Δρ. ΓΙΑΝΝΗΣ Κ. ΤΣΕΝΤΟΣ
Ο ΜΥΘΟΣ ΤΗΣ ΟΚΤΩΒΡΙΑΝΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ
100 ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ (1917-2017)
Υπάρχουν στὴν παγκόσμια ἱστορία γεγονότα ποὺ δὲν ἔχουν ἁπλῶς μείζονα σημασία καὶ καταλυτικὲς συνέπειες, ἀλλὰ καὶ ἀνάγονται σὲ σύμβολα καὶ περιβάλλονται τὴν ἀχλὺ τοῦ μύθου. Καὶ δὲν θὰ ἦταν ὑπερβολὴ νὰ ποῦμε ὅτι γιὰ λίγα ἱστορικὰ γεγονότα ἰσχύει αὐτὸ τόσο, ὅσο ἰσχύει γιὰ τὴν Ὀκτωβριανὴ Ἐπανάσταση, ἡ ὁποία συγκλόνισε τὸν κόσμο ἀκριβῶς ἕναν αἰῶνα πρίν.
Αὐτὸ ποὺ νομίζαμε ὅτι ξέραμε…
Μεγάλωσα σὲ μιὰ ἐποχὴ ποὺ πολλοὶ συμμαθητὲς καὶ ἀργότερα συμφοιτητές μου δόξαζαν τὴν Ὀκτωβριανὴ Ἐπανάσταση καὶ ἐξυμνοῦσαν τὸ καθεστὼς ποὺ αὐτὴ ἐγκαθίδρυσε ὡς ἐπίγειο παράδεισο. Στὰ δωμάτιά τους δὲν εἶχαν τὶς εἰκόνες τῆς Παναγίας καὶ τῶν Ἁγίων τῆς Ἐκκλησίας μας, ἀλλὰ τὰ πορτραῖτα τῶν «ἁγίων» τῆς Ὀκτωβριανῆς Ἐπανάστασης, τοῦ Λένιν καὶ τοῦ Μάρξ.
Ἡ ἴδια ὅμως ἡ Ὀκτωβριανὴ Ἐπανάσταση καλυπτόταν ἀπὸ τὴν ἀχλὺ τοῦ μύθου. Τοὐλάχιστον, ὅμως, ὑπῆρχε ἕνα πρᾶγμα ποὺ ἔνιωθα ὅτι γνώριζα γιὰ αὐτὴν μὲ ἀπόλυτη βεβαιότητα: ὅτι ἡ Ὀκτωβριανὴ Ἐπανάσταση ἀνέτρεψε τὸν τσάρο καὶ ἔθεσε τέρμα σὲ ἕνα καθεστὼς σάπιο καὶ νοσηρό. Διάβαζα γιὰ τὰ γεγονότα ποὺ σημάδευσαν τὴν ἔκρηξη τῆς Ἐπανάστασης. Γιὰ τὸ ρωσικὸ καταδρομικό «Ἀουρόρα» («Αὐγή»), ποὺ στὶς 24 Ὀκτωβρίου 1917 μπῆκε στὸν ποταμὸ Νέβα καὶ ἔστρεψε τὰ πυροβόλα του στὰ χειμερινὰ ἀνάκτορα τοῦ τσάρου στὴν Ἁγία Πετρούπολη. Γιὰ τοὺς Κόκκινους Φρουροὺς τῆς Ἐπανάστασης, ποὺ τὴν ἑπομένη μπῆκαν θριαμβευτικὰ στὰ ἀνάκτορα τοῦ τσάρου.
 |
| τὸ ρωσικὸ καταδρομικό «Ἀουρόρα» |
Ὁ τελευταῖος τσάρος, ὁ Νικόλαος Β΄, μπορεῖ νὰ μὴν ἦταν ἕνας μοχθηρὸς ἡγεμόνας, ἀλλὰ πάντως ἦταν ἕνας μονάρχης ποὺ δὲν εἶχε καμμία ἀπολύτως ἐπαφὴ μὲ τὸν λαὸ ποὺ κυβερνοῦσε. Ζοῦσε σὲ ἕναν δικό του κόσμο, σὲ ἕνα δικό του «παράλληλο σύμπαν», ἐντελῶς ἀποκομμένος ἀπὸ τὴ ζοφερὴ πραγματικότητα ποὺ πλάκωνε τὸν ρωσικὸ λαό. Καὶ ἴσως αὐτὸ νὰ μὴν ἦταν τόσο δύσκολο ἐκείνη τὴν ἐποχή. Γιὰ νὰ τὸ καταλάβουμε αὐτό, ἀρκεῖ νὰ θυμηθοῦμε τὸν ὅρο «ποτεμκινοποίηση», ποὺ δηλώνει τὴν ψευδῆ ὡραιοποίηση πραγμάτων καὶ καταστάσεων καὶ προέρχεται ἀπὸ τὸ ὄνομα τοῦ Γρηγορίου Ἀλεξάνδροβιτς Ποτέμκιν (1736-1791), Ρώσου στρατάρχη, ὑπουργοῦ καὶ εὐνοούμενου τῆς τσαρίνας Αἰκατερίνης Β΄ τῆς Μεγάλης.
Ὁ ὅρος ὀφείλεται στὴ πρακτικὴ τοῦ Ποτέμκιν νὰ ἀνεγείρει… ψευδεῖς προσόψεις χωριῶν κατὰ μῆκος τῶν διαδρομῶν ποὺ πραγματοποιοῦσε ἡ Αἰκατερίνη στὶς ὑπὸ τὴ διοίκηση του ἐπαρχίες, ὥστε νὰ δίνεται στὴν αὐτοκράτειρα ἡ εἰκόνα μιᾶς πλήρους εὐημερίας. Ὅπως γίνεται ἀντιληπτό, ὑπὸ τέτοιες συνθῆκες δὲν ἦταν καθόλου δύσκολο γιὰ ἕναν τσάρο νὰ χάσει κάθε ἐπαφὴ μὲ τὴν πραγματικότητα.
Ἐν τῷ μεταξύ, τὸ πρόβλημα τῆς κοινωνικῆς ἀδικίας προσλάμβανε ἐκρηκτικὲς διαστάσεις. Στὶς ἀρχὲς τοῦ εἰκοστοῦ αἰῶνα, 10.000.000 ρωσικὲς ἀγροτικὲς οἰκογένειες καλλιεργοῦσαν συνολικὰ 730 ἑκατομμύρια στρέμματα γῆς, τὴ στιγμὴ ποὺ μόλις 18.000 μεγαλογαιοκτήμονες νέμονταν 620 ἑκατομμύρια στρέμματα (καὶ μάλιστα, τὸ ἕνα τρίτο ἀπὸ αὐτὰ βρισκόταν στὰ χέρια 699 μεγαλογαιοκτημόνων).
Οἱ ἐργάτες, ἀπὸ τὴν ἄλλη, δὲν εἶχαν νὰ ἀντιμετωπίσουν μόνο τὶς ἄθλιες συνθῆκες ἐργασίας, ἀλλὰ καὶ ἕνα καθεστὼς ποὺ δὲν δίσταζε νὰ προχωρήσει σὲ αἱματηρὴ καταστολὴ κάθε ἐργατικῆς κινητοποίησης. Σὲ μιὰ τέτοια περίπτωση, τὸ 1911, 275 μεταλλωρύχοι σφαγιάσθηκαν, γιατὶ ἀρνήθηκαν νὰ φᾶνε τὸ ἀποσυντεθειμένο κρέας ποὺ τοὺς ἔδινε ἡ διεύθυνση…
Ὑπὸ τέτοιες συνθῆκες, βεβαίως, εἶναι νὰ ἀπορεῖ κανείς – ὄχι ὅμως γιατί ἐπαναστάτησε ὁ ρωσικὸς λαός, ἀλλὰ γιατί ἄργησε τόσο νὰ τὸ κάνει! Ἡ Ὀκτωβριανὴ Ἐπανάσταση, πέρα ἀπὸ ὅλες τὶς εὔλογες ἐπιφυλάξεις ποὺ θὰ μποροῦσε νὰ ἔχει κανεὶς γιὰ τὸ καθεστὼς ποὺ ἐγκαθίδρυσε, ἔμοιαζε κατ’ ἀρχὴν μιὰ ὑγιὴς ἀντίδραση σὲ μιὰ νοσηρὴ κατάσταση.
Τὰ παραπάνω δίδουν τὸ περίγραμμα τῶν ὅσων οἱ περισσότεροι θεωροῦν ὅτι γνωρίζουν γιὰ τὴν Ὀκτωβριανὴ Ἐπανάσταση: α) ἡ Ἐπανάσταση ἀνέτρεψε τὸν τσάρο, β) ἡ Ἐπανάσταση ὑπῆρξε τὸ ξέσπασμα ἑνὸς λαοῦ γονατισμένου ἀπὸ τὴν κοινωνικὴ ἀδικία τοῦ τσαρικοῦ καθεστῶτος καί, γ) γιὰ τὸν λόγο αὐτό, ὅταν ἔγινε ἡ Ἐπανάσταση, ἡ μεγάλη πλειοψηφία τοῦ ρωσικοῦ λαοῦ τάχθηκε μὲ τὸ μέρος της.
Ἡ ἀλήθεια
Ὅπως συμβαίνει συνήθως, ἡ ἱστορικὴ ἀλήθεια ἀπέχει πολὺ ἀπὸ τὶς σχηματοποιήσεις ποὺ συνήθως ἐκλαμβάνουμε ὡς δεδομένες καὶ αὐτονόητες. Καὶ εἶναι πραγματικὰ ἐντυπωσιακὸς ὁ βαθμὸς στὸν ὁποῖο ἡ γενικὴ αὐτὴ ἀλήθεια ἰσχύει προκειμένου περὶ τῆς Ὀκτωβριανῆς Ἐπανάστασης.
Α
Κατὰ πρῶτον, ἡ Ὀκτωβριανὴ Ἐπανάσταση δὲν ἀνέτρεψε τὸν τσάρο! Καὶ τοῦτο, γιὰ τὸν ἁπλούστατο λόγο ὅτι ὁ τσάρος εἶχε ἤδη ἀνατραπεῖ… ὀκτὼ μῆνες νωρίτερα, καὶ τὸ τσαρικὸ καθεστὼς εἶχε παύσει νὰ ὑφίσταται!
Τὰ γεγονότα, πολὺ συνοπτικά, ἔχουν ὡς ἑξῆς:
Στὰ τέλη Φεβρουαρίου 1917, ὀκτὼ μῆνες πρὶν τὴν ἐπανάσταση τοῦ Ὀκτωβρίου, ἡ ρωσικὴ πρωτεύουσα, ἡ Ἁγία Πετρούπολη, συγκλονίσθηκε ἀπὸ μεγάλη λαϊκὴ ἐξέγερση. Ὁ ἐξαιρετικὰ βαρὺς χειμώνας καὶ ἡ ἔλλειψη φαγητοῦ ἔκανε τὸν κόσμο νὰ σπάει τὶς βιτρίνες τῶν καταστημάτων, γιὰ νὰ προμηθευθεῖ τὰ ἐντελῶς ἀπαραίτητα γιὰ τὴν ἐπιβίωσή του, ὅπως τὸ ψωμί. Σὰν νὰ μὴν ἔφθανε αὐτό, οἱ δυνάμεις καταστολῆς πῆραν τὸ μέρος τοῦ λαοῦ.
Μιὰ σημαντικὴ διευκρίνιση ποὺ χρειάζεται νὰ γίνει εἶναι ὅτι ὁ Λένιν καὶ οἱ μπολσεβῖκοι δὲν εἶχαν καμμία σχέση μὲ τὴν ἐπανάσταση τοῦ Φεβρουαρίου. Εἶναι χαρακτηριστικὸ ὅτι ὁ Λένιν, στὰ πρῶτα του Γράμματα ἀπὸ μακριά, διετύπωνε τὴν πεποίθηση ὅτι ἡ ἐπανάσταση ἦταν σίγουρα ἔργο τῆς γαλλικῆς καὶ τῆς βρετανικῆς πρεσβείας, ποὺ εἶχαν συμμαχήσει μὲ τοὺς μετριοπαθεῖς φιλελευθέρους καὶ τοὺς στρατηγούς, γιὰ νὰ ἀνατρέψουν τὸν τσάρο καὶ νὰ ἀποτρέψουν τὴ σύναψη ξεχωριστῆς εἰρήνης τῆς Ρωσίας μὲ τὴ Γερμανία. Πρᾶγμα, βεβαίως, ποὺ δὲν εἶχε καμμία ἀπολύτως σχέση μὲ τὴν πραγματικότητα.
Στὶς 2 Μαρτίου, σύμφωνα μὲ τὸ ἐν ἰσχύι παλαιὸ ἡμερολόγιο (ἢ 15 Μαρτίου, σύμφωνα μὲ τὸ νέο ἡμερολόγιο), ὁ τσάρος Νικόλαος Β΄ ἀναγκάσθηκε νὰ ἐγκαταλείψει τὴν ἐξουσία. Ἡ ἀρχικὴ πρόθεση τοῦ τσάρου ἦταν νὰ ἀφήσει τὸν θρόνο στὸν γιό του Ἀλέξιο, οἱ ἰατροὶ ὅμως γνωμάτευσαν ὅτι ὁ Ἀλέξιος ἦταν πολὺ ἄρρωστος, καὶ δὲν θὰ κατάφερνε νὰ ζήσει γιὰ πολὺ μακριὰ ἀπὸ τοὺς γονεῖς του, οἱ ὁποῖοι θὰ βρίσκονταν στὴν ἐξορία. Ἔτσι, ὁ Νικόλαος ἔχρισε διάδοχό του τὸν ἀδελφό του Μέγα Δούκα Μιχαήλ, ὁ ὁποῖος ὅμως ἀρνήθηκε νὰ δεχθεῖ τὸν θρόνο.
Κατόπιν αὐτοῦ, τὸ τσαρικὸ καθεστὼς εἶχε ἀνατραπεῖ ὁριστικά. Ἡ Ρωσία ἔμεινε νὰ κυβερνιέται ἀπὸ προσωρινὴ κυβέρνηση, μὲ ἐπικεφαλῆς τὸν πρίγκιπα Λβὸφ ἀρχικὰ καὶ τὸν Κερένσκι στὴ συνέχεια (ἀπὸ τὸν Ἰούλιο). Ὁ πρώην τσάρος καὶ ἡ οἰκογένειά του φυλακίσθηκαν ἤδη ἀπὸ τὸν Μάρτιο τοῦ 1917 (λογαριάστε γιὰ πόσους μῆνες μιλᾶμε πρὶν τὴν Ὀκτωβριανὴ Ἐπανάσταση). Ἡ προσωρινὴ κυβέρνηση χορήγησε γενικὴ ἀμνηστία, ἀνακήρυξε τὴ Φινλανδία σὲ αὐτόνομο κράτος, σταμάτησε τὰ πογκρὸμ κατὰ τῶν Ἑβραίων, ἐφάρμοσε τὸ ὀκτάωρο ἐργασίας καὶ χορήγησε στὶς γυναῖκες τὸ δικαίωμα τοῦ ἐκλέγειν καὶ τοῦ ἐκλέγεσθαι. Καὶ τὸ σημαντικώτερο, ὁ Κερένσκι προκήρυξε ἐκλογὲς γιὰ τὸν Νοέμβριο. Ἡ Ρωσία βάδιζε σὲ ἕναν δρόμο ποὺ ὁδηγοῦσε στὴν καθιέρωση ἑνὸς καθεστῶτος κοινοβουλευτικῆς δημοκρατίας ἀστικοῦ τύπου.
Ἀντιλαμβάνεσθε πόσο μακριὰ βρισκόμαστε ἤδη ἀπὸ τὴν εἰκόνα ποὺ ἔχει ὁ μέσος ἄνθρωπος γιὰ τὴν Ὀκτωβριανὴ Ἐπανάσταση, ὅτι δῆθεν αὐτὴ ἀνέτρεψε τὸν τσάρο. Ὁ τσάρος εἶχε στὴν πραγματικότητα ἀνατραπεῖ καὶ φυλακισθεῖ σχεδὸν ὀκτὼ μῆνες νωρίτερα! Ἡ Ὀκτωβριανὴ Ἐπανάσταση ἀνέτρεψε μιὰ μεταβατικὴ κυβέρνηση (ἔστω ὄχι ὑπὸ τὴν πιὸ ἐμπνευσμένη ἡγεσία), ποὺ προετοίμαζε τὴ μετάβαση τῆς Ρωσίας σὲ ἕνα καθεστὼς κοινοβουλευτικῆς δημοκρατίας ἀστικοῦ τύπου. Τὰ ἀνάκτορα τοῦ τσάρου, στὰ ὁποῖα ἔστρεψε τὰ πυροβόλα του στὶς 24 Ὀκτωβρίου 1917 τὸ καταδρομικό «Ἀουρόρα» καὶ τὰ ὁποῖα πολιορκήθηκαν καὶ καταλήφθηκαν τὴν ἑπομένη ἡμέρα, δὲν στέγαζαν πλέον τὴν τσαρικὴ οἰκογένεια, ἀλλὰ τὴν ἕδρα τῆς μεταβατικῆς κυβέρνησης, ποὺ προετοίμαζε τὴ διενέργεια ἐκλογῶν. Ἡ διαφορὰ εἶναι προδήλως τεράστια.
Β
Ἀλλὰ καὶ τὸ δεύτερο ποὺ θεωρούσαμε ὅτι ξέραμε γιὰ τὴν Ὀκτωβριανὴ Ἐπανάσταση, ὅτι δηλαδὴ αὐτὴ ὑπῆρξε τὸ ξέσπασμα ἑνὸς λαοῦ γονατισμένου ἀπὸ τὴν κοινωνικὴ ἀδικία τοῦ τσαρικοῦ καθεστῶτος, δὲν ἀνταποκρίνεται πλήρως στὴν πραγματικότητα.
Στὴ ρωσικὴ κοινωνία τὸ πρόσωπο τοῦ τσάρου ἦταν ἀντικείμενο μεγάλης λατρείας. Ἀκόμη καὶ οἱ διαδηλωτὲς ποὺ πλημμύρισαν τὴν Κυριακὴ 9 Ἰανουαρίου 1905 τὴν πλατεῖα μπροστὰ ἀπὸ τὰ χειμερινὰ ἀνάκτορα τῆς Ἁγίας Πετρούπολης κρατοῦσαν στὰ χέρια τους εἰκόνες καὶ πορτραῖτα τοῦ τσάρου. Ἦταν οἱ διαδηλωτὲς ἐκεῖνοι οἱ ὁποῖοι πότισαν τὴν πλατεῖα μὲ τὸ αἷμά τους, στὴν ἐξέγερση ἡ ὁποία θεωρεῖται ὡς ἡ μεγάλη δοκιμὴ γιὰ τὴν Ὀκτωβριανὴ Ἐπανάσταση τοῦ 1917.
Αὐτὸ ποὺ ἀποξένωσε τὸν ρωσικὸ λαὸ ἀπὸ τὸ τσαρικὸ καθεστὼς δὲν ἦταν τόσο ἡ κοινωνικὴ ἀδικία, ὅσο οἱ ἐπα- ναλαμβανόμενες στρατιωτικὲς ἀποτυχίες τοῦ ρωσικοῦ στρατοῦ στὸν Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Μπλεγμένοι σὲ ἕναν ἀδιέξοδο πόλεμο, ποὺ εἶχε στοιχίσει ἑκατακόμβες θυμάτων, οἱ Ρῶσοι στρατιῶτες σύντομα ἔνιωσαν νὰ κλονίζεται ἡ παραδοσιακὴ πίστη τους πρὸς τὸν τσάρο.
Κυρίως, οἱ Ρῶσοι εἶχαν βάλει στὸ στόχαστρο τὴ γερμανικῆς καταγωγῆς τσαρίνα, ποὺ δὲν δυσκολεύονταν νὰ πιστεύσουν ὅτι τοὺς εἶχε προδώσει στοὺς Γερμανούς.
Οἱ φῆμες ὀργίαζαν καὶ λόγῳ τῆς μεγάλης ἐπιρροῆς στὸ παλάτι τοῦ σκοτεινοῦ μοναχοῦ Ρασποῦτιν, ποὺ διαδιδόταν ὅτι εἶχε συνάψει ἐρωτικὸ δεσμὸ μὲ τὴν προδότρα τσαρίνα. Τὸ 1917, γιὰ τὸν μέσο Ρῶσο, ἴσως ἡ πιὸ οὐσιαστικὴ διαφορὰ ἀνάμεσα στὴ μεταβατικὴ κυβέρνηση καὶ τοὺς μπολσεβίκους τοῦ Λένιν ἦταν ὅτι ἡ πρώτη σκόπευε νὰ συνεχίσει τὸν πόλεμο μὲ τὴ Γερμανία, ἐνῷ οἱ δεύτεροι νὰ τὸν τερματίσουν.
Ὅλα αὐτὰ δὲν ἔχουν καὶ πολλὴ σχέση μὲ αὐτὸ ποὺ συνήθως θεωροῦμε ὡς δεδομένο, ὅτι δηλαδὴ ἡ Ὀκτωβριανὴ Ἐπανάσταση ὑπῆρξε τὸ ξέσπασμα ἑνὸς λαοῦ γονατισμένου ἀπὸ τὴν κοινωνικὴ ἀδικία τοῦ τσαρικοῦ καθεστῶτος.
Σὰν νὰ μὴν ἔφθαναν τὰ παραπάνω, εἶναι σήμερα ἀπολύτως ἀποδεδειγμένο ὅτι πίσω ἀπὸ τὴν Ὀκτωβριανὴ Ἐπανάσταση κρύβεται ἰσχυρός… «γερμανικὸς δάκτυλος»!
Πιὸ συγκεκριμένα, τὰ γεγονότα τοῦ 1917 βρῆκαν τὸ Λένιν ἐξόριστο, μακριὰ ἀπὸ τὴ Ρωσία, καὶ συγκεκριμένα στὴν Ἑλβετία. Ὅπως εἶναι εὔλογο, ὁ Λένιν ἀναζητοῦσε τρόπο νὰ ἐπιστρέψει στὴν πατρίδα του, γιὰ νὰ ἐκμεταλλευθεῖ τὸν ἐπαναστατικὸ πυρετὸ ποὺ ἐπικρατοῦσε στὴ Ρωσία. Μὲ δεδομένα ὅμως τὰ φρονήματα καὶ τὶς πρακτικὲς τοῦ Λένιν, ἡ Μεγάλη Βρετανία τοῦ ἀπαγόρευσε τὴ διὰ θαλάσσης μετακίνηση, γιὰ νὰ μὴν προκαλέσει προβλήματα στὴ σύμμαχό της Ρωσία.
Ἀπὸ τὴν ἄλλη, βεβαίως, ἡ Γερμανία δὲν εἶχε τέτοιους ἐνδοιασμούς. Ἀπεναντίας, μάλιστα, ἀναζητοῦσε ἐναγωνίως τρό- πους νὰ ἀποδεσμευθεῖ ἀπὸ τὸν διμέτωπο πόλεμο (ἐνάντια στοὺς Ἀγγλογάλλους –καὶ ἀπὸ τὸ 1917 καὶ τοὺς Ἀμερικανούς– στὸ Δυτικὸ Μέτωπο καὶ ἐνάντια στοὺς Ρώσους στὸ Ἀνατολικό), καὶ ὁ καλύτερος τρόπος νὰ τὸ ἐπιτύχει αὐτὸ ἦταν μιὰ ἐσωτερικὴ ἀποσταθεροποίηση τῆς Ρωσίας, ἡ ὁποία θὰ τὴν ὑποχρέωνε νὰ ἀποσυρθεῖ ἀπὸ τὸν πόλεμο.
Ὁ Λένιν, ἀπὸ τὴν πλευρά του, δὲν εἶχε κανένα πρόβλημα νὰ συνεργασθεῖ μὲ τοὺς ἐχθροὺς τῆς πατρίδας του, χάριν τῆς ἐπιτυχίας τῆς ἐπανάστασης. Ἔτσι, οἱ Γερμανοὶ παραχώρησαν στὸν Λένιν τεθωρακισμένο βαγόνι καὶ τὴν ἄδεια νὰ διασχίσει τὴ Γερμανία, προκειμένου νὰ ἐπιστρέψει στὴν Πετρούπολη.
Εἶναι μάλιστα γνωστὸ ὅτι τὸ τεθωρακισμένο τρένο ποὺ μετέφερε τὸν Λένιν στὴ Ρωσία διέσχισε τὴ Γερμανία μὲ τὴ συνοδεία καὶ προστασία Γερμανῶν στρατιωτῶν.
Πιὸ τελευταῖα, τὸν Δεκέμβριο τοῦ 2007, ἄρθρο τοῦ γερμανικοῦ περιοδικοῦ Der Spiegel ἔφερε στὸ φῶς ἀκόμη μία σκοτεινὴ λεπτομέρεια τῆς «βρώμικης» αὐτῆς συνεργασίας. Σύμφωνα μὲ τὶς ἀποκαλύψεις τοῦ ἐν λόγῳ ἄρθρου, ἡ γερμανικὴ κυβέρνηση διέθεσε ἑκατομμύρια μάρκα γιὰ τὴν ἐπιτυχία τῆς ἐπανάστασης καὶ τὴ συνακόλουθη ἀποσταθεροποίηση ποὺ αὐτὴ θὰ προκαλοῦσε, μὲ σκοπὸ νὰ τεθεῖ ἐκτὸς πολέμου ἡ Ρωσία καὶ νὰ ἀποδεσμευθοῦν ἑκατοντάδες χιλιάδες Γερμανοὶ στρατιῶτες ἀπὸ τὸ Ἀνατολικὸ Μέτωπο, ἐν ὄψει μιᾶς ἀποφασιστικῆς σύγκρουσης μὲ τοὺς Συμμάχους στὴ Δύση.
Καὶ βεβαίως ὁ Λένιν ἀνταπέδωσε τὴ χάρη ποὺ χρωστοῦσε στοὺς Γερμανούς: Ὅταν ἐπικράτησε στὴ Ρωσία ἡ μπολσεβικικὴ ἐπανάσταση, ἡ Ρωσία ἀποχώρησε ἀπὸ τὸν πόλεμο, ὑπογράφοντας μὲ τὴ Γερμανία τὴν ταπεινωτικὴ γι’ αὐτὴν συνθήκη τοῦ Μπρέστ-Λιτόφσκ.
Μὲ τὴ συνθήκη αὐτή, ἡ Ρωσία ἔχανε τὸ 30% τοῦ πληθυσμοῦ της, τὸ 30% τῆς καλλιεργήσιμης γῆς της, τὸ 27% τοῦ ἐθνικοῦ της εἰσοδήματος καὶ περισσότερες ἀπὸ τὶς μισὲς βιομηχανίες της (ἀσχέτως ἂν ἡ τελικὴ ἧττα τῶν Γερμανῶν στὸν πόλεμο ἀκύρωσε ἐν τοῖς πράγμασι αὐτὸν τὸν ἀκρωτηριασμὸ τῆς Ρωσίας). Ἐν τῷ μεταξύ, ἤδη ἀπὸ τὶς ἀρχὲς τοῦ Ἰανουαρίου τοῦ 1918, ὁ Λένιν, κρίνοντας ὅτι ἡ Πετρούπολη δὲν ἦταν πλέον ἀσφαλής, εἶχε ἀποφασίσει τὴ μεταφορὰ τῆς πρωτεύουσας καὶ τῆς κυβέρνησης στὴ Μόσχα.
Ἐπαναλαμβάνουμε ὅτι ὅλα αὐτὰ δὲν ἔχουν καμμία ἀπολύτως σχέση μὲ αὐτὸ ποὺ συνήθως θεωροῦμε ὡς δεδομένο, ὅτι δηλαδὴ ἡ Ὀκτωβριανὴ Ἐπανάσταση ὑπῆρξε τὸ ξέσπασμα ἑνὸς λαοῦ γονατισμένου ἀπὸ τὴν κοινωνικὴ ἀδικία τοῦ τσαρικοῦ καθεστῶτος.
Γ
Τέλος, καὶ τὸ τελευταῖο ποὺ θεωρούσαμε ὅτι γνωρίζαμε γιὰ τὴν Ὀκτωβριανὴ Ἐπανάσταση, ὅτι δηλαδή, ὅταν ἔγινε αὐτή, ἡ μεγάλη πλειοψηφία τοῦ ρωσικοῦ λαοῦ τάχθηκε μὲ τὸ μέρος της, δὲν εἶναι καθόλου ἀκριβές.
Ὁ Γκριγκόρι Ζηνόβιεφ, ἐκ τῶν ἡγετῶν τῆς Ὀκτωβριανῆς Ἐπανάστασης, παραδεχόταν ἀνοικτά: «Δυστυχῶς δὲν ἔχουμε τὴν πλειοψηφία τοῦ ρωσικοῦ λαοῦ, οὔτε τοῦ διεθνοῦς προλεταριάτου. Εἴμαστε βέβαιοι, γιὰ παράδειγμα, ὅτι στὶς ἐκλογὲς γιὰ τὴ Συντακτικὴ Ἐθνοσυνέλευση ἡ πλειοψηφία τῶν ἀγροτῶν θὰ ψηφίσει τοὺς Σοσιαλεπαναστάτες».
Καὶ ὑπάρχει μιὰ λεπτομέρεια ποὺ οἱ περισσότεροι ἀγνοοῦν. Οἱ ἐκλογὲς γιὰ τὴ Συντακτικὴ Συνέλευση ποὺ προγραμμά- τιζε γιὰ τὸν Νοέμβριο τοῦ 1917 ἡ μεταβατικὴ κυβέρνηση, αὐτὴ ποὺ ἀνατράπηκε ἀπὸ τὴν Ὀκτωβριανὴ Ἐπανάσταση, ἔγιναν ἕναν μῆνα μετὰ τὴν Ἐπανάσταση, στὶς 25 Νοεμβρίου 1917. Τὰ ἀποτελέσματά τους ἦταν κόλαφος γιὰ τοὺς μπολσεβίκους τοῦ Λένιν. Ἐπὶ συνόλου 41.700.000 ψηφισάντων, οἱ μπολσεβῖκοι ἔλαβαν 29%, ἐνῷ τὸ κόμμα τῶν Σοσιαλεπαναστατῶν τοῦ Κερένσκι ἔλαβε 58%. Βεβαίως, τὰ ἀποτελέσματα αὐτὰ δὲν πτόησαν στὸ ἐλάχιστο τοὺς μπολσεβίκους, οἱ ὁποῖοι ἔβλεπαν ὡς διαβατήριο γιὰ τὴν ἐξουσία τήν «ἐπανάσταση», καὶ ὄχι τὴν ἐξασφάλιση τῆς πλειοψηφίας τοῦ λαοῦ.
Ἡ ἔναρξη τῶν ἐργασιῶν τῆς ἐκλεγμένης Συντακτικῆς Συνέλευσης ὁρίσθηκε γιὰ τὶς 18 Ἰανουαρίου 1918. Οἱ ἀντιπρόσωποι τῆς Συντακτικῆς Συνέλευσης προσῆλθαν ἀποφασισμένοι νὰ μὴν ὑποκύψουν στὶς πιέσεις τῶν μπολσεβίκων, φέρνοντας μαζί τους ἀκόμη καὶ κεριά, γιὰ τὴν περίπτωση ποὺ θὰ τοὺς ἔκοβαν τὸ ρεῦμα, καὶ τρόφιμα, γιὰ τὴν περίπτωση ἀποκλεισμοῦ τους στὸ κτήριο ἀπὸ τοὺς μπολσεβίκους. Ἡ Συνέλευση συνεδρίασε γιὰ μερικὲς ὧρες μέσα σὲ κλῖμα τρομοκρατίας, καὶ τὴν ἑπομένη, στὶς 19 Ἰανουαρίου, τὸ Συμβούλιο τῶν Ἐπιτρόπων ἀποφάσισε τὴ διάλυση τῆς Συνελεύσεως, ἡ ὁποία ἔκτοτε δὲν συνῆλθε ποτέ.
Ἡ προοπτικὴ ἐγκαθίδρυσης στὴ Ρωσία κοινοβουλευτικῆς δημοκρατίας ἀστικοῦ τύπου ἔπαυσε νὰ ὑπάρχει. Τὰ κόμματα ἦταν πιὰ περιττά. Ἄλλωστε, σύμφωνα μὲ τὴ μαρξιστικὴ ἰδεολογία, τὰ κόμματα δὲν εἶναι παρὰ φορεῖς τῶν ταξικῶν συμφερόντων στὸ πλαίσιο τῆς πάλης τῶν τάξεων. Ἀπὸ τὴ στιγμὴ ὅμως ποὺ εἶχε ἐγκαθιδρυθεῖ, καθὼς ἔλεγαν, ἡ ἀταξικὴ κοινωνία, δὲν ὑπῆρχαν πολλὲς τάξεις, ἀλλά, τρόπον τινά, μία. Ἄρα, δὲν χρειάζονταν πολλὰ κόμματα, παρὰ ἕνα καὶ μόνο… Ὁ δρόμος γιὰ τὸν ὁλοκληρωτισμὸ εἶχε ἀνοίξει.
Στὴ δίνη τοῦ ὁλοκληρωτισμοῦ
Ὁ εἰκοστὸς αἰώνας γνώρισε δύο μεγάλους ὁλοκληρωτισμούς: τὸν Κομμουνισμὸ καὶ τὸν Ναζισμό. Καὶ οἱ δύο ξεκίνησαν ὡς μαζικὰ λαϊκὰ κινήματα, μὲ συνθήματα γιὰ κοινωνικὴ δικαιοσύνη καὶ γιὰ ἀποτίναξη τῆς ἐκμετάλλευσης τῶν ἀδυνάτων ἀπὸ τοὺς δυνατούς, προβάλλοντας «ὑψηλά» καί «εὐγενῆ» ὁράματα γιὰ ἕναν «καλύτερο» κόσμο. Ἐργατικὸ κόμμα τὸ κομμουνιστικό, μὲ σύμβολα τὸ σφυρὶ καὶ τὸ δρεπάνι, γιὰ νὰ δείξει ὅτι ἦταν τὸ κόμμα τῶν ἐργατῶν καὶ τῶν ἀγροτῶν.
Ἐργατικὸ κόμμα καὶ τὸ ναζιστικὸ τοῦ Χίτλερ, τὸ Ἐθνικοσοσιαλιστικὸ Γερμανικὸ Ἐργατικὸ Κόμμα (Nationalsozialistische Deutsche Arbeitspartei – NSDAP), ὅπως ἦταν ἡ πλήρης ὀνομασία του. Μὲ ὡραῖα συνθήματα, τραγούδια ποὺ γέμιζαν τὴν καρδιὰ ἐνθουσιασμό, «ὑψηλά» καί «εὐγενῆ» ὁράματα γιὰ ἕναν «καλύτερο» κόσμο, ἔστελναν τοὺς ἀνθρώπους πρό- θυμους στὴ μάχη, ἕτοιμους νὰ δώσουν τὴ ζωή τους – ἀλλὰ καὶ νὰ ἀφαιρέσουν τὴ ζωὴ ἄλλων.
Οἱ δύο αὐτοὶ μεγάλοι ὁλοκληρωτισμοί, ὁ Κομμουνισμὸς καὶ ὁ Ναζισμός, εἶχαν πολλὰ κοινά.
Πρῶτο καὶ βασικὸ κοινό, ἡ ἄρνηση: ἡ ἄρνηση τοῦ Θεοῦ.
Δεύτερο, ἐξίσου βασικό, ἡ λογικὴ ὅτι ἡ ἀφαίρεση τῆς ἀνθρώπινης ζωῆς εἶναι θεμιτή –ἢ καὶ ἐπιβεβλημένη– γιὰ τὴν ἐπικράτηση τῶν «ὑψηλῶν» καί «εὐγενῶν» ὁραμάτων τους γιὰ ἕναν «καλύτερο» κόσμο· πρόκειται γιὰ αὐτὸ τὸ πολὺ γνωστὸ ποὺ ἔλεγε ὁ Λένιν, ὅτι «δὲν γίνεται ὀμελέτα, χωρὶς νὰ σπάσουν ἀβγά». Αὐτὴ ἡ λογικὴ τοῦ «σπασίματος τῶν ἀβγῶν», σὲ συνδυασμὸ μὲ τὴν ἄρνηση τοῦ Θεοῦ, ἦταν τὸ πιὸ ἐκρηκτικὸ μεῖγμα, ποὺ ἄφησε πίσω του ἑκατόμβες νεκρῶν καὶ ἀνείπωτη φρίκη. Καὶ κομμάτι αὐτῆς τῆς φρίκης «ἀξιωθήκαμε» νὰ ζήσουμε καὶ στὴν πατρίδα μας, τὴν Ἑλλάδα.
Τί τραγικό, ἀλήθεια, ἡ ἀφαίρεση ἀνθρώπινης ζωῆς νὰ θεωρεῖται «λεπτομέρεια»!
Γιὰ νὰ ἐπιστρέψουμε στὴν Ὀκτωβριανὴ Ἐπανάσταση, ἀξίζει νὰ θυμηθοῦμε ἐδῶ ἕνα ἀνατριχιαστικὸ περιστατικό, ἀπὸ αὐτὰ ποὺ ἀφθονοῦν στὸ περιθώριο τῆς ἱστορίας:
Τὸ 1918, στὴ διάρκεια μιᾶς συνεδριάσεως τῶν Ἐπιτρόπων τοῦ Λαοῦ, ὁ Φέλιξ Τζερσίνσκυ, ὁ πρῶτος ἀρχηγὸς τῆς περιώνυμης σοβιετικῆς μυστικῆς ἀστυνομίας Τσεκά (ποὺ ἀργότερα θὰ γινόταν Γκεπεού, Νικαβεντὲ καὶ τέλος Κὰ Γκὲ Μπέ), μπῆκε στὴν αἴθουσα καὶ κάθισε κοντὰ στὸν Λένιν. Ἐνῷ διεξαγόταν ἡ συζήτηση, ὁ Λένιν ἔδωσε στὸν Τζερσίνσκυ ἕνα κομμάτι χαρτί, ὅπου εἶχε γράψει τὸ ἀκόλουθο ἐρώτημα: «Πόσοι ἄθλιοι ἀντεπαναστάτες βρίσκονται σήμερα στὶς φυλακές;». Ὁ Τζερσίνσκυ ἀμέσως σημείωσε τὴν ἀπάντηση: «Περίπου 1500». Ὁ Λένιν πῆρε τὸ χαρτί, τοῦ ἔριξε μιὰ ματιά, καὶ σὲ λίγο τὸ ἐπέστρεψε στὸν Τζερσίνσκυ μὲ ἕναν σταυρὸ σημειωμένο σὲ αὐτό. Ὁ Τζερσίνσκυ κατάλαβε. Σηκώθηκε ἀμέσως καὶ βγῆκε ἀπὸ τὴν αἴθουσα. Τὸ ἴδιο βράδυ ἐκτελέσθηκαν καὶ οἱ 1500 πολιτικοὶ κρατούμενοι. Μόνο τὴν ἑπόμενη μέρα λύθηκε ἡ… παρεξήγηση. Ἡ ἴδια ἡ γραμματέας τοῦ Λένιν Ἄννα Φωτίεβα ἐξήγησε: «Ἔγινε παρεξήγηση. Ὁ σύντροφος Τζερσίνσκυ δὲν γνώριζε ὅτι ὁ Λένιν ἔχει τὴ συνήθεια νὰ σημειώνει ἕναν μικρὸ σταυρὸ στὸ περιθώριο κάθε σημείωσης, γιὰ νὰ δείχνει ὅτι τὴν διάβασε»…
Ἡ ἀφαίρεση 1500 ἀνθρώπινων ζωῶν… παρεξήγηση! Ἡ παρεξήγηση αὐτή… λεπτομέρεια! Θυμηθῆτε τὸν ἀνατριχιαστικὸ λόγο ποὺ ἀποδίδεται στὸν Στάλιν: «Ὁ θάνατος ἑνὸς ἀνθρώπου εἶναι τραγῳδία· ὁ θάνατος ἑνὸς ἑκατομμυρίου εἶναι στατιστική».
Καὶ βεβαίως, ἀπὸ τὴ στιγμὴ ποὺ ἕνα ὁλοκληρωτικὸ καθεστὼς ἐξαπολύει τήν «τρομοκρατία» του, ὡς «ἐχθροί» δὲν λογίζονται μόνον οἱ ἰδεολογικοὶ ἀντίπαλοι.
Χαρακτηριστικὰ εἶναι δύο μόνο στοιχεῖα ἀπὸ τὴν περίφημη ἔκθεση ποὺ παρουσίασε ὁ Νικήτα Χρουστσὼφ στὸ ἱστορικὸ 20ό Συνέδριο τοῦ Κομμουνιστικοῦ Κόμματος τῆς Σοβιετικῆς Ἕνωσης, τὸ ὁποῖο ἀποκήρυξε τὸν σταλινισμό: Ἀπὸ τὰ 139 μέλη τῆς Κεντρικῆς Ἐπιτροπῆς τοῦ Κόμματος ποὺ εἶχε ἐκλεγεῖ κατὰ τὸ 17ο Συνέδριο τὸ 1934, τὰ 98 εἶχαν συλληφθεῖ καὶ ἐκτελεσθεῖ.
Ἀπὸ τοὺς 1.966 ἀντιπροσώπους τοῦ ἰδίου Συνεδρίου, οἱ 1.108 εἶχαν τὴν ἴδια ἀκριβῶς τύχη. Μὲ λίγα λόγια, ὅπως ἔχει λεχθεῖ, οὔτε ἀκόμα καὶ ὁ Χίτλερ δὲν σκότωσε τόσους κομμουνιστές, ὅσους ὁ Στάλιν…
Σήμερα, ἕναν ἀκριβῶς αἰῶνα ἀπὸ τὴ μεγάλη Ὀκτωβριανὴ Ἐπανάσταση, οἱ περισσότεροι θυμόμαστε σὰν χθὲς τὴν ἐποχὴ ποὺ μᾶς φαινόταν ὅτι τὸ καθεστὼς ποὺ εἶχε θεμελιωθεῖ τὸ 1917 στὴ Ρωσία θὰ κρατοῦσε… γιὰ πάντα… Ὁ Νικήτα Χρουστσώφ, Γενικὸς Γραμματέας τοῦ Κομμουνιστικοῦ Κόμματος τῆς Σοβιετικῆς Ἕνωσης ἀπὸ τὸ 1953 ἕως τὸ 1964, εἶπε κάποτε: «Αὐτοὶ ποὺ περιμένουν ὅτι ἡ Σοβιετικὴ Ἕνωση μπορεῖ νὰ ἐγκαταλείψει τὸν κομμουνισμό, θὰ πρέπει νὰ περιμένουν, μέχρι ποὺ μιὰ γαρίδα νὰ μάθει νὰ σφυρίζει»… Σήμερα τέτοια λόγια δὲν προκαλοῦν πιὰ παρὰ θυμηδία.
Ἡ Ὀκτωβριανὴ Ἐπανάσταση παρέμεινε γιὰ πάρα πολλὰ χρόνια –καὶ παραμένει γιὰ κάποιους σήμερα– σύμβολο τῆς ἀγωνιστικῆς ἀναζήτησης ἀπὸ τοὺς ἀδικημένους τῆς γῆς τῆς κοινωνικῆς δικαιοσύνης καὶ ἑνὸς καλύτερου αὔριο.
Εἶναι ὅμως ἐπίσης θλιβερὸ σύμβολο τοῦ ποῦ ὁδηγεῖ αὐτὴ ἡ ἀναζήτηση, ὅταν συνοδεύεται ἀπὸ τὴν ἄρνηση τοῦ Θεοῦ.
Ὅταν κατέρρευσε τὸ κομμουνιστικὸ καθεστὼς στὴ Σοβιετικὴ Ἕνωση, πολλοὶ ἔσπευσαν νὰ πανηγυρίσουν μιὰ μεγάλη νίκη κατὰ τοῦ ὑλισμοῦ, τὸν ὁποῖο τὸ καθεστὼς αὐτὸ ἐκήρυσσε. Σήμερα νομίζω ὅτι μποροῦμε νὰ βλέπουμε τὰ πράγματα μὲ περισσότερο ρεαλισμὸ καὶ μεγαλύτερη σοφία: Ἂν τὸ κομμουνιστικὸ καθεστὼς κατέρρευσε, αὐτὸ δὲν ἔγινε, ἐπειδὴ κατέρρευσε ἡ ὑλιστικὴ ἰδεολογία τὴν ὁποία ἐκήρυσσε. Κατέρρευσε, ἐπειδὴ ἡττήθηκε οἰκονομικά. Τὴν ἐποχὴ τῆς οὑγγρικῆς ἐπανάστασης τοῦ 1956, οἱ Οὗγγροι ἔλεγαν δηκτικά: «Ὁ Κὰρλ Μὰρξ ἔγραψε τὸ Κεφάλαιο καὶ τὸ Μανιφέστο· στοὺς Δυτικοὺς ἄφησε τὸ κεφάλαιο, καὶ σὲ μᾶς τὸ μανιφέστο»… Ἡ ἀδυναμία τοῦ καθεστῶτος νὰ ἐξασφαλίσει στοὺς πολῖτες του ἕνα ἐπίπεδο ζωῆς ἔστω ἀνάλογο πρὸς αὐτὸ τῶν δυτικῶν κοινωνιῶν, καθὼς καὶ ἡ οἰκονομικὴ ἀδυναμία τῆς Σοβιετικῆς Ἕνωσης νὰ ἀντεπεξέλθει στὴν κλιμάκωση τοῦ ψυχροπολεμικοῦ κλίματος τοῦ 1980-1985, εἶναι οἱ λόγοι τῆς ἀποσύνθεσης τοῦ κομμουνιστικοῦ καθεστῶτος τῆς Σοβιετικῆς Ἕνωσης.
Ιβάν Αλεξέβιτς Βλαντιμίροφ
Ὁ ὑλισμὸς ὅμως δὲν κατέρρευσε μαζὶ μὲ τὸ καθεστὼς ποὺ θεμελίωσε ἡ Ὀκτωβριανὴ Ἐπανάσταση, τὸ ὁποῖο τὸν προπαγάνδιζε ἀνοικτά. Ζεῖ καὶ θριαμβεύει στὶς σημερινὲς δυτικὲς κοινωνίες, ἔχοντας ἁλώσει τὶς καρδιὲς καὶ τὴ σκέψη τῶν ἀνθρώπων περισσότερο ἴσως ἀπ’ ὅσο εἶχε ποτὲ κατορθώσει νὰ τὶς ἁλώσει στὴν πάλαι ποτὲ Σοβιετικὴ Ἕνωση…
ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΑΚΤΙΝΕΣ ΕΤΟΣ 80ο | ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ – ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2017 ΤΕΥΧΟΣ 765
ΨΗΦΙΟΠΟΙΗΣΗ: Ι.Ν.ΑΓΙΩΝ ΤΑΞΙΑΡΧΩΝ ΙΣΤΙΑΙΑΣ
