Απόστολος: Β΄ Τιμ. γ΄ 10-15
Ευαγγέλιον: Λουκ. ιη΄ 10-14
9 Φεβρουαρίου 2025
Κυριακή του Τελώνου και του Φαρισαίου σήμερα και εισερχόμεθα σε μια καινούργια εκκλησιαστική περίοδο. Την περίοδο του Τριωδίου, η οποία αρχίζει από τον εσπερινό της Κυριακής του Τελώνου και του Φαρισαίου και ολοκληρώνεται με τον εσπερινό του Μεγάλου Σαββάτου. Η περίοδος αυτή θα μπορούσε να χωριστεί σε τρία στάδια. Το πρώτο ξεκινά σήμερα και φθάνει μέχρι την Κυριακή της Τυρινής και το χαρακτηρίζουμε ως προπαρασκευαστικό στάδιο. Προετιμαζόμεθα σωματικά και ψυχικά για να εισέλθουμε στο δεύτερο μεγάλο και αυστηρό στάδιο αυτός της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, η οποία διαρκεί έξι εβδομάδες. Το τρίτο και τελικό στάδιο είναι αυτό της Μεγάλης Εβδομάδας με τα Άγια Πάθη του Σωτήρος Χριστού. Εισερχόμεθα λοιπόν με την δύναμη του Πανάγαθου Θεού στο ευλογημένο στάδιο του Τριωδίου σαν σε μια πύλη, η οποία στο βάθος της μας δείχνει το Φως της Αναστάσεως.
Η Εκκλησία μας με την σημερινή παραβολή μας αποδεικνύει ότι η πνευματική πορεία κάθε Χριστιανού περνά απαραιτήτως από το κανάλι της συναίσθησης της αμαρτωλότητας μας. Η αίσθηση της ανεπάρκειας απέναντι στον Θεό, μας οδηγεί στην μετάνοια, η οποία ανοίγει τις θύρες της ψυχής και τότε φωτίζεται ο άνθρωπος. Το αντίθετο συμβαίνει με την αυτάρκεια το να έχει κανείς την πεποίθηση ότι είναι εντάξει απέναντι στον Θεό, ίσως και να του χρωστάει ο Θεός παρά ο ίδιος να είναι οφειλέτης προς τον Κύριο.
Επειδή, λοιπόν, ανάμεσα στους ακόλουθους του Χριστού υπήρχαν και κάποιοι που ένιωθαν αυτάρκεις, ο Κύριος για να τους διορθώσει τους λέει μια μικρή παραβολή, ότι δηλαδή δύο άνθρωποι ανέβηκαν στον ναό που για να προσευχηθούν. Ο ένας ήταν Φαρισαίος, εκκλησιαστικός άνθρωπος και ο άλλος ο Τελώνης, αμαρτωλός και στιγματισμένος άνθρωπος. Οι τελώνες ήταν φοροεισπράκτορες και ήταν βουτηγμένοι στο ψέμα, την εκμετάλλευση, στην σκληρότητα και στην καταπίεση των συμπολιτών τους.
Ο Φαρισαίος «σταθείς προς εαυτόν ταύτα προσήευχετο», στάθηκε και άρχισε να λέει μια προσευχή, αλλά στην ουσία αντί να απευθύνεται στον Θεό την έλεγε προς τον εαυτό του: «Σε ευχαριστώ, Θεέ μου, διότι δεν είμαι σαν τους άλλους ανθρώπους που είναι άρπαγες, άδικοι, μοιχοί ούτε και σαν αυτόν εδώ τον Τελώνη». Εν αντιθέση, ο Τελώνης ήταν σε μια γωνιά, έτυπτε το στήθος του και δεν μπορούσε να σηκώσει το βλέμμα του προς τον ουρανό, είχε συνείδηδη της αμαρτωλότητας του και κτυπώντας το στήθος του έλεγε: «Κύριε και Θεέ, συγχώρησε με τον αμαρτωλό».
Ο πρώτος εκτός από όλη αυτή την σύγκριση που έκανε περιέγραφε και τις αρετές του: Νηστεύω δύο φορές την εβδομάδα, κάθε Δευτέρα και Πέμπτη, δίδω ελεημοσύνη το ένα δέκατο από εκείνα που αποκτώ. Στο τέλος ο Κύριος τους διαβεβαιώνει ότι η προσευχή του περιφρονημένου Τελώνη εισακούσθηκε και κατέβηκε από τον ναό αθωωμένος και δικαιωμένος από τον Θεό και βέβαια όχι ο Φαρισαίος και τούτο διότι «πᾶς ὁ ὑψῶν ἑαυτὸν ταπεινωθήσεται, ὁ δὲ ταπεινῶν ἑαυτὸν ὑψωθήσεται».
Απλά λόγια, σταράτες αλήθειες διαχρονικής αξίας που απευθύνονται σε όλους μας ανεξαιρέτως. Προβάλλεται η αρετή της ταπεινώσεως σε συνδυασμό με την συντριβή και την μετάνοια από την άλλη μεριά, αυτό το οποίο απορρίπτεται είναι το φρόνημα του αυτοθαυμασμού και το να έχει ο άνθρωπος την αίσθηση ότι είναι εντάξει απέναντι στον Θεό και όχι υπόλογος απέναντι Του, να έχει υπερβολικό αίσθημα ότι είναι καλύτερος από τους άλλους και να έχει σκληρή καρδιά και ενώ βλέπει τον άλλον να είναι συντετριμμένος να λέει ότι εγώ είμαι καλύτερος, κάνοντας την σύγκριση.
Η τάση της σύγκρισης και το να θεωρούμε ότι εμείς είμαστε καλύτεροι είναι κάτι που υπάρχει πολύ βαθιά μέσα στην ανθρώπινη ψυχή. Τον φαρισαϊσμό τον έχουμε πολλοί από εμάς μέσα στην ψυχή μας, τουλάχιστον ως πειρασμό, μπορεί και να τον έχουμε και ως κατάσταση, να αισθανόμαστε ότι είμαστε ικανοποιημένοι με τον εαυτό μας και αισθανόμαστε καλύτεροι από τους άλλους και αυτό φαίνεται από την ευκολία της κατάκρισης ή την επιπολαιότητα των κρίσεων και από τους τσακωμούς και τις διενέξεις.
Καθώς λοιπόν ξεκινούμε το Τριώδιο έρχεται η Εκκλησία και μας υποδεικνύει ότι υπάρχει μια πύληξ και αυτή είναι η πύλη της μετανοίας και για να μπορέσουμε να περάσουμε από αυτήν θα πρέπει να δούμε τα λάθη μας, να αντικρύσουμε την αλήθεια της αμαρτίας και ταπεινωμένοι να εισέλθουμε στον ευλογημένο χώρο της βασιλείας του Θεού.
Καλό και ευλογημένο Τριώδιο σε όλους.
† ο Αρσινόης Παγκράτιος
Ευαγγέλιον: Λουκ. ιη΄ 10-14
9 Φεβρουαρίου 2025
Κυριακή του Τελώνου και του Φαρισαίου σήμερα και εισερχόμεθα σε μια καινούργια εκκλησιαστική περίοδο. Την περίοδο του Τριωδίου, η οποία αρχίζει από τον εσπερινό της Κυριακής του Τελώνου και του Φαρισαίου και ολοκληρώνεται με τον εσπερινό του Μεγάλου Σαββάτου. Η περίοδος αυτή θα μπορούσε να χωριστεί σε τρία στάδια. Το πρώτο ξεκινά σήμερα και φθάνει μέχρι την Κυριακή της Τυρινής και το χαρακτηρίζουμε ως προπαρασκευαστικό στάδιο. Προετιμαζόμεθα σωματικά και ψυχικά για να εισέλθουμε στο δεύτερο μεγάλο και αυστηρό στάδιο αυτός της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, η οποία διαρκεί έξι εβδομάδες. Το τρίτο και τελικό στάδιο είναι αυτό της Μεγάλης Εβδομάδας με τα Άγια Πάθη του Σωτήρος Χριστού. Εισερχόμεθα λοιπόν με την δύναμη του Πανάγαθου Θεού στο ευλογημένο στάδιο του Τριωδίου σαν σε μια πύλη, η οποία στο βάθος της μας δείχνει το Φως της Αναστάσεως.
Η Εκκλησία μας με την σημερινή παραβολή μας αποδεικνύει ότι η πνευματική πορεία κάθε Χριστιανού περνά απαραιτήτως από το κανάλι της συναίσθησης της αμαρτωλότητας μας. Η αίσθηση της ανεπάρκειας απέναντι στον Θεό, μας οδηγεί στην μετάνοια, η οποία ανοίγει τις θύρες της ψυχής και τότε φωτίζεται ο άνθρωπος. Το αντίθετο συμβαίνει με την αυτάρκεια το να έχει κανείς την πεποίθηση ότι είναι εντάξει απέναντι στον Θεό, ίσως και να του χρωστάει ο Θεός παρά ο ίδιος να είναι οφειλέτης προς τον Κύριο.
Επειδή, λοιπόν, ανάμεσα στους ακόλουθους του Χριστού υπήρχαν και κάποιοι που ένιωθαν αυτάρκεις, ο Κύριος για να τους διορθώσει τους λέει μια μικρή παραβολή, ότι δηλαδή δύο άνθρωποι ανέβηκαν στον ναό που για να προσευχηθούν. Ο ένας ήταν Φαρισαίος, εκκλησιαστικός άνθρωπος και ο άλλος ο Τελώνης, αμαρτωλός και στιγματισμένος άνθρωπος. Οι τελώνες ήταν φοροεισπράκτορες και ήταν βουτηγμένοι στο ψέμα, την εκμετάλλευση, στην σκληρότητα και στην καταπίεση των συμπολιτών τους.
Ο Φαρισαίος «σταθείς προς εαυτόν ταύτα προσήευχετο», στάθηκε και άρχισε να λέει μια προσευχή, αλλά στην ουσία αντί να απευθύνεται στον Θεό την έλεγε προς τον εαυτό του: «Σε ευχαριστώ, Θεέ μου, διότι δεν είμαι σαν τους άλλους ανθρώπους που είναι άρπαγες, άδικοι, μοιχοί ούτε και σαν αυτόν εδώ τον Τελώνη». Εν αντιθέση, ο Τελώνης ήταν σε μια γωνιά, έτυπτε το στήθος του και δεν μπορούσε να σηκώσει το βλέμμα του προς τον ουρανό, είχε συνείδηδη της αμαρτωλότητας του και κτυπώντας το στήθος του έλεγε: «Κύριε και Θεέ, συγχώρησε με τον αμαρτωλό».
Ο πρώτος εκτός από όλη αυτή την σύγκριση που έκανε περιέγραφε και τις αρετές του: Νηστεύω δύο φορές την εβδομάδα, κάθε Δευτέρα και Πέμπτη, δίδω ελεημοσύνη το ένα δέκατο από εκείνα που αποκτώ. Στο τέλος ο Κύριος τους διαβεβαιώνει ότι η προσευχή του περιφρονημένου Τελώνη εισακούσθηκε και κατέβηκε από τον ναό αθωωμένος και δικαιωμένος από τον Θεό και βέβαια όχι ο Φαρισαίος και τούτο διότι «πᾶς ὁ ὑψῶν ἑαυτὸν ταπεινωθήσεται, ὁ δὲ ταπεινῶν ἑαυτὸν ὑψωθήσεται».
Απλά λόγια, σταράτες αλήθειες διαχρονικής αξίας που απευθύνονται σε όλους μας ανεξαιρέτως. Προβάλλεται η αρετή της ταπεινώσεως σε συνδυασμό με την συντριβή και την μετάνοια από την άλλη μεριά, αυτό το οποίο απορρίπτεται είναι το φρόνημα του αυτοθαυμασμού και το να έχει ο άνθρωπος την αίσθηση ότι είναι εντάξει απέναντι στον Θεό και όχι υπόλογος απέναντι Του, να έχει υπερβολικό αίσθημα ότι είναι καλύτερος από τους άλλους και να έχει σκληρή καρδιά και ενώ βλέπει τον άλλον να είναι συντετριμμένος να λέει ότι εγώ είμαι καλύτερος, κάνοντας την σύγκριση.
Η τάση της σύγκρισης και το να θεωρούμε ότι εμείς είμαστε καλύτεροι είναι κάτι που υπάρχει πολύ βαθιά μέσα στην ανθρώπινη ψυχή. Τον φαρισαϊσμό τον έχουμε πολλοί από εμάς μέσα στην ψυχή μας, τουλάχιστον ως πειρασμό, μπορεί και να τον έχουμε και ως κατάσταση, να αισθανόμαστε ότι είμαστε ικανοποιημένοι με τον εαυτό μας και αισθανόμαστε καλύτεροι από τους άλλους και αυτό φαίνεται από την ευκολία της κατάκρισης ή την επιπολαιότητα των κρίσεων και από τους τσακωμούς και τις διενέξεις.
Καθώς λοιπόν ξεκινούμε το Τριώδιο έρχεται η Εκκλησία και μας υποδεικνύει ότι υπάρχει μια πύληξ και αυτή είναι η πύλη της μετανοίας και για να μπορέσουμε να περάσουμε από αυτήν θα πρέπει να δούμε τα λάθη μας, να αντικρύσουμε την αλήθεια της αμαρτίας και ταπεινωμένοι να εισέλθουμε στον ευλογημένο χώρο της βασιλείας του Θεού.
Καλό και ευλογημένο Τριώδιο σε όλους.
† ο Αρσινόης Παγκράτιος
