«Πνευματική φαρέτρα τοῦ Ὀρθοδόξου Χριστιανοῦ»
ΒΙΟΣ ΚΑΙ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΙΕΡΟΜ. ΑΡΣΕΝΙΟΥ ΜΠΟΚΑ, ΡΟΥΜΑΝΟΥ.
Συμβαίνει πολλοί Χριστιανοί νά μή γνωρίζουν ἀρκετά τό νόημα τοῦ Ὀρθοδόξου μοναχισμοῦ. Γι᾿ αὐτό μπορεῖ νά περιμένης ἀπ᾿ αὐτούς τίς πιό ἀπίθανες ἐρωτήσεις. Ἀλλά, ἐάν γνωρίζουμε ἐμεῖς, πῶς πρέπει νά εἶναι ὁ μοναχισμός, μποροῦμε στόν ὁποιονδήποτε νά ἀπαντήσουμε γιά τήν ζωή καί τήν τάξι τῆς ζωῆς μας.
Ὁ μοναχισμός κρίνεται σέ γενικές γραμμές μέ τά ἴδια ἐπιχειρήματα μέ τά ὁποῖα κρίνεται καί ὁ Χριστιανισμός. Ὁ Χριστιανισμός δέν εἶναι ἀπηρχαιωμένος καί ἀπόδειξις εἶναι ὅτι σέ κάθε ἐποχή τῆς ἱστορίας εὑρέθησαν ἄνθρωποι νά δώσουν καί τήν ζωή τους ἀκόμη γιά τήν πίστι στόν Χριστό. Ὡς ἐκ τούτου, οὔτε καί ὁ μοναχισμός ἐπαλαιώθηκε, ἐφ᾿ ὅσον ἐπιλέγεται ἀπό πολλούς καί σήμερα ἀνθρώπους ὡς ἰδεώδης τρόπος ζωῆς. Τήν καλλίτερη κριτική τοῦ μοναχισμοῦ τήν κάνουν οἱ τρεῖς σκοποί μέ τούς ὁποίους διέτρεξε τήν ἱστορία του: Εἶναι ὁ πνευματικός σκοπός, ὁ πολιτιστικός καί ὁ κοινωνικός.
Ὁ πνευματικός σκοπός τοῦ μοναχισμοῦ
Ὁ πνευματικός σκοπός ἐκπληρώνεται στόν μοναχισμό διά τῆς πειθαρχίας τῆς φύσεώς μας πρός τίς εὐαγγελικές ἐντολές. Δι᾿ αὐτοῦ τοῦ σκοποῦ ὁ ἀγωνιστής μοναχός ἀπαλάσσεται ἀπό τά πάθη τῆς φύσεώς του καί γίνεται ἐν δυνάμει ἡ φανέρωσις μιᾶς ἄλλης μορφῆς ζωῆς, ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι. Ἡ ὑπέρ φύσιν ζωή ἀποδεικνύει τήν ἀναγκαιότητα τῆς ὑπάρξεως τοῦ Θεοῦ. Ὁ νοῦς συνηθισμένος, κυρίως στίς ἀπασχολήσεις καί δεσμεύσεις τῆς φύσεως, δέν ἠμπορεῖ νά δώση μία ἀποφασιστική ἀπόδειξι, οὔτε ὅτι ὑπάρχει, οὔτε ὅτι δέν ὑπάρχει Θεός, διότι ὁ νοῦς αὐτῆς τῆς φύσεως εἶναι ταυτόχρονα τόσο ἐπιδέξιος στό νά ἀποδείξη καί θετικά καί ἀρνητικά ἕνα καί τό αὐτό ἔργο. Ἀπ᾿ αὐτό οἱ φιλόσοφοι ἀντελήφθησαν τήν πονηρία τῆς πλάνης. Ἡ ἐπιστήμη, ὅταν ἀποφαίνεται γιά τήν οὐσία τῆς θρησκείας, ταυτόχρονα ἐξέρχεται ἀπό τόν τομέα της, ὁ ὁποῖος εἶναι ἡ σπουδή τῆς ὕλης καί τῶν νόμων της γιά τήν πρακτική ὠφέλεια τῶν ἀνθρώπων. Καί τοῦτο, διότι ἡ θρησκεία δέν γίνεται ἐπιστήμη, ἀλλά συνείδησις. Οἱ ἄνθρωποι δέν ζοῦν μόνο μέ τό ψωμί. Γι᾿ αὐτό, κανείς δέν ἠμπορεῖ νά ὁμιλήση γιά τόν Θεό μέ ἀπόλυτη πληρότητα, παρά μόνο Αὐτός ὁ Ἴδιος, ὅταν ἀκτινοβολεῖ τήν δόξα Του ἐπάνω στίς μορφές τῶν δούλων Του, στούς Ἁγίους. Καί, παρ᾿ ὅλα αὐτά, παραμένει στούς ἀνθρώπους ἡ ἐλευθερία νά ζοῦν μέ ἀμφιβολία. Αὐτά τά σπάνια παραδείγματα, οἱ Ἅγιοι, ἐμφανίζονται ἀνάμεσα στούς ἀνθρώπους ἀπό καιροῦ εἰς καιρόν καί φέρουν μέσα τους τήν μορφή τοῦ Χριστοῦ-ὁ Ὁποῖος ἀπεκάλυψε τέλεια τόν Θεό-ὄντας οἱ ἴδιοι στῦλοι τῆς Ἐκκλησίας. Αὐτός εἶναι ὁ κεφαλαιώδης σκοπός τοῦ μοναχισμοῦ: Τό βίωμα τῆς Ὀρθοδοξίας μέχρι τό μέτρο τῆς τελειότητος, ὅταν ἡ ὕπαρξις τοῦ Θεοῦ γίνεται ἕνα φυσικό γεγονός, ἀπόλυτα ἐμφανές σ᾿ ἐμᾶς. Οἱ μοναχοί πού ἀνήκουν στόν ὀρθόδοξο μοναχισμό καί ἐφαρμόζουν τίς ὑποσχέσεις τους εἶναι γιά τόν κόσμο μία ἀναμμένη λαμπάδα τοῦ Θεοῦ. Οἱ ἄλλοι πού δέν ἀνήκουν στήν κατηγορία τῶν ἀγωνιστῶν, βαδίζουν μέ τήν λαμπάδα τους σβησμένη, ἐνῶ γιά τίς ἠθικές τους πτώσεις, βλασφημεῖται ὁ Θεός ἐξ αἰτίας τους στά ἔθνη (Βλέπε Ρωμ.2,24). Ἀλλά αὐτοί δέν εἶναι οἱ ἀληθινοί ἐκπρόσωποι τοῦ μοναχισμοῦ, ἀλλά οἱ πρῶτοι.
Ὁ πολιτιστικός σκοπός τοῦ μοναχισμοῦ
Ὁ πολιτιστικός σκοπός εἶναι πιό σεμνός καί ἄξιος μεγάλης τιμῆς. Ἐκπρόσωποι αὐτοῦ τοῦ μοναχισμοῦ συνέδεσαν τήν προσευχή μέ τήν ἐργασία, τήν ὑπομονετική ἐργασία, τήν ἐργασία τῆς συνειδήσεως. Οἱ μοναχοί ἀσχολήθηκαν μέ τήν ἀντιγραφή ἱερῶν βιβλίων. ῎Ετσι, οἱ μοναχοί τῆς ἐρήμου τοῦ Σινᾶ ὑπεχρεώθησαν νά ἀντιγράψουν τά ἀρχαιόετρα χειρόγραφα τῆς Καινῆς Διαθήκης. Ἀργότερα ἤρχισαν νά εἰκονογραφοῦν στά πλέον εὔχρηστα ἱερά βιβλία, ἀνάμεσα στά ὁποῖα μᾶς διασώθηκε ἕνα θαυμαστό Ψαλτήριο. Ἐπίσης οἱ μοναχοί ἀνεδείχθησαν ἁγιογράφοι καί προστάτες τῶν εἰκόνων, ἰδιαίτερα κατά τήν περίοδο τῆς εἰκονομαχίας. Σ᾿ ὅλες αὐτές τίς θαυμαστές τέχνες, ὅπου χρειάσθηκε νά γίνεται λεπτή καί ὑπομονετική δουλειά, εὑρίσκουμε καί τούς μοναχούς νά ἐργάζωνται στήν πρώτη γραμμή. Ἀπ᾿ αὐτούς ἔχουμε ἐκκλησιαστικά ἀντικείμενα μεγάλης καλλιτεχνικῆς ἀξίας. Ἀνάμεσα στούς πρώτους πού ἀγκάλιασαν τήν ἐφεύρεσι τῆς τυπογραφίας τοῦ Γουτεμβέργιου ἦσαν μοναχοί. Οἱ πρῶτες ἐκτυπώσεις, πού ἔχουμε, πραγματοποιήθηκαν ἀπό μοναχούς.
Ὁ κοινωνικός σκοπός τοῦ μοναχισμοῦ
Ὁ κοινωνικός σκοπός εἶναι κι αὐτός μεγάλος καί ἀξιοσημείωτος. Κατ᾿ ἀρχήν, ἡ ἀφιλοκερδής ἐργασία τῶν μοναχῶν, ἡ ὁποία τούς ἐλύτρωνε καί ἀπό τήν ὀκνηρία, εἶναι μία μορφή συνειδήσεως. Οἱ μοναχοί ἐργάζονται ὅ,τιδήποτε γιά τόν Θεό καί ὄχι γιά τούς ἀνθρώπους (Κολ.3,23). Στήν ἐποχή μας ἡ συνείδησις μπροστά στήν ἐργασία ἀρχίζει νά εἶναι ἕνας παράγων μεγάλης ἀξίας καί τιμῆς γιά τήν ἀνοικοδόμησι τοῦ μέλλοντος τῶν ἀνθρώπων. Ἡ ἐργασία ἐξῆλθε ἀπό τό στάδιο τῆς παιδεύσεως καί περνᾶ στό στάδιο τῆς ἀφιερώσεως μέ σκοπό τήν ἁγιωσύνη, μέσῳ ἐλέγχου τῆς συνειδήσεως μέ τήν ὁποία ἔχει δημιουργηθῆ.
Οἱ μοναχοί ζοῦν τήν ζωή τοῦ κοινοβίου ἔχοντας τά πάντα κοινά. Ὁπότε αὐτοί ἔφεραν μέχρι τίς ἡμέρες μας ζωντανή τήν μνήμη τῶν πρώτων χριστιανικῶν κοινοτήτων τῆς Ἱερουσαλήμ καί τῆς Ἀλεξανδρείας, ὅπου συμμετεῖχαν ὅλοι καί ἐλάμβαναν ὅ,τι εἶχε ὁ καθένας ἀνάγκη (Πράξ. 4,35). Ὁπότε, οἱ μοναχοί μέ τήν κοινοβιακή τους ζωή εἶναι μία εἰκόνα τοῦ παλαιοῦ χριστιανικοῦ κόσμου.
Ὁ κοινωνικός ρόλος τῶν μοναχῶν κρίνεται καί ἀπό τό γεγονός ὅτι εἶναι πάντοτε σέ μάχη ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ μας γιά τήν μεγάλη ἀνάγκη τῶν καιρῶν μας: τήν εἰρήνη ἀνάμεσα στούς ἀνθρώπους. Τήν προσευχή ὑπέρ τῆς εἰρήνης ὅλου τοῦ κόσμου τήν ἐπιτελοῦν οἱ μοναχοί σ᾿ ὅλες τίς ἀκολουθίες τοῦ νυχθημέρου στήν Ἐκκλησία. Ἡ εἰρήνη δέν εἶναι μόνο ἕνα καλό κοινωνικό ἀγαθό, ἀλλά καί ἕνα καλό πνευματικό ἀγαθό τῶν ἀνθρώπων, γι᾿ αὐτό καί ἐμεῖς προσευχόμεθα γιά τήν εἰρήνη καί στήν συνέχεια ἀκολουθοῦμε ὅλοι τόν Χριστό, πού ἠμπορεῖ νά μᾶς φέρη καί νά διατηρήση τήν εἰρήνη. Σήμερα τά ὅπλα δέν εἶναι μόνο φονικά, ἀλλά καί ἐρημιτικά. Καί γιά ποιά αἰτία; Γιά μιά δικαία κατανομή τῶν ἀγαθῶν πρός ὅλους τούς ἀνθρώπους. Ὅλες οἱ θρησκεῖες τῆς γῆς ἑνώθηκαν στήν μάχη γιά τήν εἰρήνη, ὅλοι οἱ σπόροι τῆς γῆς καί τά εὐφυῆ μυαλά ἐργάζονται γιά νά φέρουν τήν εἰρήνη. Αὐτή εἶναι ἕνα ἀγαθό, ἀνώτερο ἀπό τήν δύναμι τοῦ ἀνθρώπου καί γι᾿ αὐτό ἡ εἰρήνη θά νικήση τόν πόλεμο. Οἱ ἑνωμένες πεποιθήσεις τῶν ἀνθρώπων γιά τήν δικαιοσύνη εἶναι μία δύναμις καί μία προσπάθεια στήν ὁποία συμμετέχουν καί οἱ μοναχοί. Δέν ἄκουσε ὁ Ἀβραάμ ἀπό τόν Θεό, ὅτι, ἐάν ὑπάρξουν ἔστω καί δέκα δίκαιοι ἄνθρωποι, δέν θά καταστρέψη τήν πόλι; (Γέν.18,32). Ἰδού τί ἀγαθούς σκοπούς καί ἀποτελέσματα ἠμποροῦν νά ἔχουν αὐτοί οἱ ἄνθρωποι, πού εἶναι πτωχοί κατά τό πνεῦμα καί εἶναι ἁπλοῖ μοναχοί!
Μέ τήν εὐλογία τοῦ πατρός Δαμασκηνοῦ Γρηγοριάτου
