Η ΚΑΡΔΙΑ ΤΟ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ

«Πνευματική φαρέτρα τοῦ Ὀρθοδόξου Χριστιανοῦ»

Ὑπό Γέροντος Ἀρσενίου Παπατσιώκ, ρουμάνου.

Άδελφοί μου, μπορούμε νά καταλάβουμε γι' αύτό τόν οίκο τής ψυχής μας άπό τό παρακάτω παράδειγμα: "Οπως γιά τό σπίτι μας πού πρόκειται νά κτίσουμε έχου­με άνάγκη άπό στερεό έδαφος, γερά θεμέλια, πέτρες καί κεραμίδια, λάσπη καί άμμοκονίαμα, τοίχους, στέγη, έμπειρο κτίστη καί μετά τήν κατασκευή του βάζουμε φύλα­κα καί παράθυρα άσφαλείας, μέ τόν ίδιο τρόπο έχουμε ά­νάγκη άπό διάφορα πνευματικά μέσα γιά τήν ίδρυσι του νοερού πνευματικού οίκου τής ψυχής μας' καί είδικώτερα:

 Άντί γιά στερεό έδαφος πρέπει νά έχη κάποιος τε­λεία υπομονή γιά οποιανδήποτε δοκιμασία καί πειρασμό ήθελε τού παρουσιασθή, είτε άπό άνθρώπους, είτε άπό τόν διάβολο, είτε άπό τήν αμαρτωλή φύσι μας, όπως λέγη γι' αύτά ό Μέγας Βασίλειος. Άντί τών θεμελίων πρέπει νά έχουμε τήν ορθή καί σταθερά πίστι. Καί πίστι εννοώ όχι μόνο αύτή πού πιστεύ­ουμε στήν 'Αγία Τριάδα καί στό έργο τής Θείας Οικονομίας του σαρκωθέντος Κυρίου μας, άλλά πίστι ριζωμένη έσωτερικά μέ τήν όποία νά πιστεύουμε ότι όλα, όσα είπε ό Θεός, είναι άληθινά, δηλαδή τόσο οί ύποσχέσεις καί οί άμοιβές τών άρετών, όσο καί τά έπώδυνα βάσανα τής κολάσεως, όπως λέγη γι' αύτά ό άγιος Συμεών ό Νέος Θεο­λόγος. Άντί γιά πέτρες καί κεραμίδια έχουμε άνάγκη άπό τά διάφορα είδη τών άρετών.

Άντί γιά λάσπη καί κονίαμα έχουμε άνάγκη άπό τήν ταπείνωσι, διότι όπως μέ τήν λάσπη κολλούν οί πέ­τρες καί τά κεραμίδια στό κτίσιμο, έτσι μέ τήν ταπείνωσι ενώνονται μεταξύ τους καί συγκρατούνται όλες οί άρετές. Άντί γιά τούς τέσσερεις τοίχους, ό νοερός οίκος τής ψυχής μας χρειάζεται τήν συνύπαρξι τών έξής άρε­τών: α) Τήν σοφία, η όποία μάς διδάσκει τί πρέπει νά κά­νουμε καί τί δέν πρέπει. β) Τήν σωφροσύνη, η όποία χαλιναγωγεί τό έπιθυμητικό μέρος τής ψυχής.

γ) Τήν άνδρεία, η όποία άντιμετωπίζει τό θυμικό μέ­ρος τής ψυχής καί στρέφεται κατά τού διαβόλου καί τής άμαρτίας. δ) Τήν δικαιοσύνη, ή όποία άνήκει καί στά τρία μέρη τής ψυχής, όπως μάς διδάσκει ό θειος Πατήρ Μάξιμος ό 'Ομολογητής: «Έάν θέλης νά είσαι δίκαιος, νά συμμετέχης σέ καθένα άπό τά τρία μέρη, πού άπαρτίζουν τήν ά­ληθινή άξία τοΰ σώματος καί τής ψυχής. "Ετσι, στό λογι­κό μέρος τής ψυχής δώσε του τίς πνευματικές θεωρίες καί τήν προσευχή, καί στό θυμικό, τήν πνευματική άγάπη, πού είναι εναντία τοΰ μίσους, του φθόνου, τής έκδικήσεως καί τών λοιπών παρομοίων παθών. Ένώ στό έπιθυμητικό μέρος τήν σωφροσύνη καί τήν' έγκράτεια. Στίς σωματικές άνάγκες δώσε τήν τροφή, τό ποτό, τήν ενδυ­μασία καί όλα τά σχετικά μέ αύτά (Άπό τά 400 κεφά­λαια περί άγάπης). Στέγη γι' αύτόν τόν οίκο νά βάλης τήν τελεία άγάπη πρός τόν Θεό καί τόν συνάνθρωπο, ή όποία είναι τό πλήρωμα καί ή κορυφή όλων τών άρετών. Κτίστης καί τεχνίτης αύτού τού οικοδομήματος τής ψυχής είναι ή διάκρισις, ένώ ό πλέον κατάλληλος καί άληθινός τεχνίτης του πνευματικού μας οίκου είναι ό ί­διος ό Κύριος καί Σωτήρ μας Ιησούς Χριστός, χωρίς τήν βοήθεια τού οποίου δέν μπορούμε τίποτε νά κάνουμε, όπως είναι γραμμένο: «Έάν μή Κύριος οίκοδομήση οίκον, εις μάτην έκοπίασαν οί οίκοδομούντες» (Ψαλμ. 126,1). Πιό δηλωτικά μάς τό λέγει ό Κύριος στό Εύαγγέλιο ώς ε­ξής: «Μείνατε έν έμοί κάγώ έν ύμίν... ότι άνευ έμού ού δύ­νασθε ποιεΐν ούδέν» (Ίωάν. 15,45). Ό θυρωρός τοΰ νοερού οίκου μας δέν πρέπει νά εί­ναι μία γυναίκα, δηλαδή ή έμπαθής αϊσθησίς μας η μία εύτελής άντίληψίς μας, όπως συνέβη μέ τόν Άβεσσαλώμ πού καί γι' αύτό θανατώθηκε (Β' Βασ. κεφ. 15), άλλά θυ­ρωρός νά είναι η προσοχή καί η άσάλευτη άπό τούς πει­ρασμούς καθαρότης τού νού, όπως μάς λέγη γι' αύτά ό άγιος Νείλος ό Ασκητής, στό 16ο κεφ. τού λόγου του περί προσευχής. Καί η μέν άσάλευτη σκέψις δεσπόζει καί άνα φέρεται στόν νού, ένώ ή προσοχή άναφέρεται στήν καρ­διά, γιά τήν όποία είδαμε τί μάς διδάσκουν οί θείοι Πατέ­ρες μας. Καί στό τέλος ό νοερός οίκος τής ψυχής μας έχει ά­νάγκη άπό έννέα παράθυρα άσφαλείας, διότι τά παράθυ­ρα τού Ναοῦ τοῦ Σολομώντος ήταν έξωτερικά προστα­τευμένα άπό συρμάτινο πλέγμα (σίτα), γιά νά μή είσέρχωνται μέσα τά άκάθαρτα ζωύφια διότι είναι γραμμένο τό έξης: «Καί ποιήσεις αύτώ έσχάραν έργω δικτυωτώ χαλκήν» ("Εξοδ. 27,4). Καί αύτό τό πράγμα έχει μία μυ­στική έννοια, ότι έκείνος πού δέν θέλει νά μπούν μέσα στόν οίκο τής ψυχής του τά ζωύφια τών αισχρών ήδονών άπό τά πέντε παράθυρα τών αισθήσεων, πρέπει νά έχη βάλη πλεκτό σύρμα στά παράθυρα τών πέντε αισθήσεών του. Καί αύτά τά άσφαλιστικά μέσα τών παραθύρων είναι τά έξης: Ή μνήμη τοΰ θανάτου. Ή μνήμη τής άνταποδόσεως κατά τήν Μέλλουσα Κρίσι. Ή μνήμη τών αιωνίων βασάνων τής κολάσεως. Μέ αύτά τά μέσα ό άνθρωπος έμποδίζει καί δέν άφήνει νά εισέλθουν στόν οἶκο τής ψυχής του οί ήδονές καί κάθε άμαρτία. Αύτά τά επιβεβαιώνει καί ό άγιος Νείλος ό Ασκητής, όταν λέγη: «Αύτοί πού θέλουν νά φυλάξουν τήν σκέψι τους καθαρή σάν μιά εκκλησία, πρέπει νά φρά­ζουν τήν είσοδο τών αισθήσεών των μέ τήν μνήμη τής φοβεράς μελλούσης κρίσεως, όπως τοποθετήθηκαν εκείνα τά συρμάτινα δίκτυα στά παράθυρα γιά νά μή εισέρχεται μέσα τίποτε τό μιαρό. Αύτά έχουν σκοπό νά εμποδίζουν τήν είσοδο τών ρυπαρών φαντασιών, οί όποίες ύπεισέρχονται στό έσωτερικό μας». "Ετσι λοιπόν, είναι άνάγκη νά γνωρίζουμε ότι μεταξύ τών σπουδαιοτέρων σωματικών άρετών είναι καί αύτές: Ή έγκράτεια, ή νηστεία, ή δίψα, ή πείνα, ή άγρυπνία, ή κλίσις τών γονάτων, ή άλουσία, ή χαυμενία, τό έργόχειρο κ.λ.π. "Ολα αύτά τά αγωνίσματα, όδηγούν τόν άνθρωπο στήν άπόκτησι τών άληθινών άρετών, τής ταπεινώσεως καί τής άπαθείας, όταν θά γίνωνται όχι μέ ύποκριτικό καί κενόδοξο φρόνημα, άλλά άπό πίστι μόνο καί άγάπη γιά τόν Θεό. Οί πνευματικές άρετές είναι τέσσερεις, όπως προη­γουμένως είπαμε, καί είναι τόσο άπαραίτητες όσο είναι οί τέσσερεις τοίχοι του νοεροϋ οίκου τής ψυχής μας, επειδή άπ' αύτές γεννώνται όλες οί άλλες πνευματικές άρετές, δηλαδή: Ή άγάπη, η πίστις, η έλπίς, η προσευχή, η ταπείνωσις, η θεία γνώσις, η πνευματική χαρά, η έκ τής άκτημοσύνης εύτυχία καί άλλες. Όπότε λοιπόν, όταν κά­ποιος είτε άπό άδυναμία, είτε άπό γεράματα,είτε άπό άλλη δυσκολία καί άνάγκη δέν μπορεί νά έργασθή τίς σωματι­κές άρετές, άς ζητήση συγχώρησι άπό τόν Θεό, ό Όποιος γνωρίζει τίς αιτίες πού μάς έμποδίζουν νά έργασθούμε αύ­τές. "Ομως γιά τίς ψυχικές άρετές δέν μπορεί νά συμβή τό ίδιο. Δέν έχουμε καμμία συγχώρησι καί καμμία άπο λογία δέν ύπάρχει, διότι αύτές οί άρετές δέν έχουν καμ­μία δικαιολογημένη αιτία, όπως έχουν οί σωματικές. Άλλά εκείνος πού θέλει, μπορεί νά τίς έργασθή σέ οποιο­δήποτε είδος άδυναμίας καί δυσκολίας νά βρίσκεται. Διότι αύτές τίς άρετές τίς έργαζόμεθα μόνο μέ τόν νου καί μέ τήν καρδιά. Έπί παραδείγματι, έάν κάποιος δέν μπορεί νά νηστεύση λόγω άδυναμίας, γηρατειών ή άσθενείας, μακάρι νά προσεύχεται μέ τόν νου καί μέ τά χείλη καί νά εύχαριστή τόν Θεό γιά τήν άσθένεια καί τήν άδυ ναμία του.

Μετάφρασις ἀπό τά ρουμανικά π. Δαμασκηνός Γρηγοριάτης

Μέ τήν εὐλογία τοῦ πατρός Δαμασκηνοῦ Γρηγοριάτου