Αρχιμ. Θεοφίλου Λεμοντζή Δρ.Θ
Αναβίωση αρχαίων αιρέσεων με νέο προσωπείο
Αν και ακούγεται κάπως δυσνόητη για τον απλό πιστό η αλήθεια περί διάκρισης Ουσίας και Ενέργειας στο Θεό, που διασαφήνισε ο άγιος Γρηγόριος Παλαμάς και την υπερασπίστηκε απέναντι στους λατινόφρονες αιρετικούς αντιπάλους του, όμως θέλει να εκφράσει ένα απλό πράγμα: ότι ο πνευματικός προορισμός του ανθρώπου είναι η ένωση με την θεοποιό άκτιστη ενέργεια του Θεού, τη Χάρη του Θεού. Αυτή είναι η ουσία της αγιότητας: να γίνουμε έμπλεοι Θείας Χάριτος, όπως πυρακτώνεται το σίδερο από τη φωτιά.
Όπως στον ήλιο διακρίνεται η ουσία του από την ενέργειά του που είναι το φως και η θερμότητα του και ενωνόμαστε με αυτές και φωτιζόμαστε και θερμαινόμαστε, έτσι και στον Θεό, δεν ταυτίζεται, όπως νομίζουν οι αιρετικοί, αλλά διακρίνεται η Ουσία από την αγιαστική ενέργειά Του. Δεν είναι δυνατόν να ενωθούμε με την Ουσία Του, να ταυτιστούμε δηλαδή μαζί Του διότι εμείς είμαστε δημιουργήματα, αλλά ενωνόμαστε με την Χάρη Του.
Ο μακαριστός καθηγητής π. Ιωάννης Ρωμανίδης τόνιζε ότι όλες οι αιρέσεις ανέκυψαν εξαιτίας της αδυναμίας των αιρετικών να κάνουν τη διάκριση Ουσίας και Ενέργειας στο Θεό, είτε λόγω αμάθειας, είτε εσκεμμένως. Αλλά και οι σύγχρονες αιρέσεις, π.χ. οι προτεσταντικές, που αποδέχονται τις θεωρίες των λατινοφρόνων αντιπάλων του αγίου Γρηγορίου αρνούνται αυτή τη διάκριση και με αυτόν τον τρόπο τη δυνατότητα ένωσης του ανθρώπου με την Θεία Χάρη.
Συνέπεια αυτής της άρνησης είναι ότι ο Χριστιανισμός που προβάλλουν εκπίπτει σε ένα θρησκευτικό σύστημα με ηθικά καθήκοντα τα οποία οφείλει να τηρεί ο πιστός ώστε να αποφύγει την τιμωρία και να επιτύχει την επιβράβευση. Ως εκ τούτου η πνευματική ζωή μετατρέπεται σε έναν ηθικισμό, σε μια συναλλαγή Θεού-ανθρώπου, και αναπόφευκτα οδηγεί στην αυτοδικαίωση. Έτσι οι Μάρτυρες του Ιεχωβά κομπάζουν και λέγουν ότι όσοι προσχωρούν στην οργάνωση: «γίνονται μέλη μιας διεθνούς αδελφότητας γνωστής για την καθαρότητα και τους καλούς της τρόπους!»(βλ.«Σκοπιά»,15/6/1999)
Αυτό ακριβώς είναι και το στοιχείο το οποίο διαφοροποιεί την Ορθόδοξη πνευματική ζωή από τον ηθικισμό των αιρετικών. Δεν είναι συναλλαγή με το Θεό η σωτηρία. Δεν μπορεί ο άνθρωπος να σώσει τον εαυτό του προσφέροντας στον Θεόν τις καλές του πράξεις ως εάν ο Θεός δέχεται δωροδοκίες, όπως επισημαίνει ο π. Ιωάννης Ρωμανίδης. Οι εντολές του Θεού δεν είναι οι νόμοι που επέβαλλε ένας δυνάστης θεός, όπως συμβαίνει σε άλλες θρησκείες, αλλά είναι οι φυσιολογικοί νόμοι λειτουργίας της ύπαρξής μας έτσι όπως δημιουργήθηκε από το Θεό. Επειδή όμως εξαιτίας της πτώσης και της πλάνης των δαιμόνων λησμονήσαμε, διαστρέψαμε τον ορθό και λογικό τρόπο λειτουργίας της ανθρώπινης φύσεώς μας, έρχεται στον κόσμο Αυτός που μας δημιούργησε(Γαλ.4,4), και όχι μόνο μας υπενθυμίζει με τα λόγια Του αλλά και μας υποδεικνύει με το παράδειγμά Του τον ορθό τρόπο λειτουργίας της ανθρωπίνης υπάρξεως. Εμείς λοιπόν καλούμαστε να αντιγράψουμε αυτό το πρότυπο.
Τηρώντας τις θείες εντολές, την αγάπη, την σωφροσύνη, την ταπείνωση, κ.ο.κ, επαναφέρουμε την ανθρώπινη ύπαρξή μας στο φυσιολογικό τρόπο λειτουργίας της, στο κατά φύσιν διότι με την αμαρτία ξεπέσαμε στο παρά φύσιν και τον διαστρέψαμε. Όπως π.χ. σε ένα μηχάνημα που έφτιαξε το εργοστάσιο εμείς δεν τηρήσαμε με ακρίβεια τις οδηγίες χρήσεως και ως αποτέλεσμα το καταστρέψαμε, έτσι και με την αμαρτία οδηγηθήκαμε στην καταστροφή και τον θάνατο.
Η τήρηση των εντολών είναι το κατά φύσιν, ενώ το επιδιωκόμενο είναι το καθ’ ομοίωσιν, το υπέρ φύσιν, η αγιότητα μέσω της ένωσης με την αγιαστική Θεία Χάρη, να γίνουμε “θείας κοινωνοὶ φύσεως” (Β΄Πετρ.1,4). Απαραίτητη προϋπόθεση όμως για να επιτευχθεί αυτό είναι η δική μας συγκατάθεση, να βαδίσουμε την οδό της ασκήσεως δια της φιλοπονίας και της αντίστασης στις προσβολές του Διαβόλου, δια της τηρήσεως των εντολών ώστε να γίνουμε δεκτικοί της Θείας Χάρης. Όλα αυτά αποτελούν στροφή της θελήσεως μας προς το Θεό ως έμπρακτη απόδειξη της πίστεως κάτι το οποίο προκαλεί την επέμβαση της Θείας Χάρης η οποία κατεργάζεται εντός μας τη σωτηρία: «ότι δέ ἐστε υἱοί, ἐξαπέστειλεν ὁ Θεὸς τὸ Πνεῦμα τοῦ Υἱοῦ αὐτοῦ εἰς τὰς καρδίας ὑμῶν, κρᾶζον· ἀββᾶ ὁ Πατήρ»(Γαλ.4,6), και μας κάνει τέκνα Θεού, “οἳ οὐκ ἐξ αἱμάτων, ἀλλ’ ἐκ Θεοῦ ἐγεννήθησαν“ (Ιω.1,13). Τα αναρίθμητα πλήθη των Αγίων, όχι μόνο αυτών που έζησαν παλαιά αλλά και των συγχρόνων, που πήραμε και την ευχή τους, αποτελούν την έμπρακτη απόδειξη.
