Τὸ διήμερο τοῦ καθηγητῆ Ι. Ἰωαννίδη στὸ ΑΠΘ καὶ τὰ αὐστηρὰ μηνύματα ποὺ ἔστειλε
Στὴν
ἀρχὴ τῆς πανδημίας κορωνοϊοῦ, ὁ καθηγητὴς Ἰατρικῆς στὸ Κέντρο Ἔρευνας
καὶ Πρόληψης τῆς Ἰατρικῆς Σχολῆς τοῦ Πανεπιστημίου τοῦ Στάνφορντ,
Ἰωάννης Ἰωαννίδης, εἶχε διατυπώσει τὴ διαφωνία του γιὰ ὁρισμένα ἀπὸ τὰ
περιοριστικὰ μέτρα ποὺ ἐλήφθησαν στὴν Ἑλλάδα καὶ σὲ παγκόσμιο ἐπίπεδο,
καὶ κυρίως αὐτὸ τοῦ ὁριζόντιου καὶ καθολικοῦ lockdown. Αὐτὴ ἡ στάση του
τὸν ἔφερε στὸ στόχαστρο κριτικῆς ἀπὸ ὁρισμένους συναδέλφους του.
Τρία
χρόνια μετά, καὶ ἐνῶ ἡ κατάσταση ἔκτακτης ἀνάγκης ἔχει παρέλθει, ὁ
διακεκριμένος Ἕλληνας ἐπιστήμονας, ἀπὸ τὴ Θεσσαλονίκη καὶ τὸ ΑΠΘ ὅπου
βρέθηκε ἐπὶ διήμερο, ἀναφέρθηκε στὴν ἀνάγκη τεκμηρίωσης τῆς
ἐπιστημονικῆς γνώσης καὶ ἔστειλε ἔμμεσα μηνύματα, περιλαμβάνοντας καὶ
αἰχμηρὲς ἀναφορὲς γιὰ συναδέλφους του, χωρὶς νὰ τοὺς κατονομάσει. Ἔκανε
λόγο γιὰ "τηλε-εἰδικοὺς" ποὺ μιλοῦν ὡς "ἀπόλυτοι δικτατορίσκοι τῆς
γνώσης" γιὰ ζητήματα στὰ ὁποῖα στὴν
πραγματικότητα δὲν εἶναι εἰδικοί, ἐνῶ μίλησε γιὰ "θρίαμβο τοῦ
ἀτεκμηρίωτου", ποὺ εἶναι τόσο αὐθάδης, ὥστε νὰ ὁδηγήσει κάποιους στὴν
αὐτολογοκρισία.
Σύγκρουση ἀφηγημάτων
Ὁ
κ. Ἰωαννίδης χαρακτήρισε τὴν τεκμηριωμένη καὶ ἀξιόπιστη ἐπιστήμη ὡς τὸ
φρένο ποὺ θὰ ἀποτρέψει τὴ σύγκρουση μὲ τὸ ἀπόλυτο μηδέν. "Δὲν παύω νὰ
λέω ὅτι ἡ ἐπιστήμη εἶναι ὅ,τι καλύτερο ἔχει συμβεῖ στὸν ἄνθρωπο. Ὅμως,
δυστυχῶς, κάποιες φορὲς ἡ ἐπιστήμη λεῖπε ἢ ἀλλοτριώνεται. Τὸ χειρότερο
σενάριο εἶναι ὅταν ἡ ἐπιστήμη λείπει", παρατήρησε.
Τὴν
ὥρα ποὺ ἡ Ἑλλάδα καὶ εὐρύτερα ἡ ἀνθρωπότητα προσπαθεῖ νὰ βγεῖ ἀπὸ μιὰ
κρίση, ἢ μιὰ ἁλυσίδα κρίσεων, ὑπάρχει διαφωνία ἀκόμα καὶ γιὰ τὸ ποιά
ἀκριβῶς εἶναι αὐτὴ ἡ κρίση, εἶπε. "Διαφωνοῦμε γιὰ τὸ ἂν βγαίνουμε ἀπὸ
τὴν κρίση ἢ μπαίνουμε σὲ κρίση. Διαφωνοῦμε γιὰ τὸ τί εἶναι τελικὰ τὸ
σημαντικότερο, ποιά εἶναι ἡ αἰτία, τί εἶναι τὸ ἀληθινό, τὸ αὐθεντικό.
Διαφωνοῦμε ἀντίστοιχα καὶ γιὰ τὸ τί εἶναι τὸ ψεύτικο, τὸ παραπλανητικό,
τὸ ἀναξιόπιστο, τὸ ἀτεκμηρίωτο".
Ἡ
σύγκρουση ἀφηγημάτων παράγει θερμότητα, σπανιότερα παράγει καὶ φῶς,
παρατήρησε, προσθέτοντας πὼς ὁδηγεῖ ὁρισμένους νὰ ἀπομακρυνθοῦν. "Ὁ
θρίαμβος τοῦ ἀναξιόπιστου, τοῦ ἀτεκμηρίωτου, τοῦ κίβδηλου, μερικὲς φορὲς
εἶναι τόσο ἰσχυρὸς καὶ αὐθάδης ποὺ πολλοὶ ἀποφασίζουν νὰ μὴν ἀσχοληθοῦν
κἄν, νὰ μὴ μιλήσουν, νὰ αὐτολογοκριθοῦν".
Τεκμηρίωση καὶ ἀξιοπιστία τῆς ἐπιστήμης
Ὁ
καθηγητὴς ἀναφέρθηκε σὲ πρόσφατη ἀνάλυση, ποὺ δείχνει ὅτι στὸν εὐρύτερο
χῶρο τῆς ἰατρικῆς, ἀνάμεσα σὲ 1.567 ἰατρικὲς παρεμβάσεις, μόνο 87 -
δηλαδὴ 5,6% - ἔχουν ἰσχυρὰ τεκμήρια γιὰ τὴν ἀποτελεσματικότητά τους.
"Γιὰ ἀρκετὲς ἄλλες παρεμβάσεις ξέρουμε ἀρκετά, ἀλλὰ ὄχι ὅσα θὰ
μπορούσαμε ἰδανικὰ νὰ ξέρουμε. Πολὺ πιὸ συχνὰ μάλιστα μᾶς λείπουν
στοιχεῖα γιὰ τὶς πιθανὲς βλάβες τῶν παρεμβάσεών μας, ἐνῶ γιὰ πολλὲς
παρεμβάσεις δὲν ἔχουμε καθόλου δεδομένα ἢ τὰ δεδομένα μας εἶναι πάρα
πολὺ χαμηλῆς ποιότητας καὶ φορτωμένα μὲ μεροληψίες", εἶπε,
συμπληρώνοντας πὼς ἀπέναντι σὲ αὐτὸ τὸ δεδομένο, ὁ πολίτης πρέπει νὰ
ἀπαιτήσει περισσότερα καὶ πιὸ ἀξιόπιστα τεκμήρια. "Λιγότερες γνῶμες ἀπὸ
καθέδρας - ὅπως ἐγὼ τώρα - καὶ περισσότερα τεκμήρια".
Σημείωσε
πὼς ὁρισμένες φορὲς ἐπιστήμονες δίνουν τὴν ἐντύπωση πὼς ἡ ἐπιστήμη
εἶναι ἕνα κλειστὸ κλὰμπ ἢ μιὰ κλίκα. Μάλιστα, παρατήρησε, ὁρισμένοι ποὺ
ἐμφανίζονται ὡς εἰδικοὶ καὶ μὲ κῦρος, κάποιες φορὲς δὲν εἶναι κἂν
εἰδικοὶ στὸ γνωστικὸ ἀντικείμενο τὸ ὁποῖο ρητορεύουν. "Ἡ τεχνογνωσία
τους εἶναι περιορισμένη καὶ πρωτόλεια, κι ὅμως παρουσιάζονται ὡς
ἀπόλυτοι δικτατορίσκοι τῆς γνώσης", προσθέτοντας πὼς ὅταν οἱ ἀμαθεῖς ἢ
ἡμιμαθεῖς προβάλλονται ὡς εἰδικοί, "κάθε φορὰ ποὺ φωνασκοῦν σὲ κάποιο
τηλεπαράθυρο ἢ σὲ κάποια ἐπιτροπὴ κάποιου ὑπουργείου, ἡ ἐπιστήμη βγαίνει
χαμένη".
Τὸ
μοντέλο τοῦ ἐπιστήμονα ποὺ ἔχει προωθηθεῖ, σύμφωνα μὲ τὸν κ. Ἰωαννίδη,
εἶναι ὁ εἰδικῆς ποὺ μιλάει μὲ βεβαιότητα καὶ ξέρει ἐπακριβῶς τί πρέπει
νὰ κάνουμε γιὰ ὅ,τι πρόβλημα προκύψει. "Στὴ διάρκεια τῆς πανδημίας τὸ
μοντέλο αὐτὸ ἐξελίχθηκε περισσότερο μὲ τὴν ἄνοδο διάφορων ἐπισήμως
ἐντεταλμένων ἐπιστημόνων μὲ ὑπερεξουσίες, ἀνεπισήμων τηλεειδικῶν,
πολυγραφότατων ἐπιστημόνων τοῦ Facebook καὶ τοῦ Twitter - X καὶ φυσικὰ
πολλῶν αὐτόκλητων σωτήρων μὲ ἰδιόρρυθμες συνωμοτικὲς βεβαιότητες", εἶπε,
διευκρινίζοντας πὼς θέλει νὰ ἀποφεύγει τὶς γενικότητες, καθὼς "ὑπῆρξαν
καὶ ἀρκετοὶ ἐπιστήμονες μὲ πολὺ προσεκτικὴ σύνδεση καὶ τεκμηρίωση σὲ ὅσα
ἔλεγαν καὶ σὲ ὅσα συμβούλευαν".
Ὁ
καθηγητὴς ἀναφέρθηκε σὲ δύο παγκόσμιες προκλήσεις - τὴ φτωχοποίηση μὲ
διευρυνόμενες ἀνισότητες καὶ τὴν πανδημία τοῦ καπνίσματος -, ὑπογράμμισε
πὼς ἡ ἐπιστήμη, ἡ ὑγεία καὶ ἡ κοινωνία θὰ κριθοῦν ταυτόχρονα καὶ ὄχι
ξεχωριστὰ καὶ πὼς ἡ ἀξιοπιστία καὶ ἡ τεκμηρίωση εἶναι ἀπαραίτητες, ἂν
θέλουμε ἡ κρίση αὐτὴ νὰ εἶναι εὐνοϊκὴ γιὰ τὸ μέλλον μας.
Τὴν
Τρίτη ὁ κ. Ἰωαννίδης ἔδωσε δύο διαλέξεις σὲ φοιτητὲς Ἰατρικῆς τοῦ ΑΠΘ,
μὲ τίτλους "Reproducible Research" καὶ "Μετα-ἀνάλυση", ἐνῶ νωρίτερα
μίλησε γιὰ λογοτεχνία στὴν Φιλοσοφικὴ Σχολή.
