Σάββατο 28 Ιουνίου 2025

ΑΝΟΙΚΤΗ ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΣΕΒ. ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΠΕΡΙΣΤΕΡΙΟΥ κ.ΓΡΗΓΟΡΙΟ

ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΠΙΣΤΩΝ Ι.Μ. ΠΕΡΙΣΤΕΡΙΟΥ

ΑΝΟΙΚΤΗ ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΣΕΒ. ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΠΕΡΙΣΤΕΡΙΟΥ κ.ΓΡΗΓΟΡΙΟ

ΚΟΙΝ: Διαρκής Ἱερά Σύνοδος

            Σεβ. Μητροπολίτες Εκκλησίας τῆς Ἑλλάδος 

Περιστέρι, 27/06/2025

Σεβασμιώτατε,

Μέ τήν παροῦσα ἀνοικτή ἐπιστολή, τό πιστό πλήρωμα τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Περιστερίου προβαίνει σέ μία ὕστατη καί ἐπιτακτική ἔκκληση γιά διόρθωση καί μετάνοια ἀναφορικά μέ τίς κακόδοξες, βλάσφημες καί ἀντιεκκλησιαστικές θέσεις καί πρακτικές πού ὑιοθετεῖτε καί ἐφαρμόζετε.

Ἡ περίοδος τῆς ποιμαντορίας σας, ὅσο σύντομη κι ἄν εἶναι, ἔχει καταφέρει δυστυχῶς νά σκανδαλίσει καί ἀναστατώσει ὄχι μόνο τό δικό σας ποίμνιο, ἀλλά καί σύμπασα τήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία.

Γνωρίζουμε βεβαίως καλά, πώς ὅλα συμβαίνουν κατά παραχώρηση τοῦ φιλανθρώπου Θεοῦ, τόσο γιά τή διόρθωσή μας, ὅσο καί ὡς συνέπεια τῶν ἀναριθμήτων ἁμαρτιῶν μας. Δέν μᾶς διαφεύγει ἡ λαϊκή σοφία, πού λέει: «Κατά τόν λαό, καί οἱ ἄρχοντες». Μέσα ἀπό αὐτή τήν συνειδητοποίηση, δοξάζουμε τήν ἀπέραντη ἀγαθότητα τοῦ Κυρίου καί ἀδιαλείπτως Τόν παρακαλοῦμε νά ἐπιδείξει τό ἄπειρον ἔλεός Του, ὥστε νά συγχωρηθοῦν τά πλήθη τῶν παραπτωμάτων μας καί νά μᾶς ἀξιώσει «ἐκφυγεῖν πάντα τὰ μέλλοντα γίνεσθαι καὶ σταθῆναι ἔμπροσθεν τοῦ υἱοῦ τοῦ ἀνθρώπου» (Λκ. 21,36) κατά τήν εὐαγγελική Του ἐντολή.

Δυστυχῶς, ἡ μέχρι σήμερα ἐμπειρία ἀπό τήν στάση σας ἀπέναντι στίς εὔλογες καί τεκμηριωμένες ἀνησυχίες μας, πού ἀφοροῦν στήν προστασία τῆς ὀρθόδοξης Πίστης καί τῆς ἐκκλησιαστικῆς τάξης, καταδεικνύει μία ἐμμονική ἀδιαλλαξία καί προσκόλληση σέ αἱρετικές καί ἐπιβλαβεῖς πρακτικές καί διδάγματα.

Καί ὄντως ἀνήκει στά θαυμάσια τοῦ Θεοῦ τό ὅτι, σέ ἀντίθεση μέ τήν δική σας στάση, ἡ Ἱερά Σύνοδος ἀφουγκράστηκε σέ ἕνα βαθμό τήν κραυγή ἀγωνίας μας, φθάνοντας νά ἐκδώσει μάλιστα καί τήν Ἐγκύκλιο «Περί τῆς τοποθετήσεως τοῦ Ἐσταυρωμένου» (3095/20-03-2025). Ἐσεῖς μολαταῦτα οὐδέποτε τήν κοινοποιήσατε, ὡς ὀφείλατε, στούς προϊσταμένους τῶν ἱερῶν ναῶν καί παραμένετε προκλητικά προσκολλημένος στήν κακόδοξη διδασκαλία σας, ὅπως αὐτή ἔχει διατυπωθεῖ ἐπισήμως καί διανεμηθεῖ ἀθρόως στό πλήρωμα τῆς Ἐκκλησίας μέ τήν Ἐγκύκλιο 1/2024 πού ἐκπονήσατε, χωρίς νά ἀνακαλέσετε καμία ἀπό τίς πλάνες αὐτές.

Ἐπιπλέον, προχωρήσατε σέ πράξεις πού συνιστοῦν εὐθεία περιφρόνηση τόσο πρός τόν πιστό λαό τοῦ Θεοῦ, ὅσο καί πρός τήν ἴδια τήν Ἱερά Σύνοδο, ἀφοῦ ἀγνοώντας τή ρητή ἀπαγόρευση λειτουργικῶν ἀλλαγῶν (παρ. 3 τῆς Ἐγκυκλίου), ἀντικαταστήσατε τόν Ἐσταυρωμένο μέ ἁπλό Σταυρό, χωρίς τήν ἱερά ἀπεικόνιση τοῦ Σταυρωθέντος Κυρίου.  Ἐδῶ ἰσχύει τό ἁγιογραφικό: «Μὴ πλανᾶσθε, Θεὸς οὐ μυκτηρίζεται» (Γαλ.6,7).

Ὁ Σταυρός αὐτός, κατασκευάστηκε ἀνεπιγνώστως ἀπό τόν ὀβολό τῶν πιστῶν σέ ἰσάριθμα τῶν ἐνοριῶν πανομοιότυπα ἀντίτυπα κατά τήν διάρκεια τοῦ Πεντηκοσταρίου. Στή συνέχεια, σέ ἀντίθεση μέ τόν προσφιλῆ σας καθηγητή Ἰωάννη Φουντούλη, παραδόθηκε στίς ἐνορίες καί τούς ναούς ὥστε νά τοποθετηθεῖ ἀντί τοῦ Ἐσταυρωμένου κατά τήν ἑορτή τῆς Ἀναλήψεως, ἡμέρα ὅπου ὁ Ἐσταυρωμένος «καταλαμβάνει τὴν συνήθη θέσι πίσω ἀπὸ τὴν ἁγία τράπεζα ἢ στὸ βάθος τῆς ἁψῖδος»[1]

Κατά μία ἔννοια, ἡ τοποθέτηση αὐτή τοῦ Σταυροῦ συνιστᾶ μερική, ἔστω, νίκη τοῦ πιστοῦ λαοῦ, διότι ἀναγκασθήκατε νά ἐπαναφέρετε τό Ἱερό Σύμβολο στό Ἱερό Βῆμα, πίσω ἀπό τήν Ἁγία Τράπεζα, ἀπ’ ὅπου τό εἴχατε προηγουμένως αὐθαίρετα καί ὑποκρυφίως ἀφαιρέσει μαζί μέ τόν Ἐσταυρωμένο, δίνοντας σχετικές ὁδηγίες καί νουθετώντας κακόδοξα  τούς κληρικούς ἤδη ἀπό τό 2022.

Ἀσφαλῶς, κατά τήν ὀρθόδοξη Πίστη[2], τά δύο αὐτά ἱερά κειμήλια (Σταυρός μέ τήν ἀπεικόνιση τοῦ Χριστοῦ καί Σταυρός χωρίς ἀπεικόνιση) δέν διαφέρουν θεολογικά. Ἐσεῖς συμμερίζεστε/ ἀσπάζεστε τήν ὀρθή θεολογία; Ἐάν ναί γιατί ἀρκεστήκατε σέ Σταυρό χωρίς ἀπεικόνιση, αντιδρώντας στην τοποθέτηση τοῦ παραδοσιακοῦ Ἐσταυρωμένου;

Ὡστόσο, ἔχετε κάνει σαφές στήν προβληματική σας Ἐγκύκλιο ὅτι δέν συμμερίζεστε αὐτή τήν θεολογία καί γι' αὐτό ἀρκεστήκατε τώρα στήν τελευταία του ἐκδοχή (Σταυρός χωρίς τήν ἀπεικόνιση τοῦ Χριστοῦ). Εἶναι πρόδηλη λοιπόν ἡ προσπάθειά σας νά διατηρήσετε τουλάχιστον χωρίς ἁγιογράφηση τόν Σταυρό, διότι κατ΄ αὐτόν τόν τρόπο διασώζετε σέ ἕνα βαθμό τήν νεοεικονομαχική σας διδασκαλία, συνοδευόμενη ἀπό τήν ἐπίσης αἱρετική, προτεσταντική, «ζηζιούλεια» διδασκαλία  περί «ἱστορικοῦ καί ἐσχατολογικού Ἰησοῦ», «Ἱστορίας καί Ἐσχάτων», «Ἱστορίας καί Βασιλείας», καθώς καί τίς ἄλλες ἀνορθόδοξες λειτουργικές θεωρίες σας, ὅπως ἔχουμε ὑποδείξει καί ἐπισημάνει σέ σας τόν ἴδιο καί στήν Ἱερά Σύνοδο, ἀναμένοντας τήν καταδίκη τους.

Παρά τά ὅσα λέτε περί τοῦ ἀντιθέτου, στήν πράξη εἴδαμε ὅτι δέν ἀντέχετε νά ἀντικρίζετε οὔτε ζωγραφιστό, δηλαδή ἁγιογραφημένο, τόν Ἐσταυρωμένο πίσω ἀπό τήν ἁγία Τράπεζα.

Ἐπιπλέον, μέ τήν ἀντικατάσταση τοῦ Ἐσταυρωμένου παραβιάσατε ρητά τήν Ἐγκύκλιο τῆς Ἱερᾶς Συνόδου, ἡ ὁποία ἀπαγορεύει ὁποιαδήποτε λειτουργική ἀλλαγή χωρίς ἔγκριση ἀπό τήν ἴδια (παραγρ.3). Ἡ ὕπαρξη λιτοῦ Σταυροῦ πίσω ἀπό τήν ἁγία Τράπεζα, καίτοι εἶναι κατά πάντα σύμφωνη μέ τήν παλαιά ἐκκλησιαστική λειτουργική τάξη καί τήν ἀρχαία παράδοση, ἐντούτοις ἡ ἀντικατάσταση τῆς ὑφιστάμενης παραδόσεως (Ἐσταυρωμένος) διά παραποιημένου Σταυροῦ λιτανειῶν (χωρίς τήν ἀνάγλυφη ἤ ζωγραφιστή ἀπεικόνιση τῆς Σταυρώσεως ἀπό τήν μία ὄψη καί τῆς Ἀναστάσεως ἀπό τήν ἄλλη), συνιστᾶ κατάφωρη αὐθαιρεσία καί καινοτομία μέ προφανῆ σκοπιμότητα, ὅπως ἀναλύσαμε παραπάνω.

Βρισκόμαστε σέ ἀναμονή ἀπάντησης ἀπό τήν Ἱερά Σύνοδο γιά τήν ἀπείθεια πού ἐπιδείξατε ἀπό τή δημοσίευση τῆς Ἐγκυκλίου ἕως σήμερα, καθώς καί τήν σχολαστική ἑρμηνεία της μέ τήν ὁποία  σκόπιμα ἐπιχειρήσατε νά παρακάμψετε τό πνεῦμα καί τό γράμμα της. Εὐχόμαστε νά προλάβετε τυχόν ἔγκλησή σας καί νά προβεῖτε ἐσεῖς προσωπικά στή διόρθωση αὐτῆς τῆς παρανομίας.

Δυστυχῶς πάλι, δέν περιορίζεστε στή διασπορά τοῦ συγκεκριμένου περί τοῦ Ἐσταυρωμένου κακόδοξου φρονήματος. Εἶναι πλέον ἔκδηλες οἱ οἰκουμενιστικές σας τάσεις καί τά εὐάριθμα οἰκουμενιστικά πεπραγμένα, ὅπου συναγελαζόμενος μέ τούς πάσης διαβολικῆς μάνδρας αἱρετικούς, ὑπό τό πρόσχημα «ἐπιστημονικῶν συνεδρίων», ἐργάζεσθε πυρετωδῶς γιά μία ψευδένωση μαζί τους, χωρίς νά τούς προτρέπετε σέ μετάνοια, ἀποκήρυξη τῶν κακοδοξιῶν τους καί ἀσπασμό τῶν ὀρθοδόξων δογμάτων.  Ἕνα ἀπό αὐτά θά ἀναφέρουμε γιά νά μήν κουράζουμε κι ἐσᾶς καί τούς ἀναγνῶστες:

Ὡς πρόεδρος τῆς οἰκουμενιστικής ὀργάνωσης «Διεθνής Ἐπιστημονική Ἑταιρεία Κανονικοῦ Δικαίου τῶν Ἀνατολικῶν Ἐκκλησιῶν (Society of Law of Eastern Churches-SLEC)»  -[ἐνδιαφέρον θά ἦταν νά παρουσιάζατε δημοσίως τήν έγκριση/εὐλογία τῆς Ἱερᾶς Συνόδου γιά τήν συμμετοχή σας ὡς προέδρου στήν ἐν λόγω ὀργάνωση]- ἀπευθύνατε χαιρετισμό στούς αἱρετικούς συνέδρους σας, κατά τήν ἔναρξη τοῦ 26ου Συνεδρίου, στήν αἴθουσα Τελετῶν τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν, τήν Δευτέρα 16 Σεπτεμβρίου 2024.

 Ἐκεῖ, μεταξύ ἄλλων ἡμαρτημένων εἴπατε: «Αὐτό ἀκριβῶς συνιστᾶ καί τόν στόχο προτεραιότητας τοῦ φετινοῦ μας Συνεδρίου: ποιά θά εἶναι ἡ ἀποστολή τόσο τῆς Ἐπιστήμης ὅσο καί τῆς Διακονίας τοῦ Κανονικοῦ Δικαίου μπροστά στήν μελλοντική ἱστορική πορεία τῶν Ἐκκλησιῶν πρός τά Ἔσχατα καί στό διαχρονικό λειτουργικό αἴτημα [Θ. Λειτουργία] «τῆς τῶν πάντων ἑνώσεως». Γνωρίζουμε ὅλοι μας ὅτι ἀσκεῖται ἔντονη κριτική, εἰδικά στό Κανονικό Δίκαιο, ὅτι, μέ τίς ἐνίοτε ἀνελαστικές ἀρχές του, ὑπῆρξε τό ποιητικό αἴτιο διάσπασης τῆς μίας καί ἀδιαιρέτου Ἐκκλησίας τῆς Α' χιλιετίας σέ πληθυντικές, συνεδαφίζουσες καί διηρημένες Ἐκκλησίες κατά τήν διάρκεια τῆς Β΄ χιλιετίας».

Εἶναι προφανές τό οἰκουμενιστικό φρόνημα μέσα σέ ὅλο αὐτό τό κείμενο[3] καθώς παραδέχεσθε ἔμμεσα ὡς Ἐκκλησίες, ἰσότιμες μέ τήν Μία, Ἁγία, Καθολική καί Ἀποστολική Ἐκκλησία τῶν Ὀρθοδόξων, τό πλῆθος τῶν αἱρετικῶν κοινοτήτων πού ἀπεκόπησαν ἀπ’ αὐτήν, διαπραγματευόμενος μαζί τους ἀκόμα καί ἕνα νέο «Κανονικό Δίκαιο», ὅπου οἱ «ἐπιχωματώσεις» του -ὅπως τίς χαρακτηρίζετε- θά ἔχουν ἐξαλειφθεῖ ὥστε  νά ὁδηγηθῆτε σταδιακά στήν «πολυπόθητη» ψευδένωση μαζί τους. Σέ αὐτό τόν τομέα φαίνεται νά ἐμπνέεσθε ἀπό τόν πατριάρχη Βαρθολομαῖο, ὁ ὁποῖος χαρακτήρισε τούς Ἱερούς Κανόνες «τείχη τοῦ αἴσχους».[4]

 Ἐπιπρόσθετα, δέν μποροῦμε νά παραλείψουμε τό πλέον σκανδαλῶδες γεγονός τῆς εὐχαριστιακῆς σας συμπροσευχῆς μέ λουθηρανούς αἱρετικούς στό Κάϊρο [5], τόν Μάιο τοῦ 2024, ἐν μέσω Θείας Λειτουργίας, ἀλλά καί κατόπιν ἐντός τοῦ ἱεροῦ ναοῦ κατά τήν ἔναρξη τῆς συνεδρίας. Ἡ πράξη αὐτή, σᾶς καθιστᾶ ἀκοινώνητο, ὅπως πολύ καλά γνωρίζετε (ἀλλά καί δέν ἑρμηνεύετε τό ἴδιο καλά) τούς Ἱερούς Κανόνες.

Πέραν τούτων, βαθύτατη θλίψη καί σκανδαλισμό προκαλεῖ στίς συνειδήσεις μας ἡ δημοσία καί αὐτάρεσκη ἀναφορά στήν ἐπαίσχυντη συμβολή σας στό οὐκρανικό σχίσμα ὅπου, διά κανονικῶν γνωμοδοτήσεων πρός τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο, συνεισφέρατε τά μέγιστα στήν παραχώρηση αὐτοκεφαλίας σέ ἀμετανόητους, καθηρημένους, ἀχειροτόνητους καί αὐτοχειροτόνητους σχισματικούς, πράξη μέ τήν ὁποία παραγκωνίστηκε ἡ γνήσια καί κανονική Οὐκρανική Ἐκκλησία ὑπό τόν Μητροπολίτη Ὀνούφριο καί τώρα διώκεται βιαίως καί ἀπηνῶς. Σέ κάποιους ἀπό τούς ψευδοκληρικούς τῆς ἀνωτέρω σχισματικῆς δομῆς, δώσατε μάλιστα τήν ἄδεια νά λειτουργήσουν σέ ναούς τῆς Μητροπόλεως, μιαίνοντας τό ἅγιο θυσιαστήριο.

Νά μνημονεύσουμε ἐπιπλέον τήν σκανδαλώδη προβολή, τιμή καί ἔπαινο μέχρι παραχώρησης βήματος ἐνώπιον τοῦ ἐκκλησιάσματος, πολιτικῶν πού μέ τήν ἐπαίσχυντη ὑπερψήφισή τους σέ πλείστους ἀντιχρίστους καί ἐκκλησιομάχους νόμους -μέ κορυφαῖο τόν πολιτικό «γάμο» ὁμοφυλοφίλων- διώκουν ἀπροκάλυπτα τήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία καί κατόπιν μέ ἀπύθμενο θράσος τολμοῦν νά έκκλησιάζονται ὑποκρινόμενοι τά πιστά της τέκνα. Ἄν, ὅπως φαίνεται, διατηρεῖτε φιλικές σχέσεις μαζί τους, εἶναι ἑπόμενο νά μήν εἶστε φίλος τοῦ Χριστοῦ, ὅπως λέει καί τό ἀποδιδόμενο στόν ἱερό Χρυσόστομο λόγιο : «Ὁ δὲ τοῖς ἐχθροῖς τοῦ βασιλέως συμφιλιάζων, οὐ δύναται φίλος τοῦ βασιλέως εἶναι. Τῆς γὰρ φιλίας τῆς διὰ τὸν Χριστὸν τὸ μῖσος τὸ δι’ αὐτὸν πολλῷ βέλτιον» (PG 63,574)

Δέν μᾶς ἐνοχλεῖ πού τά βάζετε μαζί μας. Ὑπομένουμε πρός δόξαν Θεοῦ κάθε ὑποτίμηση καί συκοφάντηση ἀπό ἐσᾶς καί τούς ὑποτακτικούς - αὐλικούς σας. Δέν ἀνεχόμαστε ὅμως νά μᾶς καταγγέλετε εὐκαίρως - ἀκαίρως ὡς εἰδωλολάτρες ἤ αἱρετικούς προκειμένου νά ἀποσείσετε ἀπό πάνω σας τίς βαριές κατηγορίες γιά αἵρεση καί βλασφημία.

Χωρίς νά ἐξαντλοῦμε τά πεπραγμένα σας, καθίσταται σαφές ὅτι ἀπέχετε πολύ ἀπό τό νά ἀποκαλεῖστε ποιμένας καί πατέρας τῆς Τοπικῆς μας Ἐκκλησίας καί ἡ μόνη προσφώνηση πού ἁρμόζει στήν ἕως τώρα συμπεριφορά σας εἶναι αὐτή τοῦ «δεσπότη» -ὡς ἡγεμόνας ἑνός δεσποτάτου- τήν ὁποία, μέ τό πού ἀναλάβατε τόν θρόνο τῆς Μητροπόλεως, δηλώσατε ὅτι δέν σᾶς ἀντιπροσωπεύει ἀλλά στήν πράξη δέν τό ἀποδείξατε.

Τά στοιχεῖα πού σταχυολογήσαμε ἀνωτέρω εἶναι ἀρκετά γιά νά καταδείξουν τό ἐπιβλαβές γιά ὀρθόδοξο πιστό νά κοινωνεῖ ἄμεσα μαζί σας, νά συγχρωτίζεται καί νά ἀποδέχεται τίς ποικίλες κακόδοξες ἰδιωτικές σας διδασκαλίες. Συνάμα λυπούμαστε πού δέν βρίσκεται ἱερέας στήν Μητρόπολη νά σηκώσει ἐπιτέλους ἀνάστημα καί τεῖχος ἀπέναντι στίς αἱρέσεις πού διδάσκετε λόγῳ καί ἔργῳ, διακόπτοντας τήν μνημόνευσή σας στίς ἀκολουθίες, καταδεικνύοντας σας ὡς ψευδεπίσκοπο καί προφυλάσσοντας ἔτσι τήν Ἐκκλησία ἀπό «σχισμάτων καί μερισμῶν», κατά τόν σαφῆ ὁρισμό τοῦ 15ου Κανόνος τῆς Πρωτοδευτέρας ἐν Κων/πόλει ἐπί Μ.Φωτίου Συνόδου (861).

Ἐπειδή ὅμως δέν πρέπει ποτέ νά ἀπελπιζόμεθα, εὐχόμαστε νά σᾶς νικήσει ὁ Χριστός καί νά μεταστραφῆτε στήν ὀρθόδοξη Πίστη ὡς ὁ διώκτης Σαύλος, ὁ ὁποῖος κατέστη ὁ μέγας Ἀπόστολος Παῦλος, διορθώνοντας ὅλα ἀνεξαιρέτως τά κακῶς κείμενα τῆς ποιμαντορίας σας, ἀναθεματίζοντας τά ὅσα κακόδοξα διδάξατε καί πορευόμενος ἔκτοτε «ἑπόμενος τοῖς Ἁγίοις Πατράσιν», ὀρθοτομεῖτε παρρησίᾳ αὐτά πού ἱερῶς μᾶς παρέδωσαν νά πιστεύουμε.

Ἕως τότε, κρατοῦμε σφιχτά μέσα μας τίς νουθεσίες τῶν Πατέρων, συνοψιζόμενες, ἐν προκειμένω, στήν παραίνεση τοῦ ἁγίου Κυρίλλου πρός τούς πιστούς τῆς Κωνσταντινούπολης, ὅταν ὑπέφεραν τότε ἀπό τόν αἱρετίζοντα πρό καταδίκης, πατριάρχη Νεστόριο:

«Ἀναζωπυρώνοντας πάντοτε μέσα σας αὐτήν τήν πίστη, νά τηρεῖτε τούς ἑαυτούς σας ἄσπιλους καί ἀμώμους, οὔτε κοινωνώντας μέ τόν μνημονευθέντα (Νεστόριο), οὔτε νά τόν προσέχετε ὡς διδάσκαλο, ἐάν μένει λύκος ἀντί ποιμένος». [6]

 

ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΠΙΣΤΩΝ Ι.Μ.ΠΕΡΙΣΤΕΡΙΟΥ



[1] ΦΟΥΝΤΟΥΛΗ Ι., Ἀπαντήσεις εἰς Λειτουργικὰς Ἀπορίας Α΄, 1967, σελ.61.

[2] Βλ. σχετική διδασκαλία ἁγ. Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ,  Ἔκδοσις Ἀκριβὴς τῆς Ὀρθοδόξου Πίστεως, ΕΠΕ 1,499.

[4] «ΕΠΙΣΚΕΨΙΣ», ἀρ. 423, 15/7/1989, σελ. 6-7.

[6] Νεοελ. ἀπόδ., Κυρίλλου ἐπιστολή γραφεῖσα πρός τόν κλῆρον καί τόν λαόν Κωνσταντινουπόλεως. PG 77,125.