«Πνευματική φαρέτρα τοῦ Ὀρθοδόξου Χριστιανοῦ»
Ὑπό Ρουμάνου Γέροντος Κλεόπα
Ό οσιος Παΐσιος ό Μέγας λέγει ότι: « Ή έξομολόγησις τών λογισμών στόν Πνευματικό είναι τό θεμέλιο τής πνευματικής ζωής καί ή έλπίς τής σωτηρίας γιά όλους τούς πιστούς»
Πατέρες καί αδελφοί,
"Ενα άπό τά μεγαλύτερα πνευματικά καθήκοντα τών μοναχών άλλά καί τών λαϊκών χριστιανών, είναι ή έ ξομολόγησις τών άμαρτιών. Γι' αύτό, όσα πρόκειται νά εΐπω παρακάτω, θά έχουν σχέσι μέ αύτό τό Μυστήριο.
Κατ' άρχάς πρέπει νά έχουμε όπ' όψιν μας ότι όλοι οι άνθρωποι είμεθα άμαρτωλοί ένώπιον τοΰ Θεοϋ, άλλοι περισσότερο καί άλλοι όλιγώτερο. Αύτό μάς τό λέγει καί ή 'Αγία Γραφή ώς έξης: «Τίς γάρ ών βροτός, ότι έσται ά μεμπτος, ή ώς έσόμενος δίκαιος γεννητός γυναικός;» (Ίώβ 15, 14), ένώ ό Εύαγγελιστής Ιωάννης λέγει στήν πρώτη του επιστολή στίχο 8 καί 9' «Έάν είπωμεν ότι ά μαρτίαν ούκ έχομεν, εαυτούς πλανώμεν καί ή άλήθεια ούκ έστιν έν ήμίν. Έάν όμολογώμεν τάς άμαρτίας ημών, πιστός έστι καί δίκαιος, ίνα άφή ήμίν τάς άμαρτίας καί καθαρίση ήμάς άπό πάσης άδικίας».
Ή έξομολόγησις γιά νά είναι σωστή καί εύάρεστος στόν Θεό, πρέπει νά έκπληροί τίς έξής προϋποθέσεις:
Πρέπει νά γίνεται ένώπιον τον Πνευματικόν.
Νά είναι πλήρης. Δηλαδή νά περιλαμβάνη όλα τά γενόμενα άμαρτήματα άπό τόν έξομολογούμενο άπό τήν παιδική του ηλικία ή άπό τήν τελευταία του έξομολόγησι καί νά μή άποκρύπτη τίποτε άπ' αυτά.
Νά γίνεται μέ τήν Θέλησί μας σύμφωνα μέ τήν Αγία Γραφή πού λέγει: «Καί έκ θελήματος μου έξομολογήσο μαι αύτώ» (Ψαλμ. 27,7).
Νά γίνεται μέ ταπείνωσι καί συντριβή, ο πως λέγει ή Γραφή: «καρδίαν συντετριμμένη ν καί τετ α πεινώ μένη ν ό Θεός ούκ έξουδενώσει» (Ψαλμ. 50,18).
Νά είναι άσπιλος, δηλαδή νά μή ένοχοποιή άλλους ό έξομολογούμενος, ούτε τούς άλλους άνθρώπους, ούτε κάποιο άπό τά κτίσματα τοϋ Θεού, ούτε άκόμη καί τόν διάβολο, άλλά μόνο τόν έαυτό του νά θεωρή ένοχο καί ύ πεύθυνο γιά τίς πράξεις του, όπως λέγει ό 5Ιερός Χρυσόστομος: «Έάν θέλης νά κατηγορήσης κάποιον, μόνο τόν έαυτό σου νά κατηγορήσης», ένώ ό άγιος Ιωάννης τής Κλίμακος λέγει: Λέγε καί μή έντρέπεσαι: «ιδικό μου είναι τό πρήξιμο, πάτερ, ιδική μου είναι καί ή πληγή' άπό τήν άκηδία μου έγινε τό τάδε καί τό τάδε έργο καί όχι άπό άλλον. Κανείς δέν είναι ένοχος γι' αύτό' οϋτε άνθρωπος, ούτε πνεϋμα, οϋτε σώμα, οϋτε κάποιος άλλος, παρά ή οκνηρία μου».
Πρέπει νά είναι ειλικρινής, δηλαδή νά λέγη τήν άλήθεια ό χριστιανός καί μόνο αύτά τά όποια έκανε ό ΐδιος χωρίς νά φανερώνη ονόματα προσώπων μέ τά όποια έχουν σχέσι οί άμαρτίες του. "Ο Θεός άγαπά τήν αλήθεια, κατά τήν μαρτυρία τής Γραφής πού λέγει: «έστι γάρ αισχύνη έπάγουσα άμαρτίαν, καί έστιν αισχύνη δόξα καί χάρις» (Σοφία Σειράχ 4, 21). Ή έντροπή αύτή τήν όποία ύπομένεις στήν έξομολόγησι σέ άπαλλάσσει άπό τήν έντροπή έκείνη τήν όποία θά αισθανθούμε όλοι οί άνθρωποι τήν φοβερά έκείνη ήμερα τής Μελλούσης Κρίσεως, όπως λέγει ό άγιος Ιωάννης τής Κλίμακος στόν 4ο Λόγο του: «Δέν γίνεται παρά μόνο μέ τήν έντροπή νά λυτρωθής άπό τήν αιωνία έντροπή».
Ή έξομολόγησις νά είναι αποφασιστική, δηλαδή νά πάρουμε μία μεγάλη άπόφασι ένώπιον τοϋ Πνευματικού δτι δέν θά άμαρτήσουμε πλέον μέ τήν βοήθεια τής θείας Χάριτος καί μάλιστα, καλλίτερα χιλιάδες φορές νά αποθάνουμε, παρά νά άμαρτήσουμε μέ τήν θέλησί μας. "Οποιος δέν επήρε αύτή τήν άπόφασι είναι μέ τό ένα πόδι του στόν Πνευματικό καί μέ τό άλλο στήν άμαρτία. Μερικοί εξομολογούνται μέ τό στόμα, ένώ μέ τήν καρδιά τους έπιθυμούν πάλι τήν άμαρτία, ομοιάζοντες μέ τόν σκύλο, ό όποιος έπιστρέφει πάλι στό ίδιο ξέραμά του ή μέ τό χοίρο πού, ένώ λούζεται καί πλένεται, πάλι έπιστρέφει μέσα στίς λάσπες καί κυλίεται.
"Αλλοτε πάλι πολλοί πιστοί κάνουν τήν έξομολόγησι άπό συνήθεια, επειδή έπλησίασε η Γέννησις του Κυρίου ή τό Πάσχα ή διότι κινδυνεύουν νά άποθάνουν. Διαβάζουμε στό Γεροντικό ότι ένας μεγάλος ήσυχαστής έβλεπε τίς ψυχές νά κατεβαίνουν στόν άδη, όπως πέφτουν οί νιφάδες τοΰ χιονιού στήν περίοδο του χειμώνος, καί αυτές όχι γιατί δέν έξωμολογούντο, άλλά δέν έξωμολογούντο σωστά καί μέ τήν άπόφασι νά μήν άμαρτήσουν πλέον. Γι' αύτό λέγει ό Μέγας Βασίλειος ότι τίποτε δέν ωφελεί ή έ ξομολόγησις αύτόν πού εξομολογείται, άλλά δέν μισεί μέ τήν καρδιά του τήν άμαρτία, διότι δέν έχει καμμία έλπίδα διορθώσεώς του.
Στήν συνέχεια σημειώνουμε τούς τρόπους μέ τούς όποιους ο πιστός, μετά τήν καθαρή έξομολόγησι πού έκανε στόν Πνευματικό, θά ήμπορέση νά διαφυλαχθή άπό τίς διάφορες πτώσεις στήν άμαρτία:
1) Πρώτος τρόπος άποφυγής τής άμαρτίας είναι ή μνήμη τοΰ θανάτου καί τών έξομολογηθέντων αμαρτιών. Αύτό έκανε ό Προφήτης Δαβίδ, ό όποιος, μετά τήν συγ χώρησι πού έλαβε άπό τόν Θεό γιά τίς δυο μεγάλες άμαρ τίες του, είχε πάντοτε πρό τών οφθαλμών του τόν θάνατο, όπως ό ίδιος λέγει: «"Οτι τήν άνομία μου έγώ γινώσκω καί ή άμαρτία μου ενώπιον μου έστι διά παντός» (Ψαλμ. 50, 4).
Ή μνήμη του θανάτου μάς βοηθή νά μήν άμαρτάνου με, όπως λέγει καί ή Γραφή: «Υιέ, μιμνήσκου τά έσχατά σου, καί εις τόν αιώνα ούχ άμαρτήσεις» (Σοφία Σειράχ 7,36). Ένώ ή ύπενθύμισις τών αμαρτιών δέν θά πρέπη νά καταλήγη σέ λεπτομέρειες, διότι ύπάρχει ό κίνδυνος έκ δηλώσεως τής έμπαθείας τοϋ ανθρώπου.
Μετά τήν έξομολόγησι ν' άποφεύγωνται οι αιτίες τής άμαρτίας. Οι φιλόσοφοι λέγουν ότι, οι ίδιες αιτίες οδηγούν πάντοτε στίς ίδιες άμαρτίες. Προπαντός αύτοί πού έπεσαν σέ σαρκικές άμαρτίες πρέπει πολύ ν5 άποφεύ γουν τίς εμπαθείς φιλίες καί συνομιλίες μέ πρόσωπα μέ τά όποία ήμάρτησαν. Ή Αγία Γραφή μάς λέγει ότι «αύτός πού φοβάται τόν κίνδυνο, δέν θά πέση σ' αύτόν» (Σοφία Σειράχ 3,25).
Τό τρίτο όπλο άποφυγής τής άμαρτίας είναι ή συχνή έξομολόγησις. Άπ' αύτή προέρχονται πέντε ώφέ λειες:
α) "Οπως τά πουλάκια δέν έπιστρέφουν πάλι, όταν εϋρουν τήν φωλιά τους χαλασμένη, έτσι καί οί δαίμονες φεύγουν γιά πάντα άπ' αύτούς πού εξομολογούνται συχνά, διότι έτσι τούς χαλοΰν τίς φωλιές καί τίς παγίδες. Ό άγιος Νικόδημος ό Αγιορείτης λέγει: «Γιά ποιά αιτία ό Νεεμάν ό Σύρος λούσθηκε έπτά φορές,στόν Ιορδάνη; Γιά νά διδάξη όλους μας ότι πρέπει συχνά νά έξομολογούμε θα, νά λουζώμεθα στά νερά τής μετανοίας». Καί συνεχίζει λέγοντας: «Είπα νά εξομολογούνται συχνά καί οί Τιμιώτατοι Πατριάρχαι, άρχιερείς, Πνευματικοί, Ιερείς, διότι σέ μερικούς τόπους έχάλασε ή καλή αύτή συνήθεια γιά τέτοια ιερά πρόσωπα. Απορώ πράγματι. Γιά ποιά αιτία, προτρέπετε άλλους νά κάνουν τό έργο αύτό... διότι μόνο ό πάπας φαντάσθηκε τόν έαυτό του άναμάρτητο καί ποτέ οί πατριάρχαι καί άρχιερείς τής Ανατολικής Εκκλησίας». Ό άγιος Ιωάννης ό Θεολόγος μάς λέγει: «Έάν ό μολογώμεν τάς άμαρτίας ήμών, πιστός έστι καί δίκαιος, ίνα άφή ήμίν τάς άμαρτίας καί καθαρίση ήμάς άπό πάσης άδικίας» (Α' Ίωάν. 1,4). Έάν δέν γίνεται συχνή έξομολό γησις, δυσκολώτερα ξερριζώνονται τά πάθη άπό μέσα μας. "Οπως τό γέρικο καί μεγάλο δένδρο δέν μπορεί νά κοπή μέ μία μόνο τσεκουριά, έτσι καί ένα συνηθισμένο κακό δέν μπορεί νά έκδιωχθή μέ μία μόνο συντριβή τής καρδίας, άλλά μέ πολλές.
β) Ό άνθρωπος πού εξομολογείται συχνά, διατηρεί εύκολώτερα στήν μνήμη του τά παραπτώματα πού διέπραξε άπό τήν τελευταία έξομολόγησι του, έν άντιθέσει μέ εκείνον πού έξομολογεΐται σπανίως καί δυσκολεύεται νά κάνη άκριβή καί λεπτομερή έξομολόγησι. Γι’ αύτό ό διάβολος, όταν θά έμφανισθή στήν ώρα τοϋ θανάτου του, δέν θά έχη νά τοϋ παρουσιάση τίποτε, έφ' όσον πάντοτε λεπτομερώς τά έξωμολογείτο.
γ) Αύτός πού έξομολογεΐται συχνά, έστω καί νά πέ φτη στό ΐδιο θανάσιμο ίσως άμάρτημα, τρέχει άμέσως νά έξαγορεύση τήν άμαρτία του, λαμβάνει πάλι τήν άφεσι καί τήν Χάρι τοϋ Θεοϋ καί έτσι ελαφρύνει τήν συνείδησί του άπό τό βάρος τής άμαρτίας.
δ) Ή τετάρτη ωφέλεια είναι ότι ό έξομολογούμενος συχνά, έάν τόν εϋρη ή ώρα τοϋ θανάτου, είναι ψυχικά έτοιμος, έχει τήν Χάρι τοϋ Θεοϋ καί τήν ελπίδα τής σωτηρίας του. Ό Μέγας Βασίλειος λέγει ότι: «Ό διάβολος πηγαίνει πάντοτε στήν ώρα τοϋ θανάτου τών δικαίων καί τών άμαρτωλών, μήπως καί εϋρη τόν άνθρωπο στήν άμαρτία γιά νά τοϋ πάρη τήν ψυχή».
ε) Ή πέμπτη ωφέλεια είναι ότι ό έξομολογούμενος συχνά άγωνίζεται νά έγκρατεύεται άπό τήν άμαρτία, έν θυμούμενος ότι πρίν ολίγες ήμέρες πάλι έξωμολογήθηκε καί έχει νά λάβη κανόνα καί μεγάλη έντροπή ένώπιον τοϋ Πνευματικού του, ό όποιος θά τόν έλέγξη γι' αύτά πού πάλι έκανε.
4) Τό τέταρτο όπλο άποφυγής τής άμαρτίας είναι ή ένθύμησις τής εσχάτης Κρίσεως καί ή άπόκρισις πού θά δώση ο Δίκαιος Κριτής τήν ήμερα έκείνη στούς άμαρτωλούς: «Πορεύεσθε άπ' εμού οι κατηραμένοι εις τό πυρ τό αίώνιον τό ήτοιμασμένον τω διαβόλω καί τοις άγγέλοις αύτοϋ» (Ματθ. 25, 41).
5) Τό πέμπτο όπλο εΐναι ή μνήμη τών αιωνίων βασάνων τοϋ άδου, δηλαδή ή μνήμη ότι ή άμαρτία μάς άποχω ρίζει άπό τόν Θεό καί τήν εύφροσύνη τών δικαίων καί ότι τά αιώνια βάσανα τοϋ άδου, τά όποία, όταν τά σκεπτώ μεθα, δέν θά βασανίσουν τήν ψυχή μας, διότι ή ένθύμησίς τους θά μάς προκαλέση μετάνοια.
Καί τώρα έν κατακλείδι αύτοϋ τοϋ κηρύγματος μου, παρακαλώ όλους τούς άγαπητούς μου άδελφούς, πού θά διαβάσουν αύτές τίς σειρές νά προσεύχωνται γιά μένα τόν άνάξιο καί πολύ άμαρτωλό νά μέ βοηθήση ό Θεός νά θέσω καί έγώ μία καλή άρχή καί νά μή ξεχάσω αύτά πού σας είπα. Αμήν.
Μετάφρασις ἀπό τά ρουμανικά π. Δαμασκηνός Γρηγοριάτης.
Μέ τήν εὐλογία τοῦ πατρός Δαμασκηνοῦ Γρηγοριάτου
