρῶτες ἐνισχυόμενες μέ τήν νηστεία, ἀναδείχθηκαν δυνατώτερες καί ἀπό τό πῦρ, καί μέ τήν νηστεία θά λυτρωθοῦμε κι ἐμεῖς ἀπό τό πῦρ τῆς γεέννης.

Ἡ νηστεία ὅμως εἶναι ἀνεκτέλεστη, χωρίς τήν ταπείνωσι καί τήν ἐλεημοσύνη. Συνεπῶς πρέπει νά τήν στολίσουμε μέ τήν συγχώρησι αὐτῶν πού μᾶς ἔφταιξαν καί μέ τήν ἐλεημοσύνη πρός τούς πτωχούς, ἡ ὁποία πρέπει νά γίνεται κρυφά, ὥστε νά μή γνωρίζη τό ἀριστερό τί κάνει τό δεξιό. Διότι τίποτε δέν σώζει τήν ψυχή, ὅσο οἱ δωρεές γιά τούς πτωχούς πού ἑνώνονται μέ τήν νηστεία καί λυτρώνουν ἀπό τόν αἰώνιο θάνατο. Ἔτσι, λοιπόν τροφοδοτούμεθα μέ τίς δωρεές τοῦ Πνεύματος καί ὡσάν ἕνα ποτό νά πίνουμε ἀπό τίς πηγές τῶν δακρύων καί νά δοξολογοῦμε τόν Θεό, ὥστε κι ἐμᾶς νά χαροποιήση μέ τόν ἐρχομό τῆς μεγάλης χαρᾶς κατά τό τέλος τῆς νηστείας.

Ἡ Κυριακή πού στεφανώνει αὐτή τήν ἑβδομάδα εἶναι ἀφιερωμένη στόν μέγα ἀρχιεπίσκοπο Θεσσαλονίκης, τόν ἅγιο Γρηγόριο τόν Παλαμᾶ, τόν ὑπέρμαχο καί θεολόγο τοῦ ἀκτίστου Φωτός, τό ὁποῖον, ὅταν τό εἶδαν οἱ Μαθητές στό Ὄρος Θαβώρ, κατά τήν Μεταμόρφωσι τοῦ Κυρίου, δέν ἤθελαν νά τό στερηθοῦν, γι᾿ αὐτό καί ἔλεγαν: "Κύριε, καλόν ἐστιν ἡμᾶς ὧδε εἶναι.."

Ὁ Θεός εἶναι Φῶς. "Ἐγώ εἰμί τό Φῶς τοῦ κόσμου", λέγει ὁ Κύριος "Ἰωάν.8,12), ἐνῶ ἡ Ἐκκλησία διακηρύσσει: "Φῶς ἐστιν ὁ Πατήρ, Φῶς ὁ Υἱός, Φῶς τό Πνεῦμα τό Ἅγιον". Ὁ Θεός φανερώθηκε ἐν εἴδει πυρός στό Χωρήβ καί μέ τήν φωτεινή νεφέλη, ὁ Υἱός ἔλαμψε ὡς ἥλιος στό Θαβώρ, ἐνῶ τό Ἅγιο Πνεῦμα ἐν εἴδει πυρίνων γλωσσῶν τήν ἡμέρα τῆς Πεντηκοστῆς. Τό φῶς εἶναι ἡ δόξα τοῦ Θεοῦ, ἡ δόξα τῆς ὀγδόης καί αἰωνίου ἡμέρας, στήν ὁποία θά δοξασθοῦν ἐν οὐρανῷ οἱ Ἅγιοι, οἱ ὁποῖοι "ἐκλάμψουσιν ὡς ὁ ἥλιος", διότι φῶς εἶναι ἡ δόξα τῆς αἰωνίου ζωῆς.

Ἀπ᾿ αὐτό τό φῶς ὅμως, ἠμποροῦν νά κοινωνήσουν καί οἱ ἄνθρωποι, ὅσο εἶναι δυνατόν, ἐνῶ εὑρίσκονται ἀκόμη σωματικά σ᾿ αὐτήν ἐδῶ τήν γῆ. Τό εἶδαν μέ τά αἰσθητά τους μάτια οἱ Μαθητές στό Θαβώρ καί πολλοί Ὅσιοι καί περικυκλώθηκαν ἀπ᾿ αὐτό σάν μιά φλόγα πυρός. Ὁ ὅσιος Παῦλος τοῦ Λάτρου τό εἶδε σάν πῦρ καί φάνηκε ὁ μανδύας του σάν μιά μεγάλη φλόγα, τήν ὥρα πού ὕψωνε τά χέρια του στήν προσευχή, σάν νἆταν  δύο ἀναμμένες λαμπάδες...

 

Τόν ἅγιο Γρηγόριο Δεκαπολίτη συχνά ἔβλεπε ὁ μαθητής του νά εἶναι λαμπρός σάν τόν ἥλιο, ἐνῶ ἀπό τό στόμα του ἐξερχόταν πῦρ, ὅταν ὡμιλοῦσε. Στίς ἡμέρες μας ὁ ἅγιος Σεραφείμ τοῦ Σαρώφ ἐμφανίσθηκε στόν μαθητή του Μοτοβίλωφ νά λάμπει σάν τόν ἥλιο, ἐνῶ ὁ ὅσιος Μαρκιανός, ἔγκλειστος στήν λαύρα Πετσέρσκα, τίς νυκτερινές ὧρες ἀκτινοβολοῦσε σάν ἕνα θεῖο φῶς. Μάλιστα οὐδέποτε ἄναψε στό κελλί του κερί, διότι ἠμποροῦσε νά διάβάζη μόνο μ᾿ αὐτό τό θεῖο φῶς. Καί οἱ Βίοι τῶν Ἁγίων εἶναι γεμᾶτοι ἀπό τέτοιου εἴδους παραδείγματα.

Ἀλλά γιά ν᾿ ἀξιωθῆ αὐτῆς τῆς λαμπρότητος ὁ ἄνθρωπος σήμερα, πρέπει νά καταβάλη μεγάλους κόπους, καθώς τό ἀναφέρει καί ὁ ἅγιος Γρηγόριος Δεκαπολίτης στόν μαθητή του. "Καί σύ, τέκνον μου, λέγει ὁ ἴδιος, ὅταν ἀγωνισθῆς νά καθαρίσης τόν ἐαυτό σου ἀπό τά σωματικά καί ψυχικά πάθη καί κόψεις μέ τό σπαθί τοῦ Πνεύματος τ᾿ ἀγκάθια τῶν παθῶν καί προσεύχεσαι ἀπό τό βάθος τῆς καρδιᾶς σου στόν Θεό, ὅπως Αὐτός ὁ Ἴδιος ἔχει φυτεύσει μέ τό θεῖον Του πῦρ τούς καρπούς τῶν ἀρετῶν, τότε καί ἐσύ θά γίνης καθαρό δοχεῖο τοῦ Θεοῦ καί οἱ λόγοι σου θά εἶναι γεμᾶτοι ἀπό θεῖο φῶς". (Ἀπό τό συναξάρι του).

Τό ἔργο εἶναι φυσικό γι᾿ αὐτούς πού ἀγωνίζονται στό πνευματικό στάδιο. Ὅπως ὅλα τά πράγματα διά τοῦ φωτός μεταβάλλονται σέ φῶς π.χ. τό νερό, τό ξύλο, ὁ σίδηρος κλπ. καί ὅσο τό πῦρ εἶναι δυνατώτερο, τόσο καί ὁ ἄνθρωπος μέ τήν φλόγα τῆς πίστεως καί τῶν πνευματικῶν ἀσκήσεων γίνεται διάφανος καί ξεχύνεται αὐτό τό φῶς τῆς Χάριτος καί ἐξωτερικά, τό ὁποῖον κατοικεῖ μέσα του ἀπό τό Ἅγιο Βάπτισμά του. Τό κερί πού ἀνάβει ὁ Πιστός στό μανουάλιο, τό λάδι πού ρίχνει στό καντήλι αὐτό ἀκριβῶς τό πρᾶγμα συμβολίζει, ὅτι ὁ ἄνθρωγπος ἠμπορεῖ καί πρέπει νά μεταμορφωθῆ σέ φῶς, ἔτσι ὅπως τό κερί μετατρέπεται σέ φῶς. "Ἐγώ εἰμί τό Φῶς τοῦ κόσμου", λέγει ὁ Σωτήρ, θέλοντας ἔτσι νά μᾶς διδάξη ὅτι μόνο, ὅταν ἐλλαμφθοῦμε ἀπό τό Φῶς-Χριστόν γινόμεθα καί ἐμεῖς φῶς.

Ἡ ὁδός τοῦ φωτός εἶναι ἀνοικτή γιά ὅλους τούς Πιστούς, ἀλλά, ὅπως μᾶς ἐδίδαξαν τά ἀνωτέρω παραδείγματα, αὐτή τήν ὁδό ἀξιώθηκαν νά τήν βαδίσουν οἱ μεγάλοι ὅσιοι καί ἀναχωρήσαντες ἀπό τόν κόσμον ἐρημῖτες, ζώντας στήν ἁγία ἡσυχία μέ τέλεια ξενιτεία, μέ ἐνασχόλησι στίς ἱερές θεωρίες, μέ ἀκατάπαυστο ἔργο τήν νῆψι καί τήν νοερά προσευχή πού ἐπιστεγαζόταν μέ τό γλυκύτατο ὄνομα τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ: "Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, Υἱέ τοῦ Θεοῦ, ἐλέησόν με τόν ἁμαρτωλό". Ἡ ἐπιτέλεσις αὐτῆς τῆς ἐργασίας μέ τήν συγκέντρωσι τοῦ νοῦ στήν καρδιά, μέ ἀδίστακτη πίστι, μέ φλογερά ἀγάπη πρός τόν Θεό καί μέ ἁγία εὐλάβεια. Αὐτή ἡ προσευχή καθαρίζει τόν ἄνθρωπο ἀπό ὅλη τήν ἀκάθαρτη ὕλη τῶν παθῶν. Τόν κάνει  φωτεινό κατοικητήριο τοῦ ἁγίου Πνεύματος καί τόν ἀξιώνει νά ἰδῆ τό θεῖον φῶς ἀπό τήν παροῦσα ζωή, ὡσάν ἕνα ἀρραβῶνα τῆς μακαρίας καί αἰωνίου ζωῆς.

Ἐάν ἡ Χάρις τόν καταυγάση στήν παροῦσα ζωή, τήν ὁποία χαρίζει ὁ Θεός μόνο στούς ἐκλεκτούς Του, κατόπιν ἡ λαμπρότης τοῦ μέλλοντος αἰῶνος, ὅπου "οἱ δίκαιοι ἐκλάμψουσιν ὡς ὁ ἥλιος", θά εἶναι χαρακτηριστικό γνώρισμα ὅλων τῶν σεσωσμένων. Γι᾿ αὐτό μᾶς προετοιμάζουν καί οἱ ἀσκήσεις τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς.

Ἀλήθεια, θαυμαστός εἶναι αὐτός ὁ καιρός τῆς νηστείας, καθώς μᾶς λέγει τό τροπάριο. Τήν περασμένη Κυριακή τιμήσαμε τίς μεγαλύτερες μορφές τῶν ἁγίων  καί μέσα μας ἄναψε ὁ πόθος νά μιμηθοῦμε τήν ζωή τους. Τώρα σ᾿ αὐτή τήν Κυριακή ἀνυψωθήκαμε πιό ψηλά. Ἀνεβήκαμε στό ἀστραπηφόρο ὄρος Θαβώρ καί διδαχθήκαμε τήν μυστική ἐργασία τῆς ἱερᾶς προσευχῆς, ὅτι μέσα στό φῶς τοῦ Κυρίου βλέπουμε κι ἐμεῖς αὐτό τό φῶς. Ἔτσι θ᾿ ἀνάψη μέσα μας περισσότερο ἡ ἐπιθυμία ν᾿ ἀνεβοῦμε στό ὄρος τοῦ Κυρίου, πού εἶναι ἡ Ἐκκλησία Του, στολισμένη μέ κάθε ἱερό καί ἅγιο αὐτές τίς ἡμέρες: μέ τίς ἅγιες εἰκόνες, τήν νοερά προσευχή καί ἐνδεδυμένη μέ τό ἀνέσπερο φῶς.

"Κύριε, καλόν ἐστιν ἡμᾶς ὧδε εἶναι".

"Δεῦτε ἀναβῶμεν εἰς τό ὄρος Κυρίου καί ἐν οἴκῳ Θεοῦ ἡμῶν καί ὑψωθέντες τῷ πνεύματι τῷ φωτί Αὐτοῦ ἐλλαμφθῶμεν..."

 

ΤΡΙΤΗ  ΕΒΔΟΜΑΔΑ  ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ  ΤΕΣΣΑΡΑΚΟΣΤΗΣ

Ἡ τρίτη ἑβδομάδα συνεχίζει νά μᾶς προτρέπη μέ τά παραδείγματα τῶν μεγάλων νηστευτῶν τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, γιά ν᾿ ἀξιωθοῦμε τῶν ἰδίων χαρισμάτων μέ αὐτούς. "Ὥσπερ Σαμψών νηστείᾳ δυναμωθέντες δεῦτε, ὡς ἄλλον θῆρα πατάξωμεν λαοί, τόν τῆς γαστρός δαίμονα, καί οὐ μή γελάσῃ ἡ Δαλιδά τῶν παθῶν, ἐξαπατῶσα ἡμᾶς". (Δευτέρα τῆς τρίτης ἑβδομάδος).

"Γεδεών τόν θαυμάσιον, ἐκμιμουμένη ψυχή, ἀρετάς φέρουσα, πίστιν, ἐλπίδα καί ἀγάπην Χριστοῦ, ἔξελθε κτείνουσα, τά ἀλλόφυλα πάθη...".

Συγχρόνως ὅμως ἡ ἑβδομάδα αὐτή θέτει ἐνώπιόν μας πάλι τήν παραβολή τοῦ ἀσώτου υἱοῦ γιά νά ἐπιστρέψουμε μέ μετάνοια στόν Οὐράνιο Πατέρα. Ἡ ἁμαρτία μᾶς κάνει δούλους τοῦ διαβόλου καί τῶν ἐπαισχύντων παθῶν.

"Πάτερ Ἀγαθέ, ὅλα, ὅσα μοῦ ἐχάρισες, τά σπατάλησα μέ τήν ἀσωτία μου! 'Απομακρύνθηκα ἀπό Σένα καί ἔγινα δοῦλος τοῦ ξένου ἄρχοντος. Τά ἀκάθαρτα ζῶα ἔβοσκα καί ἀπό τήν τροφή τους δέν ἐχόρταινα. Ἀλλά, ἐπειδή γνωρίζω τήν εὐσπλαγχνία Σου, τρέχω πρός Ἐσένα: Σκέπασε τήν γυμνότητά μου μέ τήν φιλανθρωπία Σου καί σῶσε με". Ἡ ἁμαρτία ὅμως δέν ἱκανοποιεῖται καί ἡ ψυχή φθείρεται ἀπό τόν πλοῦτο τῆς Χάριτος, τήν ὁποία ὁλονέν καί στερεῖται.

"Εἰς χώραν ὁ ἄσωτος ἀποδημήσας κακίας, κακῶς ἐδαπάνησα, ὅνπερ πλοῦτον δέδωκας καί λιμῷ τήκομαι, ἀγαθῶν πράξεων καί αἰσχύνην παραβάσεως, ἰδού ἐνδέδυμαι χάριτος ἐνθέου γυμνούμενος καί κράζω σοι...δέξαι με ὡς ἕνα, Οἰκτίρμον τῶν μισθίων σου...".

Ἀλλά τό μεγαλύτερο γεγονός αὐτῆς τῆς ἑβδομάδος εἶναι ἡ τιμητική προσκύνησις τοῦ Ζωοποιοῦ Σταυροῦ. Μεγάλο εἶναι τό μυστήριο τοῦ Σταυροῦ καί ὅποιος τό ἐγνώρισε, λέγει ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής, κατενόησε τό βάθος τῶν Γραφῶν καί τήν γνῶσι ὅλων τῶν νοητῶν καί αἰσθητῶν πραγμάτων.

Ὁ Σταυρός εἶναι ἀνθρώπινο καί θεῖο Σημεῖο.

Εἶναι ἀνθρώπινο σημεῖο, διότι ὁ ἄνθρωπος πλάσθηκε μέ τό σχῆμα τοῦ σταυροῦ. Ἀφ᾿ ὅτου τό ἔκανε ὄργανο βασανισμοῦ καί θανάτου, ὁ σταυρός ἔγινε τό σύμβολο τοῦ πόνου καί τοῦ θανάτου. Ἀλλ᾿ ὅταν ἦλθε ὁ Χριστός καί σταυρώθηκε σ᾿ αὐτόν, τότε ἔγινε σημεῖο θεώσεως, σημεῖο τοῦ Υἱοῦ τοῦ Ἀνθρώπου, σημεῖο τῆς νίκης, τῆς χαρᾶς καί τῆς ζωῆς. Γι᾿ αὐτό ψάλλει ἡ Ἐκκλησία μας: "Ὁ Σταυρός σου, Κύριε, ζωή καί ἀνάστασις ὑπάρχει τῷ λαῷ σου...".

Αὐτές οἱ δύο ἔννοιες ἑνώθηκαν καί ἔμειναν πάντοτε μαζί. Στήν ἐπίγεια ζωή μας αὐτούς τούς δύο σταυρούς σηκώνουμε καί φτιάχνουμε τόν σταυρό τῆς σωτηρίας μας, τόν σταυρό πού πρέπει νά σηκώση κάθε Χριστιανός καί ν᾿ ἀκολουθήση τόν Χριστό, κατά τόν λόγο Του: "Ὅστις θέλει ὀπίσω μου ἐλθεῖν...ἀράτω τόν σταυρόν αὑτοῦ καί ἀκολουθείτω μοι" (Λουκ.9,23).

Ὁπότε λοιπόν, ἀπό τήν ἀνθρώπινη πλευρά, ὁ Σταυρός εἶναι κόπος, ὑπομονή, πόνος, πόλεμος κατά τοῦ κακοῦ. Καί, ἐπειδή ὅλα αὐτά δέν γίνεται νά τ᾿ ἀποβάλουμε ἀπό τήν ζωή μας, τότε καί τόν σταυρό δέν ἠμποροῦμε νά τόν ἀποφύγουμε. Ἔτσι ὁ ἄνθρωπος εἶναι ὑποχρεωμένος νά μεταφέρη τόν σταυρό του. Ὁ μισθός τῆς  ἁμαρτίας εἶναι ὁ θάνατος. Ὁ σταυρός τῶν θλίψεων καί πειρασμῶν εἶναι φυσικός σ᾿ αὐτόν τόν κόσμο. Μέ τά βάσανά Του ὅμως ὁ Σωτήρ ἄνοιξε γιά ἐμᾶς τόν δρόμο τοῦ σταυροῦ. Ὁ πόνος τώρα πλέον γιά ἐμᾶς δέν ὁδηγεῖ στόν θάνατο, ἀλλά στήν ζωή. Εἶναι σταθμός γιά τήν χαρά τῆς ἀναστάσεως. Λίγος σταυρικός πόνος μᾶς λυτρώνει ἀπό τόν αἰώνιο θάνατο. Γι᾿ αὐτό ὁ Χριστός περιμένει μέ πόθο τόν Σταυρό, ἐνῶ οἱ Μάρτυρες ἐπιζητοῦσαν καί ἐχαίροντο στά βάσανά τους, ἐπειδή ἐγνώριζαν ὅτι: "οὐκ ἦν ἄξια τά παθήματα τοῦ νῦν καιροῦ πρός τήν μέλλουσαν δόξαν ἀποκαλυφθῆναι εἰς ἡμᾶς" (Ρωμ.8,18).

Ἀπό θείας πλευρᾶς, ὁ Σταυρός εἶναι τό Σημεῖο τοῦ Υἱοῦ τοῦ Ἀνθρώπου, τό σκῆπτρον Αὐτοῦ, τό Σημεῖο δυνάμεως καί ἐξουσίας, τό Σημεῖο κατά τοῦ θανάτου καί τοῦ διαβόλου, "ὅπλον ἀήττητον", "ζωή καί ἀνάστασις".

"Μεγάλη τοῦ Σταυροῦ Σου, Κύριε ἡ δύναμις", ψάλλει μέ θαυμασμό ἡ Ἐκκλησία. Καί πράγματι ὅλη ἡ χάρις καί δύναμις τοῦ Θεοῦ χορηγεῖται ἀπό τό σημεῖο τοῦ Σταυροῦ. Ἀπό τήν γέννησι καί μέχρι τοῦ θανάτου καί μέχρι τῆς κοινῆς ἀναστάσεως, ὁλόκληρη ἡ ζωή τοῦ Χριστιανοῦ σφραγίζεται ἀπό τόν Τίμιο Σταυρό, ὁ ὁποῖος εἶναι τό κλειδί πού ἀνοίγει τόν οἶκο τῶν θείων ἀρετῶν. Ὁ Σωτήρ ἔδωσε στόν Σταυρό ὅλη τήν δύναμί Του καί τόν ἐχάρισε ὡς τό τιμιώτερο δῶρο στούς Φίλους Του, τούς Μαθητάς Του. Ὅταν παρέδωσε τήν Θεία Ευχαριστία μᾶς εἶπε: "Τοῦτο ποιεῖτε εἰς τήν ἐμήν ἀνάμνησιν" . 'Ενῶ, ὅταν μᾶς ἔδωσε τόν Σταυρό μᾶς εἶπε, αὐτόν νά ἔχετε πρός ἀνάμνησίν Μου, πρός ἀνάμνησιν τῆς ἀγάπης μου πρός ἐσᾶς, γιά τήν ὁποία ἀγάπη ἔδωσα τήν ζωή Μου". Πράγματι ὁ Σταυρός εἶναι τό σημεῖο τῆς ἀπεράντου ἀγάπης τοῦ Θεοῦ γιά τόν ἄνθρωπο. Γι᾿ αὐτό ὁ Σωτήρ ἤθελε νά πεθάνη ἐπί τοῦ Σταυροῦ μέ τά χέρια ἁπλωμένα γιά νά μᾶς δείξη ὅτι πάντα στέκεται μέ τήν ἀγκαλιά Του ἀνοικτή, ἕτοιμος νά μᾶς περιβάλη, νά μᾶς ἀγκαλιάση καί μᾶς περιμένη νά ἐπιστρέψουμνε κοντά Του. Ἡ ὑπενθύμισις τῆς παραβολῆς τοῦ ἀσώτου υἱοῦ, τήν ἑβδομάδα ἐκείνη τοῦ Τριωδίου, αὐτή τήν ἔννοια μᾶς ἀποκαλύπτει.

Ὁ σταυρός τῶν θλίψεων καί τῶν συμφορῶν τοῦ ἀνθρώπου, πού σηκώνεται μέ τόν Σταυρό τοῦ Χριστοῦ-τήν ἀήττητη δύναμί Του-μετατρέπεται σέ σταυρό τῆς ἀπαθείας. Ὁ Σταυρός εἶναι σημεῖον τῆς ἀπαθείας, λέγει ὁ ἅγιος Μάξιμος Ὁμολογητής. Θέλοντας νά τονίση μέ αὐτό τήν κατάργησι τῆς ἁμαρτίας καί τήν νέκρωσι τοῦ θανάτου πού θανατώνει τήν ζωή. Αὐτό εἶναι σημεῖο τοῦ πνευματικοῦ ἀνθρώπου, λύτρωσις ἀπό τήν ἁμαρτία καί ψυχική ἀναγέννησις διά τῆς Θείας Χάριτος.

Ἡ ἑορτή τοῦ Σταυροῦ στό ἐνδιάμεσο διάστημα τῶν κόπων τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς, αὐτό ἀκριβῶς τό πρᾶγμα θέλει νά μᾶς διδάξη, καθώς φαίνεται κι ἀπό τό συναξάριο τῆς Κυριακῆς.

-Ὁ σταυρός τῆς ζωῆς μᾶς ὑπενθυμίζει τό δένδρο τῆς ζωῆς, πού ἦτο φυτευμένο στό μέσον τοῦ παραδείσου, τό ὁποῖον γεύθηκε ὁ Ἀδάμ, λόγῳ παρακοῆς καί ἀκρατείας του. Ἐνῶ τώρα ἐμεῖς, μέ λίγη ἐγκράτεια, ἀπ᾿ αὐτό τό ξύλο ἀξιωνόμεθα νά κοινωνοῦμε ἀπό τό ὁποῖον κάποτε διά τοῦ Ἀδάμ ἐξαπατηθήκαμε, ὥστε νά ζοῦμε πλέον πάντοτε καί νά μή πεθαίνουμε ποτέ.

-Οἱ κόποι τῆς νηστείας εἶναι ἕνα εἶδος σταυρώσεως, ἀλλ᾿ ὅταν ἐνθυμηθοῦμε τήν σταύρωσι καί τά πάθη πού ὑπέμεινε ὁ Κύριός μας, παίρνουμε θάρρος καί παρηγοριά. Ἐάν ὁ Ἰησοῦς Χριστός σταυρώθηκε γιά χάριν μας, ἄλλο τόσο κι ἐμεῖς εἴμεθα ὑποχρεωμένοι νά σταυρούμεθα μ᾿ Αὐτόν γιά ν᾿ ἀναστηθοῦμε καί δοξασθοῦμε μαζί Του.

-Ἡ νηστεία εἶναι πικρά, ὅπως πικρά ἦσαν καί τά νερά τῆς ἐρήμου Μερρᾶς. Ἀλλ᾿ ὅπως ἐκεῖνα γλυκάνθηκαν, ὅταν βύθισε τήν ράβδο του μέσα σ᾿ αὐτά ὁ Μωϋσῆς, ἔτσι καί ἡ πικρία τῆς νηστείας μετατρέπεται σέ εὐχάριστη γεῦσι ἀπό τήν γλυκύτητα τοῦ Σταυροῦ.

-Στήν περίοδο τῆς Νηστείας ἡ πνευματική πάλη μέ τόν ἐχθρό εἶναιν ἰδιαίτερα πεισματώδης καί ἔχουμε ἀνάγκη ἀπό ἐξωτερική βοήθεια. ὁ Δεσπότης καί ἀρχηγός ὅλων μας, μᾶς στέλλει ὡς πνευματικό ὅπλο τόν Σταυρόν, ἀπό τόν ὁποῖον τρέμουν καί ἐξαφανίζονται οἱ διαβολικές δυνάμεις.

-Ὁ καιρός τῆς Νηστείας εἶναι μία μορφή ταξιδιοῦ πού κάνουμε στήν ἔρημο αὐτοῦ τοῦ αἰῶνος μέ σκοπό νά φθάσουμε στήν ἄνω Ἱερουσαλήμ. Μ᾿ αὐτή τήν σκέψι, ὁ κάθε ταξιδιώτης, κουρασμένος ἀπό τά βάρη του καί λόγῳ τοῦ μήκους τῆς ὁδοῦ, ἐάν εὕρη κάποιο σκιερό δένδρο, ἀναπαύεται. Ἔτσι ἀνανεώνει τίς δυνάμεις του γιά τήν ἑπόμενη διαδρομή.

Τό ἴδιο γίνεται καί σ᾿ ἐμᾶς. Κουρασμένοι ἀπό τήν ὁδό τῆς νηστείας, τίθεται ἀνάμεσά μας ὁ Σταυρός, μᾶς ἐνισχύει καί μᾶς ἐπαυξάνει τόν πόθο γιά τό ὑπόλοιπο ταξίδι τῆς νηστείας πού ἀκολουθεῖ.

-Ὁ Σταυρός εἶναι τό σκῆπτρο τοῦ Χριστοῦ. Καί, ὅπως ἕνας βασιλιᾶς, ὅταν πηγαίνει κἄπου, στέλλει πρῶτα τήν σημαία καί τό σκῆπτρο του, ὡς σημεῖο προεξαγγελτικό, ἔτσι ἀκριβῶς καί ὁ Βασιλεύς Χριστός θέλοντας νά μᾶς προαναγγείλη τήν προσεχῆ ἄφιξί του, τήν μεγαλύτερη νίκη κατά τοῦ θανάτου καί τήν δόξα τῆς ἀναστάσεώς του, μᾶς στέλλει τό βασιλικό σκῆπτρο: τόν Σταυρό, γιά νά μᾶς χαροποιήση καί νά μᾶς προετοιμάση γιά τήν ὑποδοχή του, ὡς Οὐρανίου Βασιλέως καί Νικητοῦ.

Στό τέλος τοῦ ὄρθρου αὐτῆς τῆς Κυριακῆς γίνεται ἡ ἔξοδος καί προσκύνησις τοῦ Τιμίου Σταυροῦ, τόν ὁποῖον προσκυνοῦμε καί ψάλλουμε: "Τόν Σταυρόν Σου προσκυνοῦμε, Δέσποτα, καί τήν ἁγίαν Σου Ἀνάστασιν δοξάζομεν". Αὐτός ὁ ὕμνος μᾶς φέρει στήν μνήμη τ᾿ Ἅγια Πάθη τοῦ Χριστοῦ, τούς θρήνους τῆς Παναχράντου Μητρός Του καί τίς χορηγούμενες δωρεές τοῦ ἁγίου Σταυροῦ.

"Δεῦτε πιστοί, τό ζωοποιόν Ξύλον προσκυνήσωμεν, ἐν ὧ Χριστός, ὁ Βασιλεύς τῆς δόξης, ἑκουσίως χεῖρας ἐκτείνας, ὕψωσεν ἡμᾶς εἰς τήν ἀρχαίαν μακαριότητα..."

"Δεῦτε, πιστοί, Ξύλον προσκυνήσωμεν, δι᾿ οὗ ἠξιώθημεν τῶν ἀοράτων ἐχθρῶν συντρίβειν τάς κάρας. Δεῦτε πᾶσαι αἱ πατριαί τῶν ἐθνῶν, τόν Σταυρόν τοῦ Κυρίου ὕμνοις τιμήσωμεν...μετά φόβου ἀσπαζόμεθα καί τόν ἐν σοί προσπαγέντα Θεόν, δοξάζομεν...".

"Σήμερον τό προφητικόν πεπλήρωται λόγιον: Ἰδού γάρ προσκυνοῦμεν εἰς τόν τόπον, οὗ ἔστησαν οἱ πόδες σου, Κύριε, καί ξύλου σωτηρίας γευσάμενοι, τῶν ἁμαρτίας παθῶν ἐλευθερίας ἐτύχομεν...."

 

ΤΕΤΑΡΤΗ  ΕΒΔΟΜΑΔΑ  ΚΑΙ  ΚΥΡΙΑΚΗ

Ἡ τετάρτη ἑβδομάδα πού εὑρίσκεται στό μέσον τῆς Νηστείας φωτίζεται ἀπό τήν παρουσία τοῦ Τιμίου Σταυροῦ, τόν ὁποῖον μνημονεύουν ἀδιάκοπα οἱ ἀκολουθίες αὐτῶν τῶν ἡμερῶν. "Μέσον διΐπεύοντες σήμερον, ἡμερῶν τῆς ἐγκρατείας, τῇ δυνάμει τοῦ Σταυροῦ, τόν ἐν τούτῳ ὑψωθέντα, μέσον γῆς ὡς κραταιόν καί Θεόν δοξολογήσωμεν...".

Ὁ Τίμιος Σταυρός αὐτές τίς ἡμέρες εὑρίσκεται στό προσκυνητάριο γιά προσκύνημα ὑπό τῶν Πιστῶν. "Σήμερον τόν Σταυρόν τοῦ Κυρίου προσκυνοῦντες, βοήσωμεν: "Χαῖρε ζωῆς ξύλον, ἄδου καθαιρέτα. Χαῖρε χαρά τοῦ κόσμου, φθορᾶς ἀναιρέτα. Χαῖρε ὁ τούς δαίμονας σκορπίζων τῇ δυνάμει σου...".

Μαζί μέ τήν τιμή τοῦ Σταυροῦ μνημονεύεται καί ἕνα ἄλλο γνωστό θέμα, ὡς ἑβδομαδιαῖο. Ἡ Παραβολή τοῦ τελώνου καί τοῦ Φαρισαίου μᾶς ὑπενθυμίζει πάλι τόν κίνδυνο τῆς ὑπερηφανείας καί τήν μεγάλη ὠφέλεια τῆς ταπεινώσεως. Τά ἁμαρτωλά ἔργα πού ἐκάναμε εἶναι πάντοτε μία ἀφορμή ταπεινώσεως καί κραυγῆς μέ τόν τελώνη:  "Ἀτενίσαι τά ὄμματα εἰς οὐρανόν οὐ τολμῶ ὁ τάλας ἐγώ, ἐκ τῶν πονηρῶν μου πράξεων..." (ἑσπερινός Κυριακῆς).

"Τοῖς πάθεσι δουλώσας τῆς ψυχῆς μου τό ἀξίωμα, κτηνώδης ἐγενόμην, καί οὐκ ἰσχύω ἀτενίσαι πρός σέ Ὕψιστε, ἀλλά κάτω νενευκώς Χριστέ, ὡς ὁ τελώνης, δέομαι κραυγάζων σοι: ὁ Θεός ἱλάσθητί μοι καί σῶσον με". (Ἑσπερινός τῆς Παρασκευῆς).

Ἀλλά ὁ Χριστός μᾶς ἐδίδαξε περισσότερο ἀπό τό παράδειγμα τοῦ Τελώνου τήν ταπείνωσι, μέ τήν ἴδια τήν ταπεινωμένη ζωή Του. Γι᾿ αὐτό: "Παρά Κυρίου τοῦ ταπεινώσαντος ἑαυτόν, μέχρι τοῦ διά σταυροῦ θανάτου, διά σέ μαθοῦσα ψυχή μου, τήν ἐξ ἐπάρσεως ταπείνωσιν καί τήν ἐκ ταπεινώσεως ὕψωσιν, ἐπ᾿ ἀρεταῖς μή ἐπαίρου, μηδέ σαυτήν δικαίαν ὑποπτεύσασα, τόν πλησίον κατάκρινε, ὡς ὁ μεγάλαυχος φαρισαῖος, ἀλλά τῶν ἁμαρτημάτων μνημονεύουσα μόνον, ὡς ὁ τελώνης βόησον: ὁ Θεός ἱλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ" .(Ἑσπερινός τῆς Πέμπτης).

Μέ τήν ταπείνωσί Του ὁ Κύριος μᾶς ἐχάραξε τήν μοναδική ὁδό τῆς ταπεινώσεως: "Ἀρίστην ὁδόν ὑψώσεως, Χριστέ, τήν ταπείνωσιν ἔδειξας, σεαυτόν κενώσας καί μορφήν δούλου λαβών, τοῦ φαρισαίου τήν μεγάλαυχον εὐχήν μή προσιέμενος, τοῦ δέ τελώνου τόν συντρετριμμένον στεναγμόν, ὡς ἱερεῖον ἄμωμον, ἐν τοῖς ὑψίστοις προσδεχόμενος.

Ἡ Κυριακή τῆς Σταυροπροσκυνήσεως μέ τήν ἀναφορά της στίς δύο εὐαγγελικές παραβολές: τοῦ ἀσώτου υἱοῦ καί τοῦ τελώνου ἔχει ἕνα βαθύ πνευματικό νόημα. Ὁ Σταυρός ἀπό τό ἕνα μέρος εἶναι σημεῖο τῆς ἀνεκφράστου εὐσπλαγχνίας καί ἀπείρου ἀγάπης τοῦ Θεοῦ. "Οὕτω γάρ ἠγάπησεν τόν κόσμον, ὥστε τόν Υἱόν Αὐτοῦ τόν μονογενῆ ἔδωκεν..."(Ἰωάν. 3,16). Ἐνῶ ἀπό τό ἄλλο μέρος τό σημεῖο τῆς ἀπεράντου ταπεινώσεως τοῦ Κυρίου, ὁ Ὁποῖος "ἐταπείνωσεν ἑαυτόν γενόμενος ὑπήκοος μέχρι θανάτου, θανάτου δέ σταυροῦ" (Φιλιπ.2,8).

Αὐτά μᾶς διδάσκει ὁ Σωτήρ μ᾿ αὐτές τίς δύο παραβολές.  Μᾶς τό φανέρωσε τελειότερα μέ τόν σταυρικό του θάνατο. Ταπείνωσις καί ἀγάπη, οἱ ὁποῖες εἶναι τό πλήρωμα τῆς πνευματικῆς τελειότητος καί τίς ζητᾶμε μέ τόση ἐπιμονή, καθ᾿ ὅλη τήν διάρκεια τῆς Νηστείας μέ τήν προσευχή τοῦ ὁσίου Ἐφραίμ. Τό αὐτό μᾶς ἀποκαλύπτει ὁ Κύριος μέ τό μυστήριο τοῦ Σταυροῦ Του, τό ὁποῖον τιμοῦμε στό μέσον τῆς ἁγίας Τεσσαρακοστῆς.

Ἡ τετάρτη Κυριακή θέτει ἐνώπιόν μας, ὡσάν μία ζωντανή εἰκόνα, ὅλες τίς ἀρετές τοῦ μεγάλου πατρός καί διδασκάλου τῆς μετανοίας, τοῦ ἁγίου Ἰωάννου, τοῦ συγγραφέως τοῦ βιβλίου πού λέγεται Κλῖμαξ. Ἡ ζωή του ἦτο ζωή μυστική, ταπεινή καί φλογισμένη ἀπό τόν θεῖο ἔρωτα. Δεκατέσσερα χρόνια ἔζησε στήν ἡσυχία, συνεχῶς πυρακτούμενος ἀπό τόν ἔνθεο ζῆλο καί τήν φλόγα τῆς θεία ςἀγάπης.

Ὅλη ἡ βιοτή του ἦτο μία ἀφιέρωσις στήν ἀδιάκοπη προσευχή καί τήν πύρινη ἀγάπη τοῦ Θεοῦ. Γι᾿ αὐτό ἔγινε πρότυπο πάσης ἀρετῆς καί ἔμπειρος ἰατρός θεραπείας τῶν ἀρρωστημένων ψυχῶν μας. Μέ τήν πνευματική του σοφία, διότι τό ἅγιο Πνεῦμα ὡμιλοῦσε διά τοῦ στόματός του, ἀνεδείχθη ἀπλανής ἀστήρ φωτίζοντας τά πέρατα τοῦ κόσμου (Βλέπε Κοντάκιον τοῦ Ἁγίου).

Τόν πλοῦτο αὐτῆς τῆς σοφίας του συγκέντρωσε στό πνευματικό του θησαυροφυλάκιο, πού ὀνομάζεται "Κλῖμαξ τοῦ παραδείσου", τήν ὁποία προσέφερε ὡς τό τιμιώτατο δῶρο στόν ὀρθόδοξο μοναχισμό.

Ἀποτελεῖται ἀπό 30 βαθμίδες (σκαλιά), ὅσα ἦσαν καί τά χρόνια  τῆς ταπεινῆς ζωῆς τοῦ Κυρίου μας καί μᾶς ἀνεβάζει ἀπό σκαλί σέ σκαλί, ἀπό τά ἐπίγεια στά οὐράνια. Φυγή ἐκ τοῦ κόσμου, δηλαδή, ἀπάρνησις περιουσιῶν, συγγενῶν, τοῦ ἰδίου τοῦ ἑαυτοῦ του, ὑποταγή σ᾿ ἕνα ἔμπειρο διδάσκαλο, μετάνοια μετά δακρύων, μνήμη θανάτου, σιωπή, ἀπροσπάθεια καί ἄρνησις κάθε ἀνθρωπίνης φροντίδος, ὅλα αὐτά μᾶς βοηθοῦν νά ξεριζώσουμε τά πάθη ἀπό τήν καρδιά μας, ὅπως γαστριμαργία, φιλαργυρία, ὑπερηφάνεια, ἀκηδία καί τά λοιπά πάθη καί μᾶς ἀνεβάζουν ψηλά γιά τήν ἀπόκτησι τῶν πνευματικῶν ἀρετῶν, ὅπως εἶναι ἡ πραότης, ἁγνεία, ἀκτημοσύνη, ἀγρυπνία, ταπείνωσις, ἐγρήγορσις, προσευχή, ἡσυχία, ἀπάθεια καί οἱ τρεῖς μεγάλες θεολογικές ἀρετές: Πίστις, ἐλπίς καί ἀγάπη.

Ἀφοῦ ὁ ἴδιος ἀνέβηκε προηγουμένως τίς βαθμίδες αὐτῆς τῆς κλίμακος κι ἔφθασε στήν κορυφή αὐτῆς, παρακινεῖ κι ἐμᾶς λέγοντας: Ἀνεβῆτε, ἀδελφοί, ἀνεβῆτε μέ ἀναβάσεις πνευματικές, ἐνθυμούμενοι τόν Προφήτη πού λέγει: "Δεῦτε ἀναβῶμεν εἰς τό ὄρος Κυρίου καί εἰς οἶκον Θεοῦ ἡμῶν". (Ἡσ.2,3).

Ἡ μυστική-οὐσιαστική διδασκαλία τῆς Κλίμακος εἶναι ἡ ἑξῆς: Ὅπως ὁ ἀναβάτης ἀνεβαίνει τήν κλίμακα ἀπό σκαλί σέ σκαλί, ἔτσι ἀκριβῶς καί ἡ πνευματική πρόοδος δέν ἐπιτυγχάνεται μέ μαγικό τρόπο, ἀλλά μέ σύνεσι σέ μιά συγκεκριμένη καί ἀδιάκοπη ἀλληλοδιαδοχή καλῶν ἔργων, κατά τήν διάρκεια ὁλοκλήρου τῆς ζωῆς μας καί ὑπό τήν καθοδήγησι ἑνός δοκιμασμένου πνευματικοῦ διδασκάλου.

Τό βιβλίο "Κλῖμαξ" τοῦ ὁσίου Ἰωάννου γεμᾶτο ἀπό θεία σοφία, εἶναι σπουδαῖος ὁδηγός γιά τούς ἀναχωροῦντας ἐκ τοῦ κόσμου καί ὅσους θέλουν νά πλουτισθοῦν μέ ἀληθινά βιώματα ἐν Χριστῷ ζωῆς.

Καθ᾿ ὅλο τό μῆκος αὐτῆς τῆς σκάλας βλέπουμε σάν σέ καθρέπτη τά σατανικά ὅπλα τῶν ἁμαρτιῶν, τήν ἀλληλοδιαδοχή τῶν ἀρετῶν καί τῶν παθῶν γιά νά μάθουμε τήν ἐπιστήμη τῆς θεογνωσίας καί ἀπαθείας, τήν ἀπόκτησι τῶν ἀρετῶν, τά ὁποῖα καρποφοροῦν στήν ζωή τοῦ μοναχοῦ πού ξεκινᾶ μέ θεμέλιο τήν ὑπακοή καί φθάνει στό ὕψος τοῦ πληρώματος τῆς θείας ἀγάπης.

Οἱ λόγοι τῆς "Κλίμακος" εἶναι γεμᾶτοι ἀπό μυστικά νοήματα, ἁπλᾶ καί βαθειά, ἀληθινά συνθήματα τῆς πνευματικῆς ζωῆς.

"Ὁ μοναχός εἶναι βάθος ταπεινώσεως", "εἶναι βία φύσεως διηνεκής", "εἶναι ἀειλαμπές φῶς τῶν ὀφθαλμῶν τῆς καρδίας".

Ἡ ταπείνωσις εἶναι ὁ μεγάλος πλοῦτος τοῦ μοναχοῦ, ὁ οἶκος τῆς εὐτυχίας, στόν ὁποῖον δέν ἠμποροῦν νά πλησιάσουν οἱ νοητοί ἐχθροί. Ταπείνωσις καί ἀγάπη εἶναι ἡ ἁγιασμένη δυάς τῶν ἀρετῶν. Ἡ ἀγάπη ἐξυψώνει, ἐνῶ ἡ ταπείνωσις σκεπάζει καί φυλάγει νά μή πέσουν αὐτοί πού ἀνεβαίνουν ψηλά.

Ἡ σπουδαιότερη ἀπασχόλησις τοῦ μοναχοῦ εἶναι ἡ νῆψις καί ἡ προσευχή. Ἡσυχαστής εἶναι αὐτός πού λέγει ὅτι "ἐγώ κοιμᾶμαι καί ἡ καρδία μου ἀγρυπνεῖ". (πρβλ.Ψαλμ.5,2). Ἡ προσευχή εἶναι τό μέσον γνώσεως τοῦ ἑαυτοῦ μας "καθρέπτης τοῦ μοναχοῦ", "πλοῦτος τοῦ μοναχοῦ", "ἀδαμάντινο καί ἀνεκτίμητο στεφάνι τοῦ μοναχοῦ", σημεῖο τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ. Ἐάν θέλη νά γνωρίση γρήγορα ὁ μοναχός τήν ὠφέλεια τῆς προσευχῆς, ἄς ἑνώση τήν μνήμη τοῦ ὀνόματος τοῦ Ἰησοῦ μέ τήν ἀναπνοή του.

Κάθε πνευματική πάλη τοῦ μοναχοῦ γίνεται ἐναντίον τῶν παθῶν καί γιά τήν ἀπόκτησι τῶν ἀρετῶν:

-Ἡ ἰατρεία τῆς παρρησίας ἀγοράζεται μέ τόν χρυσό τῆς ταπεινώσεως.

-Ὅποιος ἀπέκτησε τήν μνήμη τοῦ θανάτου δέν ἁμαρτάνει ποτέ.

-Ὑπακοή σημαίνει τάφος τοῦ προσωπικοῦ θελήματος.

-Ὁ ὀκνηρός μοναχός εἶναι βασιλεύς τοῦ κόσμου.

-Ὁ ἀλαζόνας μοναχός δέν ἔχει ἀνάγκη ἀπό δαίμονες, διότι ὁ ἴδιος ἔγινε δαίμονας τοῦ ἑαυτοῦ του.

Ἡ σωματική ἄσκησις ἔχει μεγάλη δύναμι κατά τῶν δαιμόνων διότι:

-Ἡ ἀποξηραμένη λάσπη δέν προσελκύει πλέον τούς χοίρους, οὔτε καί τό μαραμένο ἀπό τήν ἄσκησι σῶμα ἀναπαύει πλέον τούς δαίμονες.

Ἡ μεγαλύτερη φροντίδα τοῦ μοναχοῦ εἶναι νά λυτρωθῆ ἀπό τήν ἀναισθησία, ἡ ὁποία εἶναι "θάνατος τῆς ψυχῆς πρό τοῦ θανάτου τοῦ σώματος". Ταυτόχρονα ν᾿ ἀγωνισθῆ γιά τήν ἀπάθεια, ἡ ὁποία εἶναι "ἡ ἀνάστασις τῆς ψυχῆς πρό τῆς ἀναστάσεως τοῦ σώματος". Ἰδού λοιπόν ὅτι τό τιμιώτερο στολίδι του εἶναι ἡ ἁγία παρθενία καί ἁγνεία. Αὐτός πού τήν ἐπέτυχε, ἀπέθανε καί ἀνέστη καί ζῆ ἀπό ἐδῶ τήν ἀφθαρσία τοῦ μέλλοντος αἰῶνος.

Λόγῳ τῆς ἀνεκτιμήτου ἀξίας πού ἔχει τό Βιβλίο αὐτό τοῦ Ὁσίου, διαβάζεται στίς Ἱερές Ἀκολουθίες κατά τήν διάρκεια τῆς Νητείας καί εἶναι ἕνα ἀπό τά κορυφαῖα καί λαοφιλέστερα βιβλία τοῦ ὀρθοδόξου μοναχισμοῦ. Ἐνῶ ὁ συγγραφεύς του, ὅσιος Ἰωάννης κατέχει πρωτεύουσα θέσι ἀνάμεσα στούς μεγάλους διδασκάλους καί Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας.

Ἡ μνήμη του τιμᾶται μέσα στήν περίοδο τῆς Νηστείας καί εἶναι εὐκαιρία γιά ὅλους μας νά ἀκούσωμε τά ἀσκητικά του παλαίσματα γιά τόν προσωπικό μας ἀγῶνα.

"Ὅσιε πάτερ, τῆς φωνῆς τοῦ Εὐαγγελίου ἀκούσας, τόν κόσμον κατέλιπες, τόν πλοῦτον καί τήν δόξαν εἰς οὐδέν λογισάμενος. Ὅθεν ἐβόας: Ἀγαπήσατε τόν Θεόν καί εὑρήσετε χάριν αἰώνιον. Μηδέν προτιμήσατε τῆς ἀγάπης αὐτοῦ, ἵνα ὅταν ἔλθῃ ἐν τῇ δόξῃ αὐτοῦ, εὑρήσετε ἀνάπαυσιν, μετά πάντων τῶν ἁγίων, ὧν ταῖς ἱκεσιαις Χριστέ φύλαξον καί σῶσον τάς ψυχάς ἡμῶν".

 

ΠΕΜΠΤΗ  ΕΒΔΟΜΑΔΑ  ΚΑΙ  ΚΥΡΙΑΚΗ

Ὅσο πλησιάζουμε πρός τό τέλος τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς, οἱ ἱερές ἀκολουθίες μᾶς διηγοῦνται ζωηρότερα γιά τά σωτήρια Πάθη τοῦ Κυρίου μας. Αὐτή ἡ ἑβδομάδα μᾶς ὑπενθυμίζει τήν πτῶσι τοῦ Ἀδάμ καί ὁλοκλήρου τοῦ ἀνθρωπίνου γένους καί κατόπιν τήν παραβολή τοῦ ἐλεήμονος Σαμαρείτου, στήν ὁποία καθρεπτίζεται αὐτή ἡ πτῶσις καί ἡ λύτρωσις.

Ὁ ἐμπεσών στούς ληστές εἶναι ὁ ἄνθρωπος τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, τόν ὁποῖον οὔτε ἡ ἱερωσύνη, οὔτε ὁ Νόμος ἠμπόρεσαν νά τόν θεραπεύσουν. "Λησταῖς λογισμοῖς περιπεσών ὁ Ἀδάμ, ἐκλάπη τόν νοῦν, τραυματισθείς τήν ψυχήν καί ἔκειτο γυμνός ἀντιλήψεως. Οὔτε ἱερωσύνην ὁ πρό τοῦ νόμου προσέσχεν αὐτῷ, οὔτε Λευΐτης μετά νόμον ἐπεῖδεν αὐτόν, εἰ μή ὁ παραγενόμενος Θεός..." (Ἑσπερινός τῆς Κυριακῆς).

Πτῶσις στούς ληστές εἶναι ἐπίσης καί ἡ αἰχμαλωσία τοῦ ἀνθρώπου ἀπό τά πάθη πού γίνεται μέ τήν ἀπάτη τοῦ διαβόλου καί καταπάτησι τῶν θείων ἐντολῶν. "Τῷ τοῖς λησταῖς περιπεσόντι, ὡμοιώθην ἐγώ, Δέσποτα τῶν ἁπάντων, ταῖς πταίσμασί μου περιπεσών καί ὑπ᾿ αὐτῶν ἀνηλεῶς κατετρώθην, ἀλλά μή ἐγκαταλείπῃς με ἀνιάτρευτον...Ἰησοῦ τό σωτήριον ὄνομα ἐλέησόν με..."(Ὄρθρος Δευτέρας).

Ὁ ἐλεήμων Σαμαρείτης, ὁ ὁποῖος ἔσωσε τόν ἡμιθανῆ, δέν εἶναι ἄλλος ἀπό τόν Σωτῆρα Χριστόν, ὁ Ὁποῖος μέ τά Πάθη καί τόν θάνατό Του ἔσωσε τό ἀνθρώπινο γένος καί ἐλύτρωσε αὐτούς πού ἔκραζαν αἰώνια πρός Αὐτόν: "Ἐξοστρακισθείς τῆς εὐθείας ὁδοῦ σου, ὑπό παῶς ὁ δύστηνος κατεκρημνίσθην εἰς βάραθρον...σύ δέ Χριστέ με ἠλέησας, καί τῷ ὅπλῳ τοῦ Σταυροῦ, τῆς ἁμαρτίας τό ἔγγραφον διαρρήξας, τῇ ἀπαθείᾳ, ἐλάμπρυνας, καί τό Πατρί σύνεδρόν με πεποίηκας..." (Ἑσπερινός Τρίτης).

Ἀπό τίς ὑπόλοιπες ἑβδομάδες τῆς νηστείας, ἡ Πέμπτη κατέχει ἰδιάζουσα θέσι, καθ᾿ ὅσον περιέχονται σ᾿ αὐτήν δύο ἰδιαίτερα γεγονότα: Ὁ Μέγας Κανών τῆς Πέμπτης καί ὁ Ἀκάθιστος Ὕμνος τοῦ Σαββάτου.

Τήν Πέμπτη πρωΐ στόν ὄρθρο διαβάζεται ὁλόκληρος ὁ Κανών τοῦ Ἁγίου Ἀνδρέου, πού διαβάσθηκε κατά τό Μέγα Ἀπόδειπνο τῶν πρώτων τεσσάρων ἡμερῶν τῆς Πρώτης ἑβδομάδος. Μαζί μέ τόν Κανόνα διαβάζεται καί ἡ ζωή τῆς Ὁσίας Μαρίας τῆς Αἰγυπτίας, πού εἶναι γραμμένη ἀπό τόν πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Σωφρόνιο.

Ἡ αἰτία γιά τήν ὁποία τοποθετήθηκαν αὐτά, ὅπως λέγει τό συναξάριο τοῦ Τριωδίου, εἶναι ὅτι πλησιάζει πρός τό τέλος ἡ νηστεία καί οἱ ἄνθρωποι δέν θά πρέπει νά ἀποκάμουν ἀπό ἀκηδία στόν πνευματικό τους ἀγῶνα καί ἐγκαταλείψουν τόν δρόμο τῆς ἀσκήσεως καί ταπεινώσεως.

Ὁ ἅγιος Ἀνδρέας μέ τίς ἱστορίες πού μνημονεύει στόν Κανόνα του γιά τά καλά ἔργα τῶν ἀνθρώπων τῆς Παλαιᾶς καί τῆς Καινῆς Διαθήκης, παροτρύνει τούς ἀγωνιστές Χριστιανούς ν᾿ ἀντιμετωπίσουν ἀνδρείως τούς νοητούς ἐχθρούς. Ἐνῶ ὁ ἅγιος Σωφρόνιος μέ τήν τερπνή καί ὡραία διήγησι ἐνισχύει καί προτρέπει τούς πιστούς πρός τόν Θεό, ὥστε νά μή ἀπελπισθοῦν, ὅσοι ἔπεσαν  σέ ἁμαρτίες καί ὅτι τό ἔλεος καί ἡ ἀγαθότης τοῦ Θεοῦ ἀπέναντι τῶν ἁμαρτωλῶν, καθώς φαίνεται ἀπό τήν ζωή τῆς ὁσίας Μαρίας, εἶναι μεγάλη.

Τό Κοντάκιο τοῦ Κανόνος εἶναι μία δυνατή προτροπή ἐγρηγόρσεως καί προετοιμασίας γιά τήν μέλλουσα φοβερή ἀπολογία: "Ψυχή μου, ψυχή μου, ἀνάστα τί καθεύδεις; Τό τέλος ἐγγίζει καί μέλλεις θορυβεῖσθαι! Ἀνάνηψον οὖν, ἵνα φείσηταί σου Χριστός ὁ Θεός, ὁ πανταχοῦ παρών καί τά πάντα πληρῶν".

Στόν ὄρθρο τοῦ Σαββάτου, διαβάζονται σέ τέσσερεις στάσεις οἱ Χαιρετισμοί τῆς Θεοτόκου μέ πανηγυρική χάρι καί μέ ἐπανάληψι πολλές φορές τοῦ πρώτου κοντακίου πού λέγεται πρός τιμήν αὐτῆς τῆς ἑορτῆς: "Τῇ ὑπερμάχῳ στρατηγῷ τά νικητήρια...".

Ἡ ἑορτή αὐτή καθωρίσθηκε πρός τιμήν καί μνήμην τῶν νικῶν πού ἐκέρδισαν οἱ Χριστιανοί μαχητές μέ τήν θαυμαστή βοήθεια τῆς Θεομήτορος, πρῶτον ἐναντίον τῶν Σκυθῶν καί Περσῶν, δεύτερον ἐναντίον τῶν Σαρακηνῶν καί τρίτον ἐναντίον τῶν Ἀγαρηνῶν, οἱ ὁποῖοι μέ ἄπειρο πλῆθος στρατιωτῶν ἐπολιόρκησαν ἀπό ξηρᾶς καί θαλάσσης τήν Κωνσταντινούπολι. Ὁ πατριάρχης Σέργιος μαζί μέ τόν Κλῆρο καί τούς Χριστιανούς ἐτέλεσαν ἀγρυπνία, προσευχή καί λιτανεία μέ τίς ἱερές εἰκόνες καί ἰδιαίτερα τήν θαυματουργό εἰκόνα τῆς Θεοτόκου, τῆς ὁποίας ἡ ἀήττητος δύναμις δέν ἄργησε νά φανερωθῆ. Διότι οἱ ἄπιστοι, ὄντας ἀσυγκρίτως περισσότεροι, ἀπ᾿ ὅ,τι ἦσαν οἱ Χριστιανοί, ἐνικήθησαν τελείως, ἐνῶ τά πλοῖα τους βυθίσθηκαν μέσα στήν φουρτουνιασμένη θάλασσα. Γιά ν᾿ ἀποδώσουμε στήν Ὑπέρμαχο Στρατηγό τά εὐχαριστήρια, ἡ Ὁποία φυλάγει τό γένος τῶν Χριστιανῶν ἀπροσμάχητον καί τό ἐλευθερώνει ἐκ παντοίων κινδύνων, ψάλλουμε τό Κοντάκιό της: "Τῇ Ὑπερμάχῳ Στρατηγῷ...", ποίημα τοῦ πατριάρχου Σεργίου.

Ἡ πέμπτη Κυριακή παρουσιάζει ἐνώπιόν μας ἕνα μεγάλο πρότυπο ὑψηλῆς πνευματικῆς στάθμης, τήν ζωή τῆς ὁσίας Μητρός ἡμῶν Μαρίας τῆς Αἰγυπτίας. 'Ἐάν ὁ ἅγιος Ἰωάννης τῆς Κλίμακος τῆς περασμένης Κυριακῆς εἶναι τό πρότυπο τῆς μοναχικῆς ζωῆς καί ὅλων τῶν ἀνθρώπων πού ποθοῦν τήν σωτηρία τους, χωρίς παρεκκλίσεις καί παλινδρομήσεις ἀπό τόν ἀληθινό δρόμο, ἡ ὁσία Μαρία εἶναι τό ὑπόδειγμα μετανοίας αὐτῶν πού ἁμάρτησαν ἤ πλανήθηκαν ἀπό τήν ὁδό τῆς σωτηρίας καί αὐτῶν πού ταξιδεύουν μετ᾿ἐμποδίων καί πτώσεων. Εἶναι ἀκόμη ὑπόδειγμα μετανοίας καί γι᾿ αὐτούς πού ἀγωνίζονται, ὅσον ἠμποροῦν, νά ὑψωθοῦν στήν κλίμακα τῆς ἁγιότητος.

Ὅπως διηγεῖται ἡ ἴδια, ἐπέρασε τήν νεότητά της μέσα στά πλέον ἀδιάντροπα καί ἀχαλίνωτα πάθη. Κάποτε, βλέποντας μερικά πλοῖα πού ἑτοιμάζοντο νά πλεύσουν πρός τήν Ἰερουσαλήμ, γιά τήν ἑορτή τοῦ Τιμίου Σταυροῦ, ἀνεχώρησε κι αὐτή μέ μία ὁμάδα νεαρῶν ἀγοριῶν, ὄχι μέ σκοπό νά προσκυνήση, ἀλλ᾿ ἐπειδή εὑρῆκε εὐκαιρία καί ἀνθρώπους γιά νά ἱκανοποιήση τήν ἀχόσταστη πορνική ἐπιθυμία της.

Ἔφθασε στά Ἰεροσόλυμα, μετά ἀπό ἕνα ἁμαρτωλό ταξίδι, καί ἐπῆγε μαζί μέ ὅλο τόν κόσμο στόν ναό γιά τήν προσκύνησι τοῦ Τιμίου Σταυροῦ. Ὅμως δέν ἠμπόρεσε νά προχωρήση πιό μέσα στόν νάρθηκα, ὅσο καί νά ἐβίαζε τόν ἑαυτό της, διότι μία ἀόρατος δύναμις τήν ἐμπόδιζε. Τότε λοιπόν, ἐξύπνησε μέσα της τό αἴσθημα τῆς ἐνοχῆς καί ἁμαρτωλότητος. Βλέποντας δίπλα τήν εἰκόνα τῆς Θεοτόκου, προσευχήθηκε μέ μετάνοια καί ἐσωτερική συντριβή. Ἀφοῦ αἰσθάνθηκε κάποια καρδιακή ἀνακούφισι, δοκίμασε πάλι νά μπῆ στήν ἐκκλησία. Πράγματι καμμία δύναμις δέν τήν ἐμπόδισε τώρα νά μπῆ μέσα. Προσκύνησε μέ μεγάλη ταπείνωσι τόν Σταυρό τοῦ Κυρίου καί, ὅταν ἐξῆλθε τοῦ ναοῦ, ὕψωσε ἄλλη θερμή προσευχή πρός τήν Θεοτόκο. Ἐκείνη ἄκουσε τήν μετά δακρύων προσευχή της καί τῆς εἶπε νά περάση τόν Ἰορδάνη ποταμό καί νά ὑπάγη στήν ἔρημο. Μετά ἀπό μία σύντμη στάσι στήν ἐκκλησία τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Βαπτιστοῦ στόν Ἰορδάνη, ὅπου καί ἀξιώθηκε τῆς κοινωνίας τῶν Ἀχράντων Μυστηρίων, πέρασε τά σύνορα τῆς ἐρήμου καί ἄρχισε μιά καινούργια ζωή. Πράγματι, ἔκαμε μία ὑπεράνθρωπη ζωή πού τήν συνέχισε μέχρι τό τέλος τῆς ζωῆς της. Σαράντα ἑπτά χρόνια ἔζησε μέ δύο καί ἥμισυ κομμάτια ψωμί, τά ὁποῖα εἶχε πάρει κατά τήν ἀναχώρησί της ἀπό τήν Ἰερουσαλήμ. Ὅλη αὐτή τήν περίοδο βασανιζόταν ἀπό τήν πεῖνα, τήν δίψα, τήν γυμνότητα, τόν καύσωνα τοῦ ἡλίου, τήν ἀνυπόφορο παγωνιά τῆς νυκτός καί ἀπό τήν ἀδιάκοπη πάλη μέ τά ἀκάθαρτα πνεύματα.

Στά τελευταῖα της χρόνια, κατά θεία οἰκονομία, συναντήθηκε μέ τόν ὅσιο Ζωσιμᾶ, ὁ ὁποῖος τῆς προσέφερε πρό τοῦ θανάτου της τήν θεία Κοινωνία καί μᾶς διηγήθηκε τήν ζωή της, ὅπως τήν ἄκουσε ἀπό τό στόμα τῆς Ὁσίας. Μετά ἀπό τόσα χρόνια ἀσκήσεως στήν ἔρημο ἡ ὁσία Μαρία ἐξωμοιώθηκε περισσότερο μέ τούς ἀγγέλους παρά μέ τούς ἀνθρώπους. Διότι, ὅταν προσευχόταν, ἀνυψωνόταν στόν ἀέρα. Ἐπέρασε τόν Ἰορδάνη χωρίς νά βραχῆ, προεγνώριζε τούς διαλογισμούς τῶν ἀνθρώπων καί προέβλεπε τά μακράν καί τά μέλλοντα, ὡσαν νά τά εἶχε μπροστά της.

Ἡ ὁσία Μαρία μᾶς καταπλήσσει κατά τό ξεκίνημα της γιά τήν καινούργια ζωή μέ δύο σπουδαῖα ἔργα: Τήν ἀσάλευτη ἀπόφασί της ν᾿ ἀρχίση μιά ἄλλη ζωή καί τήν τελεία ἀποκοπή της ἀπό τά δεσμά τῆς ἁμαρτίας. Ἡ ἁμαρτία εἶναι αἰχμαλωσία, ἡ σωτηρία εἶναι ἐλευθερία. Δέν ὑπάρχει σωτηρία στήν χώρα τῆς ἁμαρτίας. Ὁ Ἑβραϊκός λαός γιά νά φθάση στήν χώρα τῆς Ἐπαγγελίας, ἔπρεπε νά περάση πρῶτα ἀπό τήν δουλεία τῆς Αἰγύπτου. Ὁ ἄσωτος υἱός μόνον, ὅταν ἐπέστρεψε στό πατρικό του σπίτι, ἐφόρεσε τήν πρώτη στολή καί τιμήθηκε. Ἡ ὁσία Μαρία, ὄχι στήν Αἴγυπτο, πού ἦτο ὁ τόπος τῶν ἁμαρτιῶν της, ἀλλά μακριά στήν ἔρημο τοῦ Ἰορδάνου, ἐκεῖ ἐλευθερώθηκε ἀπό τήν ἁμαρτία καί ἁγιάσθηκε. Συνεπῶς, γιά ν᾿ ἀρχίσουμε μιά καινούργια ζωή μέ τόν Χριστό, πρέπει νά κόψουμε τελείως τίς σχέσεις μας μέ τήν ἁμαρτία. Δέν ἠμποροῦμε νά βάλουμε καλή ἀρχή, ἐάν δέν μισήσουμε τήν ἁμαρτία ἀπό τά βάθη τῆς ψυχῆς μας.

Ὁ ἅγιος Αὐγουστῖνος, πού κι αὐτός στήν νεότητά του ἔκανε αὐτή τήν ἁμαρτωλή ζωή, προσευχόταν μέ μεγάλη μετάνοια λέγοντας: "Κύριε, βοήθησέ με νά σ᾿ ἀγαπήσω, μέ τόση ἀγάπη, ὅση ἀγάπησα τήν ἁμαρτία στό παρελθόν!"

Αὐτό εἶναι τό πρῶτο ἔργο στήν ζωή τῆς ὁσίας Μαρίας, τό ὁποῖον δέν πρέπει νά ξεχνοῦμε. Ἐάν θέλουμε νά ἐπιτύχουμε κάτι μέ τήν προσευχή, τήν νηστεία καί τίς ἄλλες χριστιανικές ἀσκήσεις, πρέπει νά ἐξέλθουμε ἀπό τήν Αἴγυπτο καί νά πᾶμε στήν Ἰερουσαλήμ, νά σηκώσουμε τόν Σταυρό, νά περάσουμε τόν Ἰορδάνη καί νά κατοικήσουμε στήν ἔρημο. Νά φύγουμε δηλαδή, ἀπό τήν ἁμαρτία καί νά φιλοξενηθοῦμε στήν γῆ τῆς ἀναμαρτησίας μέ τήν σταθερή ἀπόφασι νά κάνουμε μόνο τό θέλημα τοῦ Θεοῦ.

Αὐτή ἡ άπόφασις δέν λαμβάνεται εὔκολα, διότι εὐθύς ἀμέσως ἀρχίζουν οἱ δυσκολίες. Σαράντα ἑπτά χρόνια στήν ἔρημο, συνεχής ἀγώνας γιά τήν λύτρωσι ἀπό τά τυραννικά πάθη, τά ὁποῖα βασανίζουν τήν ψυχή κι ὅταν ἀκόμη τά ἀπαρνηθῆ. Ὁ ὁσία Μαρία εὑρίσκεται στήν ἔρημο, ὑποφέρει ἀπό τήν πεῖνα, τήν δίψα, δέν βλέπει κανέναν ἄνθρωπο μέσα στήν ἔρημο, δέν ἀκούει κανέναν κι ὅμως δέκα ἑπτά χρόνια βασανιζόταν ἀπό τήν φλόγα τῶν ἐμπαθῶν λογισμῶν, ἀπό τίς ἀναμνήσεις τῆς πορνείας, γαστριμαργίας καί μέθης, στά ὁποῖα ζοῦσε παλαιότερα. Ἀπ᾿ ἐδῶ καταλαβαίνουμε, ὅπως εἴδαμε καί στόν ἄσωτο υἱό, ὅτι ἡ ἁμαρτία εἶναι ὁ μεγαλύτερος ἐχθρός τῆς ψυχῆς μας. Ὄργανο τοῦ διαβόλου εἶναι ὁ ἴδιος ὁ διάβολος, ὁ ὁποῖος μέ ὑποκρισία, μέ πονηρία, μέ ψεῦδος καί ἀπάτη κρύβει τήν ἐχθρότητα πού τρέφει ἐναντίον μας, μέχρις ὅτου μᾶς πιάσει στήν παγίδα τῆς συνηθείας μέ τήν ἁμαρτία. Τότε λοιπόν, μᾶς παρουσιάζει ὅλο τό θανάσιμο μῖσος πού ἔχει ἐναντίον μας, δέν μᾶς λυπᾶται καθόλου, μᾶς βασανίζει καί δέν θέλει ν᾿ ἀναχωρήση, χωρίς νά ὁδηγήση καί τήν δική μας ψυχή στά βάσανα τοῦ ἄδου. Γι᾿ αὐτό ὅλοι οἱ Πατέρες μᾶς προτρέπουν συνεχῶς νά ἀποφεύγουμε σάν δάγκωμα ὀχιᾶς τήν πρώτη ἐμπειρία τῆς ἁμαρτίας καί περιεργείας.

Ὅποιος φεύγει ἀπό τήν ἁμαρτία, λυτρώνεται ἀπό τόν φοβερό πόλεμο πού κατόπιν ἀκολουθεῖ, ἀπό τόν ὁποῖον δέν εἴμεθα σίγουροι ὅτι κάποτε θά λυτρωθοῦμε. Ποιός ἠμπορεῖ νά ἔχη τήν θέλησι καί ἀποφασιστικότητα τῆς ὁσίας Μαρίας τῆς Αἰγυπτίας;

Ἀλήθεια, ὅταν σκεπτώμεθα τήν ζωή, τούς ἀγῶνες καί τήν ὑπομονή της, κυριευόμεθα ἀπό θαυμασμό καί φόβο. Ἡ ἀσκητική πολιτεία της μᾶς φαίνεται ὑπεράνθρωπη. Κι ἔτσι εἶναι, διότι δέν γινόταν διαφορετικά. Τό δηλητήριο τῆς ἁμαρτίας δέν θεραπεύεται μέ τό νερό τῶν λουλουδιῶν. Ἔχει ἀνάγκη ἀπό δυνατά ἰατρικά φάρμακα, ὄχι μέ ἡμίμετρα ἀλλά μέ ἀγῶνα ζωῆς καί θανάτου. Οἱ Πατέρες ἀπό τό Γεροντικό λέγουν ἕνα σοφό λόγο: "Δῶσε θέλησι καί πάρε δύναμι" κι ἄλλος λέγει:  "Δῶσε αἷμα καί λάβε πνεῦμα". Εἶσαι ἀδύνατος πνευματικά; Ὁ Σωτήρ γιά τούς ἀδυνάτοιυς ἦλθε. "Θέλεις νά γίνεις ὑγιής;" μᾶς ἐρωτᾶ. Πρέπει μέ ὅλη σου τήν καρδιά νά δοθῆς σέ Μένα καί θά πάρεις δύναμι. Πάρε δύναμι νά ξεπεράσης τίς στενοχώριες, νά ἀντιμετωπίσης τόν νοητό ἐχθρό, νά μή ὑποκύπτης στόν ἀγῶνα, νά δώσης αἷμα γιά νά λάβης πνεῦμα. Ἡ Χάρις ἐνισχύει τίς ἐξηντλημένες ἀπό τήν ἁμαρτία δυνάμεις, θεραπεύει τά ψυχικά τραύματα καί αὐτό πού μέ τήν θέλησί μας καταστρέψαμε, τώρα πρέπει νά τό ἐπανορθώσουμε μέ τήν καθαρά ἐξομολόγησι, μέ τήν εἰλικρινῆ μετάνοια, μέ τά καλά ἔργα, μέ τήν νηστεία καί τήν προσευχή. Ἐάν κάποτε μᾶς εὐχαρίστησε ἡ ψεύτικη ἀπόλαυσις τὴς ἁμαρτίας, τώρα πρέπει νά γευθοῦμε καί τήν ὠφέλιμη πικράδα τοῦ ἰατρικοῦ φαρμάκου. Ὅπως ὁ ἀσθενής ὑπομένει τήν ἐγχείρησι, τήν κοπή τῶν μελῶν, τό πικρό φάρμακο, γνωρίζοντας ὅτι αὐτά θά τοῦ χαρίσουν τήν ποθουμένη ὑγεία, ἔτσι πρέπει νά ὑπομείνουμε τούς κόπους τῆς νηστείας μέ τήν ἐλπίδα ὅτι γρήγορα ἔρχεται ἡ ἑορτή τῆς Λαμπροφόρου Ἀναστάσεως. Ἔτσι ἀκόμη πρέπει νά ὑποδεχθοῦμε τά σωτηριώδη καί λυτρωτικά ἐκ τῆς ἁμαρτίας Πάθη τοῦ Χριστοῦ, τά ὁποῖα μᾶς ἀξιώνουν τῆς ἀθανάτου χαρᾶς, τῆς φωταυγείας καί γλυκύτητος τοῦ αἰωνίου Πάσχα μαζί μ᾿ ἐκείνους πού ὑπέμειναν τίς θλίψεις καί τά ποικίλα βάσανα αὐτῆς τῆς ζωῆς.

Τά γεγονότα  αὐτῆς τῆς ἑβδομάδος ἔχουν στενό δεσμό μεταξύ τους  καί μιά βαθειά πνευματική σημασία.

Ὅπως ἄλλοτε ἡ Κωνσταντινούπολις πολιορκήθηκε ἀπό τά βάρβαρα ἔθνη γιά νά κατακτηθῆ κατόπιν ἀπ᾿ αὐτά, ἔτσι καί σ᾿ αὐτή τήν ἐπίγεια ζωή καί προπαντός στήν περίοδο τῶν πνευματικῶν ἀγώνων, ἡ βασιλική πόλις τῆς ψυχῆς μας, πολιορκεῖται ἀπό τούς ἀοράτους ἀγαρηνούς καί σαρακηνούς, οἱ ὁποῖοι ἀποσκοποῦν νά λεηλατήσουν τόν πλοῦτο τῶν ἀρετῶν της καί νά τήν ρίξουν στόν βυθό τῆς ἁμαρτίας, πού εἶναι ὁ θάνατος.

Ἔχουμε ὅμως φοβερά καί ἀκαταμάχητη προστασία τήν Πανάχραντο Μητέρα τοῦ Θεοῦ, ἡ ὁποία πάντοτε μᾶς λυτρώνει ἀπό κάθε δοκιμασία.

Κι ἄν ἀκόμη συμβῆ κάποτε ν᾿ ἀμελοῦμε γιά τίς ἀρετές καί πνιγόμεθα στίς ἀνθρώπινες μέριμνες, ὑποκύπτουμε στούς ἀοράτους ληστές καί πίπτουμε ἡμιθανεῖς, καί τότε ἀκόμη, ἄς ἔχουμε τήν ἐλπίδα μας στό ἀμέτρητο ἔλεος Ἐκείνου, ὁ Ὁποῖος ὄχι ἀπό τήν Σαμάρεια, ἀλλά ἀπό τήν Θεοτόκο Μαρία προῆλθε γιά τήν ἰδική μας σωτηρία.

Τό παράδειγμα τῆς ὁσίας Μαρίας τῆς Αἰγυπτίας μᾶς ἐνισχύει καί μᾶς δίνει ἐλπίδα. Κι αὐτή ἔπεσε καί λεηλατήθηκε ἀπό τούς δαίμονες ληστές, ἀλλά λυτρώθηκε μέ τήν δύναμι τοῦ Σταυροῦ καί τήν ἀνίκητη δύναμι τῆς Κυρίας Θεοτόκου.

"Τά σκιρτήματα πάντα τῆς σαρκός, χαλινώσασα πόνοις ἀσκητικοῖς, ἀνδρεῖον ἀπέδειξαν, τῆς ψυχῆς σου τό φρόνημα, τόν γάρ Σταυρόν ποθήσασα, Κυρίου θεάσασθαι,  ἱερῶς ἀοίδιμε τῷ κόσμῳ ἐσταύρωσαι..." (Ὄρθρος Κυριακῆς).

"Ἡ πορνείας πρότερον μεμεστωμένη παντοίαις, Χριστοῦ Νύμφη σήμερον, τῇ μετανοίᾳ ἐδείχθη, Ἀγγέλων τήν πολιτείαν ἐπιποθοῦσα, δαίμονας, Σταυροῦ τῷ ὅπλῳ καταπατοῦσα, διά τοῦτο βασιλείας ἐφάνης, νύμφη Μαρία ἔνδοξε". (Κοντάκιον Κυριακῆς).

 

Η  ΕΚΤΗ  ΕΒΔΟΜΑΔΑ  ΤΩΝ  ΒΑΪΩΝ

Αὐτή ἡ ἑβδομάδα εἶναι γεμάτη ἀπό γεγονότα πού ἔχουν βαθύ περιεχόμενο. Συνοπτικά αὐτή μᾶς ὑπενθυμίζει τήν ἀναχωρητική παράδοσι τῶν πρώτων αἰώνων τοῦ Χριστιανισμοῦ καί μνημονεύει τήν ζωή τῆς ὁσίας Μαρίας τῆς Αἰγυπτίας. Στό τέλος αὐτῆς τῆς ἑβδομάδος οἱ ἐρημίτες ἐπέστρεφαν στά κοινόβιά τους ἀπό τίς ἐρήμους, ὅπου ἠσκοῦντο τήν περίοδο τῆς νηστείας, γιά νά κοινωνήσουν τῶν Ἀχράντων Μυστηρίων καί νά συνεορτάσουν μαζί τό Ἅγιο Πάσχα. "Οἱ ἐν τοῖς ἐρήμοις καί ὄρεσι καί σπηλαίοις, ἥκατε ἀθροίσθητε, σύν ἡμῖν βαϊφόροι, ὑπαντῆσαι τῷ Βασιλεῖ καί Δεσπότῃ. Ἔρχεται γάρ σῶσαι τάς ψυχάς ἡμῶν". (Παρασκευή πρό τῶν Βαΐων).

Ἐπίσης τήν Παρασκευή τελειώνουν καί οἱ κόποι τῆς Μεγάλης Νηστείας: "Τήν ψυχωφελῆ πληρώσαντες Τεσσαρακοστήν καί τήν ἁγίαν ἑβδομάδα τοῦ Πάθους σου, αἰτοῦμεν κατιδεῖν Φιλάνθρωπε...".(Ἀπόστιχα Αἴνων Παρασκευῆς, πρό τῶν Βαΐων).

Σάν ἕνα ἐπισφράγισμα αὐτῶν τῶν ἀσκήσεων οἱ Ἱερές Ἀκολουθίες θέτουν ἐνώπιόν μας τό παράδειγμα τοῦ ἀσπλάγχνου πλουσίου καί τοῦ πτωχοῦ Λαζάρου (Λουκ.16,19-31), πρός γνῶσιν τοῦ βάθους τῆς πνευματικῆς ἐννοίας αὐτοῦ.

Ὅπως θεολογοῦν τά τροπάρια τῆς Ἀκολουθίας τῆς Τετάρτης, ἡ παραβολή αὐτή εἶναι ἕνας καθρέπτης τῆς καταστάσεως τοῦ ἑβραϊκοῦ λαοῦ καί τῶν εἰδωλολατρικῶν ἐθνῶν: "Ὁ Ἰσραήλ πορφύραν καί βύσσον ἐνεδέδυτο, στολαῖς ἱεραῖς καί βασιλείοις λάμπων· νόμον δέ καί προφήτας πλουτῶν, νομίμοις λατρείαις ἐνευφραίνετο...ὡς Πλούσιος ἄσπλαγχνος Λαζάρῳ πένητι, ὁ πορφύρας καί βύσσου, ἄσβεστον πῦρ ἀνθυποδύς· καί βλέπων ὀδυνᾶται τόν πρίν ψιχίων ἀληθείας, ἐνδεῆ λαόν τῶν ἐθνῶν· νῦν ἐν κόλποις πίστεως, Ἀβραάμ θαλπόμενον, τήν τοῦ Αἵματός σου πορφυρίδα, σύν τῇ βύσσῳ τοῦ βαπτίσματος φοροῦντα...".

Ταυτόχρονα ἡ παραβολή αὐτή εἶναι μία εἰκόνα τῆς ἐσωτερικῆς ζωῆς τοῦ ἀνθρώπου.

"Πορφύραν αὐτοκρατορίας θεότευκτον, καί βύσσον ἀφθαρσίας, ἐστολισμένη ψυχή μου, τήν οἰκείαν ἀξίαν καθύβρισας· πλοῦτον καί τρυφήν ἐπί ἁμαρτίᾳ ποιησαμένη, καί κατεπαιρομένη, τῶν ὁμοφύλων, ὡς ὁ τόν πτωχόν Λάζαρον, παριδών Πλούσιος...Ὁ πορφύραν ὕβρεως πρό Σταυροῦ φορέσας, καί γυμνός ἐν Σταυρῷ παγείς δι᾿ ἐμέ, τῷ τῆς σῆς βασιλείας ἐνδύματι, ἐξ αἰσχύνης αἰωνίου Χριστέ ρῦσαι με".(Ἀπό τά Ἀπόστιχα Ἑσπερινοῦ τῆς Τρίτης πρό τοῦ Λαζάρου).

Έπίσης ἡ Παραβολή μᾶς προτρέπει νά μή ἀφήνουμε νά προσκολλᾶται ἡ καρδιά μας στά πρόσκαιρα, ἀλλά νά δέχεται μέ ὑπομονή τίς στενοχώριες καί τίς συμφορές τοῦ βίου. "Θαυμαστή τοῦ Σωτῆρος, ἡ δι᾿ ἡμᾶς φιλάνθρωπος γνώμη....τοῦ Λαζάρου καί τοῦ Πλουσίου τόν βίον ἐστηλίτευσε. Τῶν ἑκατέρων οὖν τό τέλος ἐνοπτριζόμενοι, τοῦ μέν φύγωμεν τό ἀπηνές καί μισάνθρωπον, τοῦ δέ ζηλώσωμεν τό καρτερές καί μακρόθυμον, πρός τό σύν αὐτῷ τοῦ Ἀβραάμ κόλποις, ἐνθαλπόμενοι βοᾶν: Δικαιοκρῖτα Κύριε, δόξα σοι".

Ἡ πνευματική σημασία αὐτῆς τῆς παραβολῆς εἶναι ἐμφανής. Πλούσιος εἶναι ὁ ἑβραϊκός λαός, διότι εἶχε τόν πλοῦτο τοῦ Νόμου καί τῶν Προφητῶν. Πλούσιος εἶναι καί ὁ ἄνθρωπος πού ἀπέκτησε τόν πλοῦτο τῶν ἀρετῶν. Ὁ λαός τοῦ Ἰσραήλ, ἐπειδή ἀπέρριψε τόν Μεσσία, ἐκληρονόμησε τήν κόλασι, ἐνῶ  στούς κόλπους τοῦ Ἀβραάμ εἰσῆλθε ὁ πτωχός Λάζαρος, δηλαδή, τά ἔθνη πού δέχθηκαν τόν Χριστό. Ἔτσι καί ὁ ἐνάρετος ἄνθρωπος, χωρίς ἐλεήμονα καρδία, χωρίς ἀγάπη γιά τόν πλησίον, χάνει τούς κόπους του, πού ἔκανε γιά τήν ψυχή του.

Ἀλλά ὁ πρωταρχικός σκοπός αὐτῆς τῆς ἑβδομάδος εἶναι νά μᾶς προετοιμάση γιά τά δύο μεγάλα γεγονότα πού θά γίνουν στό τέλος αὐτῆς, δηλαδή, τήν ἀνάστασι τοῦ Λαζάρου καί τήν  θριαμβευτική εἴσοδο τοῦ Κυρίου στήν Ἰερουσαλήμ.

Ἀπό τήν Δευτέρα ἀκόμη ὁ Κύριος ἀναγγέλλει στούς Μαθητάς Του τήν ἀσθένεια τοῦ Λαζάρου: "Κύριε πέραν τοῦ Ἰορδάνου σαρκί διατρίβων προαγορεύεις Λαζάρου τήν νόσον, πρός θάνατον μή εἶναι, ἀλλ᾿ ὑπερ σοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν τῆς δόξης γεγενῆσθαι" (Δευτέρα πρό τῶν Βαΐων) .

Τήν Τετάρτη πάλι μᾶς λέγει: "Σήμερον ἐναπέψυξεν ὁ Λάζαρος καί θρηνεῖ τοῦτον ἡ Βηθανία...".  Ἡ λύπη ὅμως γιά τόν νεκρό ἀντικαστάθηκε μέ τήν προαίσθησι τῆς χαρᾶς τῆς ἀναστάσεώς του: "Χαῖρε, Βηθανία, πατρίς τοῦ Λαζάρου, ὅτι ἔρχεται ὁ Χριστός ἀναστῆσαι τόν Λάζαρον...".

Ὁ Κανών τοῦ ἁγίου Ἀνδρέου Κρήτης ἀπό τό Ἀπόδειπνο τῆς Παρασκευῆς μᾶς παρουσιάζει εἰκονικά αὐτή τήν προαίσθησι τοῦ ἄδου: "Ἀνάστηθι, παρακαλῶ σε, Λάζαρε, ἔξελθε τῶν κλείθρων μου ταχύ, ἄπιθι οὖν...".  "Τί βραδύνεις ὁ φίλος σου, δεῦρο ἔξω κράζει ἑστηκώς. Ἔξελθε οὖν, ἵνα κἀγώ ἄνεσιν λάβω, ἀφ᾿ οὗ γάρ σέ ἔφαγον, εἴς ἐμετόν ἡ τροφή ἀντικατέστη μοι". (Κανών τοῦ Λαζάρου).

Ἀφοῦ ἀνέστησε τόν Λάζαρο ὁ Σωτήρ, ἔδειξε πλέον μέ τό ἔργο αὐτό πού εἶχε εἴπει στήν Μάρθα, ὅτι Αὐτός εἶναι ἡ Ἀνάστασις καί ἡ Ζωή καί ὁ παντοδύναμος Δεσπότης τῆς ζωῆς καί τοῦ θανάτου. Τό θαῦμα εἶναι συγχρόνως ἕνα προανάκρουσμα τῆς Ἀναστάσεώς Του καί μία πνευματική ἐνίσχυσις τῶν μαθητῶν Του γιά τήν περίοδο τῶν Παθῶν τήν ὁποία περιμένει. "Κύριε, πιστῶσαι θέλων τούς Μαθητάς σου, τήν ἐκ νεκρῶν σου Ἔγερσιν, ἐν τῷ μνήματι Λαζάρου παραγέγονας" (Σάββατο τοῦ Λαζάρου).

Γιά νά καταλάβουν οἱ μαθητές, ὅταν μετ᾿ ὀλίγο θά Τόν ἰδοῦν σταυρωμένον καί νεκρόν, πρᾶγμα τό ὁποῖο δέν ἠμπόρεσε νά καταλάβη ὁ ἀχάριστος Ἰσραήλ, ὅτι Αὐτός πού ἐξουσιάζει τούς νεκρούς, δέν εἶναι δυνατόν νά ἐξουσιάζεται ἀπό τόν θάνατο.

Ἡ ἀνάστασις τοῦ Λαζάρου εἶναι μία προσήμανσις τῆς ἀναστάσεως ὅλων τῶν ἀνθρώπων, καθώς μᾶς λέγει τό τροπάριο τῆς ἡμέρας: "Τήν κοινήν Ἀναστασιν πρό τοῦ σοῦ Πάθους πιστούμενος, ἐκ νεκρῶν ἤγειρας τόν Λάζαρον Χριστέ ὁ Θεός...".

Καί πράγματι, ἐάν ὁ τετραήμερος καί σεσηπώς νεκρός ἀναστήθηκε, εἶναι βέβαιο ὅτι ὅλοι οἱ κεκοιμημένοι διά μέσου τῶν αἰώνων θά ἐγερθοῦν ἐκ νεκρῶν.

Ἐκτός ἀπό τό ἱστορικό γεγονός τοῦ θαύματος, ἡ Ἀνάστασις τοῦ Λαζάρου μᾶς φανερώνει μυστικά μερικές ὑψηλές πνευματικές ἀλήθειες.

Ὁ νεκρός σεσηπώς Λάζαρος εἶναι κάθε ψυχή, ἡ ὁποία παραμένει στόν τάφο τῆς ἁμαρτίας, καθώς μᾶς τό δείχνει ἡ ἀκολουθία τοῦ ὄρθρου τῆς Τετάρτης: "Ὡς λίθῳ βαρούμενος, ταῖς πολλαῖς, ἐν τάφῳ κατάκειμαι ἀμελείας Οἰκτίρμον, ἐξ οὗ με ἀνάγαγε, εὔσπλαγχνε Κύριε.

Ἐστέναξε τῷ πνεύματι καί ἐδάκρυσε ὁ Ἰησοῦς, ὅταν πλησίασε στό μνῆμα τοῦ Λαζάρου. (Ἰωάν.11,33). Ἔκλαυσε γιά τόν ἀγαπητό του φίλο: "Ἰδού πόσον ἠγάπα αὐτόν", ἔλεγαν οἱ Ἰουδαῖοι. Ἐδάκρυσε ἀπό συμπάθεια γιά τήν ἀνθρώπινη φύσι, τήν ὁποία ἔπλασε "καλήν λίαν", ἀλλά τήν κατέστρεψε καί ἐμόλυνε ἡ ἁμαρτία. Λόγῳ τῆς ἀπεράντου ἀγάπης Του ὁ Κύριος πάντοτε στενάζει καί δακρύζει γιά ἐμᾶς, ὅταν μάλιστα μᾶς βλέπει πληγωμένους ἤ νεκρούς ἀπό τά πάθη τῶν ἁμαρτιῶν πού κάνουμε σ᾿ὅλη τήν παροῦσα ζωή μας.

Τά θαῦμα ἔχει καί μία ἄλλη βαθύτερη ἔννοια πού σχετίζεται μέ τό τέλος τῆς ἁγίας καί Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς. Καθώς εἴδαμε, ἡ πνευματική ἀνάβασις αὐτῶν τῶν σαράντα ἡμερῶν μᾶς ἀνύψωσε σταδιακά σ᾿ ἕνα βαθύ περιεχόμενο τῆς πνευματικῆς ἀναγεννήσεως καί μεταμορφώσεως τοῦ νέου ἀνθρώπου.

Ἐάν ἀγωνισθήκαμε κατά τόν Νόμο, ἐκπληρώνοντας δηλαδή, τίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ, μᾶς ἐπλησίασε καί Αὐτός, μᾶς ἔκανε ἕνα Λάζαρο, φίλο Του πού εἶχε δύο ἀδελφές, τήν Μάρθα καί Μαρία, δηλαδή, τήν πρᾶξι καί θεωρία (Ἡ Μάρθα ἐπέδειξε μεγαλύτερο ζῆλο στήν φιλοξενία τοῦ Κυρίου καί ἡ Μαρία ἤκουε τούς λόγους Του). Ἐπειδή ἀπουσίαζε ὁ Κύριος, ὁ Λάζαρος ἀρρώστησε καί ἀπέθανε. Ἡ πνευματική ἔννοια αὐτοῦ τοῦ γεγονότος εἶναι: Χωρίς τήν παρουσία τοῦ Κυρίου, μέ τούς ἰδικούς μας μόνο κόπους δέν σωζόμεθα, δέν ζοῦμε. Τό ἴδιο μᾶς λέγει καί ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής: Κάθε ἄσκησις, χωρίς τήν ἀγάπη, εἶναι ξένη ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ". Πράγματι, μόνο μέ τούς κόπους μας πληγωνόμεθα ψυχικά καί πεθαίνουμε. Ὁ Κύριος ἔρχεται στό μνῆμα τῶν ἀδυναμιῶν μας καί δακρύζει: "Ἐδάκρυσας ἐπί φίλῳ Σωτήρ μου, πιστούμενος τήν ἡμῶν, ὡς ἐφόρεσας φύσιν, καί τοῦτον ἀνέστησας". (Κανών Λαζάρου στό Ἀπόδειπνο).

Κατόπιν ὁ Κύριος εἶπε προστακτικά: "Ἐγώ εἰμι ἡ Ἀνάστασις καί ἡ Ζωή". ΕΓΩ! Μόνον ἐγώ ἀνασταίνω τόν ἄνθρωπο ἀπό τόν θάνατο τῆς ἁμαρτίας. Μόνος του αὐτός, χωρίς Ἐμένα δέν ἠμπορεῖ νά κάνει τίποτε. Καί μόνον ΕΓΩ εἶμαι Ἐκεῖνος πού χαρίζω τήν ἀληθινή ζωή!

Αὐτό διαπιστώνουμε κατά μῆκος τῆς Μεγάλης Νηστείας. Ἡ ἀνάστασις ἐκ τοῦ θανάτου τῆς ἁμαρτίας καί ἡ ἀπόκτησις τῆς ἀληθινῆς ζωῆς εἶναι ἔργο Θεοῦ καί ὄχι ἔργο ἀνθρώπου. Πρέπει νά ἔλθη ὁ Κύριος νά μᾶς καλέση νά βγοῦμε ἔξω ἀπό τό μνῆμα τῶν ἀνθρωπίνων ἀδυναμιῶν μας. Μόνον ἔτσι ἠμποροῦμε νά βαδίσουμε ἐλεύθερα τήν ὁδό τῆς ζωῆς μας.

Ἡ μεγαλύτερη  ἀλήθεια, τήν ὁποία δέν πρέπει νά ξεχνοῦμε ποτέ εἶναι: Ὁ ἄνθρωπος κοπιάζει ἀναλόγως τῶν δυνάμεών του, ἀλλά ἡ σωτηρία εἶναι ἕνα δῶρο τῆς ἀνεκφράστου εὐσπλαγχνίας τοῦ Κυρίου μας.

φφφφφφφφφφφφφφφφφφφφφφφφφφφφφφφφφφφφφφφφφφφφφ

Η  ΚΥΡΙΑΚΗ  ΤΩΝ  ΒΑΙΩΝ

Ἡ Κυριακή τῶν Βαΐων εἶναι ἡ γέφυρα διαβάσεως ἀπό τήν ἁγία Τεσσαρακοστή στήν ἑβδομάδα τῶν ἁγίων Παθῶν.

Ὁ Κύριος εἰσῆλθε στήν Ἰερουσαλήμ ταπεινά καί θριαμβευτικά συγχρόνως. Ταπεινά διότι "ὁ ἔχων θρόνον οὐρανόν καί ὑποπόδιον τήν γῆν...ἐπί πώλου ἀλόγου ἐμετρίασε σήμερον" καί "ὁ τοῖς Χερουβείμ ἐποχούμενος καί ὑμνούμενος ὑπό τῶν Σεραφείμ, ἐπέβη ἐπί πώλου ὄνου". Ἀλλά καί θριαμβευτικά, διότι τό πλῆθος τοῦ λαοῦ ἀναγνωρίζει στό πρόσωπο Αὐτοῦ πού ἔρχεται τόν Δεσπότη τῆς ζωῆς καί τοῦ θανάτου, ἐνῶ τά ἀθῶα νήπια προαισθανόμενα τό μυστήριον τοῦ Θεοῦ, Τόν προϋπαντοῦν ὡς ἕνα Βασιλέα μέ κλάδους φοινίκων, ψάλλουν τό "Ὠσαννά" καί στρώνουν χαλιά στόν δρόμο.

Κι ἐμεῖς ὁ νέος Ἰσραήλ περιμένουμε νά προϋπαντήσουμε τόν Κύριο, ὁ Ὁποῖος ἔρχεται πρᾶος καί ταπεινός καί εἰσέρχεται στήν Ἰερουσαλήμ τῶν ψυχῶν μας.

 Ἐάν ἡ ἀνάστασις τοῦ Λαζάρου μᾶς ἀπέδειξε ὅτι μόνο μέ τόν Χριστό πραγματοποιεῖται ἡ ἀνάστασίς μας, οἱ κλάδοι τῶν φοινίκων μᾶς φανερώνουν τήν μορφή αὐτῆς τῆς ἀναγεννήσεως. Ὅταν εἰσέρχεται ὁ Κύριος ὡς θριαμβευτής στά Ἰεροσόλυμα τῶν ψυχῶν μας, τόν ὑποδεχόμεθα μέ λουλούδια καί κλάδους, ψάλλουμε τό "Ὠσαννά" καί τοῦ στρώνουμε τά ἐνδύματά μας στήν γῆ.

Τήν πνευματική σημασία τῶν κλάδων τήν φανερώνει τό Δοξαστικό τοῦ ὄρθρου, τό ὁποῖον μᾶς καλεῖ: "Δεῦτε καί ἡμεῖς ὡς οἱ παῖδες..."

Ἀκλόνητη πίστις λοιπόν, καί ἀγάπη μέ τίς ὁποῖες ὑποδεχόμεθα τόν Κύριο εἶναι τά σημεῖα τῆς ἀναγεννήσεώς μας. Μ᾿ αὐτές τίς ἀρετές ἄρα γε δέν μᾶς καλεῖ ὁ Ἴδιος νά πλησιάζουμε στό δεῖπνο τῆς Εὐχαριστίας σέ κάθε Θεία Λειτουργία; Σ᾿ αὐτές ἐπί πλέον προστίθεται ἡ πνευματική νηπιότης τῆς ὁποίας εἶναι τά ἑξῆς ἰδιώματα: Ἀπόλυτη ἐμπιστοσύνη καί ἀνεπιφύλακτη ἀγάπη. Ἀπ᾿ ἐδῶ προέρχεται καί ἡ τόλμη νά κράξουμε ἄφοβα καί ἀδίστακτα τό "Ὠσαννά", ἐνώπιον τῶν Φαρισαίων καί Γραμματέων, πού εὑρίσκονται ἐνώπιόν μας διότι "ἡ τελεία ἀγάπη ἔξω βάλλει τόν φόβο".(Α. Ἰωάν.4,18).

Τά στρωμένα στόν δρόμο ἐνδύματα εἶναι ἡ ἀπόδοσις ἑνός παλαιοῦ χρέους. Ὁ ἄνθρωπος, ἐάν ἐξέπεσε λόγῳ τῆς παρακοῆς του καί ὁ Θεός τοῦ ἔφτιαξε δερμάτινους χιτῶνες καί τόν ἔβγαλε ἔξω ἀπό τόν παράδεισο τῆς τρυφῆς. Τώρα ἔρχεται ὁ Ἴδιος ὁ Θεός σ᾿ ἐμᾶς καί παράδεισος εἶναι ὁ Ἴδιος. Ὁπότε δέν ἔχουμε πλέον ἀνάγκη ἀπό χιτῶνες καί ἐνδύματα. Γι᾿ αὐτό τοῦ τά ἐπιστρέφουμε. Τά στρώνουμε ἐνώπιόν Του καί τά καταπατεῖ ὁ ὄνος, τό ζῶο στό ὁποῖο ἐπέβαινε ὁ Ἰησοῦς, δείχνοντας τήν κτηνωδία ἀπό τήν ὁποία ἦλθε νά μᾶς λυτρώση Ἐκεῖνος. Ἡ περιβολή μέ ἐνδύματα ἦτο στενά συνδεδεμένη μέ τήν ἐκ τῆς ἁμαρτίας ἐντροπή καί τό ἀπαρρησίαστο, πρᾶγμα τό ὁποῖο μᾶς ἀνάγκαζε νά κρυβώμεθα. Τώρα ὅμως μέ χαρά καί παρρησία κράζουμε τό "Ὠσαννά". Προϋπαντοῦμε τόν νικητή τοῦ θανάτου καί τοῦ ἄδου, διότι δι᾿ Αὐτοῦ κι ἐμεῖς ἐγίναμε νικητές κατά τῆς ἁμαρτίας, ὅπως τό μαρτυροῦν περίτρανα οἱ κλάδοι τῶν Βαΐων, σάν σημεῖα τῆς νίκης, τά ὁποῖα κρατᾶμε στά χέρια μας.

Οἱ Γραμματεῖς καί Φαρισαῖοι χολώνονται ἀπό φθόνο. "Διδάσκαλε, ἐπιτίμησον τοῖς μαθηταῖς σου" (Λουκ.19,39). Δέν ἀκούεις τί κράζουν γιά σένα τά νήπια; "Ἐάν οὗτοι σιωπήσωσι οἱ λίθοι κεκράξονται",(19,40) τούς ἀπεστόμωσε τό στόμα τοῦ Κυρίου. Ἔτσι καί ὁ διάβολος, βλέποντας τό πνευματικό κέρδος τοῦ ἀναγεννημένου μέ τήν μετάνοια ἀνθρώπου, σκάζει ἀπό τόν φθόνο του. Ἀλλ᾿ ὅμως ὑπεράνω ὅλων εἶναι οἱ ἀστείρευτες ἐνέργειες τοῦ Θεοῦ πού διαχέονται σ᾿ ὅλη τήν πλάσι καί μόνο αὐτός εἶναι τυφλός καί σκοτισμένος στόν νοῦ.

Δέν πρέπει νά παραβλέψουμε τήν χριστιανική παράδοσι τῶν κλάδων ἀπό δένδρα φοινίκων, μέ τά ὁποῖα οἱ Χριστιανοί προϋπαντοῦν τόν Κύριο αὐτή τήν ἡμέρα. Στά μέρη, ὅπου στερούμεθα δένδρων φοινίκων, ὁ λαός ὑποδέχεται τόν Κύριο μέ κλάδους ἀπό βαΐα. Ἐνῶ στήν πατρίδα μου, τήν Ρουμανία, οἱ Χριστιανοί ὑποδέχονται τόν Χριστό μέ κλάδους ἀκακίας. Ἡ παράδοσις αὐτή εἶναι πλήρης πνευματικῶν νοημάτων. Τούς κλάδους πού κρατεῖ ὁ λαός στά χέρια σ᾿ αὐτή τήν ἱερά Ἀκολουθία εἶναι σημεῖα νίκης. Διότι στά λουλούδια, μετά τήν νάρκη τοῦ χειμῶνος, ἀρχίζει καί ἔρχεται ἡ ζωή. Εἶναι σημεῖο ὅτι ἤδη ἡ ζωή ἐπανῆλθε στήν πορεία της, διότι ἐνίκησε τόν θάνατο τοῦ χειμῶνος.

Ὑπάρχει μία ἐξωτερική ἀσυμφωνία, πού φαίνεται κατά τήν εἴσοδο τοῦ Κυρίου στά Ἰεροσόλυμα. Εἶναι ἡ ἑξῆς: Ὁ Σωτήρ ἔρχεται καθήμενος σ᾿ ἕνα ὀνάριο, πρᾶος καί ταπεινός, ἐνῶ τά πλήθη Τόν ὑποδέχονται σάν ἕνα θριαμβευτή μέ κλάδους καί ἐπευφημίες. Αὐτές οἱ δύο στάσεις, δηλαδή, ἡ ταπείνωσις καί ὁ θρίαμβος εἶναι πιά ἑνωμένα μεταξύ τους. Τήν ἀληθινή νίκη καί δύναμι μόνον ἡ ταπείνωσις τήν χαρίζει, ὅπως μᾶς λέγει ὁ Ἴδιος ὁ Κύριος. Ἡ ταπείνωσις εἶναι τό σημεῖο διά τοῦ ὁποίου διεξήχθησαν ὅλα τά ἔργα τῆς πνευματικῆς μας ἀναγεννήσεως. Ἡ νηστεία ἄρχισε μέ τήν ταπείνωσι τοῦ τελώνου καί ἔκλεισε μέ τήν ταπείνωσι τοῦ Κυρίου, ὁ Ὁποῖος μᾶς ἄφησε τήν ταπείνωσι, σάν τήν μοναδική ὁδό γιά τήν Ζωή καί τήν Ἀνάστασι.

Οἱ κλάδοι εἶναι ἡ δίοδος γιά τήν Μεγάλη Ἑβδομάδα τῶν Ἁγίων Παθῶν. Οἱ Γραμματεῖς καί Φαρισαῖοι βλέποντας τό μεγάλο θαῦμα τῆς ἀναστάσεως τοῦ Λαζάρου, ἀποφάσισαν ὁριστικά τόν θάνατο τοῦ Κυρίου. "Τί ποιοῦμεν, ἔλεγαν οἱ ἀρχιερεῖς τοῦ συνεδρίου; "Ἐάν ἀφῶμεν αὐτόν οὕτω , πάντες πιστεύσουσιν εἰς αὐτόν". Ἐνῶ ὁ Καϊάφας χωρίς νά θέλη, ἐπροφήτευσε: "ὅτι συμφέρει ἡμῖν, ἵνα εἷς ἄνθρωπος ἀποθάνῃ ὑπέρ τοῦ λαοῦ καί μή ὅλον τό ἔθνος ἀπόληται. Ἀπ᾿ἐκείνης οὖν τῆς ἡμέρας συνεβουλεύσαντο ἵνα ἀποκτείνωσιν αὐτόν"(Ἰωάν.11,47-53).

Ὁ Ἰσραήλ ἀρνήθηκε τόν Κύριο κι ἕνας νέος Ἰσραήλ τόν ὑποδεχόταν, καθώς ἔμπαινε στήν Ἱερουσαλήμ.

"Συναγωγή πονηρά καί μοιχαλίς, ψάλλει ἡ Ἐκκλησία μας στόν ἑσπερινό τῆς Κυριακῆς τῶν Βαΐων, ἡ τῷ ἰδίῳ ἀνδρί, μή φυλάξασα πίστιν, τί κατέχεις διαθήκην, ἧς οὐκ ἦς κληρονόμος; Τί καυχᾶσαι ἐν Πατρί, τόν Υἱόν ἀθετήσασα;..."

"Ἐκ βαΐων καί κλάδων, ὡς ἐκ θείας ἑορτῆς εἰς θείαν μεταβάντες ἑορτήν, πρός σεβασμίαν τῶν Χριστοῦ Παθημάτων, πιστοί συνδράμωμεν, τελετήν σωτήριον. Καί τοῦτον ὑπέρ ἡμῶν πάθος ὑφιστάμενον, κατοπτεύσομεν ἑκούσιον...".

ΦΦΦΦΦΦΦΦΦΦΦΦΦΦΦΦΦΦΦΦΦΦΦΦΦΦΦΦΦΦΦΦΦΦΦ

ΤΑ  ΠΑΘΗ  ΤΑ  ΣΕΠΤΑ

 

Η ΕΒΔΟΜΑΔΑ ΤΩΝ ΠΑΘΩΝ

Τό τρίτο μέρος τοῦ Τριωδίου, ἡ Μεγάλη Ἑβδομάδα, ἤ Ἑβδομάδα τῶν Παθῶν τοῦ Κυρίου, εἶναι μικρῆς χρονικῆς διαρκείας, ἀλλά ὅπως εἶναι καί τ᾿ ὄνομά της, εἶναι μεγάλη, διά τά μεγάλα καί μοναδικά στήν ἱστορία τοῦ ἀνθρώπου γεγονότα.

Αὐτές τίς ἡμέρες, λέγει ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, καταργήθηκε ἡ βασιλεία τοῦ ἄδου, θανατώθηκε ὁ θάνατος, νικήθηκε ἡ ἁμαρτία, ἔπαυσε ἡ κατάρα καί ἀνοίχθηκε ὁ παράδεισος. Τό μεσότοιχο τοῦ ἐχθροῦ μεταξύ Θεοῦ καί ἀνθρώπου γκρεμίσθηκε, ἐνῶ τά οὐράνια ἑνώθηκαν μέ τά ἐπίγεια.

Οἱ τρεῖς πρῶτες ἡμέρες: Δευτέρα, Τρίτη καί Τετάρτη, μᾶς προετοιμάζουν γιά τ᾿ Ἅγια Πάθη καί ἡ τάξις τῶν Ἀκολουθιῶν εἶναι ἡ ἴδια. Ἡ προσευχή τοῦ ἁγίου Ἐφραίμ μέ τίς καθιερωμένες μετάνοιες, ἡ Λειτουργία τῶν Προηγιασμένων Δώρων καί ἡ ἀνάγνωσις τοῦ Ψαλτηρίου κατά τήν τάξι τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς. γίνονται ἀνελλειπῶς αὐτό τό τριήμερο. Ἐκτός ἀπ᾿ αὐτά διαβάζονται στίς Ὧρες: Τρίτη, Ἕκτη καί Ἐννάτη ὁλόκληρα τά τρία πρῶτα Εὐαγγέλια καί τό 13ο κεφάλαιο τοῦ εὐαγγελιστοῦ Ἰωάννου. Μᾶς προβάλλουν ὅλη τήν ζωή καί τήν διδασκαλία τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ γιά νά ζήσουμε πληρέστερα τό ἔργο τῆς Θείας Οἰκονομίας καί τῆς ἀνεκλαλήτου ἀγάπης Του γιά ἐμᾶς, ἡ ὁποία κορυφοῦται στά Ἅγια Πάθη Του.

Τά Εὐαγγέλια πού διαβάζονται στούς ὄρθρους αὐτῶν τῶν ἡμερῶν μᾶς ὑπενθυμίζουν τίς τελευταῖες διδασκαλίες τοῦ Κυρίου, στό κέντρο τῶν ὁποίων εἶναι ἡ ἀγωνία γιά τήν προσμονή τῆς Δευτέρας παρουσία Του. Ἔτσι τά Ἅγια Πάθη προμηνύουν συγχρόνως τήν ὑπόσχεσι περί ἀναστάσεως καί τῆς ἐσχατολογικῆς ἐλπίδος. Διότι γιά τήν Ἐκκλησία Πάσχα σημαίνει ἤδη τόν ἐγκαινιασμό τῆς παρουσίας της, τήν ἀρχή τῆς ἱστορίας της.

Μέ τίς Ἀκολουθίες αὐτῶν τῶν ἡμερῶν, ἡ Ἐκκλησία μᾶς παρακινεῖ σ᾿ αὐτή τήν ἐγρήγορσι καί ἀναμονή ἐρχομοῦ τοῦ Νυμφίου. "Ἰδού ὁ Νυμφίος ἔρχεται ἐν τῷ μέσῳ τῆς νυκτός....". Καί πάλιν: " Τόν Νυμφῶνα σου βλέπω, Σωτήρ μου, κεκοσμημένον καί ἔνδυμα οὐκ ἔχω, ἵνα εἰσέλθω ἐν αὐτῷ. Λάμπρυνόν μου τήν στολήν τῆς ψυχῆς, Φωτοδότα καί σῶσον με".

Ἡ Βασιλεία ἀνοίχθηκε, ὁ νυμφών τοῦ Σωτῆρος εἶναι ἕτοιμος καί εὐτρεπισμένος. Ὁ Νυμφίος μπορεῖ νά ἔλθη σέ ὁποιαδήποτε στιγμή. Ἔρχεται ἀκόμη καί τό μεσονύκτιο ἀπροσδόκητα. Πρέπει νά εἴμεθα ἕτοιμοι. Νά ἔχουμε ἔνδυμα γάμου καί ν᾿ ἀγρυπνοῦμε. Ἡ ἀγρυπνία δέν εἶναι μόνο μία ἄσκησι ἐγρηγόρσεως καί προσοχῆς, ἀλλά μία πασχαλινή καί ἐσχατολογική στάσις.

Σ᾿ αὐτή τήν προετοιμασία καί ἀναμονή, σέ κάθε μιά ἀπ᾿ αὐτές τίς ἡμέρες πού φέρουν κάποιο φῶς γιά ὅλους μας, πρέπει νά ἐπιμείνουμε λίγο περισσότερο.

Η  ΑΓΙΑ  ΚΑΙ  ΜΕΓΑΛΗ  ΔΕΥΤΕΡΑ

Ἡ ἁγία καί Μεγάλη Δευτέρα ἀναφέρεται στήν περικοπή τῆς καταραμένης καί ἀκάρπου συκῆς (Ματ.21,19) καί στήν ἱστορία τοῦ Ἰωσήφ τοῦ Παγκάλου.

Ἀπ᾿ αὐτά τά δύο γεγονότα ἐξάγονται δύο παράλληλες ἔννοιες: Ἡ μία ἱστορική, στήν ὁποία βλέπουμε τόν ἑβραϊκό λαό νά περιμένη τήν πρώτη παρουσία τοῦ Μεσσίου. Ἐνῶ ἡ ἄλλη εἶναι πνευματική καί ἐσχατολογική, ὅπου βλέπουμε τήν προετοιμασία καί τήν ἀναμονή τῆς Δευτέρας παρουσίας τοῦ Κυρίου.

Κεκοσμημένος Νυμφών τοῦ Σωτῆρος στόν ὁποῖο πρέπει νά εἰσέλθη ὁ Ἰσραήλ εἶναι ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ. Δέν εἰσῆλθε σ᾿αὐτήν, λόγῳ δύο μεγάλων ἁμαρτιῶν, τίς ὁποῖες μνημονεύει ὁ Κύριος στόν ὄρθρο τῆς Μεγάλης Παρασκευῆς: "Δύο καί πονηρά ἐποίησεν ὁ πρωτότοκος υἱός μου Ἰσραήλ. Ἐμέ ἐγκατέλιπε, πηγήν ὕδατος ζωῆς καί ὤρυξεν ἑαυτῷ φρέαρ συντετριμμένον, ἐμέ ἐπί ξύλου ἐσταύρωσε, τόν δέ Βαραββᾶν, ἠτήσατο καί ἀπέλυσεν...".

Τό πρῶτον εἶναι ἡ στειρότης καί ἀκαρπία. Ἐγκατέλειψε τό ὕδωρ τῆς ζωῆς, τό εὐαγγελικό κήρυγμα καί ἔσκαψε φρέαρ συντετριμμένο, δηλαδή, διαστρέβλωσε τά νοήματα τοῦ Νόμου. Ἡ περικοπή γιά τήν ἄκαρπη συκιά λέχθηκε κατ᾿ ἀρχάς γιά νά ἐκφράση τήν ἀκαρπία τῆς Συναγωγῆς. Δέν ἦτο ὁ καιρός τῆς καρποφορίας-δέν εἶχε κατέβει τό Ἅγιο Πνεῦμα. Ἦτο στεῖρα, διότι δέν εἶχε ἀκόμη δείξει σημεῖα καρποφορίας. Ἡ κατηγορηματική ἄρνησις τοῦ Εὐαγγελίου καί ἡ ὑποβίβασις τοῦ Νόμου σέ τυπολατρεία, τούς προκάλεσε τήν κατάρα καί πνευματική στειρότητα. "Μηκέτι ἐκ σοῦ καρπός γένηται εἰς τόν αἰῶνα" (Ματ.21,19).

Τό ἄλλο ἁμάρτημα τοῦ Ἰσραήλ εἶναι ἡ πορνεία. Ὁ Μεσσίας ἦλθε κατά πρῶτο λόγο γιά τά χαμένα πρόβατα τοῦ οἴκου Ἰσραήλ. Αὐτά προσεκάλεσε νά εἰσέλθουν πρῶτα στόν οἶκο Του.

Ἀλλά ὁ Ἰσραήλ ἀρνήθηκε τόν πραγματικό Νυμφίο καί προτίμησε ἕνα ληστή, τόν Βαραββᾶ. Γι᾿ αὐτό ἡ Ἐκκλησία τόν ὀνομάζει "συναγωγή πονηρά καί μοιχαλίδα, ἡ ὁποία δέν ἐφύλαξε τήν πίστι πρός τόν ἄνδρα της, πού εἶχε.

Ὁ Ἰωσήφ ἀπό τό σπέρμα τοῦ Ἰσραήλ εἶναι ἕνα παράδειγμα καθαρότητος καί εὐσεβείας ἐνώπιον τοῦ αὐθέντου του. Προτίμησε τήν φυλακή, παρά νά συγκατανεύση στά πορνικά δελεάσματα τῆς Αἰγυπτίας.

Αὐτά τά δύο ἁμαρτήματα τοῦ Ἰσραήλ εἶναι τά παντοτεινά ἐμπόδια γιά τήν εἴσοδό του στόν θείο Νυμφῶνα τοῦ Νυμφίου Χριστοῦ. Ἄκαρπη συκιά ἐπίσης εἶναι καί ἡ ψυχή, ἡ ὁποία δέν τρέφεται ἀπό τήν πηγή τῆς ζωῆς, τόν Χριστό, καί δέν καρποφορεῖ τόν πνευματικό καρπό τοῦ Εὐαγγελίου. Ὁ Σωτήρ ἀνέκαθεν διψοῦσε τήν σωτηρία μας καί ζητοῦσε ἀπό ἐμᾶς τόν καρπό τῶν σωτηρίων ἔργων. Ἀλλά μή εὑρίσκοντας καρπό, μᾶς καταράσθηκε μέ ξηρασία, μεταβάλλοντάς μας σέ ὕλη κατάλληλη μόνο γιά τήν φωτιά τῆς κολάσεως. Γι᾿ αὐτό ὁ ἑσπερινός τῆς Δευτέρας μᾶς προτρέπει, λέγοντας: "Τῆς ξηρανθείσης συκῆς διά τήν ἀκαρπίαν, τό ἐπιτίμιον φοβηθέντες ἀδελφοί, καρπούς ἀξίους τῆς μετανοίας προσάξωμεν Χριστῷ τῷ παρέχοντι ἡμῖν τό μέγα ἔλεος". Ἡ καρποφορία τῶν καλῶν ἔργων εἶναι ἕνα χρέος, σύμφωνα μέ τήν δύναμι τῆς Χάριτος πού ἐλάβαμε στό Ἅγιο Βάπτισμα, καθώς θεολογεῖ καί προτρέπει ὁ ἅγιος Μᾶρκος ὁ Ἀσκητής: "Ἄνθρωπε, πού βαπτίσθηκες ἐν Χριστῷ, δῶσε τώρα ἔργα γιά τά ὁποῖα ἔλαβες τήν δύναμι νά τά ἐκτελέσης ἐκ τοῦ βαπτίσματος". Αὐτή εἶναι ἡ πνευματική ἐνδυμασία μέ τήν ὁποία μπαίνουμε στόν οἶκο τῆς αἰωνίου ζωῆς.

Ὁ Ἰωσήφ ὁ Πάγκαλος μνημονεύεται ἐδῶ, ἀφ᾿ ἑνός μέν γιά τήν καθαρότητά του καί ἀφ᾿ ἑτέρου γιατί εἶναι τύπος καί εἰκόνα τοῦ Σωτῆρος. Ὅπως ὁ Ἰωσήφ ἔφυγε κυνηγημένος τότε ἀπό τούς ἀδελφούς του, ὅτι δῆθεν ἦτο φονιᾶς, ἀργότερα ὅμως ἔγινε ὁ σιτοδότης καί σωτήρας τους, προσφέροντας ψωμί τήν περίοδο ἐκείνη τῆς πείνας, ἔτσι ἀκριβῶς καί ὁ Χριστός καταδιώχθηκε καί ὠδηγήθηκε στόν θάνατο ἀπό τό γένος Του, ὅμως στό τέλος ἔγινε ὁ Σωτήρ τοῦ Ἰσραήλ καί ὁλοκλήρου τοῦ ἀνθρωπίνου γένους, τρέφοντας ὅλους ἐμᾶς μέ τό οὐράνιο Ἄρτο, τοῦ Παναχράντου Σώματός Του.

Ὁ Ἰωσήφ ὀνομάζεται "Πάγκαλος" ὄχι τόσο γιά τήν σωματική του ὡραιότητα, ἀλλά γιά τόν θησαυρό τῆς σωφροσύνης του. Ἡ καθαρότης, εἶναι ὁλόκληρη φιλοσοφία, ὅπως τήν ὀνομάζουν οἱ Πατέρες. Εἶναι μία ὀνομασία περιεκτική ὅλων τῶν ἀρετῶν. Εἶναι τό σημεῖο τῆς σταθερᾶς εὐσεβείας ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ. Γι᾿ αὐτό λοιπόν, ἡ ἁμαρτία εἶναι ἔκφρασις ἀκαθαρσίας, πορνείας, διότι, ὅταν ἁμαρτάνει ὁ ἄνθρωπος, ἐγκαταλείπει τόν ἀληθινό Νυμφίο, ὁ Ὁποῖος τόν ἐδημιούργησε καί τρέχει στόν ἀκάθαρτο δαίμονα.

Τό Δοξαστικό τῆς Στιχολογίας τοῦ ὄρθρου θεολογεῖ θαυμάσια γιά τήν πνευματική σημασία τῆς ἁγνείας: "Δευτέραν Εὔαν τήν Αἰγυπτίαν, εὑρών ὁ δράκων, διά ρημάτων, ἔσπευδε κολακείαις, ὑποσκελίσαι τόν Ἰωσήφ· ἀλλ᾿ αὐτός καταλιπών τόν χιτῶνα, ἔφυγε τήν ἁμαρτίαν, καί γυμνός οὐκ ἤσχύνετο, ὡς ὁ Πρωτόπλαστος, πρό τῆς παρακοῆς...".

γγγγγγγγγγγγγγγγγγγγγγγγγγγγγγγγγγγγγγγγγγγγγγγγγγγγ

Ὁ Ἀδάμ καί ἡ Εὔα δημιουργήθηκαν ἀπό τόν Θεό γυμνοί καί δέν ἐντρέποντο (Γεν.2,25) καί ἐπειδή ἦσαν ἔτσι, ἦσαν ὅπως ὁλόκληρο τό σύμπαν πολύ ὡραῖοι. Σέ τί ἀπέβλεπε ἡ γυμνότης τοῦ Ἀδάμ; Ὁ ἄνθρωπος στόν παράδεισο λέγει ὁ ἅγιος Μάξιμος ἔκανε μία ζωή ἁπλῆ, ἀνέμελη, δέν εἶχε ἀνάγκη νά σκεπάση τήν γύμνια του, καί λόγῳ τῆς ἀπαθείας τήν ὁποία εἶχε, δέν αἰσθανόταν ἐντροπή. Πρό τῆς πτώσεως δέν φερόταν ἐδῶ καί ἐκεῖ μέ ἐμπαθῆ νοήματα καί σωματικές ἀντιδράσεις , ἀλλά ἦτο πάντοτε ἐλεύθερος, χωρίς ψυχικές μεταπτώσεις καί εἶχε μία σωματική κατάστασι ἀθῶα καί ἁπλῆ.

Μετά τήν πτῶσι ὅμως, τά ἀνθρώπινα πάθη τοῦ ἄνοιξαν τά μάτια.

Ἐγνώρισαν ὅτι ἦσαν γυμνοί, ἐντράπηκαν καί ἔφτιαξαν πρόχειρα σκεπάσματα ἀπό φύλλα δένδρων καί ἔκρυψαν τήν γύμνια τους. (Γεν.3,7-10). 'Ενῶ μετά τήν καταδίκη τους, ὁ Θεός τούς ἔδωσε δερμάτινους χιτῶνες καί τούς ἔβγαλε ἔξω ἀπό τόν παράδεισο.

Ἀπό τότε ἡ σωματική γύμνωσις εἶναι πάντοτε ντροπαλή γιά τόν ἄνθρωπο καί ὑπενθυμίζει τήν πρώτη πτῶσι τῶν Πρωτοπλάστων στήν ἁμαρτία. Ὅταν ὅμως ὁ ἄνθρωποις νικήσει τήν ἁμαρτία καί φθάσει στήν ἀπάθεια, ἡ γυμνότης δέν προκαλεῖ πλέον ἐντροπή. Ὁ Ἰωσήφ, ἐνῶ ἦτο γυμνός, δέν ἐντρεπόταν, ὅπως ὁ Ἀδάμ πρό τῆς πτώσεως. Πολλοί ἐρημίτες καί ἄνθρωποι τοῦ Θεοῦ, ὅπως ἡ ὁσία Μαρία ἡ Αἰγυπτία καί ἄλλοι, ἔζησαν γυμνοί καί δέν ἐντρέποντο, διότι ἡ γυμνότης τους ἦτο σημεῖο ἀπαθείας καί αἰτία δόξης.

Συνεπῶς, ὁ ἄνθρωπος στόν παράδεισο δέν ἦτο τελείως γυμνός. Ἦτο ντυμένος μέ τό ἔνδυμα τῆς Χάριτος τῆς ἀπαθείας, ἐνῶ ἡ ἐξωτερική γυμνότης γι᾿ αὐτόν δέν εἶχε καμμία σημασία. Ἔτσι ἀκριβῶς καί ὁ πνευματικός ἄνθρωπος, κι ὅταν ἀκόμη εἶναι μέ τό σῶμα γυμνός, εἶναι ὅμως ντυμένος μέ τό ἔνδυμα τῶν ἀρετῶν, τότε καί ἡ σωματική του γυμνότης δέν ἀποτελεῖ πρόβλημα ἐντροπῆς.

Ὁ ἁμαρτωλός, ὅταν στερηθῆ τοῦ ἐνδύματος τῆς Χάριτος, μᾶς δίνει τήν αἴσθησι τῆς ἀναισχύντου γυμνότητος ἀπό τήν ὁποία προέρχεται ἡ ἐνστικτώδης ζωή τοῦ ἀνθρώπου, ἔστω κι ἄν σκεπάζη τήν σωματική του γυμνότητα.

Ἄραγε στήν σωματική γύμνωσι πού συναντᾶμε στόν σημερινό ἄνθρωπο, μήπως δέν φαίνεται ἀσυνείδητα, ἡ νοσταλγία τοῦ ἀνθρώπου γιά τήν πρό τῆς πτώσεως τιμημένη γυμνότητα;  Ἀλλ᾿ ἐπειδή αὐτή στερεῖται τῆς τιμῆς τῶν ἀρετῶν, ἐπιστρέφει στήν ἁμαρτία καί προκαλεῖ μεγαλύτερη ἐντροπή.

Ἡ ἀκαρπία τῶν ἀρετῶν καί ἀκαθαρσία τῶν παθῶν εἶναι τά μεγαλύτερα ἁμαρτήματα, τά ὁποῖα μᾶς στεροῦν τοῦ διακοσμημένου νυμφῶνος τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ. Ἀντίθετα, γιά νά ἠμπορέσουμε νά συγκατοικήσουμε μ᾿Αὐτόν, πρέπει νά ἐπιτύχουμε τήν ὁμοίωσι μ᾿ Αὐτόν μέ τήν ὁλοκληρωτική προσφορά μας στήν διακονία Του καί μέ τήν τελεία καθαρότητα.

Αὐτό εἶναι τό πρῶτο μάθημα τῆς ἁγίας καί Μεγάλης Δευτέρας.

Ὑπάρχει ἀκόμη ὅμως ἕνας κίνδυνος. Οἱ Ἀπόστολοι πηγαίνοντας γιά τήν Ἱερουσαλήμ, ἐνόμισαν ὅτι τότε ἦτο καί ὁ καιρός τοῦ περιποθήτου ἐγκαινιασμοῦ τῆς μεσσιανικῆς βασιλείας, ἡ ὁποία θά προστατεύση μόνο τόν Ἰσραήλ ἀνάμεσα στά ἄλλα ἔθνη. Γι᾿ αὐτό ἡ ἐπιθυμία τῶν δύο υἱῶν τοῦ Ζεβεδαίου νά σταθοῦν δεξιά καί ἀριστερά τοῦ Κυρίου, εἶναι γεγονός τό ὁποῖον ἀναφέρεται ἐπίσης τήν Μεγάλη Δευτέρα: "Κύριε, πρός τό μυστήριον τό ἀπόρρητον τῆς σῆς οἰκονομίας οὐκ ἐξαρκοῦσα ἡ τῶν ἐκ Ζεβεδαίου μήτηρ, ἠτεῖτό σοι προσκαίρου βασιλείας τιμήν, τοῖς ἑαυτῆς δωρήσασθαι τέκνοις..."(Ὄρθρος τῆς Μεγάλης Δευτέρας).

Ἐάν τά δύο ἀνωτέρω ἁμαρτήματα ἔθεσαν σέ κίνδυνο τήν συναγωγή ἀπό αὐτό, ἕπεται ὅτι κινδύνευσαν καί οἱ πιστοί ἀκόλουθοι τοῦ Κυρίου, οἱ Μαθητές, ἡ Ἐκκλησία Του. Ὁ Σωτήρ ὅμως μᾶς ἀποκαλύπτει ὅτι αὐτή ἡ ἔννοια εἶναι ξένη πρός Αὐτόν..."Κύριε τά τελεώτατα φρονεῖν τούς οἰκείους παιδεύων Μαθητάς, μή ὁμοιοῦσθαι τοῖς ἔθνεσιν ἔλεγες, εἰς τό κατάρχειν τῶν ἐλαχιστοτέρων...οὐχ οὕτω γάρ ἔσται ὑμῖν, τοῖς ἐμοῖς Μαθηταῖς...Ὁ πρῶτος οὖν ὑμῶν, ἔστω πάντων διάκονος...καί γάρ ἐλήλυθα αὐτός, τῷ πτωχεύσαντι Ἀδάμ διακονῆσαι, καί λύτρον δοῦναι ἀντί πολλῶν..." (Βλέπε στόν ὄρθρο ἀνωτέρω).

Δόξα καί πλοῦτος, τά ὁποῖα ὠνειρεύοντο οἱ Μαθητές καί τά ὁποῖα ἐγνώρισε κατά τήν διέλευσι τῶν αἰώνων ἡ ἐπί γῆς Ἐκκλησία, δέν εἶναι στό πνεῦμα τοῦ Διδασκάλου, ὁ Ὁποῖος, ἐνῶ ἦτο πλούσιος καί κυβερνήτης ὅλων, μέ τήν θέλησί Του ἐπτώχευσε καί ἔλαβε δούλου μορφή καί ἦλθε, ὄχι γιά νά διακονηθῆ, ἀλλά νά διακονήση καί νά δοθῆ ὡς λύτρο σωτήριο γιά τόν κόσμο. Ἡ πτωχεία καί ἡ ταπείνωσις πού ντύθηκε ὁ Σωτήρ γιά νά ὑπηρετήση τόν ἄνθρωπο, εἶναι οἱ ἀρετές τοῦ Χριστοῦ μέ τίς ὁποῖες ἀνέκαθεν ἡ Ἐκκλησία ἔβλεπε καί ἀπεκάλυπτε τό ἀληθινό τους νόημα καί φῶς. Πόσο λυπηρό εἶναι, ὅταν μερικές σπουδαιότατες ἀλήθειες ν᾿ ἀγνοοῦνται ἀπό τούς ἀνθρώπους! Τά καλά παραδείγματα δέν χάθηκαν, διότι ἡ Ἐκκλησία ἀνέκαθεν τιμᾶ τούς Ὁσίους της: "Ὅσιε πάτερ, τῆς φωνῆς τοῦ Εὐαγγελίου ἀκούσας... πλοῦτον καί δόξαν εἰς οὐδέν λογισάμενος πᾶσιν ἐβόας: Ἀγαπήσατε τόν Θεόν καί εὑρήσετε χάριν αἰώνιον. Μηδέν προτιμήσητε τῆς ἀγάπης αὐτοῦ, ἵνα ὅταν ἔλθῃ ἐν τῇ δόξῃ αὐτοῦ, εὑρήσητε ἀνάπαυσιν μετά πάντων τῶν Ἁγίων...".

Ἡ πτωχεία, ἡ ἀγάπη καί ἡ ταπείνωσις τοῦ Θεοῦ εἶναι τά στολίδια, τά ὁποῖα μᾶς ἀνοίγουν διάπλατα τήν θύρα τοῦ εὐτρεπισμένου νυμφῶνος τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν Χριστοῦ.

ΦΦΦΦΦΦΦΦΦΦΦΦΦΦΦΦΦΦΦΦΦΦΦΦΦΦΦΦ

 

Η  ΑΓΙΑ  ΚΑΙ  ΜΕΓΑΛΗ  ΤΡΙΤΗ

Ἡ ἁγία καί Μεγάλη Τρίτη μᾶς προετοιμάζει γιά τήν εἴσοδο στόν νυμφῶνα τοῦ Σωτῆρος μέ τίς δύο ἀκριβῶς Παραβολές: Τήν Παραβολή τῶν Δέκα Παρθένων καί τῶν Ταλάντων. Ἡ πρώτη παρομοιάζει τήν εἴσοδο στήν αἰώνια ζωή μ᾿ ἕνα γάμο. Ὁ Χριστός εἶναι ὁ Νυμφίος, ὁ ὁποῖος μᾶς καλεῖ ὅλους στό συμπόσιο τοῦ γάμου, ὅπως ψάλλει ὁ ὄρθρος αὐτῆς τῆς ἡμέρας.

"Ὁ Νυμφίος (εἶναι) ὁ κάλλει ὡραῖος, παρά πάντας ἀνθρώπους, ὁ συγκαλέσας ἡμᾶς πρός ἑστίασιν πνευματικήν τοῦ Νυμφῶνος σου, τήν δυσείμονά μου μορφήν, τῶν πταισμάτων ἀπαμφίασον...καί στολήν δόξης κοσμήσας τῆς σῆς ὡραιότητος, δαιτυμόνα φαιδρόν ἀνάδειξον, τῆς Βασιλείας σου ὡς εὔσπλαγχνος".

Τό μυστήριον τοῦ γάμου εἶναι μέγα, λέγει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος, ἀλλά στόν Χριστό καί στήν Ἐκκλησία. Μέ τήν ἕνωσι διά τοῦ γάμου πραγματοποιεῖται, κατά ἕνα ἀτελῆ τρόπο, ἡ ἐπιθυμία τοῦ ἀνθρώπου γιά τήν αἰωνιότητα. Μέ τούς ἀπογόνους του ὁ ἄνθρωπος παρατείνει τά ὅρια τῆς ἐπί γῆς παρουσίας του. Ὁ ἐπίγειος γάμος ἀκόμη εἶναι μία ξεθωριασμένη εἰκόνα τῆς ἀνεκφράστου χαρᾶς ὅταν εἶναι μαζί μέ τόν Νυμφίο Χριστό. Ἡ ἕνωσις μ᾿ Αὐτόν εἶναι αἰώνια καί ἡ χαρά ἀτέρμονη.

Ἀλλά γιά νά ἠμπορέση νά εἰσέλθη μέ τόν Νυμφίο Χριστό, πρέπει νά ἐκπληρώση ὡρισμένους ὅρους πού ἀναφέρονται στήν παραβολή τῶν Δέκα Παρθένων. Ἐπαγρύπνησις, παρθενία καί ἔλαιο γιά τίς λαμπάδες. Γιά τήν ἐγρήγορσι καί καθαρότητα μᾶς ὡμίλησε ἡ ἁγία καί Μεγάλη Δευτέρα. Τώρα θά ἐπιμείνουμε κυρίως ἐπάνω στό ἔλαιο, ὡς προϋπόθεσι εἰσόδου στόν νυμφῶνα τοῦ Κυρίου.

Εἶναι ἀλήθεια ὅτι ὅλες οἱ νέες ἦσαν παρθένες. Ὅλες ἀγρυπνοῦσαν περιμένοντας τόν Νυμφίο. Ὅμως πέντε ἀπ᾿ αὐτές, ἐπειδή εἶχαν ἀρκετό λάδι γιά τά φανάρια τους, ὠνομάσθηκαν φρόνιμες, σοφές καί εἰσῆλθαν στόν νυμφικό θάλαμο μαζί μέ τόν Νυμφίο. Οἱ ἄλλες πέντε, ἐπειδή δέν ἐφρόντισαν ν᾿ ἀγοράσουν ἐγκαίρως, ἔχασαν τούς κόπους τῆς παρθενίας καί ἀγρυπνίας καί ἔμειναν ἔξω ἀπό τόν νυμφῶνα, γι᾿ αὐτό καί ἐκλήθησαν μωρές. Τό λάδι λοιπόν, εἶναι ἡ λυδία λίθος. Τί μυστήρια ἄραγε κρύβει τό λάδι γιά τά καντήλια τῶν παρθένων;

Ἡ παρθενία εἶναι ἀκριβός θησαυρός ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ. Ὁ Χριστός Σωτήρ γεννήθηκε ἀπό Παρθένο καί ἔζησε ζωή παρθενική. Ὁ Πρόδρομος Ἰωάννης καί Βαπτιστής, καθώς καί ὁ μαθητής του Ἰωάννης ὁ Εὐαγγελιστής ἦσαν παρθένοι. Στήν αἰώνια ζωή ὁ θρόνος Του θά περιστοιχίζεται ἀπό παρθένους. Ἡ Παραβολή τῶν Δέκα Παρθένων ὅμως, ὡσάν νά θέλη νά μᾶς εἰπῆ ὅτι ἡ παρθενία μόνη της δέν εἶναι ἐπαρκής γιά τήν σωτηρία. Οἱ μωρές παρθένες, παρότι ἦσαν παρθένες, δέν εἰσῆλθαν μαζί μέ τόν Νυμφίο στόν νυμφικό οἶκο. Οἱ Ἅγιοι Πατέρες ἐξηγοῦν ὅτι τό λάδι γιά τά φανάρια τῶν παρθένων εἶναι ἡ ἐλεημοσύνη, πρᾶγμα πού σημαίνει ὅτι ἡ παρθενία γιά νά εἶναι μέσον σωτηρίας, πρέπει νά εἶναι ἑνωμένη μέ τήν ἐλεημοσύνη.

"Μεγάλες εἶναι οἱ πτέρυγες τῆς ἐλεημοσύνης, λέγει ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος. Διαπερνοῦν τόν αἰθέρα, φθάνουν στήν σελήνη, στόν ἥλιο, στούς οὐράνιους χορούς καί σταματοῦν μπροστά στόν θρόνο τοῦ Θεοῦ. Ὁποιαδήποτε ἁμαρτήματα κι ἄν κάνεις, ἡ ἐλεημοσύνη εἶναι βαρύτερη ἀπ᾿ αὐτά.

Ἡ παρθενία εἶναι ἕνα ἔργο τόσο μεγάλο, ὥστε οὔτε ἕνας σχεδόν ἀπό τούς παλαιούς δέν ἠμπόρεσαν νά τήν φυλάξουν. Οὔτε ὁ Νῶε, οὔτε ὁ Ἀβραάμ, οὔτε ὁ Ἰωσήφ. Ἡ παρθενία καί ἡ περιφρόνησις τοῦ θανάτου εἶναι οἱ δυσκολώτερες ἀρετές.

Μόνο ἀπό τήν ἐποχή τοῦ Χριστοῦ ἀνθίζει μέσα στήν Ἐκκλησία τό ἄνθος τῆς παρθενίας. Καί παρ᾿ ὅλα αὐτά, οἱ πέντε ἐκ τῶν δέκα παρθένων, χωρίς τήν ἐλεημοσύνη, ἐξεδιώχθησαν. Ἡ παρθενία εἶναι τό πῦρ, ἐνῶ τό λάδι εἶναι ἡ ἐλεημοσύνη. Ὅπως ἡ φωτιά, ἐάν δέν ἔχη καύσιμη ὕλη, δέν ἀνάπτει καί σβήνει, ἔτσι καί ἡ παρθενία, ἐάν δέν εἶναι ἑνωμένη μέ τήν ἐλεημοσύνη, χάνει τήν ἀξία της καί καταστρέφεται. (Ὁμιλία τοῦ ἁγίου Χρυσοστόμου, περί μετανοίας).

Ποιός εἶναι ὁ σκοπός ἑνώσεως αὐτῶν τῶν δύο ἀρετῶν; Οἱ ἅγιοι Πατέρες διακρίνουν στό ἕνα γεγονός δύο μέρη: Τό σῶμα ἤ τήν ὁρατή μορφή τοῦ ἔργου καί τήν ψυχή ἤ τόν σκοπό γιά τόν ὁποῖον γίνεται τό ἔργο. Αὐτό τό ὁποῖο κάνει ἕνα ἔργο νά εἶναι καλό ἤ κακό, εἶναι ὁ σκοπός καί ὄχι ἡ μορφή, ὁ τύπος τοῦ ἔργου, διότι ὁ διάβολος "ψεύστης ἐστιν ἐξ ἀρχῆς καί ὁ πατήρ αὐτοῦ" ('Ιωάν.8,44), πάντοτε κρύβει τήν ἁμαρτία μέ τόν τύπο τῆς ἀρετῆς. Πολλές φορές ἡ μορφή, τόσο τῆς ἀρετῆς, ὅσο καί τῆς ἁμαρτίας μπορεῖ νά εἶναι ἡ ἴδια, ἐνῶ ὁ σκοπός τους διαφέρει ριζικά. Ὁ σκοπός γιά κάθε καλό ἔργο εἶναι ὁ Θεός, ἐνῶ γιά τήν ἁμαρτία εἶναι ὁ θάνατος. Γι᾿ αὐτό ἡ πρᾶξις γιά νά εἶναι θεοφιλής, ἔχει ἀνάγκη μιᾶς ἐγγυήσεως ὅτι ὁ σκοπός της δηλαδή, ὁδηγεῖ στόν Θεό. Αὐτή τήν ἐγγύησι τήν ἔβαλε ὁ Θεός στόν πλησίον μας: "Ἀμήν, λέγω ὑμῖν, ἐφ᾿ ὅσον ἐποιήσατε ἑνί τούτων τῶν ἀδελφῶν μου τῶν ἐλαχίστων, ἐμοί ἐποιήσατε" (Ματ.25,40) θά μᾶς εἰπῆ ὁ Κύριος. Γι᾿ αὐτό κάθε ἐνάρετο ἔργο λαμβάνει τήν ἀξία του ἀπό τήν συμπεριφορά μας πού ἔχουμε πρός τόν πλησίον μας. Ἡ ἐλεημοσύνη εἶναι ἕνα ἔργο ἀγάπης ἐνώπιον τῶν συνανθρώπων μας. Εἶναι συνεπῶς τό πιστοποιητικό ἐγγυήσεως τῆς ἀρετῆς μας, ὅτι δηλαδή, εἶναι καλό ἔργο καί ὁδηγεῖ στόν Θεό. Στήν φοβερή Κρίσι ὁ Θεός θά ἐλέγξη μόνο τό πιστοποιητικό καί ὁ ἔλεγχος θά εἶναι λεπτομερής. Κάθε ἀγαθό ἔργο, χωρίς αὐτή τήν ἐγγύησι, δέν εἶναι σωτήριο. Γι᾿ αὐτό, ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής λέγει ὅτι "κάθε ἄσκησις πού δέν ἔχει ἀγάπη, εἶναι ξένη πρός τόν Θεό".

Τόν σκοπό αὐτῆς τῆς Παραβολῆς κατά τό τέλος τῆς Μεγάλης Νηστείας δέν εἶναι δύσκολο νά τόν κατανοήσουμε. Κατά τήν διέλευσι τῆς νηστείας ὁ ἄνθρωπος εἶναι πιό προσεκτικός καί νηφάλιος στά σωματικά του ἔργα: στήν νηστεία, στήν μετάνοια, στήν ἐργασία κλπ., τά ὁποῖα, ὅταν γίνωνται σωστά, ἐπιφέρουν μία ἐκλέπτυνσι στό σῶμα, στήν ψυχική καθαρότητα καί παρθενία, ἐπειδή ἡ παρθενία εἶναι μία σύνθεσις καί ἁρμονία ὅλων τῶν σωματικῶν ἀρετῶν. Αὐτή ἀντανακλᾶ στήν ἐξωτερική μορφή, τούς τρόπους τῶν ἀρετῶν. Ἡ ἐλεημοσύνη ὅμως, ὡς ἀγάπη πρός τόν Θεό καί τόν πλησίον, ἀντανακλᾶ ἰδιαίτερα τό ἐσωτερικό βάθος τῶν ἀρετῶν, τόν σκοπόν τους. Ἡ ἀληθινή ἀρετή πρέπει νά ἑνώνη καί τά δύο: οἱ σωματικοί κόποι πρέπει νά ἑνώνονται μέ τίς ψυχικές ἀρετές. Ἡ παρθενία πρέπει νά στολίζεται μέ τήν ἐλεημοσύνη, ἀλλιῶς δέν προξενεῖ τήν σωτηρία.

Οἱ μωρές Παρθένες εἶναι ὁ τύπος αὐτῶν τῶν ἀσκήσεων πού δέν σώζουν. Οἱ κόποι γίνονται μόνο γι᾿ αὐτές τίς Παρθένες καί ὄχι γιά τόν Θεό. Γι᾿ αὐτό εἶναι μωρές καί ἀσύνετες, διότι εἶναι ἀφροσύνη νά περάσης μία κοπιαστική καί ἀσκητική ζωή καί στό τέλος νά ριφθῆς στό αἰώνιο πῦρ.

Τό μεγάλο μάθημα πού πρέπει νά κρατήσουμε στόν νοῦ μας ἀπό τήν Παραβολή τῶν Δέκα Παρθένων εἶναι αὐτό:  Ἡ σωτηρία δέν κερδίζεται μόνο μέ τήν προσωπική ἄσκησι καί ἀγῶνα. Αὐτό εἶναι ἀναγκαῖο, ἀλλά τό ἥμισυ τῆς ὅλης ἀξίας. Χρειάζεται καί τό ἄλλο ἥμισυ, πού εἶναι καί πολυτιμώτερο, τά ἔργα τῆς ἀγάπης πρός τόν πλησίον.

Ὑπάρχει ἀκόμη κι ἕνας ἄλλος λόγος ἀναμνήσεως αὐτῆς τῆς Παραβολῆς τήν παροῦσα ἡμέρα. Ἡ ἑβδομάδα τῶν Ἁγίων Παθῶν μᾶς φανερώνει μέ πολύ δυνατό τρόπο τήν μεγάλη ἀγάπη καί τοῦ Θεοῦ πρός τούς ἀνθρώπους. Στόν Μυστικό Δεῖπνο Αὐτός ὁ Ἴδιος μᾶς καλεῖ νά πλησιάσουμε "μετά πίστεως καί ἀγάπης", καί ὅλοι οἱ Χριστιανοί λαχταροῦν καί ἑτοιμάζονται νά γευθοῦν "ξενίας δεσποτικῆς καί ἀθανάτου τραπέζης". Γιά ν᾿ ἀξιωθοῦμε νά συμμετάσχουμε σ᾿ αὐτή τήν Τράπεζα, ἡ ἑτοιμασία μας γιά τήν ἁγία Ἀνάστασι πρέπει νά περιστεφθῆ ἀπ᾿ αὐτά τά δύο: Ἀπό τήν παρθενία (ἤ ἁγνεία) καί τήν ἐλεημοσύνη ἤ ἀπό τήν προσωπική μας ἁγνότητα καί τήν ἀγάπη μας πρός τόν πλησίον.

Ἡ ἄλλη Παραβολή τῶν Ταλάντων μᾶς ὁδηγεῖ τήν προσοχή τοῦ νοῦ σέ δύο κυρίως ἔργα: Ὁ ἄνθρωπος ἔχει καθῆκον νά ζῆ ἐνάρετα. Ὁ Σωτήρ μᾶς προστάζει πάντοτε: "Γίνεσθε ἅγιοι, ὅτι ἐγώ ἅγιος εἰμι", ὁπότε ἔχει κιόλας ὁ ἄνθρωπος τό χάρισμα τῆς ἁγιωσύνης ἀπό τό ἅγιο Βάπτισμα. Ἔλαβε ἀπό τόν Δεσπότη Χριστό τό τάλαντο, τό ὁποῖο πρέπει μέ ἐπιμέλεια νά πολλαπλασιάση, ἐπιτελώντας τά θεῖα ἔργα, γιά τά ὁποῖα ἔλαβε τήν πνευματική δύναμι. "...ἕκαστος πολυπλασιάσωμεν τό τῆς χάριτος τάλαντον-μᾶς προτρέπει ἡ ἀκολουθία τοῦ ὄρθρου-ὁ μέν σοφίαν κομιείτω, δι᾿ ἔργων ἀγαθῶν...κοινωνείτω δέ τοῦ λόγου, πιστός τῷ ἀμυήτῳ, καί σκορπιζέτω τόν πλοῦτον πένησιν ἄλλος. Οὕτω γάρ τό δάνειον πολυπλασιάσωμεν καί ὡς οἰκονόμοι πιστοί τῆς Χάριτος, δεσποτικῆς χαρᾶς ἀξιωθῶμεν...".

Ἡ παραβολή μᾶς δείχνει ἀκόμη ὅτι τόν πολλαπλασιασμό τοῦ ταλάντου δέν τόν κάνει ὁ ἄνθρωπος μόνος του, ἀλλά μέσῳ τοῦ ἄλλου, μέσῳ τοῦ τραπεζίτου, τό ὁποῖον μνημονεύει ὁ Κύριος στό (Ματ.25,27): "Ἔδει οὖν σέ βαλεῖν τό ἀργύριόν μου τοῖς τραπεζίταις, καί ἐλθών ἐγώ ἐκομισάμην ἄν τό ἐμόν σύν τόκῳ". Ποιός εἶναι αὐτός ὁ τραπεζίτης μᾶς τό λέγει τό Δοξαστικό τῶν Αἴνων τῆς ἡμέρας: "Ἰδού σοι τό τάλαντον, ὁ Δεσπότης ἐμπιστεύει ψυχή μου. Φόβῳ δέξαι τό χάρισμα, δάνεισαι τῷ δεδωκότι, διάδος πτωχοῖς, καί κτῆσαι φίλον τόν Κύριον, ἵνα στῇς ἐκ δεξιῶν αὐτοῦ, ὅταν ἔλθῃ ἐν δόξῃ...".

Ὁ τραπεζίτης εἶναι οἱ πτωχοί καί μέσῳ αὐτῶν ὁ Ἴδιος ὁ Κύριος, διότι, ὅποιος δίνει στούς πτωχούς δανείζει τόν Χριστό. Ὁ Δεσπότης μοιράζει τά τάλαντα καί πάλι Αὐτός εἶναι ὁ Τραπεζίτης, πού τά πολλαπλασιάζει, διότι προσθέτει καί τοκίζει γιά νά αὐξήση τά τάλαντα. Βλέπουμε ἐδῶ μία θαυμαστή τέχνη τῆς θείας ἀγάπης καί φιλανθρωπίας. Ὁ Θεός μᾶς χαρίζει τά δῶρα Του καί κατόπιν μᾶς προτρέπει νά τοῦ τά δώσουμε δανεικά, ὡσάν νά εἶναι καί πάλι δικά μας κι ἔτσι μ᾿ αὐτό τόν τρόπο μᾶς καταξιώνει τῆς μεγίστης πληρωμῆς ὄχι μόνο τοῦ δώρου, ἀλλά καί τοῦ ἐπιπροσθέτου τόκου, κι αὐτό μόνο γιά ἕνα ἀσήμαντο προσωπικό μας κόπο: Ἀπό τήν καλωσύνη Του δανείζεται τό δῶρο πού μᾶς προσέφερε γιά νά τό ἐπαυξήση.

Ἀκόμη γιά ἄλλη μιά φορά βλέπουμε ἐδῶ πόσο μεγάλο πρᾶγμα εἶναι τά ἔργα τῆς ἀγάπης πρός τόν πλησίον.

φφφφφφφφφφφφφφφφφφφφφφφφφφφφφφφφφφφφφφφ

Η  ΑΓΙΑ  ΚΑΙ  ΜΕΓΑΛΑΗ  ΤΕΤΑΡΤΗ

Ἡ τελευταία Λειτουργία τῆς Μεγάλης Τετάρτης εἶναι ἡ κατακλείς καί τό ἐπιστέγασμα ὁλοκλήρου τῆς  περιόδου τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς. Μᾶς ἀποκαλύπτει τί θαυμαστά ἔργα ἠμπορεῖ νά ἐπιτελέση καί πόσες παγίδες καί πειρασμούς προξενεῖ, ὅταν ἀπουσιάζει ἀπό τήν ζωή μας.

Τό ζεῦγος τῶν γεγονότων τῆς ἡμέρας εἶναι: Ἡ ἁμαρτωλή γυναῖκα καί ὁ μαθητής Του, ὁ Ἰούδας, ὁ ἀνατροπεύς τῆς μετανοίας. Ἡ ἁμαρτωλή εὑρίσκεται στήν χειρότερη κατάστασι τῆς ἠθικῆς πτώσεώς της, στήν ἀκολασία, ἐνῶ ὁ Ἰούδας στήν τιμιώτερη θέσι: εἶναι μαθητής τοῦ Δεσπότου. Ἡ μετάνοια τήν ἁμαρτωλή γυναῖκα τήν ἀνυψώνει καί τήν κάνει μυροφόρο, ἐνῶ τόν Ἰούδα ἡ φιλαργυρία τόν καταβιβάζει στήν πλέον ἀπαίσια πτῶσι. Τόν κάνει προδότη τοῦ Διδασκάλου Του καί τέλος τόν ὁδηγεῖ στόν ἀπαγχονισμό του. Αὐτή ἡ ἀλλαγή τῶν δύο καταστάσεων μᾶς γεμίζει τήν καρδιά ἀπό φόβο καί ἀγωνία γιά τήν σωτηρία μας, ἀλλά καί συγχρόνως ἀπό ἐμπιστοσύνη καί ἐλπίδα στήν μεγάλη δύναμι τῆς μετανοίας.

Ἄς σταματήσουμε πιό σχολαστικά πάνω σ᾿ αὐτές τίς δύο καταστάσεις.

Οἱ Γραμματεῖς καί Φαρισαῖοι ἰδιαίτερα, καί ὁ ἑβραϊκός λαός γενικά, εἶχαν πίστι ὅτι αὐτοί ὡς λαός ἐκλεκτός καί τηρητής τοῦ Νόμου πού ἦτο, ἦσαν προορισμένοι αὐτεπαγγέλτως νά εἶναι καί κληρονόμοι τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν. Ὁ Σωτήρ σέ ἀλλεπάλληλες εὐκαιρίες τούς ἔδειξε ὅτι αὐτή ἡ πίστις τους εἶναι ἐσφαλμένη. Ἡ παραβολή τοῦ Τελώνου καί Φαρισαίου, αὐτό ἀκριβῶς θέλει νά ἐκφράση: Ἕνας ἁμαρτωλός κι ἕνας δίκαιος μέ θέσεις καί ἔργα στήν ζωή τους, ξαφνικά ἀλλάζουν τίς θέσεις τους, λόγῳ τῆς ψυχικῆς τους ἀντιθέσεως. Οἱ γεωργοί τοῦ ἀμπελῶνος, ὅπως λέγει ἡ Παραβολή, στήν ἀρχή εἶχαν ἐμπιστοσύνη στόν οἰκοδεσπότη τοῦ ἀμπελῶνος, ἀλλά κατόπιν ἄκουσαν τήν σταθερή ἀπόφασι τοῦ Κυρίου: "Διά τοῦτο λέγω ὑμῖν ὅτι ἀρθήσεται ἀφ᾿ ὑμῶν ἡ βασιλεία τοῦ Θεοῦ καί δοθήσεται ἔθνει ποιοῦντι τούς καρπούς αὐτῆς" (Ματ.21,43).

Ὁ μαθητής Ἰούδας καί ἡ πόρνη πού μνημονεύονται τήν Μεγάλη Τετάρτη μᾶς ἐκφράζουν ἀκόμη πληρέστερα αὐτό τό πρᾶγμα. Ὁ μαθητής γνωρίζει καλλίτερα ἀπό ὁποιονδήποτε ἄλλον τόν Κύριόν του. Εἶχε ζήσει χρόνια μαζί Του, εἶχε ἰδεῖ θαύματα, εἶχε ἀκούσει τόσες θαυμαστές διδασκαλίες καί μ᾿ ὅλα αὐτά, ἔγινε δοῦλος τῆς φιλαργυρίας καί κατήντησε σέ αἰώνια  ψυχική του ἀπώλεια.

Ἀντίθετα, ἡ ἀποξενωμένη, λόγῳ τῶν ἁμαρτιῶν της γυναῖκα, προσκομίζοντας μόνο μέ μεγάλη μετάνοια τά δάκρυά της καί τό πολυτίμητο μῦρο, γίνεται μυροφόρος καί ἑτοιμάζει τά δέοντα γιά τόν ἐνταφιασμό τοῦ Κυρίου καί τό ἔργο της αὐτό διαλαλῆται πάντοτε σ᾿ ὅλο τόν κόσμο πρός ἀνάμνησιν (Μαρκ.14,9).

Ἡ ἀκολουθία τοῦ ὄρθρου θέτει πάντοτε ἐνώπιόν μας αὐτές τίς δύο καταστάσεις: τοῦ μαθητοῦ καί τῆς ἁμαρτωλῆς γυναικός. Ἡ ἀλλαγή προῆλθε ἀπό τήν μετάνοια τῆς πόρνης καί τήν πτῶσιν τοῦ Ἰούδα, λόγῳ τῆς φιλαργυρίας.

"Πόρνη προσῆλθε σοι, μύρα σύν δάκρυσι κατακενοῦσα σου, ποσί Φιλάνθρωπε, καί δυσωδίας τῶν κακῶν λυτροῦται τῇ κελεύσει σου...μαθητής ὁ ἀχάριστος βορβόρῳ συμφύρεται, φιλαργυρίᾳ ἀπεμπολῶν σε...". (Κάθισμα ὄρθρου τῆς ἡμέρας).

Ἐνῶ ἡ μοναχή Κασσιανή στό περίφημο Δοξαστικό τῶν Ἀποστίχων μᾶς ἐκφράζει τήν ψυχική ἀνησυχία πού εἶχε καί τόν ὀδυρμό τῆς πόρνης μπροστά στά πόδια τοῦ Κυρίου.

Ἡ ἀθάνατη διδασκαλία πού προκύπτει ἀπό τά γεγονότα αὐτῆς τῆς ἡμέρας δέν πρέπει σέ καμμιά περίπτωσι νά τήν ξεχνᾶμε. Αὐτό πού συνέβη μέ τόν Ἰσραήλ καί τούς Γραμματεῖς καί Φαρισαίους, τό ἴδιο μπορεῖ νά γίνη στόν Νέο Ἰσραήλ μέ τούς Χριστιανούς καί τούς ἱερούς Λειτουργούς τους, ἱερεῖς καί μοναχούς. Δέν ὁδηγεῖ στήν σωτηρία μόνο ἡ ἀντίληψις ὅτι εἴμεθα λαός ἐκλεκτός, Χριστιανοί, ἱερεῖς κλπ., ἀλλά ποιά θά εἶναι ἡ ἀπάντησις στήν πρόσκλησι γιά ἐσωτερική ζωή, μετάνοια  καί ταπείνωσι. Γι᾿ αὐτό οἱ ἅγιοι Πατέρες λέγουν συχνά ὅτι καλλίτερα ἕνας ἁμαρτωλός ταπεινός, παρά ἕνας ὑπερήφανος δίκαιος.

Στό τέλος τῆς Νηστείας ἡ μνημόνευσις τῆς πόρνης καί τῆς προδοσίας τοῦ Ἰούδα ἔχει μία ἰδιάζουσα ἐξήγησι. Πλησιάζουμε τό Ἅγιο Πάσχα, μετά ἀπό μία μακρά περίοδο προετοιμασίας μέ πολλούς κόπους. Ἄς μήν εἴμεθα ἀπράγμονες καί ἀδιάφοροι. Μία ἀπροσεξία μας μπορεῖ νά ἀφανίσει ὅλο τό κέρδος τῆς ψυχῆς μας, ὅπως ἔγινε μέ τό πάθος τῆς φιλαργυρίας τοῦ Ἰούδα.

Ἐπίσης ὁ φορτωμένος μέ πολλές ἁμαρτίες καί ἀποξενωμένος ἀπό τόν Θεό ἄνθρωπος, ἔχει κι αὐτός ἐλπίδα σωτηρίας. Μία εἰλικρινής μετάνοια καί ἀπάρνησις τῆς κακίας ἀπό τό βάθος τῆς καρδιᾶς, ἠμπορεῖ νά τόν ἀξιώση τῆς συγχωρήσεως, ὅπως συνέβη μέ τήν πρώην "δυσώδη καί βερβορωμένη ἐκπεσοῦσα γυνή".

Μέ φόβο καί ἐλπίδα λοιπόν, ἄς ἐργαζώμεθα τήν σωτηρία μας. Μέ φόβο, λόγῳ ἀσθενείας καί καχεξίας τῆς ἀνθρωπίνες φύσεώς μας, μέ ἐλπίδα δέ, χάρις στήν δύναμι τῆς μετανοίας, ἡ ὁποία μᾶς ἀνορθώνει καί στήν ἀπέραντη εὐσπλαγχνία τοῦ Θεοῦ, μπροστά στήν ὁποία καμμία ἁμαρτία δέν ἀνθίσταται. Καί ὁ Ἰούδας ἠμποροῦσε νά συγχωρηθῆ, ἐάν μετανοοῦσε. Μᾶς τό πιστοποιεῖ ἡ ἁμαρτωλή γυναῖκα, ἡ ὁποία χύνοντας τά πολλά δάκρυά της, λυτρώθηκε ἀπό τήν δυσωδία τῶν παθῶν της.

Τό αὐτό ὁμοίως μᾶς δείχνει καί ὁ ἄλλος μαθητής, ὁ Πέτρος, ὁ ὁποῖος μετά τήν τριττή ἄρνησί του καί τά πικρά δάκρυά του, ἔλαβε τήν συγχώρησι ἀπό τόν Κύριο, ὅπως ἡ πόρνη.

Ἡ Μεγάλη Τετάρτη εἶναι σκοτεινή καί λυπηρά ἡμέρα, λόγῳ τῆς διαβουλεύσεως τοῦ Ἰούδα γιά τήν πώλησι τοῦ Ἰησοῦ καί τῆς ἀποφάσεως τῶν Γραμματέων καί Φαρισαίων γιά τόν φόνο Του, καθώς μᾶς λέγει καθαρώτερα τό τροπάριο τῆς προφητείας στήν Τριθέκτη αὐτῆς τῆς ἡμέρας: "Σήμερον τό πονηρόν συνήχθη συνέδριον, καί κατά σοῦ κενά ἐμελέτησε. Σήμερον ἐκ συμφώνου τόν βρόχον Ἰούδας ἀρραβωνίζεται·  Καϊάφας δέν ἄκων ὁμολογεῖ, ὅτι εἷς ὑπέρ πάντων ἀναδέχῃ τό πάθος ἑκούσιον. Λυτρωτά ἡμῶν, Χριστέ ὁ Θεός δόξα σοι".

Γι᾿ αὐτό τό ἐλεεινό ἔργο τοῦ μαθητοῦ καί τοῦ ἰουδαϊκοῦ λαοῦ, οἱ ὁποῖοι ἀρνήθηκαν τόν Μεσσία, πού τόσο Τόν περίμεναν, ἡ Ἐκκλησία πενθεῖ ὅλες τίς Τετάρτες τοῦ ἔτους ἐπιβάλλοντας νηστεία καί προσευχή. Καί τοῦτο διότι ἡ ἁμαρτία τῆς πωλήσεως καί ἀρνήσεως τοῦ Δεσπότου, δέν ἐξαφανίσθηκε μέ τόν θάνατο τοῦ Ἰούδα, ἀλλά συνεχίζεται στούς αἰῶνες καί βαρύνει μέ τήν ἴδια ἐνοχή τούς Χριστιανούς. Διότι καί αὐτοί, ὅπως ὁ ἑβραϊκός λαός, ἀξιώθηκαν τῶν μεγίστων δωρεῶν τοῦ Δεσπότου, τήν ἐξαγορά ἐκ τῆς ἁμαρτίας, τήν τιμή τής μαθητείας καί ὅμως πωλοῦν τόν Δεσπότη μέ τά ἄτιμα χρήματα καί τίς μάταιες ἐπιδιώξεις τοῦ παρόντος αἰῶνος.

Λύτρωσαι, Κύριε, τίς ψυχές μας ἀπό τέτοιου εἴδους ἀνομίες!

φφφφφφφφφφφφφφφφφφφφφφφφφφφφφφφφφφφφφφφφ

Η  ΑΓΙΑ  ΚΑΙ  ΜΕΓΑΛΗ  ΠΕΜΠΤΗ

Ὁ Νυμφίος Χριστός μᾶς προσκάλεσε στήν μυστική εὐωχία τῶν γάμων Του, ἐνῶ αὐτή τήν ἡμέρα μᾶς χαρίζει, χωρίς περιορισμούς τίς δωρεές Του. Καί ὄχι μόνο τίς δωρεές Του, ἀλλά τόν Ἴδιο τόν Ἑαυτό Του, πού εἶναι ἡ πηγή κάθε ἀγαθοῦ.

Τέσσερα μεγάλα γεγονότα ἑορτάζουμε αὐτή τήν ἡμέρα: -τόν Ἱερό Νιπτῆρα,

-τόν Μυστικό Δεῖπνο,    -τήν προσευχή τῆς Γεθσημανῆ καί     -τήν προδοσία τοῦ Κυρίου.

Ὅλα εἶναι θεῖα γεγόνοτα, γεμᾶτα ἀπό μυστήριο καί ἀχώρητα στόν νοῦ μας.

"Τῇ μυστικῇ ἐν φόβῳ τραπέζῃ, προσεγγίσαντες πάντες, καθαραῖς ταῖς ψυχαῖς, τόν ἄρτον ὑποδεξώμεθα, συμπαραμένοντες τῷ Δεσπότῃ, ἵνα ἴδωμεν τούς πόδας πῶς ἀπονίπτει τῶν Μαθητῶν, καί ἐκμάσσει τῷ λεντίῳ καί ποιήσωμεν ὥσπερ κατίδωμεν, ἀλλήλοις ὑποταγέντες, καί ἀλλήλων τούς πόδας ἐκπλύνοντες· αὐτός γάρ ὁ Χριστός οὕτως ἐκέλευσε, τοῖς αὐτοῦ μαθηταῖς ..."(Οἶκος)

Ἡ πλύσις τῶν ποδῶν τῶν μαθητῶν μᾶς δείχνει τό ἀδιανόητο εἰς βάθος μυστήριο τῆς ταπεινώσεως τοῦ Κυρίου, ὁ Ὁποῖος, λόγῳ τῆς ἀμετρήτου ἀγαθότητος, μᾶς ἐχάραξε τήν τελεία ὁδό σωτηρίας, δηλαδή, τήν ὁδό τῆς ταπεινώσεως.

Ἀλλ᾿ ὅταν ἑτοιμάζεται νά πλύνη τά πόδια τους, γιατί δέν λέγουν τίποτε οἱ Μαθητές Του; Γιατί δέν ἀντιδροῦν, ἀφοῦ αὐτό τό ἔργο δέν ἦτο φυσικό καί συνηθισμένο νά γίνεται ἀπό τόν Διδάσκαλό τους; Μόνο ὁ μεγαλύτερος στήν ἡλικία Πέτρος ἀντιλαμβάνεται τό γεγονός καί ἀντιδρᾶ λέγοντας: "Οὐ μή νίψῃς τούς πόδας μου εἰς τόν αἰῶνα"!

Ἔστω ὅτι οἱ Μαθητές δέχονται νά τούς πλύνη τά πόδια! Ἀλλά κατόπιν γιατί κανένας ἀπ᾿ αὐτούς δέν σπεύδει νά πλύνη τούς πόδας τοῦ Δεσπότου; Γιατί οὔτε καί ὁ Πέτρος; Οἱ Μαθητές αἰσθάνονται εὐχαρίστησι μέ τόν δροσισμό καί τήν πλύσι τῶν ποδιῶν τους, ἀλλά τοῦ Διδασκάλου γιατί κανείς δέν τοῦ δροσίζει τά πόδια;!

Μᾶς χαρίζει ὁ Κύριος τόσες δροσιστικές παρηγοριές, τόσες ἀδιάκοπες χαρές σέ κάθε ἐποχή κι ἐμεῖς δέν Τόν χαροποιοῦμε σέ τίποτε! Κανείς δέν προθυμοποιεῖται νά τοῦ πλύνη τά κουρασμένα καί σκονισμένα Πόδια ἀπό ἐμᾶς τούς ἁμαρτωλούς! Μόνον ἀχαριστία, λησμονιά καί ἀγνωμοσύνη.

Λοιπόν, ὁ Διδάσκαλος ἔγινε δοῦλος τῶν Μαθητῶν Του! "Οὐκ ἦλθον διακονηθῆναι, ἀλλά διακονῆσαι, μᾶς λέγει, "Καί ἐγώ εἰμι ὡς ὁ διακονῶν". Συνεχῶς προνοεῖ καί φροντίζει γιά ἐμᾶς, τά παιδιά Του. Γι᾿ αὐτό καί ἡ πλύσις τῶν ποδιῶν τῶν Μαθητῶν Του δέν μᾶς φαίνεται τόσο ἀσυνήθιστο γεγονός.

Ὡστόσο ἐδῶ ὑπάρχει ἕνα βαθύ μυστήριο, τό ὁποῖον ὑπηρέτησαν οἱ Μαθητές Του, χωρίς καί νά τό ἀντιληφθοῦν. Ὁ Κύριος ἦλθε γιά νά πλύνη ὅλους τούς ἀνθρώπους ἀπό τόν μολυσμό τῆς ἁμαρτίας, ἐνῶ Αὐτός, ὡς τελεία καθαρότης καί ἁγιότης, δέν ἔχει ἀνάγκη καθάρσεως. Ἡ ἀνθρωπότης ὅμως, χωρίς αὐτό τό λουτρό Του, δέν ἠμπορεῖ νά ἔχει μέρος μαζί Του. "Ἐάν μή νίψω σε, οὐκ ἔχεις μέρος μετ᾿ ἐμοῦ" (Ἰωάν.13,8).

Στό τέλος τῆς θείας Λειτουργίας, γίνεται ἡ ἀκολουθία τοῦ Ἱεροῦ Νιπτῆρος. Παλαιότερα αὐτή ἐτελεῖτο σ᾿ ὁλόκληρη τήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία· τώρα διατηρεῖται μόνο στά Ἰεροσόλυμα, στήν Ρώμη, στήν Νῆσο Πάτμο, ἴσως καί ἀλλοῦ. Τελεῖται ἐπίσης κατά τρόπο μυστικό στά ὀρθόδοξα Μοναστήρια μας καί στίς καρδιές πολλῶν εὐσεβῶν Χριστιανῶν μας, οἱ ὁποῖοι ζοῦν μέ θαυμασμό καί κατάνυξι τήν ἀνέκφραστη ταπείνωσι τοῦ Κυρίου μας.

Δέν ἠμπορῶ νά ξεχάσω τόν θαυμασμό πού δοκίμασα, ὅταν μία γυναῖκα, γριά ἀπό τήν Ρουμανία, κάποια Μεγάλη Πέμπτη, εἶχε ἐπισκεφθῆ μία κατάκοιτη στό κρεββάτι. Τῆς ἔδωσε τά δῶρα της καί τῆς ἔπλυνε τά πόδια!

Ἔλεγε αὐτή ἡ γυναῖκα: "Σήμερα ὁ Κύριός μας Ἰησοῦς Χριστός νά πλένει τά πόδια τῶ Μαθητῶν Του κι ἐγώ νά μή κάνω τίποτε; Δόξα τῷ Θεῷ πού ἔκανα κι ἐγώ αὐτό τό ὀλίγο".

Τό μεγαλύτερο μάθημα τῆς ταπεινώσεως, τό ὁποῖον μᾶς ἔδωσε ὁ Κύριος πλένοντας τά πόδια τῶν Μαθητῶν Του, μάθημα διακονίας πρός τόν πλησίον, "μυστήριον τοῦ ἀδελφοῦ", "ἦλθον ὡς ὁ διακονῶν", μόλις τώρα μετά ἀπό δύο χιλιετηρίδες, ἀρχίζει νά τό διδάσκεται ὁ Χριστιανισμός.

Ἀπό τόν Μυστικό Δεῖπνο ἀρχίζουν ἤδη τά Ἅγια Πάθη: "Λάβετε, φάγετε, τοῦτο ἐστι τό Σῶμα μου, τό ὑπέρ ὑμῶν κλώμενον...". "Πίετε ἐξ αὐτοῦ πάντες τοῦτο ἐστι τό Αἷμα μου, τό ὑπέρ ὑμῶν ἐκχυνόμενον...". Ἀπό τώρα ἀρχίζει τό Σῶμα νά μελίζεται καί τό Αἷμα νά ἐκχύνεται μέχρι συντελείας τῶν αἰώνων: "Τοῦτο ποιεῖτε εἰς τήν ἐμήν ἀνάμνησιν"!

Ἀτερμάτιστη ἡ ἀγάπη καί βαθυτάτη ἡ ταπείνωσις τοῦ Κυρίου στόν Μυστικό Δεῖπνο! Στήν γέννησι, στήν ξενιτεία πρός τούς οἰκείους, στόν Γολγοθᾶ, Θεός ὄντας ἐνδύθηκε τό ὅμοιο μέ τούς ἀνθρώπους σῶμα, σπαργανώθηκε σέ μιά φάτνη, κρατήθηκε ὡς βρέφος στήν ἀγκάλη μιᾶς θνητῆς Παρθένου γυναικός, "ὁ ἄνθρωπος τῶν ὀδυνῶν". Στήν Θεία Κοινωνία ὅμως εἶναι τελείως κρυμμένος, καί μέ τήν μορφή τοῦ ἄρτου καί τοῦ οἴνου, μᾶς προσφέρεται ὅλος καί τέλειος, χωρίς δυσκολία, "εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν καί ζωήν τήν αἰώνιον".

Ἡ ἐπί τοῦ Σταυροῦ Θυσία εἶναι πλήρης καί ὁριστική ἐξαγορά τοῦ ἀνθρώπου ἀπό τόν θάνατο καί τήν ἁμαρτία. Αὐτός ἔφερε μέσα του τά σημάδια τῆς φθορᾶς ἀπό τήν ἁμαρτία, εἶχε ὑποταχθῆ στόν θάνατο καί τώρα ἡ θεία Εὐχαριστία στό ἀνθρώπινο φθαρτό σῶμα ρίχνει τόν σπόρο τῆς ἀναστάσεως, τόν ἀρραβῶνα τῆς αἰωνίου ζωῆς, "τό φάρμακον τῆς ἀθανασίας", κατά τόν λόγο τῶν Πατέρων· διότι μᾶς ἐμπιστεύθηκε ὁ Κύριος τήν ἀθανασία τῆς ψυχῆς, λέγοντας: "Ὁ τρώγων μου τό Σῶμα καί πίνων μου τό Αἷμα, ἔχει ζωήν αἰώνιον καί ἐγώ ἀναστήσω αὐτόν ἐν τῇ ἐσχάτῃ ἡμέρᾳ". (Ἰωάν.10,54).

Ἡ εὐχαριστιακή Λειτουργία εἶναι ἡ λειτουργία τῆς ταπεινώσεως τοῦ Κυρίου, ἡ λειτουργία τῆς ἀγάπης Του, ἡ διαθήκη τῆς φιλανθρωπίας Του: "Τοῦτο ποιεῖτε εἰς τήν ἐμήν ἀνάμνησιν"! Καί πράγματι, σέ κάθε θεία Λειτουργία, ἐπιτελεῖται ἡ ἴδια θυσία πρός ἀνάμνησιν τοῦ Κυρίου, ὁ Ὁποῖος πάντοτε θυσιάζεται γιά νά μᾶς ἁγιάση καί προσελκύσει πρός τόν Ἑαυτό Του. Ἀλήθεια δέν ὑπάρχει μεγαλύτερο ἔργο στόν κόσμο ἀπ᾿ αὐτό. Ἔργο θεϊκό, θαῦμα συνεχές, πέτρα σκανδάλου.

-Βλέπεις ψωμί καί κρασί καί λαμβάνεις Σῶμα καί Αἷμα Χριστοῦ!

-Πλησιάζεις σάν ἕνα σύντριμμα τῆς ἁμαρτίας καί γίνεσαι ὅλος καινή κτίσις!

-Ὑπάρχει σ᾿ αὐτό ἐδῶ τό ἅγιο Θυσιαστήριο καί συγχρόνως σ᾿ ὅλα τά Θυσιαστήρια τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν τοῦ κόσμου.

Θαῦμα θεῖον τό ὁποῖον τελειοῦται κατά τήν ἐπίκλησι τοῦ ἱερουργοῦντος ἱερέως. Ὁ Θεός ὡς Παντοκράτωρ εἶναι πάντοτε στήν ὑπηρεσία τοῦ ἀνθρώπου.

Παντοτεινό θαῦμα, ἀμέτρητη ἀγάπη, ἄφθαστη ταπείνωσις τοῦ Θεοῦ, τά ὁποῖα βλέπουμε κάθε ἡμέρα στήν Ἁγία Τράπεζα. Καί ὥστόσο....οἱ λειτουργοί Του τελοῦν τό Μυστήριο χωρίς ἐνίοτε τήν πρέπουσα προσοχή καί εὐλάβεια. Λησμονοῦν τό μεγαλεῖο του καί περιφέρονται μέσα στό Ἅγιο Βῆμα, χωρίς φόβο Θεοῦ, συζητώντας μερικές φορές καί ἀκατάλληλα γιά τόν χῶρο πράγματα. Τί γίνεται τότε στό Ἅγιο Βῆμα; Σταυρώνουμε καί πάλι καί πάλι τόν Σωτῆρα μας Χριστό, ὄχι γιά τήν σωτηρία μας, ἀλλά γιά τήν τιμωρία μας, γιά τήν ψυχική μας ἀπώλεια.

Ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία μας πού εἶναι ἐξ ὁλοκληρου εὐχαριστιακή, δέν μπορεῖ νά ἐπιστρέψη στήν παλαιά της αἴγλη καί δύναμι, παρά μόνον ὅταν οἱ ποιμένες της θ᾿ ἀνθίσουν μέ τά ἄνθη τῆς ἀγάπης πρός τόν Χριστό τῆς Εὐχαριστίας· ὅταν οἱ καρδιές μας θά γίνουν ἀναμμένες λαμπάδες καί θυμιατήρια μέ ἀρωματικό θυμίαμα μπροστά στά πόδια τοῦ Βασιλέως Χριστοῦ.

"Τοῦ δείπνου σου τοῦ μυστικοῦ σήμερον Υἱέ Θεοῦ, κοινωνόν με παράλαβε...".

Μέ τήν προσευχή στήν Γεθσημανῆ καί στήν σύλληψι τοῦ Ἰησοῦ εἰσήλθαμε ἤδη στήν Μεγάλη Παρασκευή τῶν ἁγίων καί Φοβερῶν Παθῶν Του.

 

Η  ΑΓΙΑ  ΚΑΙ  ΜΕΓΑΛΗ  ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ

ΤΑ  ΠΑΘΗ  ΤΑ  ΣΕΠΤΑ

Ἅγια, σωτηριώδη καί φοβερά ὀνομάζει ἡ Ἐκκλησία τά Πάθη τοῦ Κυρίου.

Ἅγια, διότι Αὐτός πού τά ὑπέμεινε εἶναι ὁ Ἅγιος τῶν Ἁγίων, αὐτή ἡ ἴδια ἡ Ἁγιότης· σωτηριώδη, διότι αὐτά εἶναι ἡ τιμή μέ τήν ὁποία ὁ Κύριος ἀγόρασε τό ἀνθρώπινο γένος ἀπό τήν δουλεία τῆς ἁμαρτίας· φοβερά, διότι τίποτε δέν εἶναι τόσο φοβερό καί ἀποτρόπαιο ἀπό τήν λοιδορία καί χλεύη, καί ἐξευτελισμό καί γελοιοποίησι, τά ὁποῖα ὑπέμεινε ὁ Ποιητής καί Σωτήρας μας μέχρι θανάτου, προσευχόμενος γιά τούς σταυρωτές Του. Καί αὐτή ἀκόμη ἡ ἄψυχη φύσις σείσθηκε καί ἀγανάκτησε μπροστά σ᾿ αὐτή τήν ἀνομολόγητη ἀνομία.

Ὁ Μυστικός Δεῖπνος τοῦ ὑπερώου εἶναι συγχρόνως καί δεῖπνος τοῦ ἀποχωρισμοῦ: "Τοῦτο ποιεῖτε εἰς τήν ἐμήν ἀνάμνησιν". Ἀπό τώρα ὁ Κύριος δέν θά γεύεται πλέον παρά μόνο χολή καί ὄξος καί ἀπό τήν γεῦσι τους θά πεθάνη· καί δέν θ᾿ ἀναπαυθῆ πλέον παρά μόνο τό Μέγα Σάββατο στόν τάφο.

Μετά τό Δεῖπνο ὁ Σωτήρ θά κατέβη μέ τούς Μαθητές Του στόν δρόμο γιά νά φθάση στήν κοιλάδα τῶν κέδρων, στόν κῆπο τῆς Γεθσημανῆ, ὅπου συχνά ἐπήγαινε καί προσευχόταν.

Μπροστά ἀπό τό Ἅγιο Βῆμα τῆς μεγάλης Ἐκκλησίας, πού εὑρίσκεται στόν κῆπο τῶν Ἐλαιῶν, ὑπάρχει μία μεγάλη πλάκα τραχεῖα, στήν ὁποία προσευχήθηκε ὁ Κύριος ἐκείνη τήν νύκτα μέ δάκρυα καί ἱδρῶτα. Αὐτή τήν πέτρα δέν θά παύση ἡ ἀνθρωπότης, μέχρι συντελείας τῶν αἰώνων, νά τήν πλένει μέ τά δάκρυα τῆς μετανοίας καί εὐγνωμοσύνης. Ἐνῶ ἔξω, δίπλα στήν Ἐκκλησία, ὑπάρχουν ἀκόμη ὀκτώ πελώρια ἐλαιόδενδρα, τά ὁποῖα εἶναι οἱ ἀψευδεῖς μάρτυρες τῆς ἀγωνίας τοῦ Κυρίου.

Κατά τούς πρώτους αἰῶνες οἱ Χριστιανοί τῆς Ἱερουσαλήμ συγκεντρώνοντο στό ὑπερῶο τοῦ Δείπνου, ἀπ᾿ ὅπου στήν συνέχεια ἐπήγαιναν σ᾿ ὅλους τούς τόπους τῶν Ἁγίων Παθῶν τοῦ Ἰησοῦ. Σέ κάθε τόπο ἐδιάβαζαν τούς ἀντιστοίχους λόγους τοῦ Εὐαγγελίου καί ξαναζοῦσαν τό φοβερό δρᾶμα. Ὁ λαός ἀκούοντας αὐτά ἔκλαιγε, ἐνῶ, ὅταν διαβαζόταν τήν Μεγάλη Παρασκευή τό Εὐαγγέλιο, τῆς σταυρώσεως οἱ κραυγές καί οἱ στεναγμοί τους ἦσαν τόσο μεγάλοι, ὥστε ἀκούοντο μέχρι τά τείχη τῆς πόλεως.

Μέχρι σήμερα στήν Ἰερουσαλήμ ἐξακολουθεῖ νά ὑπάρχει αὐτή ἡ ἁγία Παράδοσις. Οἱ Ὧρες τῆς Μεγάλης Παρασκευῆς διαβάζονται τό πρωΐ στήν Ἐκκλησία, ἐκεῖ πού ἦτο τό Πραιτώριο, ὅπου ἐξετάσθηκε καί καταδικάσθηκε σέ θάνατο ὁ Κύριος. Ἀπό κάτω εὑρίσκεται ἡ φυλακή γιά τούς καταδίκους καί ἡ τρυπημένη πέτρα, ὅπου δέθηκαν τ᾿ἅγια Πόδια τοῦ Ἰησοῦ, τήν ὁποία τά πλήθη τῶν Χριστιανῶν ἐκείνη τήν ἡμέρα τήν πλένουν μέ τά δάκρυά τους. Κατόπιν γίνεται ἡ λιτανεία πρός τόν δρόμο τῶν στεναγμῶν. Εἶναι ἕνα δρομάκι, ἀπ᾿ ὅπου ὁ Κύριος μετέφερε τόν σταυρό τῆς καταδίκης Του. Παρέμειναν σάν μαρτυρία σέ μία πέτρα τοῦ τοίχου τά ἴχνη τῶν χεριῶν τοῦ Κυρίου, στήν ὁποία στηρίχθηκε γιά νά μή πέση πιεζόμενος  ἀπό τό βάρος τοῦ Σταυροῦ πού μετέφερε. Ἀξιώθηκα κι ἐγώ ὁ ἀνάξιος νά ἀσπασθῶ τά θεῖα αὐτά ἴχνη τῶν χεριῶν τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ. Ἡ τελετή τελειώνει στόν Γολγοθᾶ, στόν τόπο τῆς σταυρώσεως.

Σ᾿ ἐμᾶς ἡ Ἀκολουθία τῶν ἁγίων Παθῶν ἀρχίζει τήν Πέμπτη τό βράδυ μέ τήν τάξι τῶν 12 Εὐαγγελίων, τά ὁποῖα μᾶς φέρνουν στήν μνήμη τήν τάξι τῶν πρώτων χριστιανικῶν αἰώνων. Οἱ εὐαγγελικές περικοπές, διαλεγμένες κι ἀπό τά τέσσερα Εὐαγγέλια, διαβάζονται καί πλαισιώνονται ἀπό κατάλληλες ἀναγνώσεις καί ψαλμωδίες.

Κατά τρόπο φυσιολογικό ἀποκαλύπτεται βαθμηδόν στήν τάξι τῶν Ἀκολουθιῶν ἡ ἀνέκφραστη ταπείνωσις καί ἡ ἀχώρητη στόν ἀνθρώπινο νοῦ κένωσις τοῦ Κυρίου. "Ὁ ἀναβαλλόμενος φῶς ὡς ἱμάτιον, γυμνός εἰς κρίσιν ἵστατο, καί ἐν σιαγόνι, ράπισμα ἐδέξατο, ὑπό χειρῶν ὧν ἔπλασε..."(Δέκατο Ἀντίφωνο).

"Σήμερον κρεμᾶται ἐπί ξύλου, ὁ ἐν ὕδασι τήν γῆν κρεμάσας· στέφανον ἐξ ἀκανθῶν περιτίθεται, ὁ τῶν ἀγγέλων Βασιλεύς. Ψευδῆ πορφύραν περιβάλλεται, ὁ περιβάλλων τόν οὐρανόν ἐν νεφέλαις· (15ον Ἀντίφωνο).

"Ἕκαστος μέλος τῆς ἁγίας σου σαρκός ἀτιμίαν δι᾿ ἡμᾶς ὑπέμεινεν· τάς ἀκάνθας ἡ κεφαλή· ἡ ὄψις τά ἐμπτύσματα· αἱ σιαγόνες τά ραπίσματα· τό στόμα τήν ἐν ὄψει κερασθεῖσαν χολήν τῇ γεύσει· τά ὦτα τάς δυσσεβεῖς βλασφημίας· ὁ νῶτος τήν φραγγέλωσιν καί ἡ χείρ τόν κάλαμον· αἱ τοῦ ὅλου σώματος ἐκτάσεις ἐν τῷ σταυρῷ· Τά ἄρθρα τούς ἥλους καί ἡ πλευρά τήν λόγχην..."῾ ( Ἰδιόμελο τῶν Αἴνων).

Γι᾿ αὐτό "πᾶσα ἡ κτῖσις ἠλλοιοῦτο φόβῳ, θεωροῦσα σε ἐν σταυρῷ κρεμάμενον· ὁ ἥλιος ἐσκοτίζετο, καί γῆς τά θεμέλια συνεταράττετο, τά πάντα συνέπασχον τῷ τά πάντα κτίσαντι...".

Ἀλλά ὑπέρ τό μέτρον πληγώθηκε ἡ καρδία τῆς Παναχράντου Μητέρας Του, "θεωροῦσα τόν Ἄρνα, ἑλκόμενον πρός σφαγήν ἠκολούθει...ταῦτα βοῶσα: "Ποῦ πορεύῃ τέκνον; Τίνος χάριν, τόν ταχύν δρόμον τελεῖς; Μή ἕτερος γάμος πάλιν ἐν Κανᾶ; κακεῖ νῦν σπεύδεις, ἵν᾿ ἐξ ὕδατος αὐτοῖς οἶνον ποιήσεις; Δός μοι λόγον Λόγε, μή σιγῶν παρέλθῃς με..." (Οἶκος).

Οἱ νομοθέτες τοῦ Ἰσραήλ ὅμως καί ὁ ἄπιστος λαός φάνηκαν σκληρότεροι καί ἀπό τίς πέτρες καί "προσήλωσαν τῷ σταυρῷ τόν Κύριον, τόν διατεμόντα τήν θάλασσαν ράβδῳ καί διαγαγόντα αὐτούς ἐν ἐρήμῳ...καί χολήν ἐπότισαν, τόν μάννα, τροφήν αὐτοῖς ὀμβρήσαντα (6ον Ἀντίφωνο). Ὁ Ἴδιος ὁ Κύριος τούς ἐρώτησε μέ παράπονο καί ἀπορία: "Λαός μου, τί ἐποίησά σοι ἤ τί σοι παρηνώχλησα;...ἀντί τοῦ μάννα χολήν· ἀντί τοῦ ὕδατος ὄξος· ἀντί τοῦ ἀγαπᾶν με, σταυρῷ με προσηλώσατε (12ον Ἀντίφωνο). Καί τελειώνει: "Δύο καί πονηρά ἐποίησεν ὁ πρωτότοκος υἱός μου Ἰσραήλ· ἐμέ ἐγκατέλιπε, πηγήν ὕδατος ζωῆς, καί ὤρυξεν ἑαυτῷ φρέαρ συντετριμμένον· ἐμέ ἐπί ξύλου ἐσταύρωσε, τόν δέ Βαραββᾶν ἠτήσατο καί ἀπέλυσεν..."(Ἰδιόμελο τῶν Αἴνων). "Οὐκέτι στέγω λοιπόν· καλέσω μου τά ἔθνη, κακεῖνα με δοξάσουσι..."(12ον Ἀντίφωνο).

Παρακολουθώντας τά 12 Εὐαγγέλια μέ φόβο καί λύπη, ἡ Ἐκκλησία μᾶς προτρέπει νά ἀκολουθήσουμε τόν μετανοοῦντα ληστή καί μέ πίστι νά κράξουμε: "Μνήσθητί μου Κύριε, ἐν τῇ Βασιλείᾳ Σου". Νά προσκομίσουμε τήν καθαρότητα τῶν αἰσθήσεών μας ἐνώπιον τοῦ Χριστοῦ, γιά νά μή καταπνιγοῦμε μέ τίς βιοτικές φροντίδες, σάν τόν Ἰούδα· νά μή ἑορτάσουμε τό Πάσχα μας σάν τούς Ἰουδαίους, ἀλλά, ἀφοῦ καθαριστοῦμε ἀπ᾿ ὅλους τούς μολυσμούς, νά προσευχηθοῦμε καθαροί ἐνώπιόν Του...".

Ἀντικρύζοντας ὅμως μέ θαυμασμό αὐτή τήν ἀνέκφραστη ταπείνωσι τοῦ Σωτῆρος, τήν ὁποία Αὐτός ἑκούσια χάριν ἡμῶν ἔλαβε, ἡ λύπη τῆς Ἐκκλησίας μας δέν ἀπολήγει σέ ἀπελπισία, ἀλλά εἶναι γεμάτη ἀπό αἰσιοδοξία μπροστά στήν ἀπέραντη ἀγάπη τοῦ Θεοῦ δι᾿ ἡμᾶς.

Στήν Ἁγία καί μεγάλη Παρασκευή δέν τελεῖται Θεία Λειτουργία, διότι ὁ Ἴδιος ὁ Ἀμνός τοῦ Θεοῦ θυσιάζεται τώρα· εἶναι ἡμέρα τελείας νηστείας, διότι ὁ Νυμφίος ἀναχωρεῖ ἀπό κοντά μας, καθώς ὁ Ἴδιος εἶπε: (Ματ.9,15).

Οἱ βασιλικές Ὧρες ἐπίσης παρουσιάζουν ἐνώπιόν μας τήν ἀσύλληπτη στόν νοῦ κένωσι καί ταπείνωσι τοῦ Κυρίου, τόν τρόμο καί φόβο ὁλοκλήρου τῆς κτίσεως, τόν ζωοποιό Σταυρό, τήν πίστι τοῦ ληστοῦ, ἀπό τήν ὁποία μᾶς προσφέρονται ἀρκετές διδαχές μεγάλης ἀξίας γιά τήν σωτηρία μας.

Ὁ δυστυχής πωλητής τοῦ Κυρίου καί ἀνάξιος μαθητής θά σκανδαλίση γιά πάντα τόν κόσμο. Ἡ Ἐκκλησία θά καταδικάση, χωρίς ἐλαφρυντικά τόν παράνομο Ἰούδα, ὁ ὁποῖος δέν ἤθελε νά καταλάβη τίποτε ἀπό τά τόσα θαύματα καί ἀπ᾿ ὅλες τίς διδασκαλίες, πού ἄκουσε ἀπό τόν Διδάσκαλο. Ἔτσι Τόν ἐπώλησε, χάριν τῶν τριάκοντα ἀργυρίων καί ἐκέρδισε διά τῆς ἀγχόνης τόν αἰώνιο θάνατο τῆς ψυχῆς του. Γιά ποιά αἰτία τόν ἐρώτησε ὁ θάνατος, ἐπώλησες τόν Σωτῆρα σου; Μήπως σ᾿ ἔδιωξε ἀπό τήν χορεία τῶν Ἀποστόλων Του; Μήπως σοῦ ἐστέρησε τό χάρισμα τῆς θαυματουργίας; Μήπως  δέν σοῦ ἔπλυνε καί σένα τά πόδια; Ὤ, πόσα μεγάλα κακά καί παράλογα ἔργα προκάλεσε ἡ φιλαργυρία, ἡ ὁποία ὡδήγησε τόν Δίκαιο Κριτή, στούς  ἀνόμους κριτές! Ἔκανε τόν μαθητή ν᾿ ἀρνηθῆ τόν Διδάσκαλο καί νά προσκολληθῆ στόν διάβολο, νά ἐκπέση ἀπό τό φῶς στό αἰώνιο σκοτάδι.

Ἀντίθετα, ἡ ἀνύψωσις τοῦ συσταυρωθέντος ληστοῦ, δεξιά τοῦ Δεσπότου Χριστοῦ, μᾶς γεμίζει τήν ψυχή ἀπό ἐλπίδα. Στήν ἀρχή τῆς ἑβδομάδος, ὅταν εἴμασταν στήν προσμονή τῆς ἐλεύσεως τοῦ Νυμφίου, εἴχαμε λύπη καί φόβο, μήπως μείνουμε ἔξω τοῦ Νυμφῶνος, μή ἔχοντας ἔνδυμα γάμου. "Τόν Νυμφῶνα σου βλέπω, Σωτήρ μου, κεκοσμημένον καί ἔνδυμα οὐκ ἔχω, ἵνα εἰσέλθω ἐν αὐτῷ...". Τώρα ὅμως ὁ Νυμφίος ἦλθε καί ὁ πρῶτος πού εἰσῆλθε στόν νυμφῶνα τοῦ γάμου ἦτο ὁ ληστής: "Σήμερον ἔσει μετ᾿ ἐμοῦ ἐν τῷ παραδείσῳ"! Ποιό ἦτο ἄραγε τό ἔνδυμα τοῦ γάμου, ὥστε ἀξιώθηκε αὐτῆς τῆς Χάριτος;

Ἡ μυστική φωνή τῆς πίστεως καί ταπεινώσεως πρός τόν Κύριο, μέ τόν Ὁποῖον ἔπαθε τόσα βάσανα ἐπί τοῦ σταυροῦ, αὐτή ἡ δυάς τῶν ἀρετῶν πού ἐδικαίωσαν τόν τελώνη, αὐτές ἄνοιξαν καί γιά τόν ληστή τόν παράδεισο!

Ἀλλά τό γεγονός αὐτό πρέπει νά τό ἐξετάσουμε πιό προσεκτικά: Ἡ Μεγάλη Παρασκευή εἶναι ἡ ἡμέρα τῶν σκανδάλων καί ἀποτυχιῶν. Ὁ περιούσιος λαός χάνει τήν δόξα καί τήν δικαιοσύνη τοῦ πρωτοτόκου υἱοῦ, λόγῳ τῆς ἀπιστίας καί τῶν ἀτίμων ἔργων του πρός τόν Θεό· ὁ Ἰούδας ἀπό μαθητής καί ὑποψήφιος τῆς Βασιλείας Του, κληρονομεῖ τήν κόλασι, λόγῳ τῆς φιλαργυρίας του· ὁ μαθητής Του Πέτρος ἀρνεῖται τόν Διδάσκαλο ἀπό μία ἀδιάκριτη ἐμπιστοσύνη στόν ἑαυτό του καί μόνο μέ τά καυτά δάκρυά του, ἠμπόρεσε νά ξεπλύνη τό σφάλμα του· ἡ ἀκόλαστη γυναῖκα γίνεται μυροφόρος καί ὅλος ὁ κόσμος στούς αἰῶνες θά διηγῆται τήν ταπείνωσι καί τήν μετάνοιά της, ἐνῶ ὁ ληστής μέ τόσα κακά καί φόνους, εἰσέρχεται πρῶτος στόν παράδεισο μέ πίστι καί ταπείνωσι!

Ὅλες αὐτές οἱ ἀπροσδόκητες μεταλλαγές μᾶς γεμίζουν ἀπό τρόμο καί ἐλπίδα συγχρόνως. Τά ἔργα μας λοιπόν, ὅσο ἀναγκαῖα καί ὠφέλιμα κι ἄν εἶναι, δέν μᾶς ἐπαρκοῦν γιά τήν σωτηρία μας. Ἐάν δέν ὑπῆρχε σωτηρία, δέν θά ἦτο ἀνάγκη νά ἔλθη καί ὑποστῆ τά πάνδεινα ὁ Χριστός. Ὅμως ὁ κόσμος δέν ἠμπορεῖ νά σωθῆ δίχως Αὐτόν. Ἡ ἁμαρτία εἶναι μιά βαθειά καί ἀθεράπευτη πληγή· μόνο ὁ Θεός ἠμποροῦσε νά τήν θεραπεύση καί μόνο "τῷ μώλωπι αὐτοῦ ἡμεῖς ἰάθημεν". Ὁ ἄνθρωπος πρέπει νά ἀναγνωρίζη τό μέγεθος τῶν ἀδυναμιῶν του καί μέ ταπεινή καρδιά νά πλησιάζη τόν Χριστό, γνωρίζοντας ὅτι μόνο ἀπ᾿ Αὐτόν ἔρχεται ἡ σωτηρία. "Μνήσθητί μου, Κύριε...." καί θ᾿ ἀκούση μέ τόν ληστή: "Σήμερον ἔσῃ μετ᾿ ἐμοῦ ἐν τῷ παραδείσῳ".

 

ΤΟ  ΜΕΓΑ  ΣΑΒΒΑΤΟ

Ἡ ἀνομία τῶν Ἑβραίων ἔλαβε τέλος καί συγχρόνως ὁ Κύριος συνεπλήρωσε τό ἔργο τῆς θείας Οἰκονομίας Του. "Τετέλεσται"! Τό θεῖο Σῶμα κρεμασμένο στόν Σταυρό, γυμνό καί νεκρό, χωρίς πνοή! Ὁ Ἰωσήφ καί ὁ Νικόδημος τό εὐτρεπίζουν γιά τόν ἐνταφιασμό του ὀδυρόμενοι μέ συντριβή καί κλαυθμούς: "Πῶς σέ κηδεύσω, Θεέ μου; ἤ πῶς σινδόσιν εἱλήσω; Ποίαις χερσί δέ προσψαύσω τό σόν ἀκήρατον σῶμα; ἤ ποῖα ἄσματα μέλψω τῇ σῇ ἐξόδῳ, Οἰκτίρμον;...". Τοποθετεῖται ὁ ἅγιος Ἐπιτάφιος στό μέσον τῆς Ἐκκλησίας ἔχοντας ἐπάνω τό Ἱερό Εὐαγγέλιο καί τόν Τίμιο Σταυρό, τό σημεῖο τῆς δόξης τοῦ Ἐσταυρωμένου καί ὁ εὐσεβής λαός ἐναποθέτει ὡς ἀφιερώματα ἀνοιξιάτικα λουλούδια καί ἄνθη ψυχῆς: τά δάκρυα τῆς μετανοίας καί τούς σπαραγμούς τῆς καρδιᾶς.

Ἡ Ἐπιτάφιος Ἀκολουθία τῆς Παρασκευῆς τό βράδυ εἶναι ἡ τελευταία φάσις τοῦ θρήνου γιά τόν Κύριο, ὁ Ὁποῖος εὑρίσκεται στόν τάφο. Ἡ ἀκολουθία στηρίζεται στόν 118ον Ψαλμό, πού χρησιμοποιεῖται ἀπό τήν ἑβραϊκή παράδοσι γιά τό Πάσχα. Στούς στίχους του παρεμβάλλονται στροφές πού εἶναι συνθέσεις τῆς Ἐκκλησίας. Εἶναι ἕνα εἶδος συνδέσεως καί πλοκῆς τῶν Δύο Διαθηκῶν. Τά τρία μέρη του πού εἶναι χωρισμένος, μᾶς δείχνουν πληρέστερα τήν ἀνεκλάλητη συγκατάβασι τοῦ Κυρίου, ὁ Ὁποῖος κατεβαίνει μέχρι τά κατώτατα τοῦ ἄδου, ὅπου εὑρίσκεται ὁ αἰχμάλωτος ἀκόμη ἄνθρωπος. Εἶναι τό κατώτερο σημεῖο τῆς κενώσεως τοῦ Θεοῦ γιά τήν σωτηρία τοῦ ἀνθρωπίνου γένους. Ὅταν τό Σῶμα εὑρίσκετο στόν τάφο, ὁ Κύριος μέ τήν ψυχή κατέβηκε στόν ἄδη ὡς Θεός καί, ἀφοῦ συνέτριψε τίς πύλες, ἐλευθέρωσε τούς ἀπ᾿ αἰῶνος δεσμίους.

Ἀλλά τί εἶναι αὐτές οἱ πύλες πού τίς συνέτριψε ὁ Κύριος; Ὁ ἄδης μέ τίς πύλες του πού ἐκλείδωνε τούς ἀπ᾿ αἰῶνος νεκρούς εἶναι ἡ ξεπεσμένη ἀπό τόν Θεό ἀνθρωπότητα. Ὁ Χριστός παίρνοντας κοντά του μόνο τούς νεκρούς, συνέτριψε ὅλες τίς ἁλυσίδες τοῦ θανάτου, ἔφερε τήν ἑνότητα, τήν ζωή καί τό φῶς, ἐκεῖ ὅπου κυριαρχοῦσε τό σκοτάδι τοῦ θανάτου καί ἡ μοναξιά.

Κατερχόμενος στήν βασιλεία τοῦ θανάτου, ὁ Χριστός ἐνίκησε διά παντός τόν θάνατο καί μετέδωσε καί ἐκεῖ τήν αἰώνια ζωή. Ἀπό ἐδῶ πηγάζει ἡ μεγάλη καί ἀσυγκράτητη χαρά τῆς Ἀναστάσεως. Ἀπό τώρα πλέον ὁ θάνατος καί ὁ ἄδης δέν ἔχουν δυνάμεις. Ἡ Ἐκκλησία εἶναι ὁ τόπος, ὅπου οἱ πύλες τοῦ ἄδου δέν θά κλειδώσουν πλέον ποτέ τόν ἄνθρωπο. "Ὅτε κατῆλθες πρός τόν θάνατον, ἡ Ζωή ἡ ἀθάνατος, τότε τόν ἄδην ἐνέκρωσας τῇ ἀστραπῇ τῆς θεότητος...". "Ἡ ζωή ἐν τάφῳ κατετέθης, Χριστέ, καί θανάτῳ σου τόν θάνατον ὤλεσας, καί ἐπήγασας τῷ κόσμῳ τήν ζωήν".

Μ᾿ αὐτή τήν νίκη κατά τοῦ ἄδου ὁ Κύριος εἶναι ὡς ἕνας "λέων κοιμώμενος", ὡς ὁ ἥλιος, ὁ ὁποῖος ἀνέτειλε γιά νά διασκορπίση τά σκότει καί ὡς κόκκος τοῦ σίτου, πού πεθαίνει (σαπίζει) γιά νά βλαστήση τήν αἰώνια ζωή.

Ἀπό τόν φόβο, λόγῳ τῆς ἀπεριγράπτου κενώσεως τοῦ Κυρίου, ἀπό τήν νίκη κατά τοῦ θανάτου τό θεῖο σκήνωμα ἀναπαύεται τήν ἡμέρα τῆς ἀναπαύσεως, τό Μέγα Σάββατο, ἀπό τό ὁποῖο, μετά τό μελανώτερο ἔργο τῆς Παρασκευῆς, ὑποφώσκει τό γεγονός τῆς Ἀναστάσεως. "Καί εὐλόγησεν ὁ Θεός, τήν ἡμέραν τήν ἑβδόμην...αὕτη ἐστιν ἡ τῆς καταπαύσεως ἡμέρα· ἐν ἧ κατέπαυσεν ἀπό πάντων τῶν ἔργων αὐτοῦ...", ἐδωρήσατο ἡμῖν ζωήν τήν αἰώνιον ὡς μόνος ἀγαθός καί φιλάνθρωπος.

Στό τέλος τῆς ἀκολουθίας γίνεται ἡ Περιφορά τοῦ Ἐπιταφίου γύρω ἀπό τήν ἐκκλησία καί τότε συνηθίζεται οἱ Πιστοί νά περνοῦν κάτω ἀπό τόν Ἐπιτάφιο δέιχνοντας ἔτσι, ὅτι λυτρώθηκαν ἀπό τόν θάνατο μέτ᾿ Ἅγια Πάθη τοῦ Κυρίου. Τό κείμενο τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης πού διαβάζεται εἶναι ἀπό τήν Προφητεία τοῦ Ἰεζεκιήλ (Κεφ.37,1-14) μέ τά ἐκτεθειμένα σέ πεδιάδα ἀνθρώπινα ὀστᾶ. Ἡ σκηνή αὐτή μᾶς βοηθεῖ νά διεισδύσουμε στήν ἔσχατη καί κοινή ἀνάστασι, κατά τήν Δευτέρα παρουσία τοῦ Κυρίου.

Ἡ Λειτουργία τοῦ Μεγάλου Βασιλείου μαζί μέ τόν ἑσπερινό τοῦ Μεγάλου Σαββάτου, πού περιέχει πολλές βιβλικές ἀναγνώσεις τελεῖται, ὅπως παραδόθηκε κατά τά παλαιά τυπικά τῶν ἐκκλησιαστικῶν ἀκολουθιῶν. Οἱ ἀναγνώσεις διαβάζονται ἀδιάκοπα καί καταλήγουν στόν ὕμνο τῶν τριῶν Παίδων, πού ἐπαναλαμβάνεται μέ πανηγυρικό τόνο πολές φορές: "Τόν Κύριον ὑμνεῖτε καί ὑπερυψοῦτε εἰς πάντας τούς αἰῶνας"!

Σκορπίσθηκε ἤδη ἡ ἀτμόσφαιρα τῆς λύπης καί σκυθρωπότητος ἐκ τῶν Ἁγίων Παθῶν. Ἡ χαραυγή τῆς ἀναστάσεως γίνεται πιό ἔκδηλη καί φωτεινή.

Οἱ 15 Βιβλικές ἀναγνώσεις θέτουν ἐνώπιόν μας τούς τύπους τῆς ἀναστάσεως ἀπό τήν Παλαιά Διαθήκη μέ τά μεγάλα ἔργα πού ἔκανε ὁ Θεός στόν κόσμο: Ἡ δημιουργία τοῦ ἀνθρώπου, ἡ ἀπελευθέρωσις τοῦ ἰσραηλιτικοῦ λαοῦ ἀπό τήν δουλεία τῆς Αἰγύπτου, ἡ διάβασις τῆς Ἐρυθρᾶς θαλάσσης, ἡ διάβασις τοῦ Ἰορδάνου ποταμοῦ στήν γῆ Χαναάν μέ ἀρχηγό τόν Ἰησοῦ τοῦ Ναυΐ, οἱ μεσσιανικές προφητεῖες πού τελειώνουν μέ τόν Δανιήλ καί τούς τρεῖς παῖδας ἐν καμίνῳ, πού ἀποτελοῦν προεικόνισι τῆς λυτρώσεως τοῦ ἀνθρωπίνου γένους ἀπό τήν γέεννα τῆς κολάσεως.

Στήν Ἰερουσαλήμ κεντρική θέσι στήν Ἀκολουθία τοῦ θείου Φωτός τήν νύκτα ἐκείνη τοῦ Μεγάλου Σαββάτου, ἔχει τό καταπληκτικό θαῦμα τῆς ἐμφανίσεως τοῦ ἁγίου Φωτός. Τό ἱλαρόν αὐτό Φῶς εἶναι ἡ παρουσία τοῦ ἰδίου τοῦ Χριστοῦ, ὡς Φωτός τῆς Ἀναστάσεως.

Ἡ τελετή εἶναι μεγαλειώδης. Ὁ πατριάρχης μέ ὅλη τήν Σύνοδο, ἀρχιμανδρίτες, ἡγουμένους Μονῶν τῆς Παλαιστίνης, μοναχούς τῆς Ἀδελφότητος τοῦ Παναγίου Τάφου, στούς ὁποίους προστίθενται καί κληρικοί προσκυνητές, σχηματίζουν δύο σειρές μέ τέλεια τάξι. Μεταβαίνουν ἀπό τό Ἱερό Βῆμα τῆς ἐκκλησίας τῆς Ἀναστάσεως στόν Πανάγιο Τάφο μέ κωδωνοκρουσίες καί τάλαντα. Κατόπιν σβήνουν ὅλα τά φῶτα καί οἱ λαμπάδες.

Ἄς παραστήσουμε κἄπως αὐτή τήν μεγαλειώδη τελετή. Γύρω-γύρω ἀπό τόν Πανάγιο Τάφο στέκονται χιλιάδες ὁ λαός, ὡσάν νά γίνεται ἕνα μεγάλο θεάμα. Εἶναι παντοῦ ἀνεβασμένοι, σ᾿ ὅλα τά ἐπίπεδα στρώματα, ὁπουδήποτε ἠμποροῦν νά σταθοῦν, ἀκόμη ἀνεβαίνουν καί μέχρι τόν τεράστιο κεντρικό τροῦλλο. Ὅλοι κρατοῦν στά χέρια μπουκέτα ἀπό 33 κεράκια, ἀνάλογα μέ τά χρόνια τῆς ἐπιγείου ζωῆς τοῦ Κυρίου. Ἡ προσοχή τους εἶναι στραμμένη στόν Πανάγιο Τάφο. Ἡ πομπή τῶν ἱερουργῶν περιφέρεται τρεῖς φορές γύρω ἀπό τόν Ζωηφόρο Τάφο καί κατόπιν σχηματίζει δύο τεράστιες σειρές. Ὁ Θεός εἶναι τό κέντρον αὐτῆς τῆς πανηγυρικῆς τελετῆς, ὅλη ἡ πλάσις περιβάλλει Αὐτόν ἀπό τόν Ὁποῖον ζῆ καί κινεῖται.

Ὁ Τάφος τοῦ Κυρίου ἐπισφραγίζει τήν μεγαλειότητα αὐτῆς τῆς ἑσπερινῆς τελετῆς. "Καί τό φῶς ἐν τῇ σκοτίᾳ φαίνει καί ἡ σκοτία αὐτό οὐ κατέλαβεν"(Ἰωάν.1,5). Μετά τήν τρίτη περιφορά, ἀποσφραγίζονται οἱ θύρες τοῦ Τάφου. Μπαίνει μέσα ὁ πατριάρχης, διαβάζει μία εὐχή, παίρνει βαμβάκι στά χέρια του, σκουπίζει μ᾿ αὐτό τήν πλάκα τοῦ Τάφου καί ἀνάβει τό βαμβάκι μ᾿ ἕνα φῶς φωσφορικό, τό ὁποῖο δέν καίει ἐπί μισή ὥρα περίπου. Μ᾿ αὐτό τό Φῶς ὁ πατριάρχης ἐξέρχεται ἔξω, ὅπου τόν περιμένουν τά πλήθη τῶν Πιστῶν...

Μιά φωνή θαυμασμοῦ ἐξέρχεται ἀπό τά χείλη τῶν Πιστῶν. Ἀκολουθεῖ θύελλα χειροκροτημάτων πού γεμίζει τόν ἀέρα ἀπό μία ἀσυγκράτητη χαρά. "Φῶς Χριστοῦ φαίνει πᾶσι". Μεγάλες φλόγες περικυκλώνουν τόν Πανάγιο Τάφο, πού ἐξέρχονται ἀπό τά ψηλά κηροπήγια, καθώς ἐπίσης καί ἀπό τά κεριά τῶν ἀρχιερέων πού στέκονται ἑκατέρωθεν τοῦ Τάφου καί στό Ἱερόν Βῆμα τοῦ ναοῦ τῆς Ἀναστάσεως. Ὅλος ὁ κόσμος στρυμώχνονται γιά ν᾿ ἀνάψουν τό μπουκέτο μέ τά κεράκια τους καί σέ λίγη ὥρα ὁλόκληρη ἡ Ἐκκλησία ἔχει γεμίσει ἀπό μιά λαμπρή φωτοχυσία. "Νῦν πάντα πεπλήρωται φωτός, οὐρανός τε καί γῆ...".

Τό Πάσχα εἶναι ἡ ἑορτή τοῦ Φωτός, τῆς νίκης, τῆς χαρᾶς καί συγχρόνως τῆς ψυχικῆς ἀναπλάσεως, ἡ ἀρχή τῆς αἰωνίου βασιλείας. Ὅπως στό Θαβώρ φανέρωσε ὁ Κύριος γιά μιά στιγμή τήν δόξα Του στούς μαθητές Του, ἔτσι ἀκριβῶς καί τώρα, στόν Πανάγιο Τάφο, διά τοῦ ἁγίου Φωτός ὁ Ἀναστάς Κύριος ἐξαποστέλλει μία ἀκτῖνα τῆς δόξης Του γιά τούς συγκεντρωθέντες στό Μυστικό Δεῖπνο τῆς Ἀναστάσεώς Του.

Ἀλλ᾿ αὐτό διαρκεῖ μόνο ὀλίγη ὥρα. Εἶναι μία εἰκόνα, ἕνας ἀρραβώνας καί ὄχι ἀκόμη ἡ πλήρης χαρά. Γι᾿ αὐτό τήν νύκτα τῆς Ἀναστάσεως, ἡ Ἐκκλησία θά μᾶς ψάλλει μέ πόθο: "Ὤ, Πάσχα τό μέγα καί ἱερώτατον, Χριστέ...Δίδου ἡμῖν ἐκτυπώτερον σοῦ μετασχεῖν, ἐν τῇ ἀνεσπέρῳ ἡμέρᾳ τῆς Βασιλείας σου"!

Σιγά-σιγά ὁ ἐνθουσιασμός κατευνάζεται· ὁ κόσμος αἰσθάνεται εὐτυχισμένος, διότι μία ἀκόμη φορά ἀξιώθηκε νά λάβει τό Ἅγιο Φῶς. Στό Ἱερό Βῆμα τῆς ἐκκλησίας τῆς Ἀναστάσεως ἀρχίζει ἡ ἀνάγνωσις τῶν 15 ἀναγνωσμάτων τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης. Κατόπιν ἀκολουθεῖ ἡ Λειτουργία τοῦ Μεγάλου Βασιλείου τοῦ Μεγάλου Σαββάτου, στήν ὁποία εἶχα τήν εὐτυχία νά λειτουργήσω κι ἐγώ ὁ ἀνάξιος, ὡς ταπεινός προσκυνητής πού εἶχα ξεκινήσει ἀπό τήν χώρα μου, τήν Ρουμανία τόν Ἀπρίλιο τοῦ 1974. Ἀλλά τριγύρω ἀπό τόν Πανάγιο Τάφο μέχρι τό ἀπόγευμα θά συνεχίσουν ν᾿ ἀκούωνται οἱ χαρμόσυνοι ἤχοι τῶν κωδώνων, πού θά ἐναρμονίζωνται μέ τίς ψαλμωδίες τοῦ πλήθους τῶν προσκυνητῶν ἀπ᾿ ὅλες σχεδόν τίς θρησκευτικές Ὁμολογίες, πού συγκεντρώθηκαν ἐκεῖ  γιά τό θειότατο αὐτό συμπόσιο τοῦ Κυρίου. "Ὤ, Πάσχα τό μέγα καί ἱερώτατον Χριστέ...".

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Ὀλίγος εἶναι ὁ κόπος, ἀλλ᾿ αἰώνια ἡ ἀνάπαυσις". (ὅσιος Μωϋσῆς). Μέχρι χθές ἀκόμη φροντίζαμε ἀπό τήν ἀρχή τῆς Νηστείας γιά τό γεγονός τῆς ἐπιδιώξεως περισσοτέρων πνευματικῶν ἀγώνων. Ὁ φόβος, τό πένθος καί ἡ ὀδύνη τοῦ Γολγοθᾶ ἐπέρασαν. Καί ἰδού τώρα ἡ ἀναστάσιμη χαρά καί τό φῶς ξεχύνονται μέσα καί γύρω μας ἀφθονοπάροχα.

Ὁ Νυμφίος Χριστός μᾶς ἐφίλευσε ὅλους στό συμπόσιο τοῦ γάμου. Ἀλλά μέχρι νά φθάσουμε ἐδῶ, ἔπρεπε νά ταξιδεύσουμε ἀπό μία στενή διάβασι, ὅμως τήν μοναδική καί καλοπατημένη, διότι αὐτήν περιπάτησαν πολλοί πρίν ἀπό ἐμᾶς· αὐτήν τήν ὁποία μᾶς ἔδειξε βῆμα πρός βῆμα ἡ ἁγία καί Μεγάλη Τεσσαρακοστή.

Πρῶτα-πρῶτα ἑτοιμασθήκαμε μέ προσοχή γιά τό ἔργο τῆς ζωῆς μας γιά νά εἴμεθα σίγουροι, ὅτι θά φθάσουμε, χωρίς δυσκολίες στόν ἐπιδιωκόμενο σκοπό. Μετά ἀναφερθήκαμε στόν ἀγῶνα ἐναντίον τοῦ διαβόλου, στήν ἀνάγκη τῆς προσευχῆς καί νηστείας. Ἐπίσης μιλήσαμε γιά τήν ἐπίμονη προσευχή καί τήν σκληρή ἄσκησι, γιά τήν κάθαρσι ἀπό ἁμαρτίες καί γιά τά ἔργα τῶν ἀρετῶν καθοδηγούμενοι συνεχῶς ἀπό τίς διδαχές τῶν ἁγίων Πατέρων καί ἀπό τό παράδειγμα τῆς θείας ζωῆς τους καί ἐνισχυόμενοι ἀπό τήν Χάρι τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.

Τά Ἅγια Πάθη τοῦ Κυρίου μᾶς ἀποκαλύπτουν πληρέστερα τό νόημα αὐτῆς τῆς προετοιμασίας μας: Δηλαδή νά ἀντιδροῦμε πάσῃ δυνάμει στίς ἐπιβουλές τοῦ κακοῦ καί νά τ᾿ ἀφήνουμε ὅλα στά χέρια τοῦ Οὐρανίου Πατρός. Διότι ἡ σωτηρία μας εἶναι τό μεγαλύτερο δῶρο πού μᾶς χαρίζει ὁ Σωτήρ Χριστός, μέσῳ τῶν Ἁγίων Παθῶν Του καί ὄχι καρπός τῶν ἀνθρωπίνων κόπων μας.

Δέν ὑπάρχει ἄλλη ὁδός γιά νά φθάσουμε στήν μεγάλη χαρά τῆς Ἀναστάσεως. Αὐτήν πρέπει νά βαδίσουμε σ᾿ ὁλόκληρη τήν ζωή μας. Τό Πάσχα αὐτῆς τῆς χρονιᾶς καί καθεμιᾶς πού ἔρχεται εἶναι μόνο ἕνας ἀρραβώνας, μία ἐπανάληψις τοῦ αἰωνίου Πάσχα. Γι᾿ αὐτό ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος λέγει στήν ὁμιλία του γιά τό Πάσχα: "Ἐπέρασε ὁ καιρός τῆς νηστείας, ἀλλά  δέν ἐπέρασε καί ὁ σκοπός της".

Θά ἔλθη καιρός πού τό ταξίδι στήν στενή καί τεθλιμμένη ὁδό θά τελειώση γιά πάντα. Πότε; Ὅταν θ᾿ ἀπαλλαγοῦμε ἀπό τούς ἀνθρώπινους κόπους καί θά προσορμισθοῦμε στό λιμάνι τῆς αἰωνίου ἀναπαύσεως.

Ἔχοντας τά νοερά μας μάτια συνεχῶς στραμμένα πρός ἐκείνη τήν ἀκτή, ἄς συνεχίσουμε τό μακρυνό μας ταξίδι.

Ὀλίγος εἶναι ὁ κόπος...

Τό παρόν βιβλίο ἄς γίνει ἕνας ταπεινός σύντροφος σ᾿ αὐτή τήν  πορεία. Ἀμήν.

Μέ τήν εὐλογία τοῦ πατρός Δαμασκηνοῦ Γρηγοριάτου