Ιστορίες της πρεσβυτέρας Μαρίας Κόταρ. Μέρος Α.
Ο Ιερομόναχος Σεραφείμ (Ρόουζ)
Η πρεσβυτέρα Μαρία Κόταρ είναι σύζυγος του Πρωθιερέα Σεργίου Κόταρ που λειτουργούσε για πολλά χρόνια στον Ιερό Ναό της Παναγίας «Πάντων Θλιβομένων η Χαρά», στο Σαν-Φρανσίσκο, δίπλα στα λείψανα του Αγίου Ιωάννη της Σαγκάης. Η πρεσβυτέρα γνώριζε τον Άγιο Ιωάννη από τα παιδικά της χρόνια. Ήταν αυτός που είχε φέρει στο σπίτι τους τον άνθρωπο που αργότερα έγινε ο πνευματικός της πατέρας, τον Ιερομόναχο Σεραφείμ (Ρόουζ).
Η πρεσβυτέρα Μαρία Κόταρ με το γιο της Νικόλαο
Θυμάμαι πολύ καλά τον Άγιο Ιωάννη της Σαγκάης. Ήμουν σχεδόν οχτώ χρονών, όταν εκδήμησε εις Κύριον. Ζούσαμε στο Σαν Φρανσίσκο, κοντά στον Ιερό Ναό της Παναγίας «Πάντων Θλιβομένων η Χαρά» και θυμάμαι ότι ο Άγιος Ιωάννης ήταν πάντα μαζί μας, στο ναό, στο σπίτι μας. Μας επισκεπτόταν συχνά.
Εμείς, τα παιδιά, παρόλη την παιδική μας ηλικία, καταλαβαίναμε ότι ο Σεβασμιώτατος Ιωάννης είναι άγιος άνθρωπος
Ο νονός μου ήταν οδηγός του. Τον πήγαινε παντού και συνέχεια μας μιλούσε τόσο για αυτόν όσο και για τη θαυματουργή του βοήθεια στα διάφορα νοσοκομεία και σε άλλες δύσκολες περιστάσεις. Δεν μπορώ να θυμηθώ τις λεπτομέρειες όλων αυτών των πολλών ιστοριών, αλλά θυμάμαι καλά ότι οι μεγάλοι ρωτούσαν το νονό μου:
– Πες μας για τον Σεβασμιώτατο Ιωάννη. Τι θαυμαστό συνέβη σήμερα;
Και ο νονός μου διηγούταν. Κάθε μέρα είχε νέες ιστορίες: ο Σεβασμιώτατος ήταν τόσο προορατικός που ήξερε πάντα πού πρέπει να πάει και ποιος σήμερα έχει ανάγκη από την προσευχητική του βοήθεια.
Ο Σεβασμιώτατος πάντα με ευλογούσε, όταν με συναντούσε, και με χάιδευε στο κεφάλι. Εμείς, τα παιδιά, όχι μόνο ακούγαμε πολλές ιστορίες των μεγάλων για τα θαύματά του, αλλά και οι ίδιοι νιώθαμε τη χάρη που έβγαινε από αυτόν, και, παρόλη την παιδική μας ηλικία, καταλαβαίναμε ότι είναι άγιος άνθρωπος. Προστρέχαμε σε εκείνον, με όλες τις απορίες και τα προβλήματά μας, και αυτός πάντα έδινε μεγάλη σημασία και προσοχή σε όλες τις ανάγκες μας.
Πώς έγινε και ο Σεβασμιώτατος Ιωάννης γνώριζε τόσο καλά την οικογένειά μας;
Έχω διηγηθεί ήδη, σε άλλες ιστορίες, ότι ο προπροπάππους μου ήταν βαφτισιμιός του αυτοκράτορα Αλεξάνδρου Β΄, και ότι ο προπάππους μου, που ήταν Πρόεδρος του Περιφερειακού Δικαστηρίου της πόλης Εκατερινμπούργκ, είχε οργανώσει, τον Ιούλιο του 1918, την εξιχνίαση της δολοφονίας του εγγονού του, του Αγίου Μάρτυρα Τσάρου Νικολάου Β΄. Επίσης, έχω διηγηθεί ότι ο παππούς μου έχει πολεμήσει στα πεδία των μαχών του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Είχε τραυματιστεί βαριά, και τον φρόντιζε μια νεαρή νοσοκόμα, η μελλοντική γιαγιά μου. Έχω, επίσης, διηγηθεί με ποιο τρόπο ο παππούς μου συμμετείχε στην Μεγάλη Παγωμένη Πορεία της Σιβηρίας και πώς, μαζί με το Στρατό, οι οικογένειές τους έφευγαν όλο και πιο μακριά, προς την Ανατολή.
Η μαμά μου γεννήθηκε το 1921, στο Βλαντιβοστόκ, και η μικρότερη της αδελφή στο Χαρμπίν. Αργότερα, οι δικοί μου μετακόμισαν στη Σαγκάη. Εκεί ζούσαν κοντά στον Ιερό Ναό της Παναγίας της «Των Αμαρτωλών Εγγύησης» και είχαν καθοδηγητή τον Άγιο Ιωάννη της Σαγκάης. Η γιαγιά έπλενε και μπάλωνε τα άμφιά του. Ο παππούς βοηθούσε τον Άγιο Ιωάννη στο Ορφανοτροφείο που έφερε το όνομα του Αγίου Τύχωνα του Ζαντόνσκ.
Έζησαν στη Σαγκάη για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα, αλλά στη συνέχεια, οι Ρώσοι πρόσφυγες αναγκάστηκαν να αποδράσουν για να σωθούν από τους Κινέζους, πλέον, κομμουνιστές. Έτσι, η γιαγιά μου, μαζί με τον Σεβασιώτατο Ιωάννη της Σαγκάης, βρέθηκε στο τροπικό νησί Τουμπαμπάο. Η μαμά μου, με βαριά άρρωστο άντρα και τα τρία μεγαλύτερα παιδιά της, στην Αυστραλία, όπου, βεβαίως, ζούσαν με πολλές στερήσεις.
Στο νησί Τουμπαμπάο
Έσμιξαν ξανά όλοι μαζί στο Σαν Φρανσίσκο, όπου και γεννήθηκα, το 1958. Τα διηγούμαι αυτά εν συντομία για εκείνους που δεν έχουν διαβάσει τις προηγούμενες μου ιστορίες, για να γίνει κατανοητό πώς και ξέραμε τόσο καλά τον Σεβασμιώτατο Ιωάννη της Σαγκάης και γιατί εγώ, Ρωσίδα κοπέλα, γεννήθηκα στην Αμερική όπου και μεγάλωσα.
Στο Σαν Φρανσίσκο, οι δικοί μου συνέχισαν να έχουν καθοδηγητή τον Άγιο Ιωάννη, όπως και στη Σαγκάη.
Το Σαν Φρανσίσκο, τη δεκαετία του 1960
Όταν ο Άγιος Ιωάννης της Σαγκάης έφερε στην οικογένειά μας τον Ευγένιο, τον μελλοντικό ιερομόναχο Σεραφείμ (Ρόουζ)
Δεν μπορώ να ισχυριστώ ότι ο Άγιος Ιωάννης της Σαγκάης ήταν πνευματικός μου καθοδηγητής, επειδή, όσο ήταν εν ζωή, ήμουν πολύ μικρή για πνευματικές συζητήσεις και νουθεσίες. Όμως, χάρη στον Άγιο Ιωάννη, απέκτησα έναν τέτοιο καθοδηγητή και πνευματικό πατέρα, στην εφηβεία μου. Ήταν ο πατήρ Σεραφείμ (Ρόουζ˙ 1934–1982). Ήταν ο Σεβασμιώτατος Ιωάννης εκείνος που τον είχε φέρει στην οικογένειά μας. Αυτό έγινε ως εξής.
Ο μελλοντικός Ιερομόναχος Σεραφείμ (Ρόουζ), και τότε ακόμα απλός νέος Αμερικανός Ευγένιος (Γιουντζήν) Ρόουζ, σπούδαζε από το 1956 έως το 1961, στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας Μπέρκλεϊ (παρεμπιπτόντως, και εγώ τελείωσα το ίδιο Πανεπιστήμιο, αργότερα). Ζούσε στο Σαν Φρανσίσκο, όπως και η οικογένειά μου.
Ο προτεστάντης Ευγένιος Ρόουζ ήρθε στο ναό μας, τον οποίο είχε αποπερατώσει ο Άγιος Ιωάννης. Ήρθε και έμεινε
Ο Ευγένιος μεγάλωσε σε οικογένεια προτεσταντών, όμως, από τα εφηβικά του χρόνια αναζητούσε την αλήθεια. Ώσπου, κάποτε είδε σε ένα βιβλιοπωλείο βιβλίο με την εικόνα της Υπεραγίας Θεοτόκου με τον Χριστό. Με όλη του την καρδιά προσευχήθηκε στην Μητέρα του Θεού:
– Αν έχεις την Αλήθεια, Σε παρακαλώ, δείξε μου το δρόμο έτσι ώστε οι υπόλοιπες μέρες της ζωής μου να τις ζήσω με νόημα!
Και η Μητέρα του Θεού απάντησε στην ειλικρινή του προσευχή: μετά από λίγο καιρό, ο Ευγένιος Ρόουζ ήρθε στον Ναό μας, στον Ιερό Ναό της Παναγίας «Πάντων Θλιβομένων η Χαρά», τον οποίο είχε αποπερατώσει ο Άγιος Ιωάννης της Σαγκάης. Ήρθε και έμεινε. Άρχισε να επισκέπτεται συνέχεια τις ιερές ακολουθίες. Ασπάστηκε την Ορθοδοξία το 1962 και έγινε πιστό πνευματικό τέκνο του Αγίου Ιωάννη.
Ο Άγιος Ιωάννης της Σαγκάης με νεολαία
Ο Ευγένιος άρχισε να διαβάζει πνευματικά βιβλία, να μαθαίνει τη ρωσική και την εκκλησιαστική σλαβονική γλώσσα. Ας σημειώσουμε ότι ήταν πάρα πολύ έξυπνος και μορφωμένος άνθρωπος και ήξερε άπταιστα πολλές γλώσσες. Διάβαζε κείμενα του Κομφουκίου στα αρχαία κινέζικα, τα βιβλία για τους πρώτους χριστιανούς αγίους στα λατινικά. Ήξερε άπταιστα τα γαλλικά, αργότερα έμαθε τέλεια τα ρωσικά και τα σλαβονικά. Μετά την αποφοίτησή του από το Πανεπιστήμιο, τον προέτρεπαν να συνεχίσει σε μεταπτυχιακό κύκλο σπουδών, ως υποψήφιο για τη θέση του καθηγητή, αλλά όλη αυτή τη λαμπρή ακαδημαϊκή καριέρα την εγκατέλειψε για το ταπεινό μοναχικό ράσο.
Όταν ήμουν παιδί, ο Ευγένιος είχε τοποθετηθεί αναγνώστης στο ναό μας, όπου πηγαίναμε για ιερές ακολουθίες. Όταν ο άντρας της μεγαλύτερης μου αδελφής, Αμερικανός, θέλησε να βαπτιστεί ορθόδοξος, ο Άγιος Ιωάννης της Σαγκάης μας έφερε τον Ευγένιο Ρόουζ για να γίνει νονός του. Έτσι, ο Ευγένιος μπήκε στην οικογένειά μας.
Τότε, δεν είχε γίνει η κουρά του και δεν είχε χειροτονηθεί ιερέας. Τον ξέραμε ως αναγνώστη-ψάλτη του ναού μας και ως τον καλό, πολύ έξυπνο και με πολύ βαθιά πίστη φίλο μας.
Ο Ευγένιος (Γιουντζήν) Ρόουζ φοιτητής
«Ο Ορθόδοξος Λόγος»
Με την ευλογία του Αγίου Ιωάννη της Σαγκάης, ο Ευγένιος Ρόουζ, μαζί με τον απόφοιτο της Ιερατικής Σχολής της Ιεράς Μονής Αγίας Τριάδας, Γκλέμπ Ποντμόσενσκιϊ (μελλοντικό πατέρα Γερμανό), δημιούργησαν ιεραποστολική αδελφότητα και άνοιξαν το 1964, δίπλα στο ναό μας, ένα περίπτερο με βιβλία, όπου έμεναν και οι ίδιοι. Επίσης, άρχισαν να εκδίδουν το ιεραποστολικό περιοδικό «The Orthodox Word» («Ο Ορθόδοξος Λόγος») – τον τίτλο τον επινόησε ο Άγιος Ιωάννης. Επίσης, άρχισαν να επανεκδίδουν προεπαναστατικά βιβλία που αναφέρονταν σε Ρώσους ασκητές και γέροντες.
Το εξώφυλλο του περιοδικού «Ο Ορθόδοξος Λόγος»
Το περιοδικό «Ο Ορθόδοξος Λόγος» στις μέρες μας
«Άρχισα να του ανοίγω την καρδιά μου, όταν ξαφνικά παρατήρησα ότι τα μάτια του Σεβασμιώτατου Ιωάννη είναι κλειστά και ροχαλίζει»
Εκείνη τη στιγμή άνοιξε τα μάτια του και τελείως νηφάλια μου είπε: “Συνεχίστε!”
Ο πατήρ Γερμανός αργότερα διηγούταν για μια από τις συνομιλίες τους με τον Σεβασμιώτατο Ιωάννη για την ιεραποστολική αδελφότητα. Αυτή η συζήτηση έγινε περίπου τα μεσάνυχτα, επειδή ο Σεβασμιώτατος, όπως πάντα, ήταν πολύ απασχολημένος την ημέρα και το περιγράφει έτσι:
«Άρχισα να του ανοίγω την καρδιά μου, ευχαριστώντας τον για τη δυνατότητα που μου δόθηκε… Και ξαφνικά παρατήρησα ότι τα μάτια του Σεβασμιώτατου είναι κλειστά και ροχαλίζει. Ταράχτηκα λίγο, αν και καταλάβαινα ότι πρέπει να ήταν πάρα πολύ κουρασμένος. Σταμάτησα.
Εκείνη τη στιγμή άνοιξε τα μάτια του και τελείως νηφάλια μου είπε: “Συνεχίστε!” Εγώ ξανά άρχισα να μιλάω, και αυτός συνέχιζε να ροχαλίζει. Ένοιωθα το ανώφελο του μονολόγου μου και άρχισα να προσεύχομαι. Αυτός αμέσως άνοιξε τα μάτια του, με τράβηξε κοντά του, έτσι που ανάμεσα στις μύτες μας δεν έμεινε πάνω από τριάντα εκατοστά, και με απόλυτη σοβαρότητα απαίτησε να συνεχίσω. Υπάκουσα και τολμηρά αναφέρθηκα σε όλα τα βασικά ζητήματα, που έπρεπε να αντιμετωπίσω.
Όσο μιλούσα, αυτός κοιμόταν και ροχάλιζε κιόλας. Όταν σταμάτησα, με ρώτησε αν τελείωσα. Μετά από την καταφατική μου απάντηση, αυτός απάντησε σε όλα τα ερωτήματα που του έκανα, όσο κοιμόταν, ένα-ένα όλα τα ερωτήματα. Είχα μείνει έκπληκτος και κατάλαβα ότι όλη αυτή την ώρα δεν κοιμόταν! Απλώς, από την εξάντληση του σώματος ο ίδιος έμοιαζε να κοιμάται».
Ο Άγιος Ιωάννης με την αγαπημένη του μίτρα που την κατασκεύασαν τα παιδιά του Ορφανοτροφείου, με τα χέρια τους
Έτσι θυμάμαι τον Σεβασμιώτατο Ιωάννη
Να μια από τις αφηγήσεις που περιγράφει τον Άγιο Ιωάννη της Σαγκάης, έτσι όπως τον βλέπαμε εκείνα τα χρόνια. Έτσι τον θυμάμαι κι εγώ:
«…μέτριου αναστήματος, ατημέλητα γκρίζα μαλλιά, μαύρο καλυμμαύχι φορεμένο στο πλάι. Το πρόσωπό του με αρκετά αυστηρή έκφραση… Όταν τον ενέδυαν, είδα ότι είναι εξαιρετικά αδύνατος. Και εκείνο που φαινόταν σαν μεγάλη κοιλιά, στην πραγματικότητα ήταν μια τσάντα γεμάτη λείψανα Αγίων, την οποία πάντα κουβαλούσε μαζί του. Στην τσάντα βρισκόταν και μια εικόνα, τυλιγμένη σε βελούδο πορφυρού χρώματος, με τα λείψανα του μακρινού του συγγενή, του Αγίου Ιωάννη (Μαξιμόβιτς), Μητροπολίτη Τομπόλσκ (1785).
Το ζωστικό του είχε έντονο γαλάζιο χρώμα, φτιαγμένο από λεπτό, πολύ φθηνό κινέζικο “ύφασμα για φτωχούς”. Το εξωτερικό του άμφιο, ο σάκκος, επίσης, φαινόταν ιδιαίτερο. Αν και ήταν αρχιερατικό άμφιο, ήταν φτιαγμένο από λευκό καμβά, πάνω στον οποίο υπήρχαν μικρά σταυρουδάκια πορφυρού και πορτοκαλί χρώματος, κεντημένα με τα χέρια των παιδιών από το Ορφανοτροφείο του στη Σαγκάη. Η μίτρα του… έμοιαζε πιο πολύ με μεγάλο σκουφί που είχε περίεργη μορφή. Στις τέσσερις πλευρές της ήταν ραμμένες μικρές φθηνές χάρτινες εικόνες. Όλα τα άμφιά του ήταν μεγαλύτερα από το ύψος του…
Όμως, στις ακολουθίες και δεήσεις, όταν έρραινε με αγίασμα, όλη η εμφάνισή του μεταμορφωνόταν. Τα μάτια του έλαμπαν με ένα εσωτερικό φως και μου φαινόταν ότι η ψυχή του αγαλλίαζε μαζί με τα παιδιά, τα οποία μόλις είχε ράνει με το Ιερό Αγίασμα».
Να τιμάμε τους κοινούς μας αγίους
Ο Άγιος Ιωάννης της Σαγκάης δίδασκε τον Ευγένιο Ρόουζ να τιμά τους κοινούς χριστιανούς αγίους, που ασκήτευαν μέχρι τον 11ο αιώνα. Ο Σεβασμιώτατος άρχισε να μεταφράζει τους βίους τους και αργότερα ο πατήρ Σεραφείμ (Ρόουζ) συνέχισε το έργο του. Για αυτόν, όπως και για τον Σεβασμιώτατο Ιωάννη, ήταν πολύ σημαντικό να μην ξεχνάμε αυτούς τους αγίους.
Ο Σεβασμιώτατος Ιωάννης κάποτε είχε έρθει στο ιεραποστολικό περίπτερο, στον Ευγένιο, και είχε φέρει μαζί του μια μικρή εικόνα Αγίου του 3ου αιώνα, του Αγίου Αλμπάν της Βρετανίας, του πρώτου Αγίου Μάρτυρα των νήσων της Βρετανίας, μαζί με τη φωτογραφία του ναού όπου βρίσκεται ο τάφος του.
Η θανάτωση του Αγίου Αλμπάν της Βρετανίας (μινιατούρα)
Εκείνη τη φορά, ο Άγιος Ιωάννης μιλούσε για πολλή ώρα στον Ευγένιο για τους παλαιούς Αγίους της Μεγάλης Βρετανίας και της Δυτικής Ευρώπης. Ήταν τόσο οικείοι σε αυτόν, λες και επικοινωνούσε πνευματικά μαζί τους. Ο Κύριος, όπως φαίνεται, του αποκάλυπτε και κάποιες λεπτομέρειες του βίου τους.
Δέκα χρόνια μετά την μακαρία κοίμηση του Αγίου Ιωάννη της Σαγκάης, ο πατήρ Σεραφείμ (Ρόουζ) μετέφρασε από τα λατινικά στα αγγλικά το βιβλίο του Αγίου Γρηγορίου της Τουρ (538–594) «Vita patrum» («Ο Βίος Των Πατέρων»). Συνέχιζε με αυτόν τον τρόπο τη φροντίδα του ώστε οι άνθρωποι να θυμούνται τους παλαιούς χριστιανούς Αγίους. Αυτό το βιβλίο δεν είχε μεταφραστεί σε καμία γλώσσα από τότε που για πρώτη φορά είχε συγγραφεί, τον 6ο αιώνα.
Ο πνευματικός πατέρας μου Σεραφείμ (Ρόουζ)
Το 1966, ο Ευγένιος Ρόουζ έγραφε:
«Για την επόμενη χρονιά δεν έχουμε σχέδια. Ίσως, δεν έχει έρθει ο καιρός για τη δημιουργία της δικής μας μοναχικής αδελφότητας… Είμαστε όλοι πολύ απασχολημένοι ακόμα, καθώς εργαζόμαστε για τη δημιουργία του βιβλιοπωλείου και του περιοδικού.
Όταν έρθει ο καιρός, ο Θεός θα μας δείξει το δρόμο, πώς είναι καλύτερα να Τον υπηρετούμε. Εδώ, στο Σαν-Φρανσίσκο έχουμε τον Σεβασμιώτατο Ιωάννη, ο οποίος μας καθοδηγεί πνευματικά, και την παρούσα στιγμή, αυτό είναι ό, τι ακριβώς μας χρειάζεται»[1].
Μετά την μακαρία κοίμηση του Αγίου Ιωάννη της Σαγκάης, στις 2 Ιουλίου του 1966, σε ηλικία εβδομήντα χρονών, ο Ευγένιος Ρόουζ και ο Γκλέμπ Ποντμόσενσκιϊ αγόρασαν στο δάσος, κοντά στη μικρή πόλη Πλάτινα (στη βόρεια Καλιφόρνια), ένα οικόπεδο. Το 1967, έκτισαν εκεί τη Σκήτη του Αγίου Γερμανού της Αλάσκας. Το 1969, η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία Εξωτερικού προέβη στην αγιοκατάταξη του Αγίου Γερμανού της Αλάσκας. Η Σκήτη αργότερα έγινε Μονή, είναι η Ιερά Μονή του Αγίου Γερμανού.
Το 1970, ο Ευγένιος εκάρη μοναχός και έλαβε το όνομα του Αγίου Σεραφείμ του Σαρώφ. Το 1977, χειροτονήθηκε ιερέας και έγινε ιερομόναχος Σεραφείμ (Ρόουζ).
Εκείνα τα χρόνια, εγώ, νεαρή φοιτήτρια Πανεπιστημίου, είχα ήδη αισθανθεί την ανάγκη για πνευματικό καθοδηγητή. Δε χρειάστηκε να ψάχνω για πολύ. Τον βρήκα στο πρόσωπο του πατέρα Σεραφείμ (Ρόουζ).
Ο Όσιος Γερμανός της Αλάσκας
Συνεχίζεται...
9/23/2021
[1] Письма отца Серафима (Роуза). Письмо от 8/21 января 1966 г. – Джорданвилль, 2005. С. 22. (πρόκειται για Επιστολές του πατέρα Σεραφείμ (Ρόουζ). Επιστολή από τις 8/21 Ιανουαρίου του 1966. – Τζορντανβίλ, 2005, σ.22).
