ΙΩΗΛ ΓΙΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟΥ –ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΟΥ
ΔΙΑΛΟΓΙΚΗ ΣΥΖΗΤΗΣΙΣ
ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΩΝ ΚΑΙ ΟΡΘΟΔΟΞΩΝ
ΕΚΔΟΣΕΙΣ Π.ΠΟΥΡΝΑΡΑ – ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Θέμα 12ον «Η Ιερά παράδοσις»
Εὐαγγελικός: Ἄς ἔλθωμεν ὅμως καί εἰς τήν Ἱεράν παράδοσιν τῶν 3-4 πρώτων αἰώνων τοῦ Χριστιανισμοῦ ἵνα ἴδωμεν τί λέγωσι περί εἰκόνων, Σταυροῦ καί λειψάνων.
Ὀρθόδοξος: Εὐχαρίστως. Καί πρῶτον ἄς ἴδωμεν τί λέγουσι περί τοῦ Σταυροῦ. Πρός ἀποφυγήν μακρηγορίας θά σᾶς ἀναφέρω τρεῖς μόνον μεγάλους Πατέρας, τόν Ἱερόν Αὐγουστῖνο, τόν Μέγα Ἀθανάσιον καί τόν Μέγαν Ἀντώνιον.
Καί πρῶτον ὁ Ἱερός Αὐγουστῖνος. Quid est, quod omnes noverunt, signum Christi nisi crux Christi? Quod signum nisi adhibeatur sive frontibus credentium, sive ipsi aquae ex qua regenerantur, sive oleo quo chrismate unguntur, sive sacrificio quo aluntur, nihil eorum rite perficitur. (Migne P.L. 35, 1950)
Ἐξηγῶ: «Τί εἶναι: ἐκεῖνο τό ὁποῖον πάντες ἐγνώρισαν ὡς σημεῖον τοῦ Χριστοῦ, παρά ὁ Σταυρός τοῦ Χριστοῦ; Τό σημεῖον τοῦτο ἐάν δέν προσαχθῆ ἤ εἰς τό μέτωπον τῶν πιστῶν ἤ εἰς τό ὕδωρ (τοῦ βαπτίσματος) δι’ οὗ ἀναγενῶνται (οἱ πιστοί) ἤ εἰς τό ἔλαιον διά τοῦ ὁποίου χρίονται (οἱ πιστοί) ἤ ἐν τῇ θυσίᾳ δι’ ἦς τρέφονται, οὐδέν ἐξ αὐτῶν νομίμως εὖ καί καλῶς τελειοῦται».
Ὁ Μέγας ἈΘανάσιος γράφει ἐν τῷ βίῳ τοῦ Ἁγ. Ἀντωνίου, ὅτι ὁ Ἅγιος Ἀντώνιος ἐθεράπευε διά τοῦ Σταυροῦ δαιμονιζομένους, ἔλεγε δέ πρός τούς θαυμάζοντας «τί θαυμάζητε ἐπί τούτῳ οὐκ ἐσμέν ἡμεῖς οἱ ποιοῦντες ἀλλ’ ὁ Χριστός». Τούτου τό σύμβολον, ὁ Σταυρός, προετίθετο ἐνώπιον τῶν δαιμονιζομένων. Ἰδέ βίον Ἁντωνίου τόμ. Β΄ σελ. 956. Ἰδού τί λέγουσι οἱ Πατέρες διά τόν Σταυρόν.
Ἔχετε σεῖς κ. Εὐαγγελικέ νά ἀναφέρητε πατέρα τινα τῆς Ἐκκλησίας, ὁ ὁποῖος περιφρονεῖ τόν Σταυρόν ὡς κατηραμένον ξύλον ὅπως κάμνετε ἐσεῖς;
Εὐαγγελικός: Ὄχι, δέν ἔχωμεν.
Ὀρθόδοξος: Ἄς ἔλθωμεν καί εἰς τά ἱερά λείψανα, ἵνα ἴδωμεν τί λέγουσι περί αὐτῶν οἱ Πατέρες.
1ον. Ὁ Ἁγ. Γρηγόριος ὁ Θεολόγος γράφων κατά Ἰουλιανοῦ λέγει «οὐκ ᾐδέσθης τά ὑπέρ Χριστοῦ σφάγια Ἱωάννην, Πέτρον, Παῦλον, Ἰάκωβον…. ὦν τά σώματα μόνον ἴσα δύνανται ταῖς ἁγίαις ψυχαῖς ἤ ἐπαφόμενα ἤ τιμώμενα, ὦν ρανίδες αἵματος μόνον καί μικρά σύμβολα πάθους ἴσα δρῶσι τοῖς σώμασι». Ὄχι μόνον τά νεκρά σώματα τῶν Ἀποστόλων ἐγγιζόμενα θεραπεύουσι, ἀλλά καί λείψανα τῶν σωμάτων αὐτῶν ἤτοι ρανίδες αἵματος ἤ καί ἄλλα «σύμβολα» δείγματα δηλαδή τοῦ μαρτυρίου των.
2ον. Ὁ Ἅγ. Βασίλειος, λέγει: «ὁ ἀψάμενος ὀστέου μάρτυρος λαμβάνει τινά μετουσίαν ἁγιασμοῦ ἐκ τῆς τοῦ σώματος παρεδρευούσης χάριτος». Λόγος περί θανάτου. Πατρολ. Migne τόμ.:32.
3ον. Ὁ Ἱερός Χρυσόστομος λέγει εἰς λόγον του πρός μάρτυρα Βαβύλαν «νεκροῖς σώμασι καί διαλυθεῖσιν εἰς κόνιν μείζονα τῶν ζώντων ἁπάντων δύναμιν ὁ Θεός ἐχαρίσατο». Τά λείψανα δηλαδή τῶν μαρτύρων ἔχουν μεγαλυτέραν δύναμιν ἀπό ἐκείνην τήν ὁποίαν ἔχουσι οἱ ζῶντες ἅγιοι.
4ον. Ἱσίδωρος ὁ Πηλουσιώτης γράφει: «εἰ σκανδαλίζει σέ ἐπί τῇ κόνει τῶν μαρτυρικῶν σωμάτων παρ’ ἡμῶν τιμωμένη, ἐρώτησον τούς ἐξ αὐτῶν τάς ἰάσεις λαμβάνοντας». Βιβλίον Α΄ ἐπιστολή 55. Ἔχετε κ. Εὐαγγελικέ μαρτυρίας Πατέρων οἱ ὁποῖοι νά μή σέβωνται τά λείψανα τῶν Ἁγίων, συμφώνως πρός τάς ἀρχάς σας καί ἀντιθέτως πρός τάς βεβαιώσεις τῶν ἀνωτέρω ἀναφερθέντων Πατέρων;
Εὐαγγελικός: Ἔχω πολλά παραδείγματα θεοποιήσεως λειψάνων ἐναντίον τῶν ὁποίων καταφέρονται οἱ Πατέρες.
Ὀρθόδοξος: Δέν πρόκειται περί καταχρήσεων καί χρηματεμπορίας μερικῶν καλογήρων. Αὐτά καταδικάζομεν καί ἡμεῖς. Σᾶς ἐρωτῶ ἐάν ἔχετε γνώμας Πατέρων νά ἀντιτίθενται πρός τάς γνώμας περί ἱερῶν λειψάνων τῶν ἀναφερθέντων Πατέρων.
Εὐαγγελικός: Ὄχι. Ἄς ἐλθωμεν ὅμως εἰς τάς εἰκόνας καί τήν προσκύνησιν αὐτῶν. Ἔχω τήν γνώμην ὅτι οἱ Πατέρες τῶν 3-4 πρώτων αἰώνων ἀπεστρέφοντο τάς εἰκόνας.
Ὀρθόδοξος: Θά ἤθελον νά ἤκουον μερικάς γνώμας αὐτῶν.
Εὐαγγελικός: Εὐχαρίστως. Ὁ Ἅγ. Ἐπιφάνειος λέγει εἰς ἐπιστολήν του πρός τόν αὐτοκράτορα Θεοδόσιον «πολλάκις λαλήσας τοῖς συλλειτουργοῖς μου περιαιρεθῆναι τάς εἰκόνας οὐκ ἐνδέχθην παρ’ αὐτῶν, οὐδέ πρός βραχύ ἀκοῦσαι τῆς ἐμῆς φωνῆς ἠνέσχοντο». Βλέπετε ὅτι ὁ Ἅγιος Ἐπιφάνειος εἶχε τήν γνώμην νά μή ὑπάρχουν εἰκόνες;
Ὀρθόδοξος: Ἐκ τοῦ τεμαχίου τό ὁποῖον ἀναφέρετε φαίνεται καθαρά ὅτι μόνον ὁ Ἅγιος Ἐπιφάνειος εἶχε τήν γνώμην αὐτήν. Οἱ συλλειτουργοί του ὅμως ὄχι μόνον δέν ἐδέχθησαν τοῦτο, ἀλλά «οὐδέ πρός βραχύ» ὅπως λέγει ῥητῶς τό κείμενον «ἠνέσχοντο τῆς φωνῆς αὐτοῦ». Ἡ ἔντονος αὕτη ἀντίστασις τῶν σειλλειτουργῶν τοῦ Ἐπιφανείου, δεικνύει ὅτι ὑπῆρχον αἱ εἰκόνες. Ὁ Ἐπιφάνειος ἦτο ὁ μόνος, ὁ ὁποῖος εἶχε τήν γνώμην αὐτήν.
Εὐαγγελικός: Ἄς ἔλθωμεν καί εἰς ἄλλον ἱστορικόν τῆς ἀρχαιότητος, τόν Εὐσέβιον. Οὗτος ἐν τῇ ἱστορίᾳ του ἐξ ἀφορμῆς ἀρχαίας παραδόσεως καθ’ ἥν ἡ θεραπευθεῖσα ὑπό τοῦ Ἰησοῦ αἱμοροῦσα γυνή κατασκεύασε εἰς ἔνδειξιν εὐγνωμοσύνης πρός τόν Κύριον ἄγαλμα παρίστανον ἄνδρα ἐκτείνοντα τήν χεῖρα ὑπέρ τήν κεφαλήν γυναικός γονυπετούσης πρός αὐτοῦ λέγει τά ἑξῆς: «Θαυμαστόν οὐδέν τούς πάλαι ἐξ ἐθνῶν εὐεργετηθέντος πρός τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν τοιαῦτα πεποιηκέναι΄ ὅτε καί τῶν ἀποστόλων αὐτοῦ Παύλου καί Πέτρου καί αὐτοῦ δή τοῦ Χριστοῦ διά χρωμάτων ἐν γραφαῖς σωζόμενος ἱστορήσαμεν, ὡς εἰκός τῶν παλαιῶν ἀπαράλλακτως οἷα Σωτῆρος ἐνθνικῇ συνηθείᾳ τοῦτον τιμᾶν εἰωθότων τόν τρόπον».
Βλέπετε ὅτι καί ὁ ἱστορικός Εὐσέβιος ἀποδίδει εἰς ἐθνικήν συνήθειαν καί θεωρεῖ εἰδωλολατρίαν τήν κατασκευήν τῶν εἰκόνων;
Ὀρθόδοξος: Ἐκεῖνο τό ὁποῖον εἶπον διά τόν Ἐπιφάνειον τό λέγω καί διά τόν ἱστορικόν Εὐσέβιον. Ὁ ἱστορικός οὗτος μαρτυρεῖ ὅτι ὑπῆρχον εἰκόνες τῶν Ἀποστόλων Παύλου καί Πέτρου καί τοῦ Χριστοῦ μεταξύ τῶν Χριστιανῶν. Ἡ προσωπική ὅμως γνώμη τοῦ ἰδίου πιθανώτατα ὡς ἀρειανίζοντος ἤ ἔστω καί ὡς ἁπλοῦ προσώπου ἦτο ἐναντίον τῶν εἰκόνων. Ἑπομένως δέν εἶναι σύμπασα ἡ ἐκκλησία ἐναντίον τῶν εἰκόνων.
Εὐαγγελικός: Ἐν τῇ Δύσει ὁ Ἱερός Αὐτουστῖνος ἐκφράζεται κατά τῶν ἐν ἐκκλησίαις παριστωμένων εἰκονων «Tale enim Simulacrum Deo nefas est christiano in templo collacare» «διότι τοιοῦτον ὁμοίωμα τοῦ Θεοῦ εἶναι ἀπρεπές εἰς τόν Χριστιανόν νά ἐγκαθίσταται ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ».
Ὀρθόδοξος: Παρετήρησες κάτι κ. Εὐαγγελικέ. Ὁ Ἱερός Αὐγουστῖνος ὁμιλεῖ περί «simulacrum Deo» ἤτοι περί εἰκόνος τοῦ Θεοῦ ἤ ἔστω καί τοῦ Χριστοῦ ἀλλά ὡς Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ οὐχί ὅμως καί εἰκόνος περιγραπτῶν προσώπων Χριστοῦ ὡς ἄνθρώπου, τῆς Θεοτόκου τῶν ἁγίων.
Ἐπειδή δηλ. ὁ Θεός εἶναι ἀπερίγραπτος ὁ Πατήρ οὗτος δέν θέλει εἰκόνα τούτου. Ἀλλαχοῦ δέ ὁ ἴδιος Πατήρ ἀναφέρει χωρίς νά κατακρίνῃ ζωγραφικά ἔργα, ὅπως εἶναι ἡ σκηνή τῆς θυσίας τοῦ Ἰσαάκ καί ἄ. Contra Faustum Manichaeum XXII,73.
Θά μοῦ ἐπιτρέψῃς ὅμως νά σοῦ ἀναφέρω κι’ ἐγώ ἄλλους πατέρας οἱ ὁποῖοι ὁμιλοῦν ρητῶς περί εἰκόνων. Ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Νύσσης γράφει, ὅπως γράφετε καί σεῖς «εἶδον πολλάκις ἐπί γραφῆς εἰκόνα τοῦ πάθους (δηλ. τῆς θυσίας τοῦ Ἰσαάκ) καί οὐκ ἀδακρυτί τήν θέαν παρῆλθον» Πατρολ. Migne τόμος 46, 572.
Οὗτος περιγράφων τό ἐγκώμιον εἰς μάρτυρα τινά λέγει: «ἐπέχρωσε δέ καί ζωγράφος ἐν εἰκονι διαγραψάμενος τάς ἀριστείας τοῦ μάρτυρος». Ὁ Ἱερός Χρυσόστομος εἰς τόν ἀποθανόντα Μελέτιον ἐπίσκοπον γράφει: «Τήν εἰκόνα τήν ἁγιαν ἐκείνην (τοῦ Μελετίου δηλαδή) διεχάραξαν πολλοί, ὥστε μή μόνον ἀκούει τῆς ἁγίας προσηγορίας ἐκείνου ἀλλά καί ὁρᾶν πανταχοῦ τοῦ σώματος τόν τύπον».
Βλέπετε καί ὁ ἱερός Χρυσόστομος δέν θεωρεῖ εἰδωλολατρίαν τήν κατασκευήν εἰκόνων; Ὁμοίως ἐκφράζεται καί ὁ Μ. Βασίλειος εἰς λόγον του πρός τόν μάρτυρα Βαρλαάμ «ἀνάστητε ὧ λαμπροί τῶν ἀθλητικῶν κατορθωμάτων ζωγράφοι καί τήν τοῦ στρατιώτου κολωβοθεῖσαν εἰκόνα ταῖς ὑμετέραις μεγαλύνατε τέχναις».
Εὐαγγελικός: Δέχομαι ὅτι ἡ κατασκευή εἰκόνων ὑπῆρχε ἀπό παλαιοτέρων χρόνων παρά τάς ἀντιδράσεις τῶν ἀνωτέρω ἀνφερθέντων Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ προσκύνησις ὅμως τῶν εἰκόνων ἤρχισεν ἀπό τόν Τέταρτον αἰῶνα καί ἐγενικεύθη κατά τόν ἕβδομον αἰῶνα (Πλανῶν ἔλεγχος σελ. 155).
Ὀρθόδοξος: Κύριε Εὐαγγελικέ ἡ Ἁγία Γραφή πότε ἐγένετο γενικῶς παραδεκτή ὡς ἔχει σήμερον;
Εὐαγγελικός: Γνωρίζω ὅτι ἡ Ἀποκάλυψις ἐγένετο γενικῶς δεκτή το 410 μ.Χ. διά τῆς ἐν Καρθαγένῃ Συνόδου.
Ὀρθόδοξος: Διατί λοιπόν σᾶς κάνει ἐντύπωσιν ἡ μή ἐξ ἀρχῆς ἤτοι κατά τούς τρεῖς ἕως τέσσαρας πρώτους αἰῶνας προσκυνήσις τῶν εἰκόνων, ἀφοῦ καί ἡ Ἁγία Γραφή ἐγένετο γενικῶς δεκτή τόν πέμπτον αἰῶνα ἤτοι τό 410 μ.Χ. ὅπως εἴπατε; Ἐάν τά βιβλία τῆς Καινῆς Διαθήκης δέν ἐγένετο γενικῶς δεκτά παρά τόν πέμπτον αἰῶνα μ.Χ. πῶς θέλετε ἡ προσκύνησις τῶν εἰκόνων νά γίνῃ κατά τούς τρεῖς πρώτους αἰῶνας ὅτε ἦτο πρόσφατος ἡ ἀπόσπασις τῶν ἐξ ἐθνῶν Χριστιανῶν ἀπό τῆς εἰδωλολατρείας καί ἑπομένως ὁ κίνδυνος τῆς εἰωλολατρείας διά τῶν εἰκόνων εὔκολος;
Ἡ Ἐκκλησία ἐπάλαισε ἀπό τό 70 μ.Χ. μέχρι τό 410 διά νά ἀποδεχθῇ γενικῶς ὅλα τά βιβλία τῆς Καινῆς Διαθήκης. Ἡ αὐτή ἐκκλησία κατόπιν ἐπάλαισε καί ὥρισε τήν τιμητικήν προσκύνησιν τῶν εἰκόνων ἀπό τοῦ τετάρτου μέχρι τοῦ ἑβδόμου αἰῶνος μ.Χ. Ἐπί ποίας λογικῆς στηρίζεσθε ὥστε νά δέχεσθε τήν πάλην τῆς Ἐκκλησίας μέχρι τοῦ πέμπτου αἰῶνος διά τῆν Ἁγίαν Γραφήν, ἀπορρίπτετε δέ τήν πάλην τῆς Ἐκκλησίας ἀπό τοῦ τετάρτου ἕως ἑβδόμου αἰῶνος διά τήν γενικήν ἐπιβολήν τῆς τιμητικῆς προσκυνήσεως τῶν εἰκόνων;
Γενικόν συμπέρασμα
Εἴδομεν κ. Εὐαγγελικέ Γραφικῶς καί Πατερικῶς τό θέμα περί προσκυνήσεως τῶν ἱερῶν εἰκόνων λειψάνων καί Σταυροῦ. Καί Γραφικῶς μέν ἐβεβαιώθημεν ὅτι ἡ προσκύνησις δέν ἀναφέρεται μόνον εἰς τόν Θεόν, ἀλλά καί εἰς τό σύμβολον τῆς παρουσίας τοῦ Θεοῦ τήν νεφέλην (Ἐξοδ. 33,10) εἰς ἄλλους ἀνθρώπους καί εἰς τόν Βασιλέα (Ρούθ 2,10) εἰς τόν Βασιλέα καί τόν Θεόν (Α΄ Παραλ. 29,20).
Εἰς τόν Θεόν δέ εἰδικεύεται ἡ προσκύνησις διά τοῦ «αὐτῷ μόνον λατρεύσεις». Περί λειψάνων ἐπίσης, ἐβεβαιώθημεν Γραφικῶς καί πάλιν διά τῆς Δ΄ Βασιλ. 13, 20 Ματθ. 14,36 Παρξ. 19,11-13, Πραξ.5,12 15-16.
Περί δέ τοῦ Σταυροῦ εἴδομεν Γραφικῶς καί λογικῶς πόσον ὁ τιμή του εὐσταθεῖ. Πατερικῶς ἑβεβαιώθημεν πλουσίως περί λειψάνων καί Σταυροῦ εἰς ἅ ἀπέδιδον οἱ Πατέρες τιμητικήν προσκύνησιν.
Διά δέ τάς εἰκόνας εἴδομεν ὅτι ἡ κατασκευή αὐτῶν εἶναι ἐκ τῶν ἀρχαιτάτων χρόνων. Μόνον ἡ προσκύνησις φαίνεται βραδύτερον ἵνα ἡ ἐκκλησία ἀποφύγῃ τήν εἰδωλολατρικήν προσκύνησιν αὐτῶν. Ποῖος εὑρίσκεται ἐν τῇ ἀληθείᾳ σχετικῶς μέ τήν προσκύνησιν εἰκόνων σταυροῦ, λειψάνων σεῖς ἤ ἡμεῖς; Ἡμεῖς οἱ Ὀρθόδοξοι!
http://anavaseis.blogspot.com/
Ψηφιοποίηση κειμένων Κατερίνα
