Μονή τής Γεννήσεως τής Θεοτόκου, Saxonburg, Πενσυλβανία
Συνομιλία με τη Γερόντισσα Θεοφανώ
Μετά
την δημοσίευση ενός άρθρου στον δικτυακό μας τόπο περί τού Αθωνίτη
γέροντα Εφραίμ Φιλoθείτη (Μωραΐτη), περί των πνευματικών παιδιών τού
οσίου Ιωσήφ τού Ησυχαστή († 1959) και περί των περίπου 18 μοναστηριών
που ιδρύθηκαν από τον γέροντα Εφραίμ στην Αμερική, οι αναγνώστες
εξέφρασαν την επιθυμία να γνωρίσουν την ιστορία αυτών των μοναστηριών.
Σήμερα ξεκινάμε μια σειρά άρθρων για τούς τόπους διαβίωσης στην
Αμερική τού γέροντα Εφραίμ και θα θέλαμε εδώ να μιλήσουμε για το πρώτο
από τα μοναστήρια του, καθώς επίσης και να στρέψουμε την προσοχή
σας στην συνομιλία με την ηγουμένη – Γερόντισσα Θεοφανώ.
Το πρώτο μοναστήρι που χτίστηκε από τον Γέροντα Εφραίμ στην Αμερική
είναι το μοναστήρι τής Γέννησης τής Θεοτόκου στο Saxonburg τής
Πενσυλβανίας. Ο γέροντας Εφραίμ το ίδρυσε το 1989. Οι προσκυνητές
συναντώνται σε αυτήν την γαλήνια γωνιά τής φύσης, όπου μπορείς να
ξεχάσεις για λίγο όλες τις κοσμικές φροντίδες και έγνοιες και να
αφεθείς στον κόσμο τής σιωπής και τής προσευχής. Οι αδελφές τού
μοναστηριού αφιερώνονται εξ ολοκλήρου στην καρδιακή προσευχή. Εδώ και
εκεί ακούγεται: «Κύριε Ιησού Χριστέ, Υιέ του Θεού, ελέησον». Βυζαντινά άσματα κατά τη διάρκεια τής Θείας Λειτουργίας στο ναό εμπνέουν τούς προσκυνητές.
Το μοναστήρι είναι κέντρο Ιεραποστολής. Μια όαση στην έρημο τής
σύγχρονης ζωής για όσους διψούν για πνευματικότητα. Εδώ οι θλιμμένοι
λαμβάνουν πνευματική συμβουλή και παρηγοριά. Τα παιδιά αγαπούν να
επισκέπτονται το μοναστήρι, όπου με την καθαρή ψυχή τους μοιράζονται
με τις καλόγριες τη χαρά τους για τον Κύριο.
Στο μοναστήρι ζουν 15 αδελφές (13 μοναχές και 2 δόκιμες). Καλύπτουν
μόνες τους τις ανάγκες τους για ψωμί και ό,τι άλλο χρειάζεται για τον
μοναστηριακό βίο. Στο μοναστήρι λειτουργεί ένα εργαστήρι ζωγραφικής
με εικόνες, οι μοναχές κάνουν επίσης εικόνες σε ξύλο, πέτρα, κεντούν
και ράβουν βαπτιστικά πουκάμισα και ιερατικά άμφια, πλέκουνε
κομποσχοίνια, διακοσμούν κεριά για γάμους και βαφτίσια και φτιάχνουν
σαπούνι. Στο μοναστήρι υπάρχει και κήπος.
Πρώτη ηγουμένη τού μοναστηριού ήταν η γερόντισσα Ταξιαρχία . Ο γέροντας Εφραίμ ο Φιλoθείτης,
ο οποίος και ήταν ο πνευματικός της, την έφερε εδώ από ένα ελληνικό
μοναστήρι το 1989. Η Γερόντισσα Ταξιαρχία ήταν μια διορατική
ηλικιωμένη γυναίκα, που κουβαλούσε μέσα της το δώρο τής αδιάκοπης
προσευχής και αγάπης για τον Χριστό.
Η σημερινή ηγουμένη τού μοναστηριού Γερόντισσα Θεοφανώ προσχώρησε
στην αδελφότητα το 1990. Κάτω από την πνευματική καθοδήγησή της, οι
αδελφές της μονής κρατούν με ευλάβεια τις παραδόσεις που κληρονόμησαν
από την πνευματική μητέρα τους – την Γερόντισσα Ταξιαρχία. Η
Γερόντισσα Θεοφανώ συμφώνησε να συνομιλήσει μαζί μας.
***
Γερόντισσα Θεοφανώ
– Αγαπητή Γερόντισσα Θεοφανώ, θα θέλατε να μάς μιλήσετε για την πορεία σας προς το μοναστήρι;
– Η μητέρα μου ήταν από την Ελλάδα, ο πατέρας μου γεννήθηκε ακριβώς
την παραμονή τής Μικρασιατικής καταστροφής στη Σμύρνη. Αργότερα ο
ίδιος και η μητέρα μου μετεγκαταστάθηκαν στην Αμερική.
Συνάντησα τον Γέροντα Εφραίμ στη Νέα Υόρκη. Αυτή η γνωριμία έγινε
κάπως έτσι: ήμουν νεαρή κοπέλα εκείνη την εποχή και δεν ήθελα να πάω
στο Πανεπιστήμιο. Ονειρευόμουν να γίνω σχεδιάστρια ρούχων, αλλά ο
πατέρας μου επέμενε να αποφοιτήσω. Έλεγε σε μάς τα παιδιά του: "Πρέπει να αποχτήσετε μια καλή εκπαίδευση για να μπορείτε να φροντίσετε τούς εαυτούς σας ". Ο πατέρας μου φρόντιζε πολύ για την ανεξαρτησία μας. "Ας είναι ευλογημένο", απάντησα στον πατέρα μου. Όπως είπε ο πατέρας μου, έτσι κι έκανα.
Επέλεξα την Σχολή Ιστορίας και έγινα ιστορικός. Έτσι το έφερε ο
Θεός κι ο Γέροντας Εφραίμ άρχισε να έρχεται στην πόλη όπου βρισκόταν
το πανεπιστήμιο μου και πήγα να εξομολογηθώ σε αυτόν. Αυτό συνέβη στην
δεκαετία τού ΄80, και ήταν αυτά τα πρώτα χρόνια που άρχιζε να έρχεται
στην Αμερική. Έτσι λοιπόν γνώρισα τον Γέροντα Εφραίμ. Αν δεν είχα
ακούσει τον πατέρα μου, δεν θα τον είχα συναντήσει ποτέ. Όταν υπακούμε
στις εντολές και στο θέλημα των γονιών μας, πάντα ωφελούμαστε.
Αν δεν είχα ακούσει τον πατέρα μου, δεν θα είχα συναντήσει τον Γέροντα Εφραίμ
Από τότε που γνώρισα τον Γέροντα μέχρι τον θάνατο τής μητέρας μου,
κύλισαν οκτώ χρόνια. Όλο αυτόν τον καιρό με έτρωγαν οι σκέψεις: «Δεν είμαι σίγουρη ότι θέλω πραγματικά να γίνω μοναχή. Ίσως να παντρευτώ;".
Είχα κάποια «διπλοπροσωπία». Ορισμένες φορές ονειρευόμουν να γίνω
μοναχή, μια σύγχρονη μοναχή μάλιστα. Δεν ξέραμε τίποτε περί
μοναχισμού. Δεν είχαμε δει ποτέ μία μοναχή.
Και να λοιπόν μετά το θάνατο τής μητέρας μου, πήγα στον Γέροντα και τού είπα : "Γέροντα, πενήντα–πενήντα, δεν μπορώ να επιλέξω: γάμο ή μοναχισμό". Και μού είπε: "Ξέρεις τι θέλω από εσένα, πάρε μια απόφαση. Προσευχήσου στην Μητέρα τού Θεού!",
Λοιπόν, άμα ακούς κάτι τέτοιο, μπορείς να σκεφτείς για γάμο; Έτσι,
υπάκουσα και εδώ. Ο πατέρας μου ήταν πολύ αυστηρός, όπως κι ο Γέροντας
Εφραίμ. Πέρασα από έναν αυστηρό πατέρα σε έναν άλλον.
Ήρθα εδώ στο μοναστήρι τον Μάρτιο του 1990. Στην αρχή, υπήρχε μόνο
ένα μικρό ξύλινο σπιτάκι με δύο υπνοδωμάτια και τίποτα περισσότερο.
Ήμασταν τρείς όλες κι όλες: η Γερόντισσα Ταξιαρχία, εγώ και μια άλλη
αδελφή.
Μοναστήρι τής Γεννήσεως τής Παναγίας
– Θα μπορούσατε να μάς πείτε πώς χτίστηκε το μοναστήρι σας;
– Την εποχή εκείνη αρχιερέας μας ήταν ο Αρχιεπίσκοπος Ιακώβ, ο
οποίος δεν έτρεφε συμπάθεια απέναντι στο μοναχισμό, αλλά ήταν θέλημα
Θεού να συμφωνήσουν με τον Γέροντα Εφραίμ στην κατασκευή ενός
μοναστηριού. Μέσα σε ένα χρόνο μετά την κατασκευή τού μοναστηριού το
1992, το μοναστήρι ήταν γεμάτο – είχαμε ήδη δέκα αδελφές.
Υποσχέθηκε να δωρίσει αυτή την γη στην Παναγία όταν λυθούν τα προβλήματά τους. Έτσι κι έγινε
Μια υπέροχη ιστορία κρύβεται πίσω από την απόκτηση τού κοματιού γής
πάνω στο οποίο χτίστηκε το μοναστήρι μας. Ιδιοκτήτες τού
αγροκτήματος, όπου και χτίστηκε το μοναστήρι ήταν ένα ζευγάρι Ελλήνων.
Δεν είχαν παιδιά. Στην περίοδο τής οικονομικής ύφεσης έμειναν χωρίς
χρήματα αλλά τούς έμενε το αγρόκτημα. Και το 1942, όπως είπε ο ιερέας,
ο ιδιοκτήτης ήταν υποχρεωμένος να πληρώσει τις καθυστερούμενες
οφειλές προς το κράτος. Τα λεφτά που είχε στο χέρι αντιστοιχούσαν
ακριβώς στο ένα τέταρτο τού οφειλομένου ποσού. Προσευχήθηκε λοιπόν στη
Μητέρα τού Θεού: "Δέσποινα, αν συμφωνήσουν να δεχτούν αυτό το
ποσό για να καλύψουμε όλες τις οφειλές μας, τότε θα θυσιάσω αυτό το
ακίνητο για Σένα, για το μοναστήρι σου". Κι έτσι κι έγινε. Οι
υπάλληλοι αρκέστηκαν με το τέταρτο τού οφειλόμενου ποσού και μεταξύ
των συζύγων αποφασίστηκε ότι, αφού δεν έχουν παιδιά, θα μεταφέρουν το
αγρόκτημα τους στην Εκκλησία, υπό τον όρο ότι στην θέση του θα
χτιζόταν Μοναστήρι για την Παναγία.
Σαν να μην έφτανε αυτό, μια οικογένεια, πνευματικά παιδιά τού
Γέροντα Εφραίμ, από εκείνους που ζούσαν σε αυτήν την περιοχή, αγόρασαν
ακίνητο κοντά μας με σκοπό να χτίσουν στέγη για τα παιδιά τους, αλλά
τελικά μάς παραχώρησαν το ακίνητό τους, οπότε, Θεού θέλοντας,
μπορέσαμε να επεκταθούμε.
– Τι χτίσατε στην αρχή;
– Το πρώτο που χτίσαμε ήταν ένα μικρό κτίριο με δέκα κελιά γιά τις
αδελφές τού μοναστηριού. Και στην συνέχεια διαμορφώσαμε ακόμη ένα χώρο
πάνω από το γκαράζ, γιά άλλα τέσσερα κελιά. Στη συνέχεια, επεκτείναμε
την παλιά αγροικία και την μετατρέψαμε σε αγιογραφικό εργαστήριο.
Και ελπίζουμε να επεκταθούμε ακόμη περισσότερο. O Γέροντας Εφραίμ με
ρώτησε σήμερα: "Τι τρέχει με τα κτίρια;" Και τού απάντησα ότι μείναμε από λεφτά, οπότε και μού είπε: "Δεν έγινε τίποτε, συνεχίστε, συνεχίστε ..."
– Τι γίνεται με την εκκλησία;
– Η εκκλησία συνδέεται με τον χώρο όπου ζούμε. Είναι ένα
παρεκκλήσι. Το 1996, χτίσαμε ένα άλλο παρεκκλήσι στο δάσος, αφιερωμένο
στον άγιο Σεραφείμ τού Σαρόφ (ΣτΜ: 1754–1833 ιδρυτής και προστάτης
τού Μοναστηριού τού Ντιβέβεο, κοντά στην πόλη Νίζνι Νόβγκοροντ. Από
τις πλέον εξέχουσες μορφές τής αγιοσύνης στην Ρωσία). Μέσα στο
οικόπεδο υπάρχει ένα δάσος και εκεί μέσα υπάρχει μια ξυλόχτιστη
εκκλησία.
– Κάτι σαν σκήτη;
– Ναι, είναι μια σκήτη!
Αδελφές της Μονής της Γεννήσεως της Θεοτόκου
– Πώς κυλάει η μέρα σας;
– Αυτόν τον καιρό μάς είναι δύσκολο να τηρήσουμε το συνηθισμένο
χρονοδιάγραμμα στις ασχολίες μας λόγω των εργασιών επισκευής.
Ανακαλύψαμε πρόσφατα ότι ολόκληρο το κτίριό μας είναι σάπιο. Έπρεπε να
εγκαταλείψουμε άμεσα όλες τις εγκαταστάσεις και να ξεκινήσουμε την
επισκευή. Προσπαθούμε να κάνουμε υπομονή με αυτήν την κατάσταση.
Δόξα τω Θεώ, έχουμε ήδη τελειώσει την εκκλησία, τώρα κάνουμε τα κελιά
και τα πατάρια, όπου και η ζημιά ήταν ιδιαίτερα σοβαρή .. Αλλά, δόξα
τώ Θεώ, δόξα τω Θεώ ... όλα πάνε καλά. Έχουμε τον γέροντα και με τις
προσευχές του όλα θα πάνε καλά.
Όταν δεν είχαμε επισκευή ... επιτρέψτε μου να σας πώ πώς ζούσαμε
όταν δεν είχαμε επισκευή τότε που είχαμε κι έναν ιερέα .. Τώρα,
προσωρινά, δεν έχουμε κανέναν ιερέα. Έτσι, μια τυπική μέρα ξεκίναγε
στις 6 το πρωί με την Λειτουργία ή με προσευχή και στη συνέχεια είχαμε
γεύμα και στη συνέχεια ασχολούμασταν με την υπακοή. Το επόμενο γεύμα
ήταν στις μία το μεσημέρι, και στη συνέχεια τελούσαμε τον Εσπερινό
και Απόδειπνο μαζί και στη συνέχεια πήγαινε η καθεμιά στο κελί της για
να ξεκουραστεί. Στη συνέχεια δουλεύαμε και πάλι, και προσευχόμαστε.
– Αγαπητή Γερόντισσα, ίσως θα θέλατε να μοιραστείτε με μάς μερικές διδακτικές ιστορίες από τη ζωή τού μοναστηριού σας;
– Τα πρώτα χρόνια τής μονής ήταν ιδιαίτερα παραγωγικά – ο Κύριος
μάς έδωσε την Χάριν του για να χτίσουμε ένα μοναστήρι. Αυτά τα χρόνια
ήταν γεμάτα θαύματα – ήταν κάτι το ξεχωριστό. Η πνευματική μητέρα τής
ηγουμένης μας Γερόντισσας Ταξιαρχίας, η ευλογημένη γερόντισσα
Μακρίνα, ήρθε σε μάς. Η ευλογημένη γερόντισσα Μακρίνα (1921–1995) ήταν
Γερόντισσα τής Μονής τής Παναγίας τής Οδηγήτριας κοντά στην πόλη του
Βόλου, πνευματικό παιδί του γέροντα Ιωσήφ τού Ησυχαστή και τού δικού
μας γέροντα Εφραίμ. Η Γερόντισσα ηγήθηκε τού μοναστηριού για πάνω από
30 χρόνια, απέκτησε πολλά πνευματικά δώρα και είχε τον «λαχνό» να
μπορεί να φτάνει πολύ ψηλά στην σκάλα τής πνευματικότητας.
Όταν ήρθε σε μάς, ήταν σαν να βρεθήκαμε όλοι μαζί: μητέρα, κόρη και
εμείς, τα εγγόνια. Επιπλέον ήρθε κι ο Γέροντας Εφραίμ. Όλη η
οικογένεια λοιπόν στο ίδιο μέρος.
Αδελφές τής Μονής τής Γεννήσεως της Θεοτόκου κατά τη διάρκεια επίσκεψης στο μοναστήρι τής θαυματουργής Εικόνας τής Παναγίας τού Κούρσκ Με το που είδαμε τον γέροντα και τις δύο γερόντισσες στο ίδιο μέρος και χρόνο, συνειδητοποιήσαμε ότι υπάρχει παράδοση
Αυτή η συνάντηση μάς έδωσε την ευκαιρία να συνειδητοποιήσουμε κάτι
πολύ σημαντικό. Όσοι γεννήθηκαν στην Αμερική δεν κατανοούν βαθιά την
ιστορία μας, δεν καταλαβαίνουν την ουσία τής αποστολικής παράδοσης.
Και ποια είναι η παράδοση στην Αμερική; Οι ναοί μας στην Αμερική
είναι νέοι και σύγχρονοι. Δεν ακούτε κανέναν να μιλά περί παράδοσης.
Με το που είδαμε τον γέροντα και τις δύο γερόντισσες στο ίδιο μέρος
και χρόνο, συνειδητοποιήσαμε ότι υπάρχει παράδοση, υπάρχει
συνέχεια. Αυτό μάς έδεσε σε μεγάλο βαθμό με την Ορθοδοξία. Επιπλέον,
μάς βοήθησε αργότερα στο να αντιμετωπίσουμε τούς πειρασμούς.
Δεν ήταν διόλου εύκολο όταν ήρθαν στο μοναστήρι μας και μάς ρώταγαν γιατί δεν αλλάζουμε αυτό κι αυτό;
Ήταν πολύ δύσκολο να διατηρήσουμε την ελληνική γλώσσα, πολύ
δύσκολο, ειδικά όταν ανέλαβα την υπακοή τής καθοδήγησης. Ο ιερέας
αμέσως προσφέρθηκε να αλλάξει κάτι. Έφτασα να τού πω: "Συγνώμη, αλλά αυτό που έχω παραλάβει από τα χέρια τής αγίας Γερόντισσας, δεν μπορώ να το αλλάξω".
Είχαμε πολλά και διάφορα προβλήματα. Η κύρια κατεύθυνσή μας ήταν
και είναι η Ιεραποστολή. Υπό τέτοιες συνθήκες είναι δύσκολο να κάνουμε
λόγο για πραγματική μοναστική ζωή. Εδώ έχουμε το Μεξικό, την
Γουατεμάλα. Και τι δεν έχουμε! Και πρέπει να επικοινωνείς με όλους, να
τούς λαμβάνεις όλους υπόψιν.
Ας επιστρέψουμε στη Γερόντισσα Μακρίνα. Η Γερόντισσα Ταξιαρχία μάς
έλεγε ότι πολλοί ιερείς, αρχιμανδρίτες, άλλες Γερόντισσες, ακόμη και
επίσκοποι έρχονταν στην Πορταριά για να ζητήσουν την συμβουλή τής
Γερόντισσας Μακρίνας. Όλοι ήθελαν να την δουν. Την ονομάζανε
"Βασίλειος ο Μέγας", καθώς ήταν πολύ αυστηρή στην αρχή.
Αλλά όταν την είδα – κατάλαβα ότι ήταν η προσωποποίηση τής Αγάπης.
Θα σάς πω για το πώς την γνώρισα. Η μητέρα μου πέθανε όταν ήμουν 23
χρονών. Λίγο πριν το θάνατό της, ο Γέροντας Εφραίμ ήρθε σε μάς για να
εξομολογήσει την μητέρα μου για τελευταία φορά. Μού είπε τότε: "Κορίτσι
μου, όταν αυτό συμβεί, όταν η μητέρα σου αναχωρήσει για τον Κύριο,
κάλεσε αμέσως τον Φιλόθεο, ώστε οι πατέρες να αρχίσουν να τελούν το
Σαρανταλείτουργο". Αμέσως μετά, ο Γέροντας πέταξε στην Αγγλία για
να βρεθεί στο πλευρό τής Γερόντισσας Μακρίνας στο νοσοκομείο, οπότε
δεν μπόρεσα να μιλήσω απευθείας μαζί του και δεν είχα κανέναν να
ελαφρύνει την οδύνη μου.
Την ημέρα που η μητέρα μου πέθανε, την παραμονή των Χριστουγέννων,
είδα ένα όνειρο. Σαν να έγινα, λέει, και πάλι παιδί 10–12 ετών και
βρισκόμουν μαζί με άλλα παιδιά σε ένα όμορφο μέρος. Τα παιδιά γύρω μου
παίζανε, αλλά εγώ δεν έπαιζα μαζί τους κι απλά καθόμουν. Και ξάφνου
έρχεται σε εμάς μια άγνωστη γυναίκα ντυμένη στα μαύρα και με ρωτάει: "Παιδάκι μου, γιατί δεν παίζεις με τα άλλα παιδιά και γιατί δείχνεις τόσο λυπημένη;" Τής λέω: "Είμαι λυπημένη γιατί πέθανε η μαμά μου", "Όχι, κορίτσι μου, δεν πέθανε, πήγε στον Χριστό. Μην λυπάσαι, είναι τώρα με τον Χριστό". Κι εκείνη την στιγμή ξύπνησα.
Δεν είπα σε κανέναν για αυτό το όνειρο. Μόνο όταν βρισκόμουν στο
μοναστήρι, ανέφερα αυτό το όνειρο στην Γερόντισσα Ταξιαρχία η οποία
και μού είπε: «Ίσως ήταν η Υπεραγία Παρθένος Μαρία;», Τής απάντησα: «Όχι, δεν νομίζω ότι ήταν Παναγία, αλλά κάποια γερόντισσα».
Η γερόντισσα Μακρίνα, ο γέροντας Εφραίμ και ο π. Ιωσήφ Αμέσως αναγνώρισα την Γερόντισσα Μακρίνα στο πρόσωπο τής γερόντισσας τού ονείρου μου, που ήρθε να με παρηγορήσει
Όταν πήγαμε στην Πορταριά με την Γερόντισσα Ταξιαρχία και την πρώτη
φορά που είδα την Γερόντισσα Μακρίνα, αναγνώρισα αμέσως την
ηλικιωμένη γυναίκα τού ονείρου μου. Όταν η Γερόντισσα Μακρίνα με πήρε
κοντά της να κουβεντιάσουμε και τής διηγήθηκα ολόκληρη την ιστορία,
μού απάντησε: «Ήξερα για το θάνατο της μητέρας σου, παιδί μου, και γι΄αυτό ήρθα να σε παρηγορίσω».
– Σάς ευχαριστούμε γιά την υπέροχη συνομιλία, αγαπητή Γερόντισσα Θεοφανώ!
– Φύλαξον Κύριε!
