Ο διαχωρισμός των Φύλων (Ανδρών - Γυναικών) στον Ναό, σύμφωνα με τον Άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο (+407)

(ἀπὸ τὸ βιβλίο: Τό ἀθέατον τῆς Ἁγίας Τράπεζας, κεφ. 5.4, β' ἔκδ.)

Παν. Δ. Παπαδημητρίου

(γιά καλύτερη ἀνάγνωση, γιά τίς παραπομπές, τίς εἰκόνες, τίς ἀναφορές, κτλ., δεῖτε τό PDF στό τέλος)

  Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος (+407), ὁμιλεῖ περὶ ξυλίνου τείχους ἐντὸς τῶν Ναῶν ποὺ χώριζε τοὺς ἄνδρες ἀπὸ τὶς γυναῖκες στὶς μέρες του:

  «τὸ τεῖχος τὸ διεῖργον ὑμᾶς τῶν γυναικῶν» [PG 58, 677],
  «ταῖς σανίσιν ὑμᾶς ταύταις διατειχίσαι», [PG 58, 677],

παίρνοντας ἀφορμὴ ἀπὸ ἄνδρες ποὺ ἔβλεπε μέσα στὴν Ἐκκλησία, οἱ ὁποῖοι παρὰ τὸ ὑφιστάμενο τεῖχος ποὺ ὑπῆρχε μεταξύ αὐτῶν καὶ τῶν γυναικῶν, ἐξακολουθοῦσαν, ὅσο μποροῦσαν καὶ σὲ κάθε εὐκαιρία (εἴτε ἦσαν ψηλοί, εἴτε ἦταν διάτρητα τὰ τείχη, εἴτε ἦσαν σὲ κατάλληλη γωνία, κτλ.), νὰ περιεργάζονται τὶς γυναῖκες μέσα στὸν Ναὸ ἐν ὥρᾳ Ἀκολουθίας:

  «Ὁ ἐμβλέψας γυναικὶ πρὸς τὸ ἐπιθυμῆσαι αὐτῆς, ἤδη ἐμοίχευσεν αὐτὴν ἐν τῇ καρδίᾳ αὑτοῦ. Καίτοι οὐ προῆλθεν εἰς ἔργον ἡ ἁμαρτία, ἀλλ’ ἐν διανοίᾳ τέως ἐστίν· ἀλλ’ οὐδὲ οὕτως ἀνέγκλητος δύναται μεῖναι ὁ διὰ τοῦτο περισκοπῶν κάλλη γυναικῶν, ἵνα ἀνάψῃ πορνείας ἐπιθυμίαν», [PG 51, 24],

  «Τί ποιεῖς, ἄνθρωπε; ἐν ἐκκλησίᾳ ἑστὼς, κάλλη γυναικῶν περιεργάζῃ, καὶ οὐ φρίττεις οὕτως ἐνυβρίζων εἰς τὸν ναὸν τοῦ Θεοῦ; Πορνεῖόν σοι δοκεῖ εἶναι ἡ ἐκκλησία καὶ τῆς ἀγορᾶς ἀτιμοτέρα; ἐν ἀγορᾷ μὲν γὰρ δέδοικας καὶ αἰσχύνῃ φανῆναι γυναῖκα περιεργαζόμενος· ἐν δὲ τῷ ναῷ τοῦ Θεοῦ, αὐτοῦ διαλεγομένου σοι καὶ ἀπειλοῦντος ὑπὲρ τούτων, τοιούτων κατατολμᾷς κατ' αὐτὸν τὸν καιρὸν, καθ' ὃν ἀκούεις μὴ ταῦτα ποιεῖν, καὶ οὐ φρίττεις οὐδὲ ἐξέστηκας, ἐργαστήριον παρανομίας τὴν καρδίαν ἀποτελῶν καὶ τοὺς ὀφθαλμούς;» [PG 63, 625].

  Δηλ. Τί κάνεις ἄνθρωπε; Βρίσκεσαι στὴν Ἐκκλησία καὶ περιεργάζεσαι τὰ κάλλη τῶν γυναικῶν, καὶ δὲν φρίττεις, δὲ ντρέπεσαι ποὺ μὲ τὴν συμπεριφορά σου βρίζεις στὸν Ναό τοῦ Θεοῦ; Πορνεῖο νομίζεις εἶναι ἡ Ἐκκλησία καὶ ἀτιμότερη ἀπὸ τὸ Καφενεῖο καὶ τὴν Ἀγορά; Στὴν Ἀγορά τρέμεις καὶ ντρέπεσαι μὴ σὲ δοῦν [οἱ ὑπόλοιποι ἄνδρες] νὰ περιεργάζεσαι γυναῖκα. Στόν Ναὸ τοῦ Θεοῦ, ποὺ ὁ Θεὸς σοῦ μιλᾶ [μέσῳ τῶν Γραφῶν, ἀλλὰ καὶ στὴν καρδιά] καὶ σὲ ἀπειλεῖ γιὰ αὐτὲς τὶς πράξεις, ἐσὺ ἀναιδῶς τολμᾶς νὰ κάνεις τέτοιες πράξεις, τὴ στιγμὴ ποὺ ἀκοῦς νὰ μὴν κάνεις αὐτὰ τὰ πράγματα, καὶ δὲν φρίττεις οὔτε ντρέπεσαι καθόλου, ποὺ κάνεις τὴν καρδιά σου καὶ τὰ μάτια σου ἐργαστήριο παρανομίας (ἀνηθικότητας);

  Καὶ ἀλλοῦ μὲ μεγαλυτέρα αὐστηρότητα καὶ περισσοτέρα ἀνάλυση:

  «Τί ποιεῖς, ἄνθρωπε; κάλλη γυναικῶν περιεργάζῃ, καὶ οὐ φρίττεις οὕτως ἐνυβρίζων εἰς τὸν ναὸν τοῦ Θεοῦ; Πορνεῖον εἶναί σοι δοκεῖ ἡ ἐκκλησία, καὶ τῆς ἀγορᾶς ἀτιμοτέρα; Ἐν ἀγορᾷ μὲν γὰρ δέδοικας καὶ αἰσχύνῃ φανῆναι γυναῖκα περιεργαζόμενος· ἐν δὲ τῷ ναῷ τοῦ Θεοῦ, αὐτοῦ τοῦ Θεοῦ διαλεγομένου σοι καὶ ἀπειλοῦντος ὑπὲρ τούτων, πορνεύεις καὶ μοιχεύεις κατ' αὐτὸν τὸν καιρὸν, καθ' ὃν ἀκούεις μὴ ταῦτα ποιεῖν· καὶ οὐ φρίττεις, οὐδὲ ἐξέστηκας; Ταῦτα ὑμᾶς τὰ θέατρα τῆς ἀσελγείας διδάσκει, ὁ λοιμὸς ὁ δυσκατάλυτος, τὰ δηλητήρια φάρμακα, αἱ χαλεπαὶ τῶν ἀναπεπτωκότων πάγαι, ἡ μεθ' ἡδονῆς τῶν ἀκολάστων ἀπώλεια. ∆ιὰ τοῦτο καὶ ὁ προφήτης ἐγκαλῶν ἔλεγεν· Οὐκ εἰσὶν οἱ ὀφθαλμοί σου, οὐδὲ ἡ καρδία σου καλή. Βέλτιον τοὺς τοιούτους πηροὺς εἶναι· βέλτιον νοσεῖν, ἢ εἰς ταῦτα κατακεχρῆσθαι τοῖς ὀφθαλμοῖς. Ἐχρῆν μὲν οὖν ἔνδον ἔχειν τὸ τεῖχος τὸ διεῖργον ὑμᾶς τῶν γυναικῶν· ἐπειδὴ δὲ οὐ βούλεσθε, ἀναγκαῖον ἐνόμισαν εἶναι οἱ Πατέρες, κἂν ταῖς σανίσιν ὑμᾶς ταύταις διατειχίσαι· ὡς ἔγωγε ἀκούω τῶν πρεσβυτέρων, ὅτι τὸ παλαιὸν οὐδὲ ταῦτα ἦν τὰ τειχία.63 Ἐν γὰρ Χριστῷ Ἰησοῦ οὐκ ἄρσεν, οὐδὲ θῆλυ. Καὶ ἐπὶ τῶν ἀποστόλων δὲ ὁμοῦ καὶ ἄνδρες καὶ γυναῖκες ἦσαν. Καὶ γὰρ οἱ ἄνδρες, ἄνδρες ἦσαν, καὶ αἱ γυναῖκες, γυναῖκες· νῦν δὲ πᾶν τοὐναντίον, αἱ μὲν γυναῖκες εἰς τὰ τῶν ἑταιρίδων ἑαυτὰς ἐξώθησαν ἤθη· οἱ δὲ ἄνδρες ἵππων μαινομένων οὐδὲν ἄμεινον διάκεινται», [PG 58, 677].

  Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος ὄχι μόνον ἀναφέρει τὸ ξύλινο τεῖχος,64 ἀλλὰ τὸ διατηρεῖ, καὶ τὸ ἐπικροτεῖ ὡς ἀναγκαῖον, καὶ δικαιολογεῖ τοὺς Ἁγίους Πατέρες τοὺς πρὸ αὐτοῦ ποὺ τὸ ἔβαλαν.

  Ἐπίσης ὁ Συμεὼν ὁ Μεταφραστής, στὸν βίο τοῦ Ἁγ. Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, λέει ὅτι ἀπὸ πολλοὺς μαρτυρεῖται ὅτι ὁ Ἅγ. Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος ἔβαλε παραπετάσματα καὶ στὰ ὑπερῷα (=γυναικωνίτης)· «παραπετάσμασι ἐπιτρέψει τὰ ὑπερῷα διατειχίζεσθαι», [PG 114, 1113].

  Παλαιότερον τοῦ Ἁγ. Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, ὑπῆρχεν ὁ ἐξ ἀποστάσεως διαχωρισμός τῶν Φύλων στὶς Ἐκκλησίες (ἦσαν στὰ κλίτη), «οἱ λαϊκοὶ καθεζέσθωσαν μετὰ πάσης ἡσυχίας καὶ εὐταξίας· καὶ αἱ γυναῖκες κεχωρισμένως καὶ αὐταὶ καθεζέσθωσαν, σιωπὴν ἄγουσαι», [PG 1, 725-728]. Ἐπίσης, ὑπῆρχαν οἱ Διάκονοι ποὺ περπατάγανε ἀνάμεσα στὸν λαόν, καὶ ἐποπτεύανε τὸν Ναόν· «Καὶ ἄλλοι διάκονοι περιπατείτωσαν, καὶ σκοπείτωσαν τοὺς ἄνδρας καὶ τὰς γυναῖκας, ὅπως μὴ θόρυβός τις γένηται, καὶ μή τις νεύσῃ, ἢ ψιθυρίσῃ, ἢ νυστάξῃ», [PG 1, 1089], «εἰ δέ τις εὑρεθῇ παρὰ τόπον καθεζόμενος, ἐπιπλησσέσθω ὑπὸ τοῦ Διακόνου, ὡς πρωρεύς», [PG 1, 732].

  Ἀργότερα, ἐπειδὴ προφανῶς γίνονταν ὅτι ἀνέφερε ὁ Ἅγιος σὺν τοῖς ἄλλοις, ἔγινε αἰτία νὰ βάλουν οἱ Ἅγιοι Πατέρες ὀπτικὰ χωρίσματα ἀνάμεσα στοὺς ἄνδρες καὶ στὶς γυναῖκες, τὰ ὁποῖα διατηρήθηκαν καὶ διατηροῦνται ἐνιαχοῦ μέχρι «σχεδὸν» πρὶν τὶς ἡμέρες μας.

  Στὶς ἡμέρες μας κυρίως, οὔτε ξύλινα τείχη ὑπάρχουν, οὔτε καταπετάσματα, ἀλλὰ στὶς περισσότερες ἐνορίες οὔτε κἂν οἱ ἀποστάσεις ποὺ ὑπῆρχαν οἱ μὲν στὸ ἕνα κλῖτος, αἱ δέ στὸ ἄλλο, ὅπως στὰ παιδικά μας χρόνια, ἀλλὰ καὶ οἱ ἄνδρες ἀπὸ τὶς γυναῖκες, καὶ οἱ γυναῖκες ἀπὸ τοὺς ἄνδρες, οὔτε 10 ἑκατοστὰ ἀπόσταση μεταξύ των δὲν ἔχουν, καθήμενοι καὶ σὲ διπλανὰ καθίσματα, ἀκουμπῶντες ἐνίοτε καὶ τοὺς ὥμους τους ἢ τοὺς πῆχες τους, ἢ κάνοντες μετάνοιες ἔμπροσθέν των. Καὶ πῶς θὰ προσευχηθοῦν οἱ Χριστιανοὶ καὶ οἱ Χριστιανές, Πατέρες, σὲ ὅσους ἡ φωτιὰ εἶναι δίπλα τους; Ἕναν λογισμὸ θὰ τὸν φέρει ὁ ἀντικείμενος. Ὁ δοκῶν ἑστᾶναι βλεπέτω μὴ πέσῃ ἐν καιρῷ (πρβλ. Αʹ Κορ. ιʹ 12). Οἱ Χριστιανοὶ καὶ οἱ Χριστιανὲς ἔρχονται στὴν Ἐκκλησία γιὰ νὰ προσευχηθοῦν, γιὰ νὰ πάρουν τὴν εἰρήνη τοῦ Χριστοῦ στὴν ψυχή τους, νὰ ἀναπαυθεῖ ἐν Χριστῷ ἡ ψυχή τους.

  Τί ὑπερηφάνεια εἶναι αὐτή, νὰ ὑπάρχει στὸν Ναό, στὰ δεξιά, ταμπέλα «Θέσεις μόνο γιὰ Ἄνδρες», καὶ νὰ κάθονται γραῖες καὶ νεάνιδες στὰ δεξιὰ στοὺς ἄνδρες; Τί ὑπερηφάνεια εἶναι αὐτή, νὰ ὑπάρχει στὸν Ναό, στὰ ἀριστερὰ ταμπέλα «Θέσεις μόνο γιὰ Γυναῖκες», καὶ νὰ κάθονται νέοι (ἐνίοτε μὲ κομμένα παντελόνια) στὰ ἀριστερὰ ἀναμέσον τῶν γυναικῶν καὶ τῶν νεανίδων;

  Τοὐλάχιστον νὰ ὑπάρχει ὁ ἀρχαῖος μόνον διαχωρισμὸς στὰ κλίτη. Ἐὰν οἱ γυναῖκες δὲν χωροῦν ἀριστερά, νὰ ἀνεβαίνουν καὶ στὸν γυναικωνίτη. Ἐὰν δὲν ὑπάρχει γυναικωνίτης, καὶ δὲν χωροῦν, ἂς στέκονται καὶ στὰ δεξιὰ σὲ προκαθορισμένο χῶρο (π.χ. μέσῳ τῆς διευθέτησης τῶν καθισμάτων), ἀλλὰ πίσω ἀπὸ τοὺς ἄνδρες, ὅπως τὸ τηρεῖ εὐλαβέστατος Ἱερεύς στὸν Ναόν του. Καὶ οἱ διάκονοι, ἂν εἶναι ἀνάγκη λόγῳ ἀνυπακοῆς, νὰ ἐπιβλέπουν τὸν διαχωρισμό: «διάκονοι περιπατείτωσαν, καὶ σκοπείτωσαν τοὺς ἄνδρας καὶ τὰς γυναῖκας, ὅπως μὴ θόρυβός τις γένηται, καὶ μή τις νεύσῃ, ἢ ψιθυρίσῃ, ἢ νυστάξῃ», [PG 1, 1089], «εἰ δέ τις εὑρεθῇ παρὰ τόπον καθεζόμενος, ἐπιπλησσέσθω ὑπὸ τοῦ Διακόνου, ὡς πρωρεύς», [PG 1, 732].

«μὴ γένηται ἡ ὑπόθεσις τῆς σωτηρίας, πρόφασις ἀπωλείας», [PG 33, 356A].
«Γέγραπται, ὁ οἶκός μου οἶκος προσευχῆς κληθήσεται» (Ματθ. καʹ 13).

Γιὰ πληρέστερη μελέτη στὸ θέμα, δεῖτε τὴν ἐργασία μας περὶ τοῦ ἀθεάτου τῆς Ἁγίας Τράπεζας, κεφ. 5.

**  Παρακαλεῖσθε νὰ δεῖτε τό PDF παρακάτω γιὰ τὴν συνέχεια, καὶ πληρότητα τοῦ ἄρθρου, μετὰ τῶν εἰκόνων **

     Σχετικά μας ἄρθρα (διαθέσιμα εἰς τό Ἀναλόγιον 57, καὶ εἰς τό Academia 58):

1. Πῶς ἐτέλεσε ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστὸς τὴν «θείαν Εὐχαριστίαν εἰς τὸν Μυστικὸν Δείπνον, μυστικῶς ἢ εἰς ἐπήκοον;», Παν. Δ. Παπαδημητρίου 2/12/2020.
2. Τὰ τρία Ἀμήν (Ἀμήν, ἀμήν, ἀμήν) εἰς τὴν μυστικὴν στιγμὴν τῆς εὐλογήσεως τοῦ Ἁγίου Ἄρτου καὶ τοῦ Ἁγίου Ποτηρίου, Παν. Δ. Παπαδημητρίου, 8/11/2020 (27/10/20).
3. Ἐπιτρέπεται ἡ Γονυκλισία τὶς Κυριακές;, Παν. Δ. Παπαδημητρίου, 2004/5.
4. Διάταξις τῆς Θείας Λειτουργίας 1334, Ἁγίου Φιλοθέου, V.480 [ΔΘΛ], Π. Δ. Παπαδημητρίου (πρόχειρον, 23/11/2020).
5. Διάταξις τῆς Πατριαρχικῆς Λειτουργίας 1386 (Ἁγία Σοφία), παρὰ τοῦ πρωτονοταρίου τῆς Ἁγίας Σοφίας, διακ. Δημητρίου Γεμιστοῦ, V.135 [ΔΘΛ], Π. Δ. Παπαδημητρίου (πρόχειρον, 22/11/2020).
6. Σύγχρονοι (Ἅγιοι) Γέροντες καὶ οἱ Μυστικὲς Εὐχές, [Ὀρθόδοξος Τύπος, τ. 2431, 2432, 2433 (13, 20, 27 Ἰαν. 2023)], Παν. Δ. Παπαδημητρίου 8/2/2022.
7. Ὁ ΙΘʹ Κανὼν τῆς Συνόδου τῆς Λαοδικείας (364), καὶ ἡ ἀνάγνωσις τῶν Λειτουργικῶν Εὐχῶν, Παν. Δ. Παπαδημητρίου, 3/4/2022.
8. Ποιοῦντος τοῦ Διακόνου τὴν Εὐχήν, ὁ Ἱερεὺς ἐπεύχεται τὴν Εὐχήν, Παν. Δ. Παπαδημητρίου, 30/10/2022.
9. Εὐχή διά Προσφωνήσεως (Διακονικά), 5/12/ 2022.
10. Ἱερατικόν Συλλείτουργον - σύγκρισις διατάξεων, Ἱερατικῶν, καὶ σχόλια, Παν. Δ. Παπαδημητρίου, 21/12/2022.
11. Ἀνάλυσις τῶν Παλαιοχριστιανικῶν Βασιλικῶν (Ναῶν) τοῦ Δʹ αἰῶνος ἐν Ἑλλάδι, Παν. Δ. Παπαδημητρίου, 3/2/2024.
12. Τὸ ἀθέατον τῆς Ἁγίας Τράπεζας, στὴν Κωνσταντινούπολη, στὴν Ἑλλάδα, καὶ ἀπό Ἀνατολή σὲ Δύση, τὴν ὥρα τῆς Ἀναφορᾶς — Τὰς θύρας, τάς θύρας· Ποιὲς θύρες; Τό Ἱερόν Κιβώριον, τά Καταπετάσματα-Παραπετάσματα-Βῆλα, τὸ Φράγμα τοῦ Ἱεροῦ Βήματος, τὸ Φράγμα τοῦ Πρεσβυτερίου (Σολέα), τὸ Σύνθρονον, Παν. Δ. Παπαδημητρίου, β' ἔκδ. 23/4/2024 (α' ἔκδ. 5/2/2024).

Το αθέατον της Αγίας Τραπέζης, στην Κωνσταντινούπολη, στην Ελλάδα, και από Ανατολή σε Δύση, την ώρα της Αναφοράς — Τας θύρας, τας θύρας· Ποιες θύρες; Τό Ιερόν Κιβώριον, τα Καταπετάσματα-Παραπετάσματα-Βήλα, το Φράγμα του Ιερού Βήματος, το Φράγμα του Πρεσβυτερίου (Σολέα), το Σύνθρονον

• [PDF, βλ. κεφ. 5.4] Τὸ ἀθέατον τῆς Ἁγίας Τράπεζας, στὴν Κωνσταντινούπολη, στὴν Ἑλλάδα, καὶ ἀπό Ἀνατολή σὲ Δύση, τὴν ὥρα τῆς Ἀναφορᾶς — Τὰς θύρας, τάς θύρας· Ποιὲς θύρες; Τό Ἱερόν Κιβώριον, τά Καταπετάσματα-Παραπετάσματα-Βῆλα, τὸ Φράγμα τοῦ Ἱεροῦ Βήματος, τὸ Φράγμα τοῦ Πρεσβυτερίου (Σολέα), τὸ Σύνθρονον